MEGEP (MESLEKİEĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKİEĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) EĞLENCE HİZMETLERİ HALK OYUNLARI ANKARA 2007

İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER...I AÇIKLAMALAR... II GİRİŞ...1 ÖĞRENME FAALİYETİ 1...3 1.HALK OYUNLARI...3 1. Halk Oyunlarnn Tanm...3 1.2.Tarihçesi...4 1.3.Halk Oyunlarnn Kendi İçinde AyrldklarBelli Ana Türle...5 1.4. Seyirlik Oyunlar...11 1.5. Halk Oyunlarnn Sahneye Uyarlanmas...14 UYGULAMA FAALİYETİ...16 DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ...17 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...18 ÖĞRENME FAALİYETİ 2...20 2.HALK OYUNLARI ÖRNEKLEMELERİ...20 2.1. Halk Oyunlarnn Temel Figürleri...20 2.1.1. Zeybek...20 2.1.2 Halay...37 2.1.3.Çiftetelli...41 2.2. OyunlarSahneleme Örnekleri...44 2.2.1. Zeybekte HarmandaÖrneklemesi:...44 2.2.2. Halay Örneklemesi...45 2.2.3. Seyirlik Oyun Örneklemesi...46 2.2.4. Çiftetelli Örneklemesi...48 UYGULAMA FAALİYETİ...50 DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ...51 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...52 MODÜL DEĞERLENDİRME...53 CEVAP ANAHTARLARI...54 ÖNERİLEN KAYNAKLAR...55 KAYNAKÇA...56 İÇİNDEKİLER I

KOD AÇIKLAMALAR 212MGS004 ALAN Eğlence Hizmetleri DAL/MESLEK Animatörlük / Çocuk Animatörlüğü MODÜLÜN ADI Halk Oyunlar Halk oyunlarnn temel figür ve admlarnuygulamak için MODÜLÜN TANIMI gerekli olan bilgi ve becerileri içeren öğrenme materyalidi SÜRE 40/16 ÖN KOŞUL Hareket ve Ritim modülünü almşolmak. YETERLİK MODÜLÜN AMACI AÇIKLAMALAR Gösterilerde halk oyunlarfigürlerini kullanmak Genel Amaç Bu modül ile eğlence hizmetleri departmannda, animasyon programna uygun halk oyunlargösterileri hazrlayabileceksiniz. Amaç 1. Eğlence hizmetleri departmannda gösterilerde Türk halk oyunlarnn temel kural ve admlarn kullanlabileceksiniz. 2. Eğlence hizmetleri departmannda gösterilerde sergilenecek Türk halk oyunlarna ait örneklemeler hazrlayabileceksiniz. EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Tesisteki eğlence hizmetleri departman, bilgisayar yazm ve donanmlar, internet, VCD, DVD, CD vb. görsel materyaller, dans salonu, dijital kamera, projeksiyon cihaz ve perdesi. Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen ölçme araçlarile kazandğnz bilgileri ölçerek kendi kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen modül sonunda size ölçme araclar uygulayarak modül uygulamasile kazandğnz bilgi ve becerileri ölçerek değerlendirecekti II

GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Turizm sektöründe yer alan konaklama işletmelerinde eğlence hizmetleri önemli bir fonksiyon kazanmşt Bu bölümün iyi bir hizmet vermesi, animatörlüğü meslek edinmiş kişilerin başarolmasna bağd Alacağnz bu modül ile eğlence hizmetleri alannda, ülkemizin folklorik değerlerinden biri olan Türk halk oyunlarn yapabilme bilgi ve becerisini kazanabileceksiniz. Bu bilgi ve beceriler sayesinde kültürümüzün bir parçasolan Türk halk oyunlarnyerli, yabanctüm insanlara doğru olarak aktarabileceksiniz. Böylece kültürümüze de sahip çkmşolacaksnz. Halk oyunlarnn eğlence hizmetleri alanndaki yeri ve önemini öğrenecek, animatörlük mesleğinde daha da ilerleyebileceksiniz. Bu modülde Türk halk oyunlarn tanmak, bilgi sahibi olmak dşnda, halk oyunlarnsahneye uyarlayacak ve örnekleme yapabileceksiniz. Günümüzde, hzyozlaştrlan kültürümüze sahip çkabilmek için, folklorün (halk bilimi) bir alt daolan halk oyunlarkonusunda doğru bilgiye sahip, becerikli ve işini seven insanlara ihtiyacvard 1

2

ÖĞRENME FAALİYETİ 1 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 1 Eğlence hizmetleri departmannda, gösterilerde Türk halk oyunlarnn temel kural ve admlarnkullanabileceksiniz. ARAŞTIRMA Folklor nedir? Halk oyunlarile arasndaki fark nedir? Araştrnz. Eğlence hizmetleri departmannda hazrlanan halk oyunlarnelerdir? Araştrnz. Eğlence hizmetleri departmannda Sra geceleri ve kna geceleri gibi özel geceleri için ne gibi hazrklar yapyor? Araştrnz. 1. Halk Oyunlarnn Tanm 1.HALK OYUNLARI Folklor kelimesi (Folk-Lore = Halkbilimi) ilk kez 1846 da William Johnes Thomas kullanmşt Folklor: Halkn geleneğe bağmaddi ve manevi kültürünü kendine özgü metotlarla derleyen, araştran, snflandran, çözümleyen ve halk kültürü üzerinde değerlendirmeler yapan bir bilimdi Bir davranşn folklor olabilmesi için şu özellikler gereklidi Anonim değere sahip olmad Kuşaktan kuşağa sözlü aktarlmad Kendi kendine öğrenilir olmad Zaman derinliğine sahip olmad Mekan yaygnğna sahip olmad Gerçek hayata ait olabilmelidi Toplumsal konuşma dilinde ne yazk ki halk oyunlarve folklor aynanlamda kullanlmaktad Oysa ki, bu yanşbir tabirdi Halk oyunlar, folklorun içinde yer alan halk mimarisi, halk tiyatrosu, halk müziği gibi folklorun kültürel bir öğesidi Müzikli veya müziksiz belli bir ritme daya, bedensel olarak ortaya konan forma oyun deni Halk oyunlarise bir ulusun duygu ve düşüncelerine daya, hareketin, ritmin, müziğin ve kostümün bütünleşmesidi Halk oyunlardüğünlerde, dini ve millî bayramlarda, yaylaya çkşve inişte vb. yerlerde oynanmaktad 3

1.2.Tarihçesi Dans insann varoluşu ile başla İlk zamanlar dansn amaçlarinanç, eğitim ve eğlencedi Tarihte ilk Türk uygarlarndan Şamanlarn, Hunlarn ve Oğuzlarn günümüze uzanan belgelerinde yaptklartörenlerde en önemli bölümü halk oyunlarnn oluşturduğu bilinmektedi Türkler, Orta Asya dan getirdikleri kültürlerini Frigya, İon, Bizans kültür birikimleri üzerine Selçuklu ve Osmankültürlerini de ekleyerek geliştirdile Bunun sonucunda ortaya çkan, paha biçilmez halk oyunlarmz nesilden nesile aktarlarak günümüze kadar gelmişti Resim1.1: Bursa kç kalkan ekibi Türkler danslarda kçkalkan, hayvan postu, zil gibi araçlar kullanmaktayd. Günümüz halk oyunlarnda da eski danslarn izine rastlanmaktad Folklor (Halk bilimi) alannda çaşmalara ilk olarak İstanbul Belediye Konservatuar 1926 ynda başlamşt 1929 ynda halk müziği ve halk oyunlarderlemeleri yaplmşve Türkiye de ilk kez halk oyunlarnn filmle tespiti gerçekleşmişti 1935 ynda Mustafa Kemal Atatürk ün talimatve himayesinde birinci uluslararas halk oyunlar festivali düzenlenmişti Beylerbeyi Saray nda düzenlenen festivale Arnavutluk, Bulgaristan, Romanya ve Yunanistan halk oyunlarekipleri de katlmşt Ülkemizin ilk yurt dşgösterileri 1949-1950 yllarnda Muzaffer Sarsözen yöneticiliğinde İtalya ve İspanya da gerçekleştirilmişti 1966 ynda Milli Folklor Enstitüsü, 1975 ynda Kültür BakanğDevlet Halk Danslarkurulmuştu 1984 ynda İstanbul Teknik Üniversitesinde, 1988 de Gaziantep Üniversitesinde, 1989 da Ege Üniversitesinde, 2001 de Sakarya Üniversitesinde Türk Müziği Devlet KonservatuarTürk Halk OyunlarBölümü kurulmuştu Halk oyunlarmzseyrederken, yurdumuzun değişik yörelerinde yaşayan insanlarn örf, adet ve geleneklerini, karekterlerini, duygu ve düşüncelerini, inanşlarnifade ettiğini, tabiat ve diğer canlarla yaptklarmücadeleyi anlatan özellikler taşdğngörürüz. Her sanat danda olduğu gibi halk oyunlarmz da insananlat Bu nedenle oyunlarmzn altnda, kaynağçok eskiye dayanan, bugün unutulmaya yüz tutmuşderin bir manann gizlendiği hissedili 4

