Yanmış Kızılçam Odunlarının Kağıt Hamuru ve Kağıt Üretiminde Kullanılması

90 Yanmış Kızılçam Odunlarının Kağıt Hamuru ve Kağıt Üretiminde Kullanılması Ahmet TUTUŞ 1, Mustafa ÇİÇEKLER 1*, İlhan DENİZ 2 1 K.S.Ü. Orman Fakültesi, Orman Endüstri Mühendisliği Bölümü, Kahramanmaraş 2 K.T.Ü. Orman Fakültesi, Orman Endüstri Mühendisliği Bölümü, Trabzon ÖZET: İlimizin Akdeniz bölgesi ve iklim kuşağında yer alması nedeniyle, özellikle yaz aylarında yoğun bir yangın tehdidi altında bulunmakta ve buna bağlı olarak her yıl çıkan orman yangınları sonucu önemli miktarda verimli orman alanları zarar görmektedir. Ülkemiz ve bölgemizde geniş bir yayılış alanına sahip olan Kızılçam, yangına karşı çok hassas bir tür olup, yılın büyük bir bölümünde yangın tehlikesine maruz kalabilmektedir. Bu çalışmada, örtü ve tepe yangınına maruz kalmış kızılçam odunlarının kağıt hamuru ve kağıt üretiminde kullanılabilirliği araştırılmıştır. Çalışma sonucunda, örtü ve tepe yangınına maruz kalmış ve kabuğun sadece dış kısmı yanmış kızılçam odunlarının kimyasal ve morfolojik özelliklerinin kağıt hamuru ve kağıt üretimine uygun olduğu tespit edilmiştir. Anahtar Sözcükler: Orman Yangını, Kızılçam, Kağıt Hamuru, Kağıt Using of Burnt Red Pine Wood for Pulp and Paper Production ABSTRACT: Due to take place in the Mediterranean region and the climate of our city, especially during the summer months there's a fire under the threat and accordingly, as a result of forest fires which every year sees a significant amount of damage to areas of productive forest. Our country and region, which has a wide spread of brutia pine, a species very vulnerable to fire and fire hazard may be subjected in a large part of the year. In this study, we used brutia pine wood exposed to fire cover and top and availability of pulp and paper production were investigated. Red pine which have been exposed cover and top fire and only the outer portion burned of bark, were found to be suitable for the production of pulp and paper in terms of chemical and morphological features. Keywords: Forest fire, Brutia pine, Pulp, Paper 1. GİRİŞ Orman ekosistemlerinin şekillenmesinde etken olan faktörlerin en önemlilerinden birisi şüphesiz orman yangınlarıdır. Bir taraftan birçok ekosistemin ayrılmaz bir parçası olan yangınlar, diğer taraftan her yıl binlerce hektar verimli orman alanının yanmasına ve ormana bağlı birçok değerden yeterince yararlanılamamasına neden olan çok yıkıcı etkilere sahip afetler olabilirler. Nitekim Akdeniz coğrafyası ve iklim kuşağında yer alması nedeniyle, ülkemiz özellikle yaz aylarında yoğun bir yangın tehdidi altında bulunmakta ve buna bağlı olarak her yıl çıkan orman yangınları sonucu önemli miktarda orman alanı zarar görmektedir (Pausas ve Vallejo 1999, Serez 1995). Ülkemizde geniş bir yayılım alanına sahip olan Kızılçam (Pinus brutia Ten.) yangına karşı hassas bir ağaç türü olup, yılın büyük bir bölümü yangın tehlikesine maruz kalabilmektedir (Serez 1995, Neyişçi 2001, Erten ve Sözen 1996). Ülkemiz borlu bileşikler bakımından da oldukça zengin olup dünya bor kaynaklarının %73 ü memleketimizde bulunmaktadır. Borlu bileşiklerden sodyumborhidrür ilavesi ile üretilen kağıt hamurlarının polisakkarit