Dr. Suat Erdoğan
Sunum planı Hipofiz Epifiz Tiroid Paratiroid ve Pankreas hormonları
Hipofiz bezi (hypophysis) Hipofizial çukurlukta bulunur (sella turcica) 9 adet hormon üretir İki bölümü vardır: Anterior hipofiz (ön=adenohipofiz) 1. TSH 2. ACTH 3. FSH 4. LH 5. GH 6. PRL 7. MSH İlk 4 hormon tropik hormonlardır, diğer hormonların fonksiyonlarını düzenler Posterior hipofiz (nörohipofiz) 8. ADH (antidüiretik hormon), veya vazopressin 9. Oksitosin
Kısaltmaların anlamı TSH: thyroid- stimulating hormone ACTH: adreno kortikotropik hormon FSH: follükül stimüle (uyarıcı) edici hormon LH: luteinleştirici hormon GH: growth hormone (büyüme hormonu) PRL: prolaktin MSH: melanosit- uyarıcı hormon ADH: antidiüretik hormon Oksitosin
Hipofiz hormonlarının görevleri? 4 tropik hormon diğer hormonların fonksiyonlarını düzenler: TSH tiroid bezini uyararak tiroid hormon üretimini uyarır ACTH adrenal korteksi (böbrek üstü bezi) uyararak kortikosteroid sentezini sağlar: aldosteron ve kortizol FSH folikül büyümesi ve ovaryumdan östrojen üretimini sağlar; sperm üretimini uyarır. LH ovulasyona neden olur ve korpus luteum gelişimini sağlar, testislerde androgen üretimini uyarır.
Ön hipofizin diğer hormonları GH (= somatrotropic hormone) kemiklerin epifiz ucundan uzamasını ve protein sentezini uyararak vücutta büyümeyi (growth) sağlar PRL meme bezlerini uyararak süt üretimini uyarır.
Hipofiz bezinin hedef organları
Nörohipofiz arka hipofiz) hormonları Hipotalamustan antidiüretik hormon (ADH) ve oksitosin üretilir ve Hipofizin arka lobuna sinir aksonları aracılığı ile taşınır.
Arka hipofiz hormonları (nörohipofiz) ADH (antidiüretik hormon = vazopressin) böbrekleri uyararak suyun vücutta tutulmasını sağlatır, kan basıncını artırır. Oksitosin kadınlarda doğum kanallarındaki düz kasların kasılmasını uyararak doğumun kolaylaşmasını sağlar. Ayrıca, meme bezlerinden sütün boşalmasına yardımcı olur.
Epifiz bezi (pineal gland) Vertebralıların beyinlerinde bulunan küçük bir bezdir (bezelye büyüklüğünde) Melatonin hormonunu salgılar. Melatonin: Melatonin triptofan amino asitinden sentezlenir Uyku- uyanıklık paternini (sirkadiyan ritm=biyoritm=biyolojik saat) düzenler Uykuyu uyarır Üretimi geceleri (karanlık) artar Kansere karşı koruyucu etkili olabilir Kan basıncını ve vücut ısısını düşürür, yaşlanmayı geciktirir.
exposure to room light during the usual hours of sleep suppressed melatonin levels by more than 50% (Harvard Medical School in Boston)
Melanin SCmülan Hormon (intermedin) (MSH): Peptid yapılı bir hormondur Orta hipofizden salgılanır Melanosit hücrelerini (melanin pigment hücreleri) stimüle ederek deri ve saç renginin koyulaşmasını sağlar. Üretimi gebelikte artar
Tiroit bezi Trakhea üzerinde ve boynun ön bölgesinde yer alır. Bezin iki adet lobu vardır. Tiroit bezinden iki hormon üretilir: Tiroit hormonları: tiroksin=t4 ve triiodotiroksin=t3 4 ve 3 iyot molekülü taşır ve tirozinden üretilirler.
Tiroit hormonun (Croksin) bazı etkileri Bazal metabolizma hızını yükseltir. Vücudun oksijen kullanımını artırarak besinlerden (karbonhidrat, lipidler ve proteinler) enerji teminini sağlar. Vücutta birçok hedef hücreyi etkileyerek; Protein sentezi Kemik büyümesi Sinirlerde gelişme/olgunlaşma Hücrelerde farklılaşma (ddifferentiation)
NegaCve Feedback: Thyroid
ParaCroit bezleri İnsanlarda 4 adet paratiroit bezi bulunur. Tiroid bezinin arka yüzeyinde bulunur (çoğu zaman gömülüdür).
ParaCroit bezlerinde üreclen hormonlar Paratiroit bezi hücrelerinden PTH ve kalsitonin hormonları üretilir.
ParaCroit hormonu (PTH) (parat hormon 84 amino asitten oluşan protein yapılı bir hormondur. Kandaki iyonize kalsiyum (Ca ++ ) düzeyi düştüğünde PTH yükseltilmesini sağlar. Kan (plazma) kalsiyumunda artış mekanizması: 1. Osteoklastları uyararak kemiklerden kana Ca ++ bırakılmasını sağlar. 2. Böbreklerden Ca ++ atılımını azaltır. 3. Vitamin D yi aktifleştirerek bağırsaklardan Ca ++ alınmasını artırır. Tiroidektomi sırasında farkında olmadan alınması ölümcül olabilir. Kalsitonin Ca ++ düzeyine etkisiyle ZIT yönlüdür.
Kalsitonin etkileri 32 amino asitten oluşur. Kan kalsiyum düzeyinin artışı bu hormonun salınımına neden olur Kalsitonin Ca ++ düzeyini düşürür. Osteoklastik aktiviteyi yavaşlatır ve Böbreklerden kalsiyum atımını sağlar. Çocukluk döneminde daha etkilidir.
Pankreas Pankreas bezi ekzokrin ve endokrin fonksiyonu bulunan hücrelerden oluşur. Ekzokrin fonksiyonu: sindirim enzimleri üretir ve bağırsaklara bırakılır. Endokrin fonksiyonları: pankreas insülin ve glukagon hormonlarını üretir.
İnsülin Peptit yapılı insülin 51 amino asitten oluşur. Plazma glikoz ("kan şekeri") düzeyi yükselince pankreasın beta hücrelerinden salınır. İnsülin çok sayıda dokuyu etkiler. İskelet kas liflerini uyararak Glikoz alımını ve glikojen sentezini sağlar; Kandan amino asit alımını artırarak protein sentezini uyarır. Karaciğer hücrelerini etkileyerek Glikoz alımını uyarıp glikojen sentezini sağlar "glikoneogenez"i inhibe eder. Kan şeker düzeyini DÜŞÜRÜR.
Glukagon Glukagon kan şekerini YÜKSELTİR. Bunu; Karaciğeri uyararak glikojenden glikoz dönüşümünü sağlar, Glikozun kana bırakılmasını sağlar, Adipoz dokuyu (yağ doku) uyararak trigliseridlerin glikoza metabolize olmasını sağlar ve glikozun kana geçişini sağlar. Glikoneogenezi uyararak karaciğer ve böbreklerde laktat ve prüvattan glikoz çevirimini sağlar.
Diabetes mellitus (diyabet= şeker hastalığı) ve komplikasyonları İki tip diabetes mellitus vardır: Tip 1: (insülin bağımlı, IDDM). Plazmada düşük düzeyde veya hiç insülin bulunmaz. Tip 2: (insülinden bağımsız) (NIDDM) ve yetişkin diyabet. İskelet kası hücrelerinde yetersiz sayıda glikoz transport sistemi bulunur.
Insulin vs Glucagon