1.3.Halk Oyunlarnn Kendi İçinde AyrldklarBelli Ana Türler Zeybekler: ileriki konularda ayrntolarak ele anacakt Halaylar: ileriki konularda ayrntolarak ele anacakt Karşlamalar: Karşlama iki kişinin karşkdurarak oynadklarbir oyun biçimidi Çiftlerin karşkolarak toplanmasyla bir grup halinde de oynanmaktad Kz ve erkekten oluşan çiftlerin, karşkiki sra halinde dizilmesiyle bir grup oyunu biçiminde de sürdürülmektedi Karşlamalar salma oyunlard Oyuncular birbirlerine tutunmazla Baz karşlamalarda bütün oyuncularn ellerinde birer mendil bulunu Genellikle Trakya da, ksmen de Marmara nn Doğu ve Güneyinde görülen bir oyun türüdü Edirne, Tekirdağ, Krklareli, İzmit, Adapazar, Çanakkale, Bursa, Bilecik... illerinde oynan Barlar: Toplu olarak ve genellikle düz dizi ya da yarm ay biçiminde, oyuncularn birbirlerine tutunarak oynadklardisiplinli grup oyunlarna bar deni Genellikle Doğu ve Kuzeydoğu Anadolu bölgesinde icra edilen bir oyun türüdü Erzurum, Kars, Ağr, Artvin, Gümüşhane, Bayburt, Erzincan illerinde oynan Horonlar: Oyuncularn dizi biçiminde birbirine tutunarak oynadğoyunlard Doğa yapsnn sert ve dağk oluşu, denizinin ve havasnn kararszğhoron oyunlarnda göze çarpar, Doğu Karadeniz kylarnda kemençe veya davul eşliğinde icra edili Trabzon, Samsun, Artvin, Ordu, Rize... illerinde oynan Araçoyunlar: Kaşk oyunu, araçoyunlara güzel bir örnekti Oyuncular ellerinde ritim aracolarak tahta kaşklar bulundururla Güney Anadolu nun Akdeniz e uzanan kesimleri genellikle kaşkoyunlar bölgesi olarak gösterili Eskişehir, Afyon, Kütahya, Bilecik, Krşehir, Konya, Mersin, Antalya, Bolu, Bursa... illerinde oynan Yallar: Kars yöresinde bir sra oyunu add Düğünlerde el ele tutuşulur, kadnlar ve erkekler tarafndan yürütülü Yaloyunu, tek çeşitten ibaret değildi Kars yöresinde muhtelif yallar vard Yallar, doğuda Kafkas Azerbaycan'nda içine a Nanaylar: Çoğu zaman kzlarn ve erkeklerin beraber yal(halay) tutuklarzaman söylenirse de, nanay denince akla ilk gelen kzlar ve gelinlerdi Yalya çkldğ zaman el ele tutulu Bir yalda altdan yirmiye kadar kz ve erkek bulunabili Aşağda örnek nanay değişi vard Nanay nanaydan gelir, Selvim saraydan gelir, Andr galsn nanay, Hams(Hepsi) da yardan gelir" Bengiler, Mengiler ve Seymenler Zeybeklerin etkisinde kalan lokal oyunlard Bengiler; Marmara bölgesinin güneyinde genellikle Bakesir dolaylarnda görülen bir oyun türüdü Bakesir, Manisa, Bursa, Çanakkal illerinde oynan 5

Mengiler: Ege bölgesi ve Akdeniz bölgesinin bazillerinde bu oyun türüne rastlamak mümkündü Seymenler: Özellikle Ankara çevresi köy düğünlerinde kz evine gelin almaya giden ve bundan başka baztörenlere de katlan yöresel giyimli kişilerin oluşturduğu topluluktu Davul ve zurna ile oynanmasnedeniyle yörede oynanan diğer zeybeklerden fark olan seymen zeybeği iki yada üç kişi ile düğünlerde düzenlenen Seymen alaynn önündeki efelerce oynan Kç ya da teke palaskuşanan efeler, oyun boyunca bunlarhavada savururken naralar da atarla Halk oyunlaraşağdaki maddelere göre de tasnif edilmişti İsimlere göre Oynayanlarn cinsine göre Oyunun hzna göre Hareketlere göre Düzenlerine göre Tutuşşekillerine göre Konularna göre Kişi saysna göre Türkiye de yaklaşk 3.000 oyun vard Şekil 1.1: Bölgelere göre halk oyunlar Zeybek: Bu oyun türüne özellikle Ege de rastlan Zeybek kelimesi (Zey:Topluluk Bek:Bey) topluluk beyi anlamna geli Bireysel oyunlard Kişi sayssnrlamasyoktu Sahneye büyük biri çktğnda onu yalnz brakma geleneği vard Bu davranşsayg gereğidi Kadn ve erkek ayroyna Zeybek oyunlar, toplu olarak oynandğzaman oyuncularn birbirlerine tutunmadan oynadklarsalma oyunlard Türkiye deki Türk halk oyunlarndan en yaygn olanlarndan biri de zeybek türü oyunlard Kelimenin kullanldğ 6

bölgelere bakarsak, sadece BatAnadolu da değil, İç Anadolu da ve hatta diğer Türk topluluklarnn yaşadğorta Asya topraklarnda da zeybek türünün oynandğngörüyoruz. Zeybekler bir efenin yönetiminde ovadan ovaya, dağdan dağa gezen, yoksullar gözetip yörede belirli bir otoriteye sahip olan, genellikle zalimlere veya sonradan görme zenginlere göz açtrmayan, zaman zaman işlediği bir suç yüzünden hapse girmeden dağlara kaçan, yönetime ters düşmüşinsanlard Efeler ise yanna gelen, kendisine sğnan diğer zeybeklere yol, yöntem öğreten, onlareğiten, yerine göre akl verip anlaşmazklarçözen bir kimlik içinde görünmüşlerdi Zeybeklerin yaşayşlarçok hareketlidi Çok ksa bir süre içinde kilometrelerce uzaklara gidip takipten kurtulabilirle Ancak bu hareketli geçen yaşayşlariçinde, zaman zaman coşkuya, heyecana ve özleme kapldklarn; yer yer hareketli, yer yer ağr ve asaletini ortaya koyan duruşye admlarla örülmüşbir oyuna kalktklarnbiliyoruz. Bu oyun srasnda ses tonlaryla, hareketleriyle ve hatta mimikleriyle çevrelerinde saygve hayrank duygularncanlandrrla Oyunlarnda çanan enstrümanlar arasnda bağlamalar, curalar, açk havada ise davul ile zurna birlikteliğini görürüz. Kapamekânlarda ise darbuka, tef veya zilli maşa da kullan Geçen yüzyn başndan itibaren klârnetin de yer yer oyunlarda kullanlmas, bu bölgenin Batkökenli sazlara karşolan eğilimini kantlamaktad İki tür zeybek vard 1. Ağr Zeybek (Erkekler) 2. Kvrak Zeybek (Kadnlar) Ritmik yap9 zamand Oynayan kişiler saygn kişilerse, oyuna o kişinin adverili Yörük Ali Zeybeği, Çakr Efe Zeybeği gibi. Ağr zeybeklerde enstrümanlar: Davul ve zurnad Klarnet sonradan girmişti Kvrak zeybeklerde enstrümanlar: İnce saz kullanr (kapamekânlarda). 7

ZEYBEK ERKEK GİYİM KUŞAMI Başa Giyilenler: Fes (oya, oyasz, püsküllü) Keçe başk Terlik Kefiye Gövdeye Giyilenler: Zbn, iç zbn İşlik, mintan Pamuklu gömlek Cepken, sarka sallama, kartal kanat Camadan Yorgan kuşak Trablus kuşak Şal kuşak Kolon Silahk Acem şa Uçkur Dizlik Şalvar potur Ayağa Giyilenler: Yün çorap Tozluk Çizme, körüklü çizme Papuç Kalçn Ayakkab Çark Yemeni Kundura Aksesuarlar: Mendil, yağk, peşkir Köstek Pazubenr Mushafk Hamayl Yatağan, kama ZEYBEK KADIN GİYİM KUŞAMI Başa Giyilenler: Tepelik Fes Tura, turak Tepesi güllü Tozak Al bez (pullu bez) Grep, oyayazma, çevre, yemeni Gövdeye Giyilenler: Göynek, gömlek Zbn, içlik Delme Göğüslük Üç etek Bindal Libade Cepken, sarka Fermene Şalvar Don Önlük, peştamel Arkak Golan, kolon Toka, gümüş, altn, bez kemer Ayağa Giyilenler: Yün çorap Ucu kvrk edik, göğebakan Çizme Çark Kundura Aksesuarlar: Yağk Çenelik, gdkk Gerdank Nazark Gümüşank Çiçekli taç Altn, gümüştaklar Yanakk (zülüflük) Şekil 1.2: Zeybek erkek ve kadn giyim kuşam 8

