3. Ulusal Özel Güvenlik Sempozyumu 1-2 Mart 2013 Gaziantep HAVALİMANI GÜVENLİĞİ ALANINDA ÖZEL GÜVENLİK HİZMETLERİNİN SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ; MALATYA HAVALİMANI ÖRNEĞİ Ahmet Kenan SAYIN İnönü Üniversitesi Malatya M.Y.O. (aksayin44@gmail.com) ÖZET Sivil havacılık güvenliği içerisinde hava meydanı ve uçak güvenliği, hem ulusal hem de uluslararası güvenlik açısından büyük öneme sahiptir. Sivil havacılık güvenliği içerisinde, özel güvenlik teşkilatı uçak arama ve taramasına varıncaya kadar, geniş bir yelpazede görev alabilmektedir. Türkiye de havalimanı içinde ve havalimanı dışında, güvenliği sağlayan özel güvenlik personelleri mevcuttur. Özellikle havalimanı içerisinde görev yapan özel güvenlik personeli, havalimanı güvenliği alanında birçok sorunla karşılaşmaktadır. Bu sorunlar, özel güvenlik hizmetlerini etkilediği kadar, ulusal ve uluslararası güvenliği de olumsuz bir şekilde etkileyebilmektedir. Bu çalışmada, havalimanında özel güvenlik personelinin görev aldığı yerlere, özel güvenlik personellerinin havalimanı güvenliğinde yaşadığı sorunlara yer verilmiş ve araştırmanın ışığında çözüm önerileri ortaya konulmuştur. Bu çalışma için; havalimanı iç güvenliğinin, özel güvenlik personeline geçiş sürecinin yaşandığı Malatya Havalimanı, gerekli izinler alınarak incelenmiştir. Havalimanında güvenlikle ilgili yönetici ve çalışanlarla mülakatlar yapılmış, havalimanında özel güvenliğe verilen eğitimler gözlenmiş ve gerekli incelemeler ilgili dokümanlar üzerinde yapılarak çalışmaya yansıtılmıştır. Anahtar Kelimeler: Havalimanı Güvenliği, Malatya Havalimanı, Özel Güvenlik Hizmetleri, Özel Güvenlik Personeli. 123
1. GİRİŞ Sivil havacılık güvenliğinde, hava meydanında bulunan terminal binasının ve güvenlik kontrol noktalarının önemi çok büyüktür. Çünkü bir uçağa veya yolculara karşı herhangi bir saldırının olması, saldırganın güvenlik kontrol noktasından geçmesine bağlıdır. 11 Eylül 2001 yılındaki İkiz Kulelere yönelik yapılan saldırıda teröristler Amerika daki bir havaalanını kullanmışlar ve güvenlik kontrolünden geçmişlerdir. Bir havaalanı veya havalimanı güvenliğinde güvenlik kontrol noktalarında güvenlik sistem ve cihazları ile güvenlik personelleri bulunmaktadır. Güvenlik kontrol noktasının amacı güvenliği tehlikeye düşürebilecek her türlü madde, cisim veya kişiyi tespit ederek başta terminal güvenliği olmak üzere yolcu, uçak, mürettebat (kaptan, hostes vb.) ve uçağın kaçırılmasına karşı, dünyadaki herhangi bir devletin veya milletin güvenliğini sağlamaktır. Sivil havacılıkta önemi çok büyük olan havaalanı/havalimanı güvenlik kontrol noktalarında görev alan güvenlik personeli, güvenlik sistem ve cihazlarından daha önemlidir (Küçükönal, 2001). Çünkü bu sistem ve cihazlar güvenlik personeli tarafından yorumlanır veya bozulduklarında arama ve tarama işlemi güvenlik personeli tarafından yapılır. Bu güvenlik personelleri; polis ve özel güvenlik teşkilatı personellerinden oluşmaktadır. Günümüzde Türkiye deki havalimanlarında, dünyadaki havalimanlarında olduğu gibi özel güvenlik teşkilatı polisle birlikte görev almaktadır. Yolcu arama ve