Plan Sıcak Acilleri Dr. Deniz Dedeoğlu Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp Anabilim Dalı Sıcak acilleri nelerdir? Oluşum mekanizmaları. Klinik semptomları. Tedavileri Korunma yöntemleri Klinik Minör rahatsızlıklar Sıcak ödemi Sıcak döküntüleri Sıcak krampları ve sıcak tetanisi Sıcak senkopu Sıcak bitkinliği Majör rahatsızlıklar Sıcak çarpması Fizyoloji Çoğunlukla yaz vakti yüksek sıcaklıkta, ısı dalgaları sırasında Ortalama sıcaklıkta kronik hastalığı olanlarda İş gereği yüksek ısıya maruz kalanlarda Etkisiz aklimatizasyon 4 yaş altı ve yaşlı populasyon Riski Arttıranlar Yatağa bağımlı Evden çıkmayan Kardiyovasküler hast. Pulmoner hast. Psikiyatrik hast. Riski Azaltanlar Klimalı ortamda çalışmak* Sosyal aktivitelere katılmak Sık duş almak Fan kullanmak Fizyoloji Isı yapımı ve harcanımı arası denge Hücresel metabolizma (BM: 100kcal/sa) İskelet kası kullanımı (600kcal/sa) ( ) Güneşten ışıma (radyasyon) Sıcak objelere dokunma ile (kondüksiyon) Konveksiyon (ortam ısısı) 1
Aklimatizasyon Vücut sıcaklığı 4 yolla düşürülür. Ortam sıcaklığı <35⁰c Kondüksiyon (<%3) Konveksiyon (%60) Radrasyon (ışıma) (%30) Buharlaşma (ter) Soluma Bir kaç haftalık adaptasyon sonrası vücut ısıya karşı direncini anlamlı olarak yükseltebilir. Bir takım fizyolojik ve biyokimyasal mekanizmalar. Daha düşük sıcaklıklarda terleme başlar ve ter miktarı 1.5lt den 3lt ye kadar artabilir. Kondisyon artımı> kardiak output artması > hızlı kan sirkülasyonu (oksijenlenme, metabolizma bozulmadan; senkop ve kardiovasküler kollapsa neden olmadan) Patofizyoloji Isı stresi vücuda şu mekanizmalarla zarar verir. 1. Hücrelere direkt toksik etki Protein denaturasyonu> apoptozis 41.6⁰ -42⁰C mak. kritik termal sıcaklık 49⁰C ⁰ ve üzeri ani hücre ölümü ve nekroz 2. Artmış sıcaklıklar vasküler endotele zarar verir. > artmış vasküler geçirgenlik> koagulasyon kaskatı aktive olur> DIC. Ciddi ısı artışı nedeniyle hastalığın erken döneminde ensefalopati görülebilir. Önleme Sıvı replasmanı Tüm kayıpları karşılanmalı (gerekirse 1-2/Lt/sa) Aşırı alımdan kaçınılmalı (hiponatremi; öz. maraton koşucularında/kadınlarda) İdeali karbonhidratlı elektrolit solüsyonları Su ve yeterli tuz alımı da kabul edilir. 2
Tuz tabletleri tek başına tehlikeli. Beyaz ya da açık renkli giyim ışıma enerjisinin çoğunu yansıtır. Sıcak Ödemi Kutanöz VD> interstisyal ödem> el ve ayaklarda ödem. Kendini sınırlar ve nadiren bir kaç haftaya uzar. Göde bırakan ödem görülebilir. Ancak pretibiale kadar yükselmesi beklenmez. TED: Ekstremite elevasyonu ve ciddi olgularda l kompresif çorap. Diüretikler KE. Sıcak Döküntüleri (İsilik) Kaşıntılı, eritematöz, makülopapüler döküntüler Elbise ile örtülü vücut bölgelerinde. Ter gözeneklerinin tıkanmasıyla gelişen ş inflamasyona bağlıdır. Önlemek için hafif bol giysiler giyilmelidir. Tedavide ılık duş alınması önerilir. Kaşıntı için antihistaminikler Sıcak Senkobu Volüm deplesyonu, VD, vazomotor tonus kaybı sonrası öz. yaşlılarda görülür. Hasta düşme konusunda sorgulanır. Senkop etiyolojisi araştırılır. (kardiak, nörolojik..) Ted: istirahat i oral/ iv rehidratasyon. Genellikle hospitalizasyon gerekmez. Sıcak Krampları Ağrılı kas krambı (öz. İskelet kası) Genellikle ağır egzesiz sonrası; bir kaç saat sonra dinlenme sırasında ortaya çıkar. Atletlerde elektrolitsiz sıvı alımı sonrası dilüsyonel hiponatremi nedenli. Santral sıcaklık normal ya da yüksek olabilir. Ted: istirahat, oral elektrolitli sıvı/ iv SF Opiyatlar tek başına yeterli olmayabilir. 3