Resim1.2:Zeybek erkek ve kadn giyimine örnek a. Halay: Alaydan türemişti Düzenli insan topluluğu ile kalabak oynan Sra oynan En az 5 kişi olmad Özellikle Doğu, Güneydoğu ve Orta Anadolu da davul ve zurna eşliğinde oynan Çok haraketli bir danst Halaylarda 4 bölüm vardr: 1.Ölüm (kötüyü öldürme) 2.Doğum (iyinin gelmesi) 3.Güçlendirme (iyinin devam) 4.Kutlama(bu durumlarn kutlanmas) Bu dört bölüm parçalanarak görülür; a.ağrlama b.yanlama c. Sktrma, Oynatma, Yeldirme d. Belleme, Hoplama, Zplatma 9 Resim1.3: Elazğyöresi erkek halay ekibi Elden, belden, omuzdan ve parmaklardan tutuşlar vard Genellikle hzksmlarda omuzlardan tutulu Oyun halay başnn komutuyla yönetili Mendil vazgeçilmez bir oyun aracd 4 zamanağrkd Ezgiler geçişlidi Oyunlar ağrdan başlayp gittikçe hzlan

Halaylarda kullanlan enstrümanlar genellikle davul ve zurnad Nanay biçiminde oynanan oyunlarda ise hiç çalgkullanlmaz. Karşktürküler söylenerek oynan Karma oynandğgibi sadece erkekler, sadece kadnlar tarafndan da ayroynan Giyim hatlar biribirine benze HALAY ERKEK GİYİM KUŞAMI Başa Giyilenler: Fes Poşu, poşi Arakçn Ahmadye Takke Papak Gövdeye Giyilenler: İç gömleği İşlik, içlik Mintan Yelek Cepken Yün kuşak Tosya kuşağ Şal, şapik Şalvar Zvga Ayağa Giyilenler: Yün çorap Yemeni Çark Harik Edik Kundura Aksesuarlar: Mendil Köstek Pazubent Hamayl HALAY KADIN GİYİM KUŞAMI Başa Giyilenler: Kofi Fes Tarbuş Başörtüsü, eşarp, tülbent, poşu, yazma Taç Gümüştepelik Gövdeye Giyilenler: Gömlek İşlik Cepken Üç etek Kras Şalvar don, tuman Önlük, Entari, fistan Ceket Kemer Ayağa Giyilenler: Yün çorap Yemeni Çark Harik Edik Kundura Aksesuarlar: Mendil Köstek Pazubent Hamayl Hal hal Hzma Altn, gümüş, boncuk bilezik, kolye Şekil 1.3: Halay erkek ve kadn giyim kuşam 10

b. Çiftetelli : Türk Dil Kurumu sözlüğünde göğüs ve göbek titreterek, gerdan krarak oynanan bir oyun ve bu oyunun müziği olarak tanmlan Çiftetelli, yalnz eğlence amac ile ritim eşliğinde vücudun, omuz, göğüs, bacak titreşimleriyle, kalça ve göbek atarak, gerdan krarak oynanmasd Osmanlarda, saray eğlencelerinde çiftetelli oyunu görülmektedi Günümüzde hareket serbestliği ve figür zenginliği nedeniyle Anadolu nun tüm yörelerinde herkes tarafndan kolayca oynanmaktad Tek kişi ile olduğu gibi birçok kişinin katlmasyla kadn ve erkek toplu olarak da sergilenebili Çiftetellide admlar küçük atr, ayaklarn oyunda değeri yoktu Serbest ve istenildiği gibi adm atmak Resim1.4: Çiftetelli kyafeti mümkündü Temel olan ritmin vücuda ve omuzlara anmasd Çiftetellide eğlence ve müziğe uydurulmuşbir vücudun neşesinin gösterilmesi veya yaşanmassöz konusudu Belli bir yön kstlamasolmadğiçin bağmsz, hatta disiplinsiz bir oyun olduğu savunulu Çiftetellide Zeybek ve Halay gibi belirlenmişözel kyafetler yoktu Genelde parlak, canve süslü kyafetler kullan 1.4. Seyirlik Oyunlar Seyirlik oyunlar anonimdi Çağlar boyu süren halk tiyatro geleneğinin günümüze kadar gelen mirasd Geçmişe oranla az da olsa bu oyunlar oynanmaktad Seyirlik oyunlar, oynandğtoplumun kültür düzeyine ve oynandğçağa bağd Köy yaşamiçinde çok önemli bir yer tuta Bu oyunlarn kökeninde Orta Asya dan Anadolu ya kadar çok çeşitli kültürlerin izleri görülü Köy seyirlik oyunlarnn oluşumu bir görüşe şöyle nitelendirilmektedi Anadolu köylülerinin kültürü dolaysyla dramatik sanat, beşönemli etkenle bir araya gelerek oluşmuştu Bunlar: Yer, soy, imparatorluk, İslam ve Batlaşma d Köy seyirlik oyunlar daha çok köylerde yn belirli günlerdeki baztörenlerde, düğünlerde ve uzun kş gecelerinde oynan Gelenekte bu oyunlarn özel bir adyoktu Oyunlar kaynağnkültürel ve ekonomik ortamdan a Seyirlik oyunlarda topluluğu eğlendirmek, neşelendirmek amacgüdülü Toplumun aksak yönleri, bozuk ilişkileri alaya an Kelime oyunlarndan yola çkarlarak espiriler yarat Her oyunun sonunda seyirciye ahlâki bir mesaj verili Oyunlar genellikle sözlüdü 11

Seyirlik oyunlarn konularnşöyle özetleyebilriz. Evlenme, kz kaçrma, damat traş, bolluk, ak, kara çatşmasgibi. Resim1.5: Aşuk Resim1.6:Maşuk Oyunlar meydanlarda veya evlerde oynan Oyuncular profesyonel değildi Genellikle yönetmenin görevini en tecrübeli oyuncu üstleni Oyunlarda dekor önemli değilken, müzik ve dans mutlaka vard Kostümler, aksesuarlar çok önemlidi Çok fazla kk değiştirili Kadn kğna giren erkekler, kadn makyajyapmazla Halk seyirlik oyunlararasnda şunlarsayabiliriz; Oyun çkarmalar: Damat traş, kz kaçrma gibi seyirlik oyunlard Karagöz : Karagöz bir gölge oyunudu Hayvan derisinden yaplan çeşitli şekillerin (hayvan, insan, eşya gibi) arkadan verilen şkla beyaz perde üzerine aktarlmasd Karagöz Osmanzamannda saray tarafndan ilgi görmüşşehzadelerin düğünlerinde gösterilmişti Başkahramanlar Karagöz ve Hacivat tkaragöz, halkn ahlak ve sağduyusunu temsil ede Hacivat ise kaypak, düzene uyan birisidi Oyunun diğer tipleri olarak Tiryaki, Matiz, Beberuhi, Tuzsuz Çelebi, Zenneler saylabili En çok bilinen oyunlarndan bazlar, Büyük Evlenme, KanNigar, Leyla ile Mecnun, Ferhat ile Şirin, Karagöz ün Yazcğ, Karagöz ün Hekimliği di Resim1.7: Karagöz ile Hacivat 12

Orta oyunu: Karagöz ün perdeden yere inmişhalidi Yani oyun perde de değil, sahnede icra edili Etrafseyirciler ile çevrili olduğu için orta oyunu adnalmşt En önemli iki kahramankavuklu ve Pişekâr d Kavuklu cahil, kurnaz, telaşve neşeli olup Pişekâr da işgüzar, iyiyi kötüden ayran yaşbir kişidi Oyunlar bu iki kahraman arasnda geçen söz düellolarndan ibaretti Resim1.9: Kuklalar Resim1.8: Orta oyunu Kukla: Türkçe bebek anlamna gelen ve bugün Anadolu da yaşayan Korçak, Kaburcuk, Kaurcak, Lübet gibi isimlerle yaşayan kukla seyirlik oyunlarn en eskilerindendi Konusu günlük hayattan ve edebi hikayelerden oluşu 14.yüzyldan bu yana var olduğu bilinmektedi Başkahramanlarİbişve İhtiyard İhtiyar varkbir kişi olup İbişise kurnaz ve hazr cevapt 19. yüzyl sonlarnda kukla sanatönemini yitirmeye başlamşt Meddah: Hikaye anlatma üzerine dayabir tür taklit yapma sanatd Meddah, günlük yaşamdaki olaylar, masallar, destanlarve hikayeleri bir sandalyeye oturarak dinleyicilere aktar Meddah, aksesuar olarak bir mendil ve bir sopa (baston) kullan Hikayelerinin kahramanlarno yörenin şivesi ile konuşturu Bu sanatn günümüzdeki temsilcileri stand-up yapan şovmenlerdi Resim1.10: Cirit oyunu Cirit: Diğer adçavgan olarak bilinen bu oyun, Türklerin oynadklarbir ata oyunudu16.yüzylda bir tür savaşoyunu olarak kabul edilmişti 19.yüzylda saraylarn en büyük gösteri sporu ve oyunu olmuştu Bu oyun gündüz genişbir meydanda oynan Oyuncular atlarna binerler, ellerine ciritleri arla Bunlar 30-40 kişi olabilir, sayya göre iki eşit parçaya ayrrla İki tarafn birinden bir atöne frlar, karştarafn oyuncularndan birinin adnseslenerek meydana davet ede Aralarndan yaklaşk 40 metre vard Aralarndaki mesafe ne kadar 13