taramasında özel güvenlik personellerinin verimliliği genel güvenliği doğrudan etkilemektedir. Özel güvenlik personelinin havalimanı güvenliğinde yaşadığı/yaşayabileceği sorunların genel güvenliği ve personel verimliliğini olumsuz etkileyeceği bir gerçektir. Bu nedenle çalışmada; havalimanı güvenliği alanında özel güvenlik hizmetlerinin, yani bu hizmeti yapan personellerin sorunlarını tespit edebilmek için Malatya Havalimanında, Malatya Havalimanı Mülki İdare Amirliğinden izin alınarak, bir araştırma yapılmıştır. Tüm havalimanlarının aynı kurallara tabii olması durumundan yola çıkılarak, ülkemizde havalimanlarındaki özel güvenlik hizmetlerinin sorunları ve bu sorunlara yönelik çözüm önerilerinin bulunması amaçlanmıştır. 2. HAVALİMANINDA ÖZEL GÜVENLİK HİZMETLERİNİN SORUNLARI Araştırma çalışmasında, özel güvenlik personelinin yaşadığı sorunlar ile özel güvenlik hizmetlerinin sorunları ele alınarak beraberinde çözüm önerileri ortaya çıkarılmıştır. Özel güvenlik personelinin sorunlarını incelemeden önce özel güvenlik personellerinin havalimanı içerisinde görev aldığı alanları ve hizmetlerini bilmek gereklidir. 124
2.1. Malatya Havalimanı ve Malatya Havalimanında Özel Güvenlik Personelinin Görev Aldığı Yerler Sivil/Askeri ortak kullanımı olan Malatya Havalimanının yıllık yolcu kapasitesi dış hat ve iç hat olmak üzere toplamda 1.000.000 dur. Malatya Havalimanında Terminal güvenliğinde 61 Polis, 22 Özel Güvenlik Personeli (şirkete bağlı), terminal çevresi ve diğer tesislerin korunmasında 20 DHMİ (Devlet Hava Meydanı İşletmesi) Özel Güvenlik Personeli görev yapmaktadır. Terminal binasına giriş kapısında 2 adet x-ray cihazı ve 2 adet kapı tipi metal dedektör kullanılmaktadır. Havalimanında 22 hareketli olmak üzere toplam 131 kameranın bulunduğu ilgili birimde görevli Polis Memuru tarafından belirtilmiştir. Girişte en az 2 Polis ve 6 Özel Güvenlik Personeli görev almaktadır. Uçağa binecek yolcuların son arama noktası terminal içinde bulunan 2 x-ray cihazı ve 2 kapı tipi metal arama dedektörü yardımı ile toplamda 2 Polis ve 6 Özel Güvenlik Personeli tarafından yapılmaktadır. Görevli polisler x-ray cihazının operatörü olarak görev almakta ve kontrol noktasında bulunan özel güvenlik personellerinin amiri konumunda bulunmaktadır. Terminal içinde görev alan özel güvenlik personeli, yolcu arama ve taramasının yapıldığı kapı kontrol noktalarında kişilerin üst ve eşyalarının taranması görevini üstlenmiştir. DHMİ Özel Güvenlik Personeli ise terminal çevresi ve çevredeki diğer önemli binaları koruma görevini yerine getirmektedir. Çalışmada; Malatya Havalimanı terminal güvenliği ve terminal içinde ihale yoluyla görev alan Kartal Özel Güvenlik Şirketine bağlı özel güvenlik personeli ile özel güvenlik hizmetleri incelenmiştir. 