bileşenlerindeki karbonil grupları hidroksil gruplarına indirger. Ayrıca, pişirme esnasında lignin ile reaksiyona girerek kinoid yapıları da indirger, böylece kondenzasyon reaksiyonlarını azaltarak delignifikasyonu hızlandırdığından işlem sıcaklığı ve pişirme süresinin daha kısa tutulmasını sağlamaktadır (Hafızoğlu ve Deniz, 2007, Tutuş 2004). Ayrıca, sodyumborhidrür (NaBH 4 ) mükemmel bir indirgeme ajanıdır ve selüloz ve hemiselüloz yapısındaki karbonil gruplarını alkol gruplarına indirger. Bu esnada kendisi de ortama hidrojen pompalayarak sodyum borata dönüşür. Bu yüzden borhidrür reaksiyon ortamında giderek tükenen, kağıt hamurunun verimini ve delignifikasyonunu artırıcı bir katkı maddesidir. Bu çalışma kapsamında, orman yangınlarına maruz kalmış ve kalmamış kızılçam odunlarının kimyasal ve morfolojik özellikleri tespit edilmiş ve sulfatsodyumborhidrür yöntemiyle kağıt hamuru pişirme deneyleri yapılarak kağıt hamuru ve kağıt üretimine uygunluğu araştırılmıştır. * Sorumlu Yazar: Mustafa ÇİÇEKLER, mcicekler@ksu.edu.tr

91 2. MATERYAL ve YÖNTEM 2.1. Materyal Bu çalışmada kullanılan Kızılçam odun örnekleri Kahramanmaraş Ahır Dağı nda 2010 yılında çıkan orman yangını sonucunda yangına maruz kalmış ve kalmamış ağaç örneklerinden temin edilmiştir. Deneme ağaçlarının seçimi sırasında, ağaçlarda yapı bakımından ekstrem özellikler bulunmamasına dikkat edilmiştir. Fazla dallı ve budaklı, anormal tepe çatılı, çürük veya böcek zararına uğramış fertler ile anormal gelişme göstermiş ağaçların alınmamasına dikkat edilmiştir. Belirlenen ağaçların göğüs çapları ölçülerek ortalama göğüs çapı bulunmuş ve bu çapa en yakın 4 er adet ağaç olmak üzere, toplam 8 adet ağaç deneme ağacı olarak seçilmiştir. Araştırmaya konu bölgedeki yangın; orta şiddette örtü ve tepe yangınıdır. Alınan kızılçam odunu örneklerinin sadece dış kabuğu tamamen ve iç kabuğu kısmen yanarak zarar görmüştür. 2.2. Kimyasal Analiz ve Lif Morfolojik Özelliklerine Ait Yöntemler Hava kurusu hale getirilen örneklerin kimyasal analizlerde kullanılacak yeterli miktarı TAPPI T 257om 85 standart yöntemine göre laboratuar tipi Wiley değirmeninde öğütülerek 40 mesh (425µ) ve 60 mesh (250µ) lik sarsıntılı eleklerde elenmiştir. 40 mesh lik elekten geçen ve 60 mesh lik elek üzerinde kalan kısım alınarak ağzı kapaklı cam kavanozlara konulmuş ve kimyasal analizlerde kullanılmak üzere hazırlanmıştır. Hazırlanan örneklerin rutubet miktarları TAPPI T 246om 88 standardına uygun olarak 103±2 0 C de kurutularak belirlenmiştir (Anonim 1992). Rutubeti belirlenmiş örnekler aşağıdaki kimyasal analizlere tabi tutulmuştur: Holoselüloz oranı: Wise' nin klorit metodu (Wise, 1962). Selüloz oranı: Kurschner ve Hoffer, 1969 Alfa selüloz oranı: TAPPI T 203 os-71 (Anonim 1992). Lignin oranı: TAPPI T 222 om-88 (Anonim 1992). Kül oranı: TAPPI T 211 om-85 (Anonim 1992). Toluen-Aseton-Etanol çözünürlük oranı : ASTM D1107-96(2007). Soğuk ve sıcak suda çözünürlük oranı: TAPPI T 207 om-88 (Anonim 1992). % 1 lik NaOH ' de çözünürlük oranı: TAPPI T 207 om- 88 (Anonim 1992). Kızılçam odunlarının morfolojik kısımlarının yapısına katılan liflerin uzunluk, lümen çapı ve lif genişliği gibi özellikleri kağıt üretimi yönünden önemlidir. Preparatların hazırlanmasında, lifleri bireysel hale getirmek için klorit maserasyon metodu kullanılmıştır. Masere edilen liflerden daha sonra gliserin-jelatin çözeltisi kullanılarak daimi preparatlar hazırlanmıştır. Lif morfolojisine ait ölçümlerde; lif uzunluğu, lümen çapı ve lif genişlikleri belirlenmiştir. Kızılçam odunu lif boyutlarının ölçümü TAPPI T 232 cm-85 standardına bağlı kalınarak yapılmıştır. 