uzun olursa oyun o kadar heyecanolu Davet eden kişi ciritini ata Ondan sonra çağrdğkişi kendini kovala Seyirciler atlan değnekleri toplayp sahiplerine vererek oyunun heyecanna katlmşolurla Eğer atlan değnek ata değer ve atöldürürse düğün sahibi atn bedelini öde Oyunda çok yakndan vurmak yasakt Oyun esnasnda atlar ve göstericiler çok çeşitli gösteriler sunarla(karşoyuncunun attğciridi havada yakalamak, atn karnaltna gizlenmek, tek üzengi üzerinde dikilmek gibi...) Tura: Deriden yaplmşkemerler kullanr ve köyün gençleri tarafndan oynan Bu oyun gelin almadan önce kz eviyle oğlan evi arasnda yap Bu oyunda iyi koşmak ve dayak yememek marifetti Oyunda kavga çkmas muhtemeldir ve yaşlar araya girerek sakinleştirirle Oyunun amacgençlerin acya karşdayankklarnispat etmeleridi Bunlarn dşnda güreş, at yarşlarvb. seyirlik oyunlar vard 1.5. Halk Oyunlarnn Sahneye Uyarlanmas Belli bir sanatn seyirciye sunulmak üzere uygulandğmekana sahne deni Günümüzde 3 tip sahne görülü 1. Tip Sahne : Üç tarafkapa, bir tarafseyirciye açk sahnedi Sunuşiçin en ideal oland Genelde dikdörtgen, oval-kare vb. sahnelere rastlan 2. Tip Sahne : Bir tarafkapaüç tarafseyirciye açk sahnedi Sahne zemine sfrdr veya biraz yukardad Seyircilerin açbir şekilde oturmasgereki 3. Tip Sahne: Dört tarafda seyirciye açk sahnedi İdeal bir sahne değildi Halk oyunlargösterileri genelde bu tip sahnelerde sergilemek zorunda kan Sahne (seyirci) yönü (1.Tip Sahne) (2.Tip Sahne) (3.Tip Sahne) Bir sahnede teknik olarak şunlar yer ar; Işk Dekor Efekt Aksesuar Kostüm Diğer Unsurlar (Makyaj vb.) 14

Halk oyunlarsahneye getirilirken aşağdaki unsurlar ortaya çkar; Sahne teknikleri Oyun Çizgi (oyun formu) Koreograf Halk oyunlarnsahnelerken göz önünde bulundurulmasgereken hususlarşöyle açklayabiliriz. Halk oyunlarsahnelenirken sahnelemede çizgiler ön plandad Ana amaç çizgilerin ön plana çkmasise, geometrik şekiller o kişinin yorumu ile ortaya çka Amaç oyunu ön plana çkarmaksa çizgi ikinci planda ka Halk oyunlarnn sahneye getirilişamacoyunlartantmak ve yaylmasn sağlamakt Her oyunun yöresel formlarvard Çizgiler hazrlanrken bu formlara uyularak sunuşyaplmad Şekil olarak daima oyunlar ön planda tutulmad Çizgi ve diğer unsurlar zemin olarak kalmad Halk oyunlarnn sahnelenmesinde malzemenin orijinal olmasçok önemlidi Örneğin zeybek sahnelenirken oyunda zeybek formu yoksa orjinalliği de yok demekti Bu orjinalliği sağkaktarabilmek için oyunlarn otantik yapsnn iyi bilenmesi gereki Oyunun orjinalliğinin yannda kostüm, müzik, enstrümanlar ve oyuncular da konuya uygun olmad Sahnelenen oyunda fiziksel ve estetik dengeye dikkat edilmelidi Fizksel denge denince görevli kişiler ve dekor anlaş Estetik denge ise sanatsal boyutu ifade ede Sahnelenen oyunda ekibin boy ortalamasçok önemlidi Oyuncular ya uzundan ksaya, ya ksadan uzuna veya ksalar kenarda uzunlar ortada (çat) şeklinde yerleştirili Eğer boy farkçok ise ayakkabtopuklaryla, başklarla ve bayanlarn etek boylarile oynanabili Oyunu sahneye koyacak kişinin sahne ölçülerini bilmesi gereki Sahneye uygun çizgiler kullanlmad Örneğin; dikdörtgen bir sahnede, daire formunu kullanmak pek uygun olmaz. Ya iki daire veya oval bir form kullanmak gereki Halk oyunlarnn sahnelenmesinde simetri daima ön plana konmuştu Oyunun orjinalliği (figürü) bozulmadan simetri yaplmad Simetri oyun düzenlenmesinde bağlayckural olmamad Fakat muhakkak simetri olmadr diye diretilirse, figürün estetiği kaybolu Figürler eşit güçte dağtlabilecekse simetri yaplmad Simetriyi harekette değil, çizgide yakalamak gereki Figürün çok fazla tekrarseyirciyi ska Bunun için sunuştekrarve zamanlama iyi ayarlanmad Figürlerin tekrar saysçizgiyi oluşturmamza da yardmc olu Sahnelemede saysal uyumada çok dikkat edilmelidi Oyuncu says, figürlerin says, erkek veya bayan oyuncu saylaruyumlu olmad Bunu sağlayabilmek için öncelikle kâğt üzerinde bir çaşma yaplmad 15

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Eğlence hizmetleri departmannda kullanlmak üzere halk oyunlarnn bir türünü kullanarak temel adm ve figürleri ile bir sunu hazrlaynz. İşlem Basamaklar Oyun türünü seçiniz. Oyuncu saysntesbit ediniz. Oyun için müzik seçiniz. Seçmişolduğunuz oyunun figürlerinin uygulamalarnbilgi sayfasndan destek alarak gerçekleştiriniz. Gösteriye uygun kostüm seçiniz. Gösteri provalaryapnz. Gösteriyi sergileyiniz. Öneriler Araştrcolunuz. Plançaşnz. Bilgi sayfalarntekrar ediniz. Yaratcolunuz. Figürlerin orjinalliğini değiştirmeden kullannz. Fiziksel ve estetik dengeye dikkat ediniz. Araştrmacolunuz. Bilgi paylaşmyapnz. Bilgileri bütünleştiriniz. 16

DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ Aşağda hazrlanan kontrol listesine göre kendiniz ya da arkadaşnzn yaptğ çaşmaydeğerlendiriniz. Gerçekleşme düzeyine göre Evet/Hayr seçeneklerinden uygun olankutucuğa işaretleyiniz.. 1 Oyun türünü seçtiniz mi? 2 Oyuncu saysntesbit ettiniz mi? 3 Oyun için müzik seçtiniz mi? 4 Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayr Seçmiş olduğunuz oyunun figürlerinin uygulamalarn bilgi sayfasndan destek alarak gerçekleştirdiniz mi? 5 Gösteriye uygun kostüm seçtiniz mi? 6 Gösteri provalaryaptnz m? 7 Gösteriyi sergilediniz mi? DEĞERLENDİRME Değerlendirme sonucunda eksik olduğunuzu tespit ettiğiniz konulartekrar ederek eksiklerinizi ilgili konudan tamamlaynz. Tüm cevaplarnz doğru ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz. 17

ÖLÇME ÖLÇMEVE VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME SORULARI (Çoktan Seçmeli Sorular) 1. Bir davranşn folklor olabilmesi için aşağdakilerden hangisi gerekli değildir? A) Kuşaktan kuşağa aktarlmad B) Mekan yaygnğna sahip olmad C) Zaman derinliğine sahip olmad D) Sanal hayata ait olabilmelidi E) Toplumun maolmad 2. Aşağdakilerden hangisi halk oyunlarnn kendi içinde ayrldğbelli ana türlerden değildir? A) Horonlar B) Zeybekler C) Harmanda D) Barlar E) Karşlamalar 3. Aşağdakilerden hangisi bireysel oyunlardandr? A) Atabar B) Karşlama C) Horon D) Halay E) Zeybek 4. Aşağdakilerden hangisi halayn bölümlerinden değildir? A) İyileşme B) Ölüm C) Güçlendirme D) Kutlama E) Doğum 5. Halk seyirlik oyunlarndan Karagöz de aşağdaki kahramanlardan hangisi yer almaz? A) Hacivat B) Korçak C) Matiz D) Tiryaki E) Zenne 18