2.2. Özel Güvenlik Hizmetlerinin Sorunları Havalimanı güvenliğinde özel güvenlik hizmetlerinin birçok sorunu bulunmaktadır. Bu sorunları açığa çıkarabilmek için Malatya Havalimanında bir dizi araştırma ve inceleme yapılmıştır. Çalışmaya 7 Haziran 2012 tarihinde başlanmış ve yaklaşık bir ay süreyle havalimanına gidilerek gözlem (doğrudan gözlem) ve mülakat yöntemleriyle araştırma sürdürülmüştür. Çalışmanın yapıldığı Malatya Havalimanında, öncelikle havalimanı mülki idare amirliğinden yazılı başvuru ile izin alınarak; güvenlik ile ilgili havalimanı emniyet müdürlüğü çalışanları, özel güvenlik şirketi çalışanları ve DHMİ çalışanlarıyla mülakatlar yapılmıştır. Havalimanında örneklem için toplamda 10 çalışan seçilmiştir. Bu kişiler araştırma konusuyla doğrudan ilgili olup, havalimanı güvenliğinde kendi kurum veya birimlerinde uzman olarak kabul edilen ve en az 2 yıllık havalimanı güvenliği tecrübesine sahip olan görevlilerdir. Bu katılımcılardan sadece biri bayandır. Katılımcılardan 6 sı yönetici kademesinden, 4 ü ise yönetilen kademesinden seçilmiştir. Mülakata katılan katılımcıların görev ve ünvanları: 1) Havalimanı Emniyet Müdürlüğünde görevli Emniyet Müdürü, 2) Havalimanı Emniyet Müdürlüğünde görevli Komiser Yardımcısı, 3) Havalimanı Emniyet Müdürlüğünde görevli (Mülki İdare Amiri Sekreteri) Polis Memuru, 4) Özel Güvenlik Şirketine bağlı Özel Güvenlik Müdürü (Bayan), 5) Özel Güvenlik Şirketine bağlı Özel Güvenlik Şefi, 6) Özel Güvenlik Şirketine bağlı Özel Güvenlik Personeli, 7) DHMİ Havalimanı Müdürü, 125
8) DHMİ Özel Güvenlik Şefi, 9) DHMİ Özel Güvenlik Personeli, 10) DHMİ Özel Güvenlik Personelidir. Araştırmada yarı yapılandırılmış mülakat kullanılarak, belli sorular katılımcılara sorulmuş ve verdikleri cevaplar not edilmiştir. Mülakatta aşağıda yer alan sorular sorulmuştur. Mülakat Soruları: Soru 1: Malatya Havalimanının güvenliğinin Özel Güvenlik Şirketine geçişi sırasında karşılaşılan sorunlar nelerdir? Karşılaşılan sorunların çözümleri için neler yapılmalıdır? Soru 2: Havalimanında özel güvenlik hizmetlerinin ve personelinin karşılaştığı sorunlar nedir? Karşılaşılan sorunların çözümleri için neler yapılmalıdır? Soru 3: Mevcut durumda havalimanı güvenliğini özel güvenlik personeli nasıl daha etkin sağlayabilir. Bunun için yapılması gereken düzenlemeler sizce nelerdir? Mülakat çalışmasına ek olarak havalimanı planlı olarak gezilmiş, havalimanı içerisinde özel güvenlik personeline verilen eğitimlere gözlemci olarak girilerek bilgi alınmıştır. Araştırmada elde edilen tüm bilgiler ışığında, bir havalimanının güvenliğinde özel güvenlikle ilgili sorunlar ve bu sorunlara yönelik çözüm önerileri belirgin bir şekilde ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. 2.2.1. Maaş/Ücret Sorunu Malatya Havalimanı terminal binasında çalışan şirket özel güvenlik personeli iki asgari ücret tutarında aylık maaş aldıklarını belirtmişlerdir. Ancak havalimanı gibi güvenlik açısından önem arz eden bir yerin korunmasında, bu ücret seviyesinin düşüklüğü ve bu durumun özel güvenlik hizmetlerini ve güvenliği olumsuz etkilediği, mülakata katılan tüm katılımcılar tarafından belirtilmiştir. Havalimanında özel güvenlik personellerinden silahlı görev yapanlara ek bir ücret verilmediği ve yıpranma paylarının çalışma sürelerinde değerlendirilmediği, (katılımcılardan şirket adına çalışan özel güvenlik personelleri tarafından) bir sorun olarak belirtilmiştir. Bu sorunların birçok sorunu da (bıkkınlık, stres, havalimanı alanında çalışmak istememe, iletişim bozuklukları, güvenlik kontrollerinde zaaf gösterme, işini sevmeme) beraberinde getirdiği gözlem sırasında görülmüştür. 