Sıcak Tetanileri Sıcak nedenli Hiperventilasyon> resp. alkaloz> ekstremite ve perioral parestezi> karpopedal spazm Isı krampından farkı AĞRI ön planda değildir. Sıcaktan uzaklaştır. Solunum sayısını kontrol altına al. Sıcak Bitkinliği En sık rastlanan ısı kaynaklı hastalık. Volum deplesyonu+ Na deplesyonu Na deplesyonu daha uzun zamanda, ağır terleme sonucu elektrotsuz sıvı alımı sonrası gelişir. Hlilik Halsizlik, sersemlik, bl bulantı kusma, baş ağrısı, ğ kas ağrısı. ğ Sıcak Bitkinliği Ortostatik senkop görülebilir. 40⁰C altındadır, ciddi sss bulgusu olmaz. Ciddi terleme görülür. Sıcak bitkinliği...sıcak çarpması Lab. hemokonsantrasyon Na düşüklüğü/ fazlalığı görülebilir. Sıcak Bitkinliği Sıcak ortamdan uzaklaştırılır. Oral / iv sıvı replasmanı Hafif olgularda %0.1 Na içeren oral rehidratasyon sıvıları. Ciddi olgularda IV sıvı. Eksternal soğutma ile ateşin düşürülmesi. Altta yatan hastalığı olanlarda hastane yatışı gerekebilir. Yüksek nem ve yüksek sıcaklıkta Isı dalgaları sırasında görülür. Akut, hayatı tehdit eden acillerden. (%30-80) Tanı için uyanık olunmalı, tedavi erken başlanmalı. 40 ⁰C ve üzeri ateş + bilinç değişikliği Anhidroz... Egzersize bağlı ya da değil Mekanizması önemli değil. Erken tedavi hayati önem taşır. Soğutma Destek tedavisi 4
SSS sıcağa karşı savunmasızdır. Serebellum sıcağa çok duyarlıdır. Ataksi ilk görülen bulgu olabilir. Konfüzyon, davranış değişikliği, halusinasyon Plantar yanıt, dk dekortike-deserebre d postur Hemipleji, nöbet Status epileptikus, koma Lab ve Görüntüleme Son organ hasarı ve ayırıcı tanı. Ekg Tam kan Metabolik durum (Kan gazı, CPK, myoglobin, koagulasyon, Tit) Pa akc. Bilinç değişikliği (BT, LP) Tedavi Sıcak ortamdan uzaklaştırılır. (klimalı ambulans) Standart A, B, C Oksijen, IV damar yolundan sıvı Kardiyak, pulse oksimetre, ateş ş monitorizasyonu i Yatak başı glukoz ölçümü Soğutma Acil Servis 39⁰c olunca dur. Antipiretikler?? 5
Taburculuk Yatış Sıcak bitkinliği hariç, diğer tüm minör rahatsızlıklar acilde tedavinin ardından taburcu edilebilir. Sıcak bitkinliği hastalarından; İleri yaşta olanlar, belirgin sıvı kaybı olanlar, elektrolit bozukluğu olanlar, komorbit hastalığı olanlar hastaneye yatırılır. Sıcak çarpması olan tüm hastalar hastaneye yatırılır. Bilinç bozukluğu olan, yakın hemodinamik monitorizasyon gereken ya da entübe edilen hastalar yoğun bakıma yatırılır. Korunma Günün sıcak saatlerinde aşırı egzersiz yapmamak. Açık renkli, bol ve hafif giysiler giymek. Şapka ve gözlük kullanmak. Endojen ısı yapımını azaltmak için protein alımını azaltmak, karbonhidrat alımını artırmak. Susama hissi olmasa bile yeterli miktarda sıvı almak. Korunma Alkollü içecekleri, özellikle günün sıcak saatlerinde çok tüketmemek. Güneş ışığına direkt maruz kalmamak. Halkı sıcağın olumsuz etkileri ve sıcak rahatsızlıklarının belirtileri konusunda eğitmek. Sıcak ortamlarda çalışan işçilerin aklimatizasyonunu sağlamak. Çocukları kapalı araçlarda bırakmamak. (54-60⁰C 10dk altında) 6
Kaynaklar Tintinalli 7th edition. Heat related illness Elsevier Emerg Med Clin N Am 22 (2004) 315-327. Bahsi geçen makaleler. TEŞEKKÜRLER. 7