2.3. Kızılçam Odunlarından Kraft-Sodyumborhidrür Yöntemi ile Kağıt Hamuru Üretiminde Pişirme işlemleri 15 litre kapasiteli, elektrikle ısıtılan, 25 bar basınca dayanıklı, dakikada 4 devir yapabilen ve otomatik kontrol tablosu ile sıcaklığı termostatlı olarak kontrol edilebilen laboratuvar tipi kesintili döner silindirik kazanda yapılmıştır. Kazana hammaddenin doldurulması ve boşaltılması el ile yapılmış olup her pişirmede tam kuru 500 gram kızılçam yongası kullanılmıştır. Pişirme sıcaklığı seyri kumanda tablosundan ayarlandıktan sonra kazan üzerindeki termometre ile de kontrol edilerek + 2 o C hassasiyetle çalışılmıştır. Aşağıda Çizelge 1 deki pişirme şartlarında 4 adet pişirme deneyi yapılmıştır. Her pişirme sonunda elde edilen hamur 200 meshlik elek üzerinde bol su ile siyah çözelti uzaklaşıncaya kadar yıkanmıştır. Yıkama ile kimyasal maddeler uzaklaştırıldıktan sonra laboratuvar tipi hamur disintegratöründe belli bir konsantrasyonda 10 dakika süreyle açılıp, yarık açıklığı 0.15 mm olan sarsıntılı kağıt hamuru eleğinde elenerek pişmeyen kısımlar ayrılmıştır. Elenen kısım rutubet dağılımı homojen olacak şekilde %20-25 kuru madde oranına kadar suyu uzaklaştırılıp, karıştırıldıktan sonra polietilen torbalara alınarak rutubetin dengelenmesi için 24 saat ağzı kapalı şekilde bekletilmiştir. Daha sonra hamurun rutubeti TAPPI T 210 cm-86 standart metoduna göre belirlenerek elenmiş verim tayini yapılmıştır (Anoni m 1992). Çizelge 1. Sülfat (kraft) -Sodyumborhidrür pişirme koşulları Aktif Alkali oranı (%) : 22 Sülfidite (%) : 25 Toplam Titre Edilebilir Alkali : 24 (%) Sodyumborhidrür(%) : 0, 0.3, 0.5, 0.7 Sıcaklık ( o C) : 160 Süre (Dakika) : 120 Çözelti/Sap oranı : 5/1 Elek üzerinde kalan pişmemiş kısımlar ise alınıp kurutulduktan sonra tam kuru yonga ağırlığına oranlanarak elek artığı oranı tayin edilmiştir. Elenmiş verim ve elek artığı miktarları toplanıp tam kuru yonga ağırlığına oranlanarak toplam verim tespit edilmiştir. 2.4. Kızılçam Odunlarından Elde Edilen Kağıt Hamurlarından Kağıt Üretimi ve Üretilen Kağıtların Fiziksel ve Optik Testlerinin Araştırılması Kızılçam odunlarından elde edilen kağıt hamurları 50 ±5 SR o derecesine kadar Hollander Dövme Cihazı nda kademeli olarak dövülmüştür. Dövülmüş hamurların,

92 rutubetleri belirlenerek 70-75 gr/m 2 gramajları arasında olacak şekilde yarı otomatik Regmed RK-21 cihazında kağıt haline dönüştürülmüştür. Her bir pişirmeden elde edilen hamurlar için 10 adet test kağıdı yapılmış ve aşağıda standartlara bağlı kalınarak fiziksel ve optik özellikleri belirlenmiştir. Kopma Uzunluğu: H.E Messmer, Testometric 220M (Anonim 1998) Yırtılma İndisi: Elmendorf Tearing Tester (Anonim 1998) Patlama İndisi: B.F. Perkins & Son, Mullen Tester (Anonim, 1998) Parlaklık : Datacolor Elrepho (Anonim 1998) Beyazlık : Datacolor