Evde, Okulda, İşyerinde ve Kentte Yaşantımız Nasıl Değişiyor?

1

Evde, Okulda, İşyerinde ve Kentte Yaşantımız Nasıl Değişiyor? Mustafa ÇORUH (http://www.mustafacoruh.com) 2

KİTAPSAL BASIM YAYIN VE DAĞITIM ISBN: 978-605-4368-42-6 1. BASKI : Ekim 2008 2. BASKI : Ekim 2010 Bilişim Teknolojileri, Ekonomisi ve Toplumu Evde, Okulda, İşyerinde ve Kentte Yaşantımız Nasıl Değişiyor? YAZAR : MUSTAFA ÇORUH EDİTÖR : GÖKHAN CANBÜLBÜL YAYIN YÖNETMENİ : MURAT CAN YÜCEL KAPAK TASARIMI : KURTULUŞ AYYILDIZ BASKI : KİTAP MATBAACILIK Merkezefendi Mah. Davutpaşa Cad. No: 123 Topkapı / İSTANBUL Tel: 0212 482 99 10 Yayıncı Sertifika No: 17457 İNTERNET SATIŞ www.kitapsal.com * www.kitapyurdu.com * www.ideefixe.com MOSS Hobyar Mah. Ankara Cad. No:107 / 90-91 Sirkeci / İSTANBUL Tel: 0212 528 91 46 Faks: 0212 528 91 45 E-posta: info@kitapsal.com MOSS, Kitapsal Basım Yayın Dağıtım ın markasıdır. Bu kitabın yayın hakkı MOSS Yayın aracılığı ile yazarına aittir. 3

4 Bu kitap Annem Fatma ve Babam Durdu ÇORUH a Atfedilmiştir...

İÇİNDEKİLER Önsöz 9 Bölüm I. Bilişim Teknolojileri (BT) ve Önemi 11 1.1. Teknoloji Nedir? 12 1.2. Hayatımızı Etkileyen Önemli Teknolojiler 13 1.3. Teknolojik Değişim ve Evreleri 15 1.4. Teknolojik Değişim lerin Toplumsal Etkileri 16 1.5. Bilgi Teknolojisi mi? Bilişim Teknolojisi mi? 18 1.6. Bilişim Teknolojisi (BT) Nedir? 19 1.7. Bilişim Teknolojileri nin Temel Kavramları 20 1.8. Dijital Eşitsizlik (Digital Divide) 23 1.9. Bilişim Teknolojileri ve İletişim 26 1.10. Bilişim Teknolojileri ve Sistem Yaklaşımı 28 1.11. BT nin İnsan Davranışları Üzerine Etkileri 33 1.12. Bilişim Teknolojileri nin Ürettiği Değerler 35 1.13. Bilişim Teknolojileri nin Yarattığı Yeni İmkânlar 36 1.14. Bilişim Teknolojilerinin Önemi ve Etkileri 38 Bölüm II. Bilişim Teknolojileri 42 2.1. Bilgisayar Nedir? Ana Kısımları Nelerdir? 42 2.2. Bilgisayarların Sınıflandırılması ve Özellikleri 45 2.3. Bilgisayarın Tarihçesi 47 2.4. İnsanla Bilgisayarın Karşılaştırılması 51 2.5. Bilgisayar Satın Alırken Nelere Dikkat Edilmeli? 52 2.6. Bilgisayar Yazılımı (Software) 54 2.7. Bilgisayar İşletim Sistemi 56 2.8. Bilgisayar Programlama Dilleri 58 2.9. Uygulama Yazılımları 59 2.10. Veritabanları 61 2.11. Özgür Yazılım 64 2.12. Linux Nedir? 67 2.13. Pardus İşletim Sistemi 70 2.14. Bilgisayar Ağ (Network) Teknolojileri 70 2.15. Kablosuz (Wireless) Ağ Teknolojisi 74 2.16. ADSL Teknolojisi 79 2.17. VoIP Teknolojisi 82 Bölüm III. Internet Teknolojileri 84 3.1. Internet Nedir? 84 3.2. Internet in Yayılış Hızı ve Önemi 86 3.3. Internet in Kısa Tarihçesi 88 5

3.4. Internet Okuryazarlığı 93 3.5. Internet le İlgili Terimler 95 3.6. Internet e Bağlanma Araçları 97 3.7. Internet te Araştırma ve Arama Motorları 99 3.8. Internet Ne Kadar Güvenli? 100 3.9. WEB Sitesi Nedir? 101 3.10. WEB Sitesi Tasarımı 102 3.11. Html Programlama Dili 104 3.12. Internet te WEB Sitesine Sahip Olma 105 3.13. Elektronik Ticaret (e-ticaret) 107 3.14. Elektronik Devlet (e-devlet) 110 3.15. Türkiye de Internet 115 3.16. Türkiye de Internet ve BT Kullanım İstatistikleri 117 3.17. Türkiye de İnternet Kullanımını Artırmak İçin Neler Yapılmalı? 121 Bölüm IV. Bilişim Teknolojileri ve Ev 124 4.1. Bilişim Çağı nda Akıllı Ev Otomasyonu 124 4.2. Dijital Güvenlik Sistemleri 125 4.3. Çoklu Ortam (Mültimedya) Ev Bilgisayarları 126 4.4. Internet ve Çocuklar 129 4.5. Bilgisayar larla Çalışma Ortamı, Sağlık ve Güvenlik 131 4.6. Bilