COUNCIL OF EUROPE AVRUPA KONSEYİ AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ İKİNCİ DAİRE KILIÇ VE EREN/TÜRKİYE (Başvuru no. 43807/07) KARAR STRAZBURG 29 Kasım 2011 İşbu karar AİHS nin 44/2 maddesinde belirtilen koşullar çerçevesinde kesinleşecektir. Şekli düzeltmelere tabi olabilir. T.C. Dışişleri Bakanlığı, 2011. Bu gayrıresmi özet çeviri Dışişleri Bakanlığı Avrupa Konseyi ve İnsan Haklan Genel Müdür Yardımcılığı tarafından yapılmış olup, Mahkeme'yi bağlamamaktadır. Bu çeviri, davanın adının tam olarak belirtilmiş olması ve yukarıdaki telif hakkı bilgisiyle beraber olması koşulu ile Dışişleri Bakanlığı Avrupa Konseyi ve İnsan Hakları Genel Müdür Yardımcılığı'na atıfta bulunmak suretiyle ticari olmayan amaçlarla alıntılanabilir. 1
USULİ İŞLEMLER Türkiye Cumhuriyeti Devleti aleyhine açılan davanın (no. 43807/07) nedeni Türk vatandaşları Mehmet Fatih Kılıç ve Kemal Eren in ( başvuranlar ), Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ne ( Mahkeme ) Avrupa İnsan Hakları ve Temel Özgürlükler Sözleşmesi nin ( AİHS ) 34. maddesi uyarınca 1 Ekim 2007 tarihinde yapmış oldukları başvurulardır. OLAYLAR Başvuranlar Van Barosu avukatlarından C. Demir tarafından temsil edilmişlerdir. I. DAVA KOŞULLARI Başvuranlar sırasıyla 1986 ve 1980 doğumludur ve Ağrı da yaşamaktadır. 21 Mart 2006 tarihinde başvuranlar, Ağrı nın Patnos ilçesinde düzenlenen Nevruz kutlamalarına katılmışlardır. Toplanmaları sırasında kalabalık sloganlar atmıştır. Müteakiben Patnos Emniyet Müdürlüğü, bazı katılımcıların tutuklu PKK (yasadışı örgüt Kürdistan İşçi Partisi) liderini öven sloganlar atması nedeniyle soruşturma başlatmıştır. Gösteri kaydının incelenmesinin ardından birinci başvuranın Başkan Öcalan çok yaşa, ikinci başvuranınsa Gençlik Apo nun fedaisidir şeklinde slogan atarken görüldüğü kaydedilmiştir. 28 Mart 2006 tarihinde başvuranlar polis tarafından gözaltına alınmıştır. Aynı gün polise verdikleri ifadelerinde PKK yı destekleyen sloganlar attıklarını inkar etmişlerdir. Barışı destekleyen sloganlar attıklarını iddia etmişlerdir. Yine aynı gün başvuranlar sırasıyla Cumhuriyet Savcısı nın ve sorgu hakiminin önüne çıkarılmıştır. Cumhuriyet Savcısına ve hakime verdikleri ifadelerinde, yalnızca Kürtler ve Türkler kardeştir diye bağırdıklarını iddia etmiş ve suçlamaları reddetmişlerdir. Sorgulama sona erdiğinde, sorgu hakimi başvuranları serbest bırakmıştır. 29 Mart 2006 tarihinde Patnos Cumhuriyet Savcısı, Nevruz kutlamaları sırasında attıkları sloganları gerekçe göstererek Patnos Ceza Mahkemesi önünde yasadışı bir örgütün propagandasını yaymakla suçladığı başvuranlar aleyhinde ceza dava açmıştır. Dolayısıyla savcı, Ceza Kanunu nun 220/8 maddesine dayanarak başvuranların cezalandırılmasını istemiştir. 15 Ağustos 2006 tarihinde mahkeme, olayın video görüntülerine ilişkin bilirkişi raporu almıştır. Bu rapora göre, ikinci başvuran Kürtçe ve Türkçe olarak Sürekli ayaklanalım, başkanımız Öcalan, Başkan Öcalan çok yaşa ve Gençlik Apo nun fedaisidir gibi sloganlar atarken görüşmüşlerdir. Raporda, video görüntülerinde birinci başvuranın yer almadığı belirtilmektedir. Belirsiz bir tarihte Patnos Ceza Mahkemesi başvuranların itham edildiği suçun Ceza Kanunu nun 215. maddesi uyarınca bir suçu ya da suçluyu övme kategorisine girdiği sonucuna vararak yetkisizlik kararı vermiş ve dava dosyasını Erzurum Ağır Ceza Mahkemesi ne havale etmiştir. 12 Temmuz 2007 de Erzurum Ağır Ceza Mahkemesi kararını vermiştir. Başvuranların iddia edilen sloganları attıklarını reddettiklerini kaydeden mahkeme, olay kayıtlarına 2
dayanarak, başvuranları Ceza Kanunu nun 215. maddesi uyarınca bir suçu ve suçluyu övmekten suçlu bulmuştur. Dolayısıyla başvuranların her birini yirmi beş günlük hapis cezasına çarptırmıştır. Mahkeme daha sonra hapis cezasını 500 Türk Lirası (270 Euro) para cezasına çevirmiştir. İç hukuk itiraz hakkı sağlamadığı için karar nihaileşmiştir. 19 Ekim 2007 tarihinde birinci başvuran para cezasını ödemiştir. 26 Şubat 2008 tarihinde Erzurum Cumhuriyet Savcısı, davasının 7 Şubat 2008 de Resmi Gazete de yayımlanan 5728 sayılı Kanun un 562. maddesi uyarınca yeniden gözden geçirilmesi için ikinci başvuran aleyhinde yeniden dava açmıştır. 27 Şubat 2008 de Erzurum Ağır Ceza Mahkemesi, yeni maddeyi göz önüne alarak, ikinci başvuranın, 5271 sayılı CMK nın cezasının tecil edilmesini sağlayan 231. maddesinden faydalanma hakkı bulunduğu sonucuna varmıştır. Sonuç olarak, ikinci başvurana ilişkin kararın icrasının beş yıl süreyle ertelenmesine karar vermiştir. HUKUK I. AİHS NİN 10. MADDESİNİN İHLAL EDİLDİĞİ İDDİASI Başvuranlar suçlu bulunmalarının ve ceza almalarının AİHS nin 6., 7., 10. ve 13. maddelerinin ihlaline yol açtığından şikayetçi olmuşlardır. Bu hususta ulusal mahkemenin kararında hatalı olduğunu iddia etmişlerdir. Hükümet bu iddiaya itiraz etmiştir. AİHM öncelikle başvurunun yalnızca AİHS nin 10. maddesi açısından incelenmesi gerektiğini kaydetmektedir. A. Kabuledilebilirlik AİHM ayrıca başvurunun AİHS nin 35/3 (a) maddesi uyarınca açıkça dayanaktan yoksun olmadığı kanaatindedir. Buna ek olarak, kabuledilemez olduğu sonucuna varılması için gerekçe bulunmamaktadır. Sonuç olarak, kabuledilebilir olduğuna karar verilmelidir. B. Esas Hükümet başvuranların ifade özgürlüklerine kanunlara uygun olarak müdahale edildiğini, bu müdahalenin meşru bir amaca hizmet ettiğini ve demokratik toplumda gerekli olduğunu iddia etmiştir. Başvuranlar Ceza Kanunu nun 215. maddesi uyarınca suçlu bulunmuştur; ulusal güvenliğin ve kamu güvenliğinin korunması ve karmaşanın ve suçun engellenmesi için mahkumiyetleri gerekli görülmüştür. Hükümet ayrıca başvuranların asgari para cezaları almaları ve ikinci başvuranın suçunun beş yıl süreyle ertelenmesi nedeniyle müdahalenin amaçlarla orantılı olduğu kanısına varmıştır. Başvuranlar Hükümet in gözlemlerine cevap vermemişlerdir. AİHM, ikinci başvuranın cezası ulusal mahkemelerce ertelenmiş olsa dahi, başvuranlar aleyhinde başlatılan cezai takibatın ve müteakiben slogan attıkları için suçlu bulunmalarının, ifade özgürlüklerine müdahale teşkil ettiği sonucuna varmıştır (bkz., gerekli 3
değişikliklerin yapılması şartıyla, Balçık/Türkiye, no. 63878/00, paragraflar 40-42, 26 Nisan 2005). Ayrıca müdahalenin Ceza Kanunu nun 215. maddesince öngörüldüğünü kaydetmiştir. AİHM, izlenen amacın meşruluğu hususunda, mevcut davada ulusal makamların ulusal güvenliği sağlamaya ve karmaşayı ve suçu engellemeye çalıştıklarını gözlemlemektedir. Bu nedenle, şikayette bulunulan müdahalenin demokratik bir toplumda gerekli olup olmadığına karar verilmelidir. AİHM çoğu kez gerekli kelimesinin, ivedi bir sosyal gereklilik anlamına geldiği ve Sözleşmeci Devletlerin bu tür bir gerekliliğin mevcut olup olmadığına ilişkin belirli bir takdir yetkisi bulunduğu ancak bunun Avrupa denetimi ile yakından ilgili olduğu sonucuna varmaktadır (bkz. Zana/Türkiye, 25 Kasım 1997, 51. paragraf). AİHM, denetleme yetkisini incelerken, dava ışığında itiraz edilen müdahaleyi bütünüyle ele almalıdır. Özellikle, sözkonusu müdahalenin izlenen meşru amaçla orantılı olup olmadığına ve ulusal makamların gerekçe olarak sunduğu nedenlerin ilgili ve yeterli olup olmadığına karar verilmelidir (bkz. Fressoz ve Roire/Fransa, no. 29183/95, 1999-I). AİHM yukarıda kaydedilen ilkelerin aynı zamanda ulusal makamların, terörle mücadelenin bir parçası olarak ulusal güvenliği ve kamu güvenliğini sağlamak için aldıkları tedbirlere de uygulandığı kanaatindedir. Bu bağlamda, dava koşullarını ve Devletin takdir yetkisini göz önüne alarak, bireyin ifade özgürlüğüne ilişkin temel hakkı ve demokratik bir toplumun kendisini terör örgütlerinin faaliyetlerine karşı korumaya ilişkin yasal hakkı arasında adil bir denge kurulup kurulmadığını tespit etmelidir (Zana, 55. paragraf ve Gül ve Diğerleri/Türkiye, no. 4870/02, 38. paragraf, Haziran 2010). AİHM bu noktada mevcut davadakine benzer konulara ilişkin şikayetleri incelemiş ve AİHS nin 10. maddesinin ihlal edildiğini tespit etmiş olduğunu hatırlatmaktadır (bkz. Gül ve Diğerleri, paragraflar 32-45 ve Bahçeci ve Turan/Türkiye, no. 33340/03, paragraflar 24-34, 16 Temmuz 2009). Mevcut davanın özel koşullarına dönüldüğünde AİHM, dava dosyasında yer alan belgelere bakarak, Ağır Ceza Mahkemesi nin toplantının video görüntülerine dayanarak, Ağrı da düzenlenen Nevruz kutlamaları sırasında birinci başvuranın Başkan Öcalan çok yaşa ve ikinci başvuranın Gençlik Apo nun fedaisidir ve Sürekli ayaklanalım, başkanımız Öcalan şeklinde slogan attıklarının tespit edildiği sonucuna vardığını gözlemlemektedir. Dava dosyasında bu kutlamanın barışçıl olmadığına ya da kutlamaya katılan kişilerin şiddet eylemlerinde bulunduğuna ilişkin bir gösterge bulunmamaktadır. Sonuç olarak, başvuranlar aleyhinde yalnızca slogan attıkları için