28-I 28-II 28-III 28-IV 28 29-I 29-II 29-III 29-IV 29 21-I 21-II 21-III 21-IV 21 211-I 211-II 211-III 211-IV 211 212-I 212-II 212-III 212-IV 211 213T* Türkiye ekonomisi 212 yılında net ihracatın ve kamu sektörünün katkısıyla %2.2 büyüdü. Türkiye ekonomisi 212 yılı 4. çeyrekte %1.4 ile beklentilerin altında büyüdü. 212 yılının genelinde büyüme %2.2 olarak gerçekleşti. Reuters anketine göre Türkiye ekonomisinin son çeyrekte %2.3 büyümesi bekleniyordu. 212 yılının 1. çeyreğinde %3.4 olarak açıklanan büyüme verisi %3.3 e, %3 olarak açıklanan 2. çeyrek büyüme verisi %2.9 olarak revize edildi. 3. Çeyrekte büyüme ise %1.6 seviyesindeydi. Turizm gelirlerindeki yöntem değişikliğine bağlı olarak 211 yılı büyümesi %8.5 ten %8.8 e yukarı yönlü revize edildi. Türkiye ekonomisi 211 yılının 1. çeyreğinde %12.4 (Eski veri:%11.9), 2. çeyreğinde %9.3 (%9.1), 3. çeyreğinde %8.7 (%8.4), 4.çeyreğinde % (%5.2) büyüme ile toplamda %8.8 büyüme gerçekleştirmiş oldu. 15 1 5 7 2.6.9 Türkiye Ekonomisi Dönemler İtibariyle Büyüme Hızı (%) 12.6 12.4 1.4 9.3 9.2 9.3 8.7 8.8 5.9 4.7 3.3 2.9 1.6 2.2 1.4.7-5 -1-7 -7.8-2.8-4.8-15 -14.7-2 1
4-25 1-26 2-26 3-26 4-26 1-27 2-27 3-27 4-27 1-28 2-28 3-28 4-28 1-29 2-29 3-29 4-29 1-21 2-21 3-21 4-21 1-211 2-211 3-211 4-211 1-212 2-212 3-212 4-212 Takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH 212 yılı dördüncü üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre %1.4 lük artış gösterirken, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH değeri bir önceki döneme göre değişim göstermedi. 15 1 5-5 -1-15 9,8 2, 5,9,1 9,7 4, 6,3 5,7 8,1,9,7 Mevsim ve Takvim Etkilerinden Arındırılmış GSYH,9 3,8 3,2 4,2 7, 1,5,9 1,7 1,5 Arındırılmamış GSYH Mevsim ve Takvim Etkisinden Arındırılmış GSYH (bir önceki çeyreğe göre) 2,6,9-1,6 -,5-6,1-7, -5,6-7,8-14,7 5,14,1-2,8 5,9 1,3 12,6 1,4 5,3 9,3 12,4,7 3,6 4,4 2,2,8 9,3 8,7,9 5,3 3,3 2,9 1,6 1,2 1,6 1,4,5-,2,1, Alt sektörlere baktığımızda, ekonomik büyümenin yaklaşık %24.4 ünü oluşturan imalat sanayi 212 yılında %1.9 (211: %5.6), %14.9 unu oluşturan ulaştırma, depolama ve haberleşme %3.2 (211: %1.5), %12.7 sini oluşturan toptan ve perakende ticaret %.1 (211: %11.2) %5.7 sini oluşturan inşaat ise %.6 (211: %11.5), büyüdü. 212 son çeyreğinde ise bir önceki yılın son çeyreğine göre ekonomik büyümenin %24 ünü oluşturan imalat sanayi % (4.Ç/211: %5.6), %14.9 unu oluşturan ulaştırma, depolama ve haberleşme %.3 (4.Ç/211: %5.7), %5.9 unu oluşturan inşaat ise %1.5 (4.Ç/211: %7.1) büyürken, %12.4 ünü oluşturan toptan ve perakende ticaret %.5 (4.Ç/211: +%2.6) küçüldü. Üretim kollarına göre ise tarım %4.2 ile en çok büyüyen sektör olurken tarımı %2.5 büyüme ile inşaat sektörü takip etti. Enerji ve toptan perakende sektörleri bir önceki çeyreğe göre sırasıyla %2.5 ve %.5 azalış gösterirken imalat sektörü ise son çeyrekte değişim kaydetmedi. 2
Üretici Kollarına Göre Büyüme (%) 2 18 16 14 12 1 8 6 4 2 212 4.Çeyrek 211 4.Çeyrek 6.1 5.6 4.2. -2.5 Tarım İmalat Sanayi Enerji 1.5 1.5 İnşaat 7.1 Toptan - Perakende 2.6 -.5 1.4 GSYH (Alıcı fiyatlarıyla) 212 yılının son çeyreğinde de özel sektörün tüketim ve yatırım harcamalarında yavaşlama devam etti. Zira özel sektörün tüketim harcamaları %.8 düşerken (4.Ç/211:%3.3), yatırım harcamaları %9.2 (4.Ç/211: %1) oranında azalış gösterdi. Böylece özel sektörün büyüme içindeki payı geçen senenin aynı dönemindeki %88.9 değerinden %85.2 değerine gerilemiş oldu. 212 yılının tamamında ise özel sektörün tüketim harcamaları.7 ve yatırım harcamaları 4.5 düşerken, kamu sektörünün tüketim harcamaları 5.7 ve yatırım harcamaları 8.9 artış gösterdi. 27 Harcamalar Yöntemiyle GSYH (%) 22 17 211 212 18. 22.3 17.2 12 7 2 8.8 2.2 7.7 5.7 4.7 4. 3.6 7.5 8.9 7.9 1.7. -3-8 -.7-2.5-2.2-4.5-13 Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Yerleşik Hanehalklarının Tüketimi Devletin Nihai Tüketim Harcamaları Maaş, Ücret Mal ve Hizmet Alımları Gayri Safi Sabit Sermaye Oluşumu Kamu Sektörü Özel Sektör Mal ve Hizmet İhracatı (Eksi) Mal ve Hizmet İthalatı 3
198 1982 1984 1986 1988 199 1992 1994 1996 1998 2 22 24 26 28 21 212 Diğer taraftan ise kamu harcamalarının büyümeye olumlu katkısı devam etti. Kamunun tüketim harcamaları bu yılın 4. çeyreğinde %7.1 (4.Ç/211: %3.7 azalış), yatırım harcamaları ise %21.4 oranında (4.Ç/211:%8.6 azalış) artış gösterdi. Söz konusu dönemde ihracat %15 oranında büyürken (4.Ç/211: %5.9 artış), ithalat ise %3.2 oranında artış gösterdi (4.Ç/211: %8.2 azalış). İhracatın payı geçen seneki %24.7 değerinden %28 değerine, ithalatın payı ise %26.3 değerinden %26.8 değerine yükseldi. Kişi başına milli gelir 212 yılında 38 $ artarak 1.54 $ seviyesine yükseldi. Kişi Başı Milli Gelir ($) 7,22 7,586 9,24 1,438 8,559 1,466 1,54 1,22 5,764 4,338 3,97 4,13 3,21 3,492 4,559 TL, $ milyon 1,5, 1,35, 1,2, 1,5, 9, 75, 6, 45, 3, 15, GSYH ve Nüfus (yıllık, milyon) Nüfus (kişi, sağ eksen) Nominal GSYH (TL) Nominal GSYH (USD) Kişi 1,416,817 788,742 74.9 12 11 1 9 8 7 6 5 4 4
Türkiye GSYH si 212 yılında 13.8 milyar $ artış göstererek 788.7 milyar $ a yükseldi. Nominal GSYH ise 1.4 trilyon TL ye ulaştı 7 çeyrektir düşen büyüme trendi gösteren Türkiye ekonomisinin 213 ün ilk çeyreğinde bu trendi kırmasını bekliyoruz. Büyümenin kompozisyonuna baktığımızda büyük oranda özel sektör yatırım ve harcamalarındaki daralmanın etkisi sonucu iç talebin büyümeye katkısının negatif olarak devam ettiğini, büyümenin asıl sürükleyicisinin dış talep olduğunu görüyoruz. Yani ekonomik büyümenin, ihracatın olumlu katkısına rağmen iç talepteki yavaşlama ile hız kestiğini söyleyebiliriz. Büyümenin kaynaklarını incelediğimizde 212 yılı tamamında büyümeyi iç talebin.6 puan ve stok değişimlerinin 1.3 puan aşağı ve net dış ticaretin 4.1 puan yukarı taşıdığını görüyoruz. Üretim tarafında ise %2.2 lik 212 büyümesine.32 puan tarım,.53 puan sanayi ve 1.38 puan hizmet sektöründen katkı geldi. Büyümeye 4. çeyrekte üretim tarafında imalat sanayinden gelen katkı 29 yılının 3. çeyreğinden bu yana ilk defa gerilerken tarımın ve hizmetlerin katkısı olumlu katkısı sürüyor. 