2.2.2. Yetki Sorunu Araştırmada terminal içinde çalışan özel güvenlik personelinin havalimanı güvenliğinin sağlanması açısından yetki eksikliklerinin olduğu gözlenmiş, aynı zamanda bu konu tüm havalimanı çalışanlarınca ve tüm katılımcılar tarafından mülakatlarda belirtilmiştir. Ayrıca özel güvenlik çalışanlarının yetkilerini tam olarak bilmedikleri, mülakata katılan tüm katılımcılar tarafından belirtilmiş, gözlemlerim sırasında da havalimanında çalışan polisler tarafından sıkça dile getirilmiştir. 126
Gözlem ve mülakatlarda özel güvenlik personelinin (şüphe duyduğunda) el ile arama yapamaması, özellikle güvenlik tedbirleri ve özel güvenlik personelinin toplumdaki statüsü açısından büyük bir sorun olarak ortaya çıkmıştır. Havalimanı özel güvenliği için yetki artırımının, acilen yapılması gerektiği tüm katılımcılar tarafından belirtilmiştir. Kontrol noktalarında amir konumunda bulunan polis memurlarına bağlı olarak arama ve tarama yapılmasının, özel güvenlik hizmetlerinde (yetki konusunda) bir karmaşaya neden olduğu ortaya çıkmıştır. 2.2.3. Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanundaki Eksiklikler Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun (5188 sayılı Kanun) içerisinde havalimanı güvenliği alanıyla ilgili olarak özel bir düzenlemeye yer verilmemiş, sadece kanunun 3. maddesinde: Havalimanı ve liman gibi yerlerde alınacak güvenlik tedbirlerine ilişkin uluslararası yükümlülükler saklıdır ve 6. maddesinde: Mülkî idare amirleri havalimanı, liman, gümrük, gar ve istasyon gibi yerler ile spor müsabakalarının, sahne gösterilerinin ve benzeri etkinliklerin yapıldığı yerlerdeki özel güvenlik tedbirlerini denetlemeye ve kamu güvenliğinin gerektirdiği hallerde ek önlemler aldırmaya yetkilidir (5188 sayılı Kanun) denilmiştir. Özel Güvenlik Hizmetlerine İlişkin Kanunun Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliğin, 33. maddesinde: Havalimanı ve havaalanlarında istihdam edilecek özel güvenlik görevlileri Sivil Havacılık Güvenliği ile Uyuşturucu Madde Bilgileri derslerini, deniz limanlarında istihdam edilecek özel güvenlik görevlileri, ISPS Kod. çerçevesinde Deniz Limanı Güvenliği ve Uyuşturucu Madde Bilgileri derslerini, almak zorundadır. denilmiş, 34. maddede: Havalimanı ve deniz limanlarında görevli özel güvenlik görevlilerinin yenileme eğitimi için uluslararası sözleşmelerden kaynaklanan diğer hükümler saklıdır. ve 43. maddesinde: Havalimanı ve deniz limanlarının denetiminde, uluslararası anlaşmalar ve 25/7/1997 tarih ve 97/9707 sayılı Sivil Hava Meydanları, Limanlar ve Sınır Kapılarında Güvenliğin Sağlanması, Görev ve Hizmetlerin Yürütülmesi Hakkında Yönetmelik hükümlerinin yerine getirilip getirilmediği göz önünde bulundurulur. denilmiştir. Tüm maddeler incelendiğinde havalimanı güvenliği ile ilgili net olmayan, üstü kapalı veya karmaşık açıklamalar kullanıldığı görülür. Bu karmaşık durum ilk olarak yetki (el ile arama gibi) konusunda kendini göstermektedir. Havalimanı güvenliği alanında özel güvenlik personeline verilmesi gerekli olan eğitimler (x-ray cihaz eğitimi gibi) ve özlük hakları hususunda da net bir açıklama yapılmamış, bu durum özel güvenlik personel ve yöneticileri tarafından mülakatlarda bir sorun olarak dile getirilmiştir. 2.2.4. Yönetim Sorunu Havaalanı güvenliğinde özel güvenlik personelleri, kendi özel şirketlerine bağlı olmakla beraber, görev sürecinde Mülki İdare Amirliğine bağlı çalışmaktadır. Ancak bu durum özel güvenlik personelinin kendi şirketine, Emniyet Müdürlüğüne, Mülki İdare Amirliğine ve DHMİ ne çeşitli açılardan bağlı olması demek olup, bir karmaşayı da beraberinde getirmektedir. Bu durum tüm katılımcılar tarafından mülakatlarda belirtilerek bu durumun özel güvenlik personellerinin çalışma şevk ve azimlerini kırdığını ve personelin büyük bir baskı altında çalışmasına sebep olduğunu belirtmişlerdir. Yönetilme açısından kendi şirket yöneticilerinin yanında, havalimanında çalışan polis memuru veya amirlerine bağlı olmalarının yönetim açısından çok başlılığa neden olduğu da görülmüştür. 127
Özel güvenlik personel sayısının yetersizliği sorunu, mülakata katılan görevlilerce ve havalimanında çalışanlarca belirtilmiş ancak durumun sık sık dile getirildiği fakat çözüme kavuşmadığı anlaşılmıştır. Özel güvenliğin yönetiminde, özel güvenlik amirine yol gösterecek bir disiplin tüzüğünün olmaması, havalimanında özel güvenlik personelini yöneten Özel Güvenlik Müdürü tarafından bir sorun olarak mülakatta belirtilmiştir. Araştırma sırasında, sıralanan bu sorunların özel güvenlik personelinin yönetiminde olumsuzluklara yol açtığı gözlenmiştir. 2.2.5. Eğitim Sorunu Havalimanında görevli özel güvenlik personeli özel güvenlik temel eğitimlerinin yanında Sivil Havacılık Temel Eğitimi ve çalıştıkları yere göre (X-Ray Cihaz Oparatörü gibi) eğitimler almak zorundadırlar. Eğitimler, konusunda uzman eğitmenlerce hava meydanı mülki idare amirlikleri yönetiminde verilmektedir. Bu eğitimleri alan personel, aldığı eğitime göre havalimanında görev alabilmektedir. Yapılan gözlem, mülakat ve özel güvenlik personeli tarafından dile getirilen şikayetler ışığında, özel güvenlik temel eğitimi başta olmak üzere havalimanı güvenliği alanında verilen güvenlik eğitimlerinde de sorunlar olduğu belirlenmiştir. Ayrıca özel güvenlik personeline havalimanı güvenlik eğitimlerinin, havalimanında işe başladıktan sonra verilmesinin önemli sorunları beraberinde getirdiği de tüm katılımcılar tarafından mülakatlarda dile getirilmiştir. Bunun yanında, özel güvenlik personelinin havalimanındaki görevleriyle ilgili mevzuatı eksik bilmeleri nedeniyle, polisle ilişkilerde büyük sıkıntıların yaşandığı, mülakata katılan polis amir ve memurları tarafından dile getirilmiştir. 2.2.5.1. Özel Güvenlik Temel Eğitiminden Kaynaklanan Sorunlar Özel güvenlik personeli Temel Eğitimlerinde 90 saat silahsız veya 120 saat silahlı eğitim alarak ve bir sertifika sınavına girerek özel güvenlik sertifikası almaya hak kazanmaktadırlar. Yapılan mülakatlarda verilen bu eğitimin hava meydanı güvenliği alanında çalışmak için yetersiz olduğu, tüm katılımcılar tarafından belirtilmiştir. 