soruşturma başlatılmıştır. AİHM, asıl itibariyle, ikinci başvuranın Sürekli ayaklanalım, başkanımız Öcalan şekilde attığı sloganın şiddet içeren bir tonlamayla atıldığı sonucuna varılması gerektiğini gözlemlemektedir. Ancak, yukarıda kaydedildiği gibi, bu slogan ulusal güvenlik ve kamu düzeni üzerindeki potansiyel etkisini sınırlayan kanunlara uygun ve barışçı bir toplantı sırasında atılmıştır ve bu nedenle, şiddeti teşvik etmemektedir. AİHM ayrıca mevcut başvurunun içerik açısından Taşdemir/Türkiye (38841/07, 23 Şubat 2010) davasından farklı olduğunu kaydetmektedir. Taşdemir davasında başvuranın Çok yaşa Apo, HPG cepheye misillemeye şeklinde attığı slogan açıkça terörizmi savunmaktadır. AİHM bu bağlamda 10. maddenin, yalnızca ifade edilen fikirlerin esasını ve bilgileri değil aynı zamanda bunları ifade edilme şekillerini de koruduğunu vurgulamaktadır (Karataş/Türkiye [BD], no. 23168/94, 49. paragraf ve Gül ve Diğeleri, 41. paragraf). AİHM ayrıca, yerleşik içtihadına göre, 10. 4
maddenin 2. paragrafının yalnızca zararsız ya da alakasız olduğu düşünülen ya da kabul edilen değil aynı zamanda rencide eden, şok eden ya da rahatsızlık veren bilgilere ya da fikirlere de uygulandığını hatırlatmaktadır. Bunlar çoğulculuk, hoşgörü ve açık fikirlilik talepleridir ki bunlar olmaksızın, demokratik toplumdan söz edilemez (bkz. Sürek ve Özdemir/Türkiye [BD], no. 23927/94 ve 24277/94, 57. paragraf, 8 Temmuz 1999). AİHM, mevcut dava koşullarında, başvuranların sözkonusu sloganları atarak şiddeti desteklemediklerini, herhangi bir kişiye zarar ya da ziyan vermediklerini gözlemlemektedir. Ayrıca, ne ulusal mahkeme kararlarında ne de Hükümet in görüşlerinde, başvuranlara müdahale edilmesini gerektiren açık ve olası bir tehlike bulunduğuna ilişkin bir gösterge bulunmamaktadır (Gül ve Diğerleri, 42. paragraf). AİHM yukarıda kaydedilenler ışığında başvuranların tutumlarının, göz önüne alınması gerekli unsurlar olan şiddet kullanımının desteklenmesi ya da başkalarını silahlı direnişe ya da başkaldırıya teşvik etme yoluyla ulusal güvenlik ya da kamu düzeni üzerinde etkisi olduğunu kabul edilemeyeceği kanaatindedir (bkz., aksi ile kanıt, Sürek/Türkiye (no. 1) [BD], no. 26682/95, 62. paragraf). Yukarıda kaydedilen sonuçları göz önüne alan AİHM, mevcut dava koşullarında, sözkonusu müdahalenin demokratik bir toplumda gerekli olmadığı sonucuna varmaktadır. Dolayısıyla AİHS nin 10. maddesi ihlal edilmiştir. II. AİHS NİN 41. MADDESİNİN UYGULANMASI Başvuranlar adil tazmin talebinde bulunmamıştır. Dolayısıyla AİHM, başvuranlara bu hususta tazminat ödenmesini gerekli görmemektedir. BU GEREKÇELERE DAYANARAK, AİHM OYBİRLİĞİYLE 1. Başvurunun kabuledilebilir olduğuna; 2. AİHS nin 10. maddesinin ihlal edildiğine; KARAR VERMİŞTİR. İşbu karar İngilizce olarak hazırlanmış ve AİHM İç Tüzüğü nün 77. maddesinin 2. ve 3. paragrafları uyarınca 29 Kasım 2011 tarihinde yazılı olarak tebliğ edilmiştir. 5