Elrepho (Anonim 1998) 3. BULGULAR ve TARTIŞMA 3.1. Yangına Maruz Kalmış ve Kalmamış Kızılçam Odununun Kimyasal Analizi ve Lif Morfolojik Özelliklerine Ait Bulgular Bu çalışmada kullanılan yangına maruz kalmış ve yangına maruz kalmamış kızılçam odunlarının kimyasal bileşimi ve lif morfolojik özellikleri Çizelge 2 de verilmiştir. Her iki kızılçam odunlarının kimyasal bileşimi birbirine benzerlik göstermektedir. Ancak, yangına maruz kalmış kızılçam odunu Toluen-Aseton- Etanol çözünürlük oranında %56.07 oranında azalma gerçekleşmiştir. Çizelge 2. Yangına Maruz Kalmış ve Kalmamış Kızılçam Odununun Kimyasal Analizi ve Lif Morfolojik Özellikleri Kimyasal Bileşenler Yangına Maruz Kalmış Yangına Maruz Kalmamış Kızılçam Kızılçam Holoselüloz 75.77 78.64 Selüloz 51.76 54.24 α-selüloz 46.45 48.56 Lignin 29.82 27.60 Kül 0.50 0.48 Toluen-Aseton-Etanolde Çözünürlük 3.36 7.65 % 1 NaOH çözünürlüğü 14.20 14.49 Sıcak su çözünürlüğü 2.91 2.19 Soğuk su çözünürlüğü 2.38 1.14 Lif uzunluğu (mm) 2.38 2.39 Lümen çapı (µm) 31.83 35.13 Lif genişliği (µm) 53.51 63.85 Bu çalışmada yangına maruz kalmış kızılçam odunlarının kimyasal analiz sonuçları karşılaştırıldığında; holoselüz, selüloz ve α-selüloz oranları yangına maruz kalmamış örneklerden daha düşük ancak lignin oranı daha yüksek çıkmıştır. Yangına maruz kalmamış kızılçam odunu kimyasal analizleri ve lif morfolojik özellikleri daha önce yapılan çalışmalarla karşılaştırıldığında elde edilen değerler literatürde tespit edilen değerlerle örtüştüğü gözlemlenmiştir (Akgül ve ark. 2007). Kızılçam odunlarının morfolojik özellikleri yapılan bir çalışmada lif uzunluğunun 2.39 mm, lif genişliğinin 53.51 µm, lümen çapının ise 35.13 µm olarak tespit edilmiştir (Gürboy 2007, Eroğlu 1988). 3.2. Pişirme Koşullarının Toplam Hamur Verim Aktif alkali oranı: %22, sülfidite : %25, toplam titre edilebilir alkali oranı %24, NaBH 4 %0, 0.3, 0.5, 0.7, sıcaklık: 160 o C ve pişirme süresi: 120 dakika olmak üzere yangına maruz kalmış kızılçam yongaları maruz kalmamış kızılçam yongaları 4 er adet deneye tabi tutulmuş ve toplam verimleri Tablo 3 de verilmiştir. Sodyumborhidrürün güçlü bir indirgen olması ve pişirme sırasında selüloz zincirinin indirgen ucundaki karbonil grubunu hidroksil grubuna indirgeyerek soyulma reaksiyonunu durdurması ile elenmiş verimde ve dolayısıyla toplam verimde yaklaşık % 11.89 luk bir artış meydana gelmiştir. Sonuç olarak katalizör olarak pişirme ortamına ilave edilen sodyum borhidrür karbonhidratların indirgen uç gruplarını soyulma reaksiyona karşı koruyarak kağıt hamurunun verimini artırmıştır (Hafızoğlu 1982, Tutuş 2008). Bu çalışmada yangına maruz kalmış kızılçam yongalarından elde edilen hamurların elenmiş verimleri yangına maruz kalmamış örneklere göre %12.97 daha düşük çıkmıştır. Bunun nedenini yangın esnasında oluşan yüksek sıcaklığın orta lamel ve primer çeperdeki lignini sertleştirerek pişirme sırasında liflerin bireysel hale gelmesini zorlaştırmıştır diyebiliriz. En yüksek hamur verimi Çizelge 3 ve Şekil 1 de görüldüğü gibi %0,7 NaBH 4 ün kullanıldığı YK4 nolu pişirmede gözlemlenmektedir. Sülfat pişirmesinde katalizör olarak ilave edilen sodyumborhidrür karbonhidratların indirgen uç gruplarını soyulma reaksiyona karşı koruyarak kağıt hamurunun elenmiş verimini artırmış ve yangına maruz kalarak kısmen zarar görmüş odunda elenmiş hamurda meydana gelebilecek olası verim düşmesinin önüne geçmiştir. Bununla birlikte alkali pişirme ortamında selülozun karbonil grupları hidroksil gruplarına indirgenebilir. Kraft pişirme çözeltisine ilave edilen