6. Çavgan olarak da bilinen oyunun diğer adnedir? A) Orta oyunu B) Karagöz C) Meddah D) Kukla E) Cirit 7. Pişekâr hangi halk oyununda yer alan kahramandr? A) Tura B) Kukla. C) Meddah D) Ortaoyunu E) Karagöz 8. Bir sahnede teknik olarak aşağdakilerden hangisi yer almaz? A) Çizgi (oyun formu) B) Kostüm C) Işk D) Dekor E) Efekt 9. Halk oyunlarnn sahnelenmesinde fiziksel denge ile ne kastedilmektedir? A) Sanatsal boyutu B) Görevli kişiler C) Oyun formu D) Sahne ölçüsü E) Figür says 10. Aşağdakilerden hangisi orta oyununda işgüzar, iyiyi kötüden ayran yaşbir kişidir? A) Hacivat B) Meddah C) Pişekâr D) Karagöz E) Kavuklu 19

ÖĞRENME FAALİYETİ 2 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 2 Bu faaliyetle gerekli ortam sağlandğnda eğlence hizmetleri departmannda gösterilerde sergilenecek Türk halk oyunlarna ait figürleri öğrenerek örneklemeler hazrlayabileceksiniz. ARAŞTIRMA SarZeybek oyununu araştrnz. Koreograf kimdir? Araştrnz. Aile büyüklerinizden seyirlik oyunlar hakknda bilgi alarak bunlarsnf ortamnda aktarnz. 2.HALK OYUNLARI ÖRNEKLEMELERİ 2.1. Halk Oyunlarnn Temel Figürleri 2.1.1. Zeybek Yaplan incelemelere göre Zeybek oyununun yrtc bir kuş olan kartan hareketlerinin yanstlmasndan oluştuğu belirtilmektedi Resim 2.1:Hareketsiz duruşoturuş İlk hareketde; Kartan uçmaya hazrk yapmasgibi zeybek oyununda kollar aşağdan yukardoğru görülmektedi ) Resim2.2: İlk hareket uçma eylemine başlangç(zilli Mustafa Efe) 20

İkinci harekette; kartan kalkş annda kanatlarnaçşgibi, zeybekte de kollar ağr ağr havalanr ve oyun başla Resim2.3: Yükse Resim2.3:Kalkşan ( Barbaros Gören) Üçüncü harekette; kuşun kanatlarnçrpmas gibi, zeybekte kollar oyun süresince aşağyukar iner ve kalka Resim2.4: Uçuşhareketi (Mustafa Efe) Dördüncü harekette; kuşun konmaya hazrk yapmasna benze Zeybek kollarn indiri 21 Resim2.5: Konmaya hazrk

Beşinci harekette; zeybeğin çömelmesi yine kuşun yere konmaya başlamasgibidi Resim2.6: Konma eylemi Harmanda: Zeybek içerisinde yer alan harmandaözellikle İzmir ve Manisa yörelerinde oynan Kahramanğ, savaşve avifade ede İlk zamanlar sadece erkekler tarafndan oynanrken, günümüzde karma oynanmaya başlanmşt Harmanda daire formunda oynan Ancak sahne sunumlarnda her türlü çizgi denemesi de yaplmaktad 9 zamanolan Harmandaoyununda toplam 6 adm kümesi bulunu Bunlar : A adm kümesi: Kol kaldrlmadan yaplan temel adm kümesidi A1 adm kümesi: Kollar kaldrlarak yaplan temel adm kümesidi B adm kümesi: Ağr atlama olarak adlandrlan adm kümesidi C adm kümesi: Eşme olarak adlandrlan adm kümesidi D adm kümesi: Atik olarak adlandrlan adm kümesidi E adm kümesi: Oyunun bitirildiği çapraz adm kümesidi 9 zamanolan Harmandaoyununda sözel saym şu şekilde olmadr: 1 ve, 2 ve, 3 ve, 4 ve, 5 ve, 6 v, 7 ve, 8 ve, 9 ve di Üçleme ( Her admdaki ilk üç sayoyuna hazrk devresi) 22

Harmandahareketlerinin basamakland r lmas A ad m kümesi : A ad m kümesi, A1 ad m kümesi ile hareketleri aynolup kollar kald r lmaz. A1 ad m kümesi (temel ad m) 1 Sol ayak bas r sağkol öndedi Sol kol arkada sarma yap Ve Sağayak parmak ucunda sol ayağ n yan na getirili Resim 2.7: Temel ad m 1ve 2. Sağayak ile geriye bas Ve : Sol ayak parmak ucunda sağ n yan na getirilir, sağkol kald r Resim 2.8: Temel ad m 2 ve 3. Sol ayak ile öne bas Ve : Sağayak kald r r, sol kol kald r Resim 2.9: Temel ad m 3 ve 23

4. Sağayak ile bas Ve : Sol ayak çekili Resim 2. 10: Temel ad m 4 ve 5. Sol ayak ile bas Ve : Sağayak çekili Resim 2. 11: Temel ad m 5 ve 6. Sağayak ile bas Ve : Sol ayak çekili Resim 2. 12: Temel ad m 6 ve 7. Sol ayak ile bas Ve : Sağayak çekilir ve daire içine dönülü Resim 2. 13: Temel ad m 7 ve 24

8. Sağkol öne gelir, sol kol arkada kapat Ve : Kol aç Resim 2. 14: Temel ad m 8 ve 9. Sol kol öne gelir, sağkol arkada kapat Ve : Kol aç Resim 2. 15: Temel ad m 9 ve B ad m kümesi (ağ r atlama) 1. Sol ayak öne ad m a Ve Sağayak parmak ucu olarak sol ayağ n yan na getirili 2. Sağayak geriye ad m a Ve Sol ayak parmak ucu olarak sağayağ n yan na getirili 3. Sol ayak öne getirili Ve Sağayak çekili Not: B ad m kümesinde ilk üç say temel ad mdaki 1ve,2ve,3ve ile ayn d 4. Sağayak sol çapraza getirilir, vücut 45 derece sola döndürülü Resim 2. 15: Ağ r atlama 4 25

5. Vücut 45 derece sağa döndürülü 6. Vücut 45 derece sola döndürülü Resim 2. 16: Ağ r atlama 5-6 Resim 2. 17-18 : Ağ r atlama 7 ve 7. Sağayak ile öne ad m a n Ve : Sol ayak ile bas r, sağayak dairenin içine doğ ru çekili 26

8. Sağkol öne gelir, sol kol arkada kapat Ve : Kol aç Resim 2. 19 : Ağ r atlama 8 ve 9. Sol kol öne gelir, sağ kol arkada kapat Ve : Kol aç Resim 2. 20 : Ağ r atlama 9 ve C ad m kümesi (Eş me-1) 1. Sol ayak ile bas r, sağkol öne getirili Sol kol ile arkada sarma yap Ve Sağayak parmak ucu olarak sol ayağ n yan na getirili 2. Sağayak geriye ad m a Ve Sol ayak parmak ucu olarak sağayağ n yan na getirilir, sağkol kald r 3. Sol ayak öne getirili Ve. Sağayak öne getirili Not: B ad m kümesinde ilk üç say temel ad mdaki 1ve,2ve,3ve ile ayn d 4. Sağayak sol çapraza getirili Ve : Sağayak öne getirili Resim 2. 21 : Eş me (1) 4 ve 27

5. Sağayak geridedi Ve Sağayak öne getirili Resim 2. 21 : Eş me (1) 5 ve 6. Sağayak sol çapraza getirli Ve : Sağayak öne getirli Resim 2. 22 : Eş me (1) 6 ve 7. Sağayak geridedi Ve : Sağayak öne getirli Resim 2. 23 : Eş me (1) 7 ve 28

Resim 2. 24 : Eş me (1) 8 ve 8. Sağayak önde olmak üzere çift ayak üzerine düş ülü Resim 2. 25 : Eş me (1) 9 ve 9: Sol ayak üzerine oturulurken eller dizlerin üzerine konulur. C ad m kümesi (Eş me-2) 9. Yavaş ça ayağ a kalk rken kollar iki yana aç Sol ayak öndedi Ve Aynpozisyonda ayağ a kalkmaya devam edili Resim 2. 25 : Eş me (2) 1 ve 29

Resim 2. 26: Eş me (2) 2 ve Resim 2. 27: Eş me (2) 3 ve 2 Aynpozisyonda ayağa kalkmaya devam edili Ve Aynpozisyonda ayağ a kalkmaya devam edili 3. Aynpozisyonda ayağa kalkmaya devam edili Ve : Ayağa kalk 4.Sol ayak sağçapraza getirili Ve : Sol ayak öne getirili Resim 2. 28: Eş me (2) 4 ve 30