2.2.5.2. Sivil Havacılık Temel Eğitimindeki Sorunlar Sivil Havacılık Temel Eğitimi Güvenlik Bilinci ve Havaalanı Güvenliği ana başlıklarını kapsamaktadır. Bu ana başlıklar içerisinde özel güvenlik personeline (SHGM, SHT 17.2); Havacılık güvenliğinin gerekliliği Terörizme genel bakış Uluslararası mevzuat İlgili uluslararası anlaşmalar Ulusal mevzuatlar ve organizasyon Havaalanı işleticisi güvenlik ve organizasyonu Hava aracı işletmecisi güvenlik ve organizasyonu Genel güvenlik bilinci Yolcu ve personelin taranması Olay raporlaması Havaalanı güvenliği (havaalanında 1 saatlik saha bilgilendirmesi) 128
Tehdit ve hedefleri (düşük, orta ve yüksek seviye tehditler dahil olmak üzere güvenlik seviyeleri) Güvenlik personelinin fonksiyon ve görevleri Hava alanı yerleşkesi Giriş Kontrolü Araçların kontrolü/aranması Devriye/nöbet kayıt tutma Hava alanı çevresinin korunması Hava araçlarının korunması Olayların yönetimi Raporlama prosedürleri Muhtemel harekat tarzı planları ve önlemler konularında eğitimler verilir. Kurs süresi asgari 3 gün olarak belirlenmiştir. Malatya Havalimanında bu süre çalışma düzenlerine göre ayarlanmıştır. Kursiyerler kurs sonunda yapılan yazılı sınavda %70 geçme notu alma şartı ile başarılı sayılmaktadır (SHGM, SHT 17.2). Araştırma ve inceleme çalışmasında verilen eğitimlere (2 hafta) bir kursiyer gibi katılım sağlanmış, bu süreçte özel güvenlik personelinin eğitimlere katılımı ile eğitim süre ve zamanlarındaki eksiklikler göze çarpmıştır. Örneğin; vardiyalı çalışma şartlarından dolayı gece görev yapan bir özel güvenlik personeli, gece nöbetinden çıkarak öğle saatinde başlayan gündüz eğitimine katılmak zorunda kalmıştır. Eğitimlerde eğitimcilerin eğitim notları kullanılmakta, eğitimler için belli bir kaynak kitap veya sistemli bir kaynak dizisi bulunmamaktadır. Bu nedenle eğitim içeriğinde bir düzenin olduğunu söylemek güçtür. Eğitim veren kişiler alanlarında bilgili olmalarına rağmen, bilgilerini kursiyerlere aktarmada eksikliklerinin olduğu görülmüş ve bu durum kursiyerler tarafından da dile getirilmiştir. Eğitimler içerik olarak zengin ve kapsamlı olmasına rağmen özellikle bu eğitimden yararlanan özel güvenlik personeliyle yapılan görüşmelerde, verilen eğitimlerin sonucunda yapılan sınavın yetersiz olduğu belirtilmiştir. 2.2.6. Statü Sorunu Ülkemizde Özel Güvenlik Teşkilatının bir statü, yani saygınlık sorunu bulunmaktadır. Havalimanında çalışan özel güvenlik personeli ve tüm katılımcılar tarafından mülakatlarda bu olumsuzluğun sıkça yaşandığını dile getirilmiştir. Özellikle tarama görevinde yolcuların bir kısmının özel güvenlik personeline karşı saygısız davrandıkları, statü olarak düşük gördükleri, yolcuların özel güvenliğin yetkilerini bilmedikleri ve havalimanında çalışan özel güvenlik görevlilerini bir site veya parkta görev yapan özel güvenlik görevlileri gibi gördükleri belirtilmiş, havalimanı içerisinde gözlem sırasında bu durumlara zaman zaman rastlanılmıştır. Bunun yanında, havalimanı çalışanlarının da özel güvenliğe karşı statülerini hedefleyen söz ve davranışlarda bulundukları, tüm katılımcılar tarafından mülakatlarda dile getirilmiştir. Bu durumların güvenliği olumsuz etkilediği ve özel güvenlik personelinin motivasyonunu eksilttiği görülmüştür. 129