93 sodyumborhidrür pişirme esnasında katalizör görevi görerek işlem sıcaklığı ve pişirme süresinin de kısa tutulmasını sağlamaktadır (Copur ve Tozluoglu 2008). Çizelge 3. Yangına maruz kalmış (YK) ve maruz kalmamış (K) kızılçam odunlarından Kraft -Sodyumborhidrür yöntemiyle kağıt hamuru üretiminde elenmiş verim, elek artığı, toplam verim değerleri. PİŞİRME KOŞULLARI VE VERİM DEĞERLERİ Pişirme No A.Alkali Sülfidite TTEA Sıcaklık ( 0 C) Süre (dk.) NaBH 4 Elenmiş Verim Elek Artığı (%) (%) (%) (%) (%) (%) YK1 22 25 24 160 120-45.95 7.64 54.59 YK2 22 25 24 160 120 0.3 51.20 5.00 56.20 YK3 22 25 24 160 120 0.5 54.80 4.70 59.50 YK4 22 25 24 160 120 0.7 55.00 6.23 61.23 K1 22 25 24 160 120-52.43-52.43 K2 22 25 24 160 120 0.3 54.93-54.93 K3 22 25 24 160 120 0.5 55.13-55.13 K4 22 25 24 160 120 0.7 55.20-55.20 TTEA: Toplam Titre Edilebilir Alkali Toplam Verim (%) 3.3. Pişirme Koşullarının Kağıdın Fiziksel ve Optik Özellikleri Şekil 1. Sodyumborhidrür oranının toplam hamur verimi üzerine etkisi Elde edilen bütün hamurlar 50±5 SR o derecesine kadar laboratuvar tipi hollander dövücüsünde kademeli olarak dövmeye tabi tutulmuştur. Dövülen hamurlardan Regmed RK-21 cihazında 70-75 (gr/m 2 ) gramajında test kağıtları elde edilmiştir. Elde edilen kağıtlar fiziksel ve optik özelliklere tabi tutulmuştur ve değerler Çizelge 4 de gösterilmiştir. Yapılan testler sonucunda yangına maruz kalmış kızılçam odunlarından elde edilen kağıtların kopma ve patlama mukavemetinde en yüksek değerlerin %0.7 NaBH 4 katılan 4. pişirmede olduğu gözlemlenmiştir. Optik özellikte ise parlaklığın en yüksek olduğu pişirmenin 4. pişirme olduğu görülmektedir. Çizelge 4. Yangına maruz kalan (YK) ve maruz kalmayan (K) kızılçam odunlarından elde edilen kağıtların fiziksel ve optik özelliklerine ait bulgular. Pişirme No Sodyum Kopma Patlama İndisi Yırtılma İndisi Borhidrür Uzunluğu (m) (kpa.m 2 /gr) (mnm 2 /g) (%) ISO Parlaklık (%) YK1 0 3557 2.16 4.87 15.26 YK2 0.3 3647 2.17 5.24 16.82 YK3 0.5 3718 2.18 5.10 17.76 YK4 0.7 3763 2.19 5.07 18.87 K1 0 3876 1.98 4.90 15.59 K2 0.3 4062 2.04 5.25 16.61 K3 0.5 4122 2.24 5.51 16.71 K4 0.7 4298 2.41 5.97 16.89 Aynı koşullarda pişirilmiş olan kızılçamlardan elde edilen kağıtların fiziksel ve optik özelliklerinin uyum içerisinde olduğu Tablo 4 de gözlemlenmiştir. 3.4. Sodyumborhidrür nın Kopma Uzunluğu Kraft-sodyumborhidrür yöntemiyle elde edilen kağıtların üzerine NaBH 4 ün etkisi yukarıda Tablo 4 de incelenmiştir. Diğer koşulların sabit tutulup, NaBH 4 oranı %0.0, 0.3, %0.5 ve %0.7 olarak dört kademede değiştirildiğinde kopma uzunluğu değerleri sırasıyla; 3557 m, 3647 m, 3718 m, 3763 m olarak tespit edilmiştir. Sodyumborhidrürün hiç kullanılmadığı 1 nolu deneyde kopma uzunluğu 3557 m olarak bulunurken %0.7 sodyumborhidrürün kullanıldığı 4 nolu deneyde 3763 m olarak yaklaşık %5.47 lik bir artış tespit edilmiştir. Elde edilen sonuçlar yangına maruz kalmamış kızılçam