Resim 2.29: Eş me (2) 5 ve Resim 2.30: Eş me (2) 6 ve 5 : Sol ayak geridedi Ve : Sol ayak öne getirili 6 : Sol ayak sağçapraza getirili Ve : Sol ayak öne getirli Resim 2.32: Eş me (2) 8 ve Resim 2.31: Eş me (2) 7 ve 8. Sağkol öndedir, sol kol arkada kapat Ve: Kol aç r 7. Sol ayak ile öne bas Ve : Sol ayak çekili 31

. 9. Sol kol öne getirilir, sağkol arkada kapat Ve: Kol aç D ad m kümesi ( Atik ) 1. Sol ayak ile bas r, sağkol önde sol kol arkada sarma yap Resim 2.33: Eş me (2) 9 ve Ve : Sağayak parmak ucu olarak sol ayağ n yan na getirili 2. Sağayak ile geriye ad m a n Ve Sol ayak parmak ucu olarak sağ n yan na getirilir, sağkol kald r 3. Sol ayak ile öne bas Ve : Sağayak çekili Not: D ad m kümesinde ilk üç say temel ad mdaki 1ve,2ve,3ve ile ayn d 4. Sağayak sol bacağ n üstündedi Ve Sağayak geridedi Resim 2.34-35: Atik 4 ve 32

5. Çökülü Ve : Kalk Resim 2.36-37: Atik 5 ve Resim 2.38-39: Atik 6-7 ve 6 : Sol ayak sağayağ n üstünded i 7 : Sol ayak ile bas Ve : Sağayak çekilir 33

9. Sol kol öndedir, sağkol arkada kapat Ve : Kol aç 8. Sağkol öndedir, sol kol arkada kapat Ve: Kol aç Resim 2.40: Atik 8 ve Resim 2.41: Atik 9 ve E ad m kümesi ( Çapraz ) 1. Sol ayak ile bas r, sağkol önde sol kol arkada sarma yap Ve Sağayak parmak ucu olarak sol ayağ n yan na getirili 2. Sağayak ile geriye ad m a n Ve Sol ayak parmak ucu olarak sağ n yan na getirilir, sağkol kald r Resim 2.42: Çapraz 1 ve Resim 2.43: Çapraz 2 ve 34

Resim 2.44: Çapraz 3 ve Resim 2.45: Çapraz 4 3 : Sol ayak ile daire içine bas Ve: Sağayak kald r r ve daire d ş na dönülü 4: Sağayak ile bas r, sol ayak kald r 5. Sol ayak ile geriye ad m a n Sağ dan daire içine dönülü A. Resim 2.46: Çapraz 5 35

Resim 2.47: Çapraz 6 Resim 2.48: Çapraz 7 6. Sağayak ile öne bas Sol ayak kald r 7. Sol ayak ile öne bas Sağayak kald r 8. Sağayağ n burun k smile sol ayağ n yan nda yere vurulup kald r ld ktan sonra öne uzat 9. Bu pozisyonda ezgi bitimi bekleni Resim 2.49: Çapraz 8-9 36

2.1.2 Halay En yayg n oynanan s ra oyunudu Hareketlerde birlik vard Zeybek gibi ferdi olarak farkhareketler yap lamaz. Oyunlar ağ rdan baş lay p gittikçe h zlan Genelde 4 zaman d Delilo: Halaylar içinde yer alan delilo oyunu, Elaz ğ n Harput ilçesinde derlenmiş ti En az iki kiş i olmak üzere dizi halinde oynan Özellikle düğ ün ve asker uğ urlamalar nda oynan Türkülü bu oyun, davul ve klarnet eş liğ inde oynan Delilo oyununda her biri 8 say dan oluş an, toplam 7 ad m kümesi vard A ad m kümesi: Yerinde ayak vurma. B ad m kümesi: Sağa sola ayak vurma. C ad m kümesi: Çapraz öne ilerleme. D ad m kümesi: Sağ a sola ayak çekerek öne ilerleme. E ad m kümesi: Sekerek öne ilerleme. E1 ad m kümesi: El vurarak öne ilerleme. E2 ad m kümesi: Dönerek öne ilerleme. Harmanda oyununda bayanlar, oyunun hareketlerini daha yumuş ak ve zarif yaparla A ad m kümesi (yerinde ayak vurma) 1. Sağayağ n parmak ucu, topuğ u kald rmadan olduğ u yere vurulu Kollar omuz hizas ndad r ve vücudun önünde serçe parmaklardan tutulu Öne doğru küçük dairesel hareketler yap Ve Sağayağ n parmak ucu topuk yerde kalacak ş ekilde yukarkald r 2. Sağayağ n parmak ucu topuğ u kald rmadan olduğ u yere vurulu Ve: Sağayağ n parmak ucu topuk yerde kalacak ş ekilde yukarkald r 3. Sağayağ n parmak ucu topuğ u kald rmadan olduğ u yere vurulu Ve: Sağayağ n parmak ucu topuk yerde kalacak ş ekilde yukarkald r 4. Sağayağ n parmak ucu topuğ u kald rmadan olduğ u yere vurulu Ve: Sağayağ n parmak ucu topuk yerde kalacak ş ekilde yukarkald r 5. Sağayağ n parmak ucu topuğ u kald rmadan olduğ u yere vurulu Ve: Sağayağ n parmak ucu topuk yerde kalacak ş ekilde yukarkald r 6. Sağayağ n parmak ucu topuğ u kald rmadan olduğ u yere vurulu Ve: Sağayağ n parmak ucu topuk yerde kalacak ş ekilde yukarkald r 7. Sağayağ n parmak ucu topuğ u kald rmadan olduğ u yere vurulu Ve: Sağayağ n parmak ucu topuk yerde kalacak ş ekilde yukarkald r 8. Sağayağ n parmak ucu topuğ u kald rmadan olduğ u yere vurulu Ve: Sağayağ n parmak ucu topuk yerde kalacak ş ekilde yukarkald r B ad m kümesi (sağ a ve sola ayak vurma) 1. Sağayağ n parmak ucu, topuğu kald rmadan olduğu yere vurulu Kollar A ad m kümesindeki gibidi Ve: Sağayak öne doğru uzat 37

2. Sağayak parmak ucu olarak sol ayağ n sol yan na vurulu Ve: Sağayak öne doğru uzat 3. Sağayağ n parmak ucu, topuğ u kald rarak olduğu yere vurulu Kollar A ad m kümesindeki gibidi Ve: Sağayak öne doğru uzat 4. Sağayak parmak ucu olarak sol ayağ n sol yan na vurulu Ve: Sağayak öne doğru uzat 5. Sağayağ n parmak ucu, topuğu kald rmadan olduğu yere vurulu Kollar A ad m kümesindeki gibidi Ve: Sağayak öne doğru uzat 6. Sağayak parmak ucu olarak sol ayağ n sol yan na vurulu Ve: Sağayak öne doğru uzat 7. Sağayağ n parmak ucu, topuğu kald rmadan olduğu yere vurulu Kollar A ad m kümesindeki gibidi Ve: Sağayak öne doğru uzat 8. Sağayak parmak ucu olarak sol ayağ n sol yan na vurulu Ve: Sağayak öne doğru uzat C ad m kümesi (çapraz öne ilerleme) 1. Sağayak sol ayağ n önüne konarak ileriye doğ ru ad m a n Kollar A ad m kümesindeki gibidi Ve: Sol ayak sağayağ n arkas na ve sağyan na koyulu Sağayağ n topuğ u yerden kald r 2. Sağayak sol ayağ n önüne konarak ileriye doğ ru ad m a n Kollar A ad m kümesindeki gibidi Ve: Sol ayak sağayağ n arkas na ve sağyan na koyulu Sağayağ n topuğ u yerden kald r 3. Sağayak sol ayağ n önüne konarak ileriye doğ ru ad m a n Ve: Sol ayak öne uzat 4. Sol ayak parmak ucu olarak sağayağ n sağvücut 20 derece kadar öne eğilirken kollar da düz bir ş ekilde aş ağ indirili Ve: Sol ayak öne uzat Vücut düzeltilip kollar tekrar havaya kald r 5. Sol ayak ile geriye ad m a Ve: Sağayak öne uzat 6. Sağayak ile geriye ad m a Ve: Sol ayak öne uzat 7. Sol ayak ile geriye ad m a Ve: Sağayak öne uzat 8. Sağayak parmak ucu olarak sol ayağ n sol yan na vurulu Ve: Sağayak öne doğru uzat D ad m kümesi (sağ a sola ayarak çekerek öne ilerleme) 1. Sağayak ile sağön vereve ad m a n rken sol ayak sağdizin yan na çekili Vücut 20 derece öne eğ ilirken, kollar aynpozisyondad 38

Ve: Sol ayak sol ön vereve doru uzat 2. Sol ayak ile sol ön vereve ad m a rken sağayak sol dizin yan na çekili Ve: Sağayak sağön vereve uzat 3. Sağayak ile sağön vereve ad m a n rken sol ayak sağdizin yan na çekili Ve: Sol ayak sol ön vereve doru uzat 4. Sol ayağ n parmak ucu ile sağayağ n sağyan na vurulu Kollar da düz bir ş ekilde aş ağindirili Ve: Sol ayak öne uzat Vücut düzeltilip kollar tekrar havaya kald r 5. Sol ayak geride, sağayak önde olacak ş ekilde geriye doğ ru çift ayak sekilip sağ ayak sol dizin hizas nda yukarkald r l Ve: Sağayak öne uzat 6. Sağayak geride, sol ayak önde olacak ş ekilde geriye doğ ru çift ayak sekilip sol ayak sağdizin hizas nda yukarkald r l Ve: Sol ayak öne uzat 7. Sol ayak geride, sağayak önde olacak ş ekilde geriye doğ ru çift ayak sekilip sağ ayak sol dizin hizas nda yukarkald r l Ve: Sağayak öne uzat 8. Sağayağ n parmak ucu ile sol ayağ n sol yan na vurulu Ve: Sağayak öne doğru uzat E ad m kümesi (sekerek öne ilerleme) 1. Sağayak önde olacak ş ekilde çift ayakla sekili Sol ayak sağdiz hizas nda yukar kald r Kollar, dirsekler bükük bir ş ekilde göğ üs hizas ndad Ellerle her say da alkşyap Ve: Sağayakla öne sekerken sol ayak öne uzat 2. Sol ayak önde olacak ş ekilde çift ayakla sekili Sağayak sol diz hizas nda yukar kald r Ve: Sol ayakla öne sekerken sağayak öne uzat 3. Sağayak önde olacak ş ekilde çift ayakla sekili Sol ayak sağdiz hizas nda yukar kald r Ve: Sağayakla öne sekerken sol ayak öne uzat 4. Sol ayağ n parmak ucu ile sağayağ n sağyan na vurulu Kollar da düz bir ş ekilde aş ağindirili Ve: Sol ayak öne uzat Vücut düzeltilip kollar tekrar havaya kald r 5. Sol ayak geride, sağayak önde olacak ş ekilde geriye doğ ru çift ayak sekilip sağ ayak sol dizin hizas nda yukarkald r l Ve: Sağayak öne uzat 6. Sağayak geride, sol ayak önde olacak ş ekilde geriye doğ ru çift ayak sekilip sol ayak sağdizin hizas nda yukarkald r l Ve: Sol ayak öne uzat 7. Sol ayak geride, sağayak önde olacak ş ekilde geriye doğ ru çift ayak sekilip sağ ayak sol dizin hizas nda yukarkald r l Ve: Sağayak öne uzat 8. Sağayağ n parmak ucu ile sol ayağ n sol yan na vurulu Ve: Sağayak öne doğru uzat 39

E1 ad m kümesi (el vurarak öne ilerleme) 1. Sağayak önde olacak ş ekilde çift ayakla sekili Sol ayak sağdiz hizas nda yukar kald r Kollar, A ad m kümesindeki gibidi Ve: Sağayakla öne sekerken sol ayak öne uzat 2. Sol ayak önde olup çift ayakla sekili Sağayak, sol diz hizas nda kald r Ve: Sol ayakla öne sekerken sağayak öne uzat 3. Sağayak önde olacak ş ekilde çift ayakla sekili Sol ayak sağdiz hizas nda yukar kald r Kollar, A ad m kümesindeki gibidi Ve: Sağayakla öne sekerken sol ayak öne uzat 4. Sol ayağ n parmak ucu ile sağayağ n sağyan na vurulu Kollar da düz bir ş ekilde aş ağindirili Ve: Sol ayak öne uzat Vücut düzeltilip kollar tekrar havaya kald r 5. Sol ayak geride, sağayak önde olacak ş ekilde geriye doğ ru çift ayak sekilip sağ ayak sol dizin hizas nda yukarkald r l Ve: Sağayak öne uzat 6. Sağayak geride, sol ayak önde olacak ş ekilde geriye doğ ru çift ayak sekilip sol ayak sağdizin hizas nda yukarkald r l Ve: Sol ayak öne uzat 7. Sol ayak geride, sağayak önde olacak ş ekilde geriye doğ ru çift ayak sekilip sağ ayak sol dizin hizas nda yukarkald r l Ve: Sağayak öne uzat 8. Sağayağ n parmak ucu ile sol ayağ n sol yan na vurulu Ve: Sağayak öne doğru uzat E2 ad m kümesi (dönerek öne ilerleme) 1. Sağayak önde olacak ş ekilde çift ayakla sekili Sol ayak sağdiz hizas nda yukar kald r Kollar, A ad m kümesindeki gibidi Ve: Sağayakla öne sekerken sol ayak öne uzat Bir çeyrek sağ a dönülü 2. Sol ayak önde olacak ş ekilde çift ayakla sekili Sağayak sol diz hizas nda yukar kald r Bir çeyrek sağa dönülü Ve: Sol ayakla öne sekerken sağayak öne uzat Bir çeyrek sağa dönülü 3. Sağayak önde olacak ş ekilde çift ayakla sekili Sol ayak sağdiz hizas nda yukar kald r Bir çeyrek sağa dönülerek bir tam tur tamamlan Ve: Sağayakla öne sekerken sol ayak öne uzat 4. Sol ayağ n parmak ucu ile sağayağ n sağyan na vurulu Kollar da düz bir ş ekilde aş ağindirili Ve: Sol ayak öne uzat Vücut düzeltilip kollar tekrar havaya kald r 5. Sol ayak geride, sağayak önde olacak ş ekilde geriye doğ ru çift ayak sekilip sağ ayak, sol dizin hizas nda yukarkald r l Bir çeyrek sola dönülü Ve: Sağayak öne uzat Bir çeyrek sola dönülü 6. Sağayak geride, sol ayak önde olacak ş ekilde geriye doğ ru çift ayak sekilip sol ayak, sağdizin hizas nda yukarkald r l Bir çeyrek sola dönülü Ve: Sol ayak öne uzat Bir çeyrek sola dönülerek bir tam tur tamamlan 7. Sol ayak geride, sağayak önde olacak ş ekilde geriye doğ ru çift ayak sekilip sağ ayak, sol dizin hizas nda yukarkald r l Ve: Sağayak öne uzat 8. Sağayağ n parmak ucu ile sol ayağ n sol yan na vurulu Ve: Sağayak öne doğru uzat 40

2.1.3.Çiftetelli İ stanbul çiftetellisi: İ stanbul çiftetellisi ağ r ve k vrak olarak iki bölümde inceleni Ağ r figür: o Sol ayak pençede dizden hafif k r larak ve yaylanarak sola doğru ad m a n o Sağayak pençede, sol ayağ n arkas na çapraz olarak ad m tamamlan Resim2. 50 : Sahneye ç k ş o Kollar dirseklerden k r k, yukarda baş hizas nda çapraz olarak tutulu El bilekleri çapraz birleş i Bu figür yap rken vücut ağ r ğortada olma d Resim2.51:Kollar ndirsekten k r lmas o Ad mlar aynş ekilde devam ederken kollar her iki yana omuz hizas nda aç Avuç içleri yere baka Resim2.52:Kollar n iki yana aç lmas o Sağ ayak yana omuz geniş liğ inde aç r ve yere bast ktan sonra, sol ayakta sola aç p sağ ayağ n topuk hizas nda arkas nda yere çapraz basa Hemen ard ndan sağayak yerinde ad m basa Sonra sol ayak yerinde ad m basa Resim2.53: Çapraza dönme 41

o Bu ad mlar uygulan rken kollar önce sağ sollu yana aç Ard ndan sol ayağ n arkaya a nmas yla, sol kol yukardoğru uzat Tekrar sağ kolla aynhizaya geli Sol kol yukardan aş ağ indirilirken bilekten çevrili Baş, sola çevrili olarak kolu takip ede Resim2.54: Yana ad m alma o Sağayak öne ad m olarak dizden hafif k r Sol ayak arka çaprazda duru Kollar sağ a ve sola omuz hizas nda aç Avuç içleri yere bakacak ş ekilde önce sol el bilekten 90 k vr larak başhizas nda kald r p uzat Sol el bu hareketi yapt ktan sonra tekrar aş ağ indirili Aş ağinerken aynhareket sağelle yap Resim2.55: Ellerin kald r lmas Resim2.56: Diz çökme K vrak figür: Sağayak tabanda, sol ayak pençede dizlerden yaylanarak, sağsol ad m a n Sürekli ve h z yap Ad mlar bu ş ekildeyken, kollar yanda omuz hizas nda aç kt Omuzlar titretilerek gövdeye hareket verili Resim2.57, 58, 59: Geçiş ler 42

Koreografin ş ekline göre, ad mlar hiç değ iş meden kol pozisyonlardeğiş ik biçimlerde kullan Oyuncu kendi ekseninde sağve sollu dönüş ler yapar, görsel olarak oyunu zenginleş tirebili Resim2.60-61: Geçiş ler 43

2.2. Oyunlar Sahneleme Örnekleri 2.2.1. Zeybekte Harmanda Örneklemesi: İ ZMİ R YÖRESİ ZEYBEK OYUNU HARMANDALI (ÖRNEK SAHNELEME) : Sahne merkezini belirti : Sahne yönü 1 2 3 4 5 6 7 8 1.SAHNE: Düz figür sahneye yerleş me 2. SAHNE: Düz figür ile daireye geçilir 2 1 Rakamlar : Oyuncular n s ralamas nbelirtir : Erkek oyuncuyu simgeler 3 8 4 7 5 6 3. SAHNE: S ras yla daire formunda; a) Düz temel ad m b) Ağ r atlama c) Eş me-1 Eş me-2 d) Atik 44

4. SAHNE: 4 figür tekrar edili Final düz figür ile, her oyuncu yine daire formunda kalacak ş ekilde d ş a doğ ru oyunu bitiri ( Oyun, tekrar say larart r larak zenginleş tirilebili) 2.2.2. Halay Örneklemesi Dİ YARBAKIR YÖRESİ HALAY DELİ LO (ÖRNEK SAHNELEME) : Sahne merkezini belirti : Sahne yönü : Erkek oyuncuyu simgeler 1 1 2 3 4 5 6 7 Rakamlar : Oyuncular n s ralamas nbelirtir : Kol tutuş lu olduğ unu ifade eder : Bayan oyuncuyu simgeler 8 1.SAHNE: 8 say da 1 figü Oklar yönünde sahne ortalan r ve geri gelini 2 2. SAHNE: 12 say da oyuncular ş ekildeki gibi öne doğ ru yerleş i 3 4 5 6 7 8 45

1 3. SAHNE: 8 say da oyuncular sahneye parelel olarak yerleş i 2 3 4 5 6 7 8 1 2 3 4 5 6 7 4. SAHNE: Final 8 say da yar m daire ş eklinde oyun bitirili 8 ( Oyun, figür say lar ve sahne koreografileriyle daha da zenginleş tirilebilir) 2.2.3. Seyirlik Oyun Örneklemesi Örnek 1:ALAKADIN OYUNU (Kütahya Yöresi) Oyunda iki k z, yöresel ş alvar tak m giyip gelin olur, iki k z erkek pantolonu ve gömleğ i giyip saçlar ntoplayarak ş apkalar n alt nda saklar ve yüzlerine boya ile b y k sakal yaparak oğlan olu Ayr ca köyün yaş ve yetenekli iki kad neski pantolon, ş apka veya kepenek giyerek çoban olu Çobanlar n s rtlar na ç ng rak tak Düğünün baş nda bu kiş iler oyundaki rollerine göre giyinirle Bir yerde toplaş rlar ve topluca gelin, oğlan ve çoban k yafetiyle düğ ün yerine gelirle Düğün alan n n ortas na gelerek gelinlerden biri yere çömeli Oğlan n biri onun baş na gelerek dikili Çoban ise gelini kendine almak için mani söyle Kar m kar m yağ lar m var, Gezilmedik köylerim var, S ra s ra alt n m var, Sürü sürü hayvanlar n var, Gülüm kurutmam seni, Suda çürütmem seni, Senelerdir görmesem, Yine unutmam seni, 46

Diyerek kendini beğ endirmeye ça ş Ayr ca maniler söyle Manileri dinleyen oğ lan gelini unutur ve çoban gelini kapa Oğ lan gelini geri almaya ça ş Diğ er gelin-oğ lan ikilisi de çobanla aynoyunu sürdürür, bundan sonra yöresel türküler eş liğ inde gelinler, oğ lanlar ve çobanlar oynarla Oğlan olan k zlar düğündeki kad nlars ras yla oyuna ç kar p oynat Örnek 2:YILDIZ GÖSTERME (Erzurum Yöresi) Oyuncu ortaya ç karak seyircilere seslenir: Arkadaş lar, çok ça ş t m, uğ raş t m, ş imdi bir işbecereceğ im, ş u kapaodada size y ld z göstereceğim. Ne sihirdir ne keramet, el çabukluğ u marifet, görmek isteyen varsa gelsin. Seyircilerden birini ortaya a r, s rt üstü yat r Ceketini ç kararak yüzünü kapat Kol k smaç k olmak üzere yukar ya kald r Sonra yerde yatan kiş iye "Ceketin kolundan yukar ya doğ ru bak, ş imdi y ld zlargöreceksin" de Önceden haz rlad ğsuyu ceketin kolundan aş ağ ya döke Yerde yatan kiş i aniden korkar ve slan Örnek 3: Karagöz- Eczane Oyunu Resim2.62: Karagöz perde arkas Karagöz ve Hacivat doktorluk yapmaya karar vererek bir eczane açarla Bir Zenne ile bir Çelebi eczaneye gelip Karagöz ile alay geçerle Daha sonra Denyo ve Matiz de eczaneye geli Karagöz Denyo yu ameliyat ederken burnunu kopar Sonra Frenk gelir, Karagöz Frenk i muayene etmek için içerden ş iş, tokmak ve balta gibi aletler getirince Frenk k zar, Karagöz e vuru Cud gelir, Karagöz e ağ r yan diş ini gösterirken elini s r Karagöz k zar, diş ini çekerken çenesini kopar İ htiyar gelir, Karagöz ihtiyartedavi ederken kolunu ve baş nkopar Zeybek eczaneye gelip ihtiyarsora Karagöz htiyar n bir parças ngetiri Zeybek duruma k zarsa da iştat ya bağlan p çengi oynat 47

2.2.4. Çiftetelli Örneklemesi İ STANBUL YÖRESİ Çİ FTETELLİ ÖRNEK SAHNELEME : Sahne merkezini belirti Rakamlar : Oyuncular n s ralamas nbelirti : Sahne yönü :Bayan oyuncuyu simgele 1.SAHNE: Sahneye gösterilen ş ekilde; sol ayak pençede dizden hafif k r larak ve yaylanarak sola doğru ad m a n Sağayak pençede, sol ayağ n arkas na çapraz olarak ad m tamamlan 5 6 1 8 4 7 3 2 1 5 4 2 8 3 5 2. SAHNE: Kollar dirseklerden k r k, yukarda başhizas nda çapraz olarak tutulu El bilekleri çapraz birleş i Bu figür yap rken vücut ağ r ğ ortada olma d Sahneye yerleş im ş ekildeki gibi olu 6 1 7 3. SAHNE: Oyuncular dairenin merkezine doğru kapan p aç lma hareketini yapa Sağayak öne ad m 6 4 olarak dizden hafif k r Sol ayak, arka çaprazda duru Kollar sağ a ve sola omuz hizas nda aç Avuç içleri yere bakacak ş ekilde önce sol el bilekten 90 k vr larak başhizas nda kald r p uzat Sol el bu hareketi yapt ktan sonra tekrar aş ağ indirili Aş ağ inerken aynhareket sağ elle yap r 8 2 3 7 48

1 6 5 8 4 7 2 3 1 5 6 5. SAHNE: Sağayak tabanda, sol ayak pençede dizlerden yaylanarak sağ-sol ad m a n Sürekli ve h zyap Ad mlar bu ş ekildeyken, kollar yanda omuz hizas nda aç kt Omuzlar titretilerek gövdeye hareket verili Yar m daire ş ekline geçili 8 4 7 2 5 4. SAHNE: Sol ayak pençede dizden hafif k r larak ve yaylanarak sola doğ ru ad m a n Sağayak pençede, sol ayağ n arkas na çapraz olarak ad m tamamlan İ ki s ra haline gelini 3 1 6 4 3 6. SAHNE 2. sahnedeki ad mlara ek olarak kollar her iki yana omuz hizas nda aç Avuç içleri yere bakar ve final yap 8 7 3 Fİ NÂL 49

UYGULAMA FAALİ YETİ UYGULAMA FAALİ YETİ Eğlence hizmetleri departman nda gece gösterileri için halk oyunlar ndan birini seçip temel hareketlerini kullanarak ve sahne düzeni uygulayarak örnek bir gösteri haz rlay n z ve sergileyiniz. İ ş lem Basamaklar Öneriler Oyunun kiş i say s nbelirleyiniz. Sahne büyüklüğ ünü tesbit ediniz. Sahne düzenini kâğ t üzerinde belirleyiniz. Seçmişolduğunuz oyunun figürlerinin uygulamalar nbilgi sayfas ndan destek alarak gerçekleş tiriniz. Gösteriye uygun müzik seçimi yap n z. Gösteriye uygun kostüm seçiniz. Gösteri provalaryap n z. Gösteriyi sergileyiniz. 50 S n f içi grup ça ş mas yap n z. Plança ş n z. Bilgi sayfalar ntekrar ediniz. Yarat colunuz. Figürlerin orjinalliğini değiş tirmeden kullan n z. Fiziksel ve estetik dengeye dikkat ediniz. Araş t rmac olunuz. Bilgi paylaş myap n z. Bilgileri bütünleş tiriniz. Plança ş n z.