2.2.7. Stres Sorunu Mülakatlarda Özel Güvenlik Personelinin havalimanında ağır bir stres sorununun olduğu tüm katılımcılar tarafından dile getirilmiştir. Ayakta fazla bekleme, güvenlik sistem ve cihazlarının ses ve radyasyon etkisi, çalışma süresince dikkat seviyesinin yüksek tutulma zorunluluğu ve tek bir yöneticiye bağlı olmayarak çalışma gibi olumsuzlukların personelin stresini daha da arttırdığı ve verimli çalışmasını düşürdüğü görülmüştür. Sonuçta bu durumların özel güvenlik personelinin genel iletişimini de olumsuz etkilediği görülmüştür. 2.3. Sorunlara Yönelik Çözüm Önerileri Malatya Havalimanında yapılan çalışmayı örnek alarak, bir havalimanında özel güvenlik hizmetlerinin ve personelinin temel sorunlarına bakıldığında, birbiriyle ilişkili olan bir bağ görülmekte, bu sorunlar için yine birbiriyle ilişkili çözüm önerileri ortaya çıkmaktadır. Araştırma sırasında sorunlara yönelik çözüm önerileri de tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu çerçevede, ücret sorunu değerlendirildiğinde; özel güvenlik personelinin havalimanı güvenliğinde çalışması sebebiyle ücretlerinin daha iyi bir duruma getirilmesi, silahlı görev yapanlara ek ücret verilerek yıpranma paylarının çalışma süreleri içerisinde değerlendirilmesi gerekmektedir. Yetki sorunu değerlendirildiğinde; havalimanında özel güvenliğe el ile arama yetkisi verilmelidir. Özel güvenlik personeli arama ve tarama görevinde bir polis ile aynı yetkilere sahip olmalıdır. Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun incelendiğinde; bu Kanun ve Yönetmeliği içerisinde çok az yer verilen hava meydanı (havalimanı/havaalanı) güvenliği hakkında, ayrıntılı ve net düzenlemeler yapılmalıdır. Özel güvenliğin yönetim sorunu ile ilgili olarak; özel güvenlik hizmetlerinin yönetiminde tek bir otoriteye doğrudan bağlılık olmalı, çok başlı yapı düzeltilerek her kurumun yetki sınırı net bir şekilde çizilmelidir. Havalimanında görev alan özel güvenlik personelinin tek amiri/üstü olmalıdır. Özel güvenliğin hava meydanındaki yönetimiyle ilgili ayrı bir düzenlemeye gidilmeli ve personelin hakları belirlenerek, yöneticiler için bir disiplin tüzüğü de oluşturulmalıdır. Eğitim sorunlarıyla ilgili olarak; özel güvenlik temel eğitiminde havalimanı eğitimleri biraz daha arttırılmalı, havalimanında çalışacak personel, çalışmaya başlamadan önce, sivil havacılık temel eğitimi başta olmak üzere, çalışacağı alanla ilgili diğer eğitimleri de almalıdır. Bu eğitimin teori kısmı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünün belirleyeceği eğitmenler veya uzman akademisyenlerce verilmeli, pratik kısmı ise havalimanında aktif görev alan uzmanlarca verilmelidir. Sınav ise teori ve pratik olmak üzere iki kısım halinde yapılmalıdır. Havalimanı güvenliğinde çalışan özel güvenlik personelinin statü sorununa yönelik olarak; havalimanında çalışan özel güvenliğin isminin değiştirilmesi bir çözüm yolu olabilir, böylece havalimanı güvenliği ve personelinin statüsü olumlu yönde yükselecektir. Ayrıca bu sorunun çözümü ücret, yetki gibi diğer sorunların çözümüyle de ilişkilidir. 130