94 odunlarından elde edilen kağıtların kopma uzunluk değerleri ile benzerlik göstermektedir. Elde edilen bu sonuçlara ile NaBH 4 ün güçlü bir indirgen olması ve pişirme sırasında selüloz zincirinin indirgen ucundaki karbonil grubunu hidroksil grubuna indirgeyerek muhtemel soyulma reaksiyonunu durdurmasıyla ulaşıldığı söylenebilir. Soyulma reaksiyonunun durması hem hamur verimini hem de kopma uzunluğunu artırmaktadır. Yangına maruz kalmış ve kalmamış kızılçam odunlarından elde edilmiş kağıtların patlama indisi değerlerinin birbirlerine yakın olduğu gözlemlenmiştir. 3.6. Sodyumborhidrür nın Yırtılma İndisi Yangına maruz kalmış ve kalmamış kızılçam odunlarından elde edilmiş kağıtların yırtılma indisi değerlerinin birbirleri ile uyumlu olduğu Şekil 4 de görülmektedir. Şekil 2. NaBH 4 oranının kopma uzunluğu üzerine etkisi 3.5. Sodyumborhidrür nın Patlama İndisi Pişirme şartlarının sabit tutulup, NaBH 4 oranı %0, %0.3, %0.5 ve %0.7 olarak dört kademede değiştirilerek elde edilen kağıtların patlama indisi değerleri sırasıyla 2.16, 2.18, 2.18 ve 2.19 kpa.m 2 g -1 olarak tespit edilmiştir. %0.7 oranında NaBH 4 kullanımı sonucunda patlama indisinde %1.64 oranında artış olmuştur. Bu sonuçtan hareketle, NaBH 4 kullanımının liflerin boyutlarında meydan gelebilecek kısalmaları engelleyerek iç bağlanmayı, lifler arası bağ miktarını ve bireysel lif sağlamlığını dolayısıyla patlama indisi değerini artırmıştır. Şekil 4. NaBH 4 oranının yırtılma indisi üzerine etkisi Hamur veriminin artması sonucu hemiselüloz oranında da artışlar olmaktadır ve hemiselüloz yırtılma indisi üzerinde olumsuz bir etki teşkil etmektedir( Ateş ve Kırcı 2001). Dolayısıyla Şekil 4 ve Tablo 4 de görüldüğü gibi yırtılma indisinde, özellikle verimin yüksek olduğu 3. ve 4. pişirmelerde, azalmaların olduğu tespit edilmiştir. 3.7. Sodyumborhidrür nın Parlaklık Üzerine Etkisi Kağıt hamuru pişirme şartlarının sabit tutulması ve sadece sodyumborhidrür oranının değiştirilmesi sonucu elde edilen kağıtların parlaklıkları Şekil 5 te verilmiştir. Pişirmede katalizör olarak sodyumborhidrür parlaklık üzerine olumlu bir etki sağlamaktadır. Sodyumborhidrür oranının artmasıyla parlaklık özelliğinin de düzenli bir şekilde arttığı Şekil 5 te gözlemlenmektedir. Ayrıca yangına maruz kalmış kızılçam odunlarından elde edilen kağıtların yangına maruz kalmamış kızılçam odunlarından elde edilen kağıtlarla uyum içinde olduğu görülmektedir. 4. SONUÇ ve ÖNERİLER Şekil 3. NaBH 4 oranının patlama indisi üzerine etkisi Ülkemizde kağıt endüstrisi odun hammaddesi yetersizliğinden dolayı ciddi bir darboğaz içerisindedir. Önemli bir selüloz kaynağı olan yangına maruz kalmış

95 üretilen kağıtların fiziksel ve optik özellikleri üzerinde de olumlu etkiler meydana getirdiğini göstermektedir. KAYNAKLAR Şekil 5. NaBH 4 oranının parlaklık üzerine etkisi odunların kağıt hamuru ve kağıt endüstrisinde değerlendirilmesi hammadde sorununun çözümünde önemli bir rol oynayacaktır. Sülfat (kraft) yönteminde pişirme ortamına belirli oranlarda ilave edilen NaBH 4, karbonhidratların indirgen uç gruplarını soyulma reaksiyona karşı koruyarak kağıt hamurunun elenmiş verimini, hamur viskozitesini