4. çeyrekte iç talebin oldukça zayıf seyrini sürdürmesi, net ihracatın katkısının hala güçlü seyrini sürdürmesi büyüme açısından dengelerin bir önceki çeyreğe göre değişmediğini gösteriyor. İhracatın katkısının hem büyüme hem de cari açığın daralması açısından olumlu olduğunu söyleyebiliriz. Ancak % olarak gerçekleşen mevsimsel ve takvim etkilerinden arındırılmış veri de büyüme performansında bozulmaya işaret ediyor. Her şeye rağmen bu performansın dünyadaki olumsuz konjonktür ve geçen senenin yüksek baz etkisi göz önüne alındığında çok kötü olmadığı düşünülebilir. 213 yılı 1. çeyrekte hem geçen senenin düşük baz (%3.3 büyüme) etkisi, hem de ihracat tarafındaki olumlu performansın sürmesi yanında ithalat tarafındaki canlanma, tüketici eğilimini gösteren anketler, PMI verileri, kredi büyümesi gibi öncü göstergelerin iç talepte canlanmaya işaret etmesi ile büyümenin yukarı yönlü trendine geri döneceğine ve bu trendin 2. çeyrekte belirginleşeceğini düşünüyoruz. Beklentilerden düşük gelen son çeyrek büyüme verisi ile 212 yılsonunda büyüme oranı %3.2 olan OVP hedefinin altında kalsa da 213 yılında %4 olan OVP hedefinin üstünde gerçekleşmesi bekleniyor. Piyasanın 213 beklentisi Türkiye ekonomisinin %4.5 seviyesinde büyüyeceği yönünde. IMF ise Türkiye ekonomisinin bu yıl %3.4 büyüyeceğini tahmin ediyor. Bizim tahminimiz de ekonominin %4.7 büyüyeceği yönünde. Bu yıl TCMB'nin politikalarının, kredi 5
notunda beklenen artışın ve küresel ekonomideki seyrin de büyüme üzerinde etkili olmasını bekliyoruz. Özet GSYİH Büyüme (%) (3-Aylık) Ara.11 Mar.12 Haz.12 Eyl.12 Ara.12 yıllık, % İç Talep (katkı) 1.55.42-1.16 -.74 -.67 Tüketim 2.17.28 -.53.3.39 Yerleşik Hanehalklarının Tüketimi 3.3 -.42-1.27 -.41 -.83 Devletin Nihai Tüketim Harcamaları -3.71 5.53 4.41 5.46 7.12 Gayri Safi Sabit Sermaye Oluşumu -.86.71-2.66-4.18-3.8 Kamu Sektörü -8.58-2.13 3.6 6.48 21.44 Özel Sektör.97 1.4-3.65-6.2-9.23 Stok Değişmeleri (katkı) -.23-2.22-1.48 -.75 -.86 Dış Talep (katkı) 3.94 5.12 5.54 3.7 2.88 Mal ve Hizmet İhracatı 5.93 14.95 24.4 14.99 15.4 Mal ve Hizmet İthalatı (-) -8.25-5.15.39 2. 3.17 Gayri Safi Yurtiçi Hasıla 5.26 3.31 2.89 1.57 1.36 Tarım 6.5 5.8 3.6 2.7 4.2 Sanayi 6.5 3.15 3.63 1.46 -.34 Hizmetler 9 3.55 2.86 1.38 2.6 Vergi-Sübvansiyon 4.82 2.5 1.44.79.95 Memo (4-çeyreklik hareketli ortalama): GSYIH (milyon TL) 1,297,713 1,334,688 1,366,636 1,391,882 1,416,817 GSYIH (milyon USD) 773,811 77,742 762,786 769,761 788,716 Kaynak:TDM UYARI: Türkiye Halk Bankası A.Ş. Hazine Yönetimi, bilgilendirme amacıyla sunduğu bu yayının hazırlanmasında gerekli özeni ve dikkati göstermesine rağmen, oluşabilecek hata ve eksikliklerden ve yayının ticari amaçlı kullanımından doğabilecek zararlardan sorumlu tutulamaz. Sunulan bilgi, görüş ve veriler herhangi bir yatırım aracını alım veya satım önerisi olarak kabul edilemez. 6