Personel üzerinde oluşan stres sorunu ile ilgili olarak; havalimanı içerisinde personelin dinlenebileceği, görev stresini atabileceği uygun salonlar oluşturulmalıdır. Ayrıca stres sorununa karşı havalimanı içerisinde bir psikoloji uzmanı da görevlendirilebilir. 3. TARTIŞMA VE SONUÇ Dünyada olduğu gibi ülkemizde de hava meydanları güvenliğinde önemli bir noktaya gelen özel güvenlik hizmetlerinin sorunları küçümsenemeyecek kadar büyüktür. Bu sorunlar bir havalimanının tüm güvenliğine olumsuz bir biçimde yansıyabilmektedir. Bu sorunların devam ederek büyümesi ve çözülmemesi, ileride daha karmaşık ve büyük sorunlara yol açacaktır. Özellikle güvenlik kavramının zirvede olduğu havalimanlarında, tüm havalimanı çalışanları ile güvenlik faaliyetleri ve personelleri çok yakın ilişki içerisindedir. Bu nedenlerle, özel güvenlik hizmetlerinde sorunların ortaya çıkarılarak, çözüm yollarının belirlenmesi ve bu işlemin havalimanı çalışanlarıyla birlikte, bir havalimanı içerisinde yapılması, her açıdan gerekli ve faydalı bir çalışmadır. Araştırma havacılık sektöründe hizmet sunan şirket ve işletmelere de büyük yararlar sağlayacaktır çünkü; günümüzde havacılık alanında faaliyet gösteren işletmeler güvenlik birimlerini oluşturmakta, havacılık alanında bazı şirketler (uçak arama tarama, kargo güvenliği gibi faaliyetleri üstlenen şirketler) bünyelerinde özel güvenlik personeli çalıştırmaktadır. Havalimanı çalışanlarının da belirttiği üzere özel güvenlik hizmetlerinin sorunlarının bilinerek, çözümlerinin hayata geçirilmesini amaçlayan ve daha önce bir benzerinin yapılmadığı bu çalışmayla; Özel Güvenlik Teşkilatının ve sektörünün gelişimi sağlanacak, sivil havacılık güvenliği güçlenecek, bununla birlikte ulusal ve uluslararası güvenlik daha etkin bir duruma gelecektir. Ayrıca tespit edilen bu sorunların beraberinde getirdiği maddi ve manevi kayıplarda en aza indirilecektir. Çözümlerin uygulanması aşamasında ise; araştırma sonucunda bulunan sorunlar ile çözüm önerileri, iyi analiz edilerek, tespit edilen çözümler planlı bir şekilde ve tümüyle uygulanmalı, eksik ve düzensiz düzenlemeler yerine, bilinçli ve planlı düzenlemelerle adımlar atılmalıdır. Böylece konuyla ilgili mevcut sorunlar daha hızlı ve basit bir şekilde çözülerek, güvenlik alanında amaçlanan noktalara ulaşılabilecektir. 4. TEŞEKKÜR Yapılan araştırmaya katkı sağlayan İnönü Üniversitesi Malatya M.Y.O. çalışanlarına, Malatya Havalimanı Emniyet Müdürlüğü ve Kartal Özel Güvenlik çalışanlarına teşekkür ederim. 131
KAYNAKLAR Küçükönal, H. (2001). Havaalanı Güvenliği ve Sabiha Gökçen Uluslararası Havaalanı Güvenlik Sistemi İçin Bir Model Önerisi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Eskişehir Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun (5188 sayılı Kanun). Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanunun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik (5188 sayılı Kanuna Dair Yönetmelik). Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM), 2009, Sivil Havacılık Güvenliği Eğitim ve Sertifikasyon Talimatı SHT 17.2. 132