ve polimerizasyon derecesini, fiziksel direnç özelliklerinden kopma uzunluğu, yırtılma ve patlama indislerini artırmıştır. Ayrıca, NaBH 4 mükemmel bir indirgeme ajanıdır ve selüloz ve hemiselüloz yapısındaki karbonil gruplarını alkol gruplarına indirger. Bu esnada kendisi de ortama hidrojen pompalayarak sodyum borata dönüşür. Bu yüzden borhidrür reaksiyon ortamında giderek tükenen, kağıt hamurunun verimini ve delignifikasyonunu artırıcı bir katkı maddesidir. Yangına maruz kalmış kızılçam odunu yongalarından kraft-nabh 4 yöntemiyle üretilen kağıt hamurları kaliteli yazı ve baskı kağıtları, mekanik hamurlara belirli oranda karıştırılarak gazete, ambalaj ve sargılık kağıtların yapımında kullanılabileceği gibi aydınger kağıdı, yağ geçirmez ve şeffaf kağıtlar ile kaliteli kartonların üretiminde kullanılabilir. Sonuç olarak, yangına maruz kalmış kızılçam odunu yongalarından geleneksel kraft yöntemine (%0 NaBH 4 ) göre, kraft-sodyum borhidrür yönteminde (%0.7 NaBH 4 ) toplam verim %10.84 daha yüksek tespit edilmiştir. Bu sonuçlar ışığında; verim artırıcı pişirme yaklaşımları yanında elde edilen kağıt hamurlardan Anonim, 1998. Tappi Test Methods. Tappi Pres. Atlanta. Akgül, M. Copur, Y., Temiz S. 2007. A Comparison of Kraft and Kraft-Sodium Borohydrate Brutia Pine Pulps, Building and Environment, 7: 2586-2590. Ateş, S., Kırcı, H. 2001. Kraft Pişirmelerinde Verim ve Delignifikasyonu İyileştirme Çalışmaları, Kastamonu Eğitim Dergisi, 9:197-206 Copur, Y., Tozluoglu A. 2008. A Comparison of Kraft, PS, Kraft-AQ and Kraft-NaBH4 Pulps of Brutia Pine, Bioresource Technology, 5: 909-913. Eroğlu, H. 1988. Lif Levha Endüstrisi Ders Notu, Trabzon. Erten, A.P., Sözen, M.R. 1996. Orman Yangınlarının Kızılçam ( Pinus brutia Ten.) Odununun Fiziksel, Mekaniksel ve Kimyasal Özellikleri Üzerine Etkileri, İç Anadolu Ormancılık Araştırma Enstitüsü Dergisi, 80(2): 73-104. Gürboy, B. 2007. Kuzey Kıbrıs ta Doğal Olarak Yetişen Kızılçam ( Pinus brutia Ten.) ın Lif Morfolojisi, Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 2: 119-127. Hafızoğlu, H. 1982. Orman Ürünleri Kimyası, KTÜ, Orman Fakültesi, Yayın No:52, Trabzon. Hafızoğlu ve Deniz, İ. 2007. Odun Kimyası, KTÜ Orman Fakültesi Yayınları, Trabzon. Kurschner. K.. Hoffer. A. 1969. Ein neues Verfahren zur Bestimmung der Zellulose in Hölzern und Zellstoffen. Technologie und Chemie der Papier-u. Zellstoff-Fabrikation. 26: 125-139. Neyişçi, T. 2001. Kızılçamın Ekolojisi, Kızılçam El Kitabı 2: 25-47. Pausas, J.G., Vallejo, V.R. 1999. The Role of Fire in European Mediterranean Ecosystems, Springer-Verlag, 3-16. Serez, M. 1995. Status of Forest Fires and Fire Management in Turkey, International Forest Fire News, Country Notes, IFFN No: 12, 13-16. Tutuş, A. 2004 Bleaching of wheat straw SOAQ pulps with Hydrojen Peroxide and Sodium Borohydride Proceedings of the 2 nd International Boron Symposium, Eskişehir, pp. 345-350. Tutuş, A. 2008. Buğday Sapı Kağıt Hamuru Verimi Üzerine Sodyum Borhidrürün Etkisi. II. Ulusal Bor çalıştayı. Bildiriler Kitabı. s: 303-310. Ankara. Wise. E.L., Karl. H.L. 1962. Cellulose and Hemicelluloses in Pulp and Paper Science and Technology. Vol. 1. Pulp. Earl. C.L. (Ed.). McGraw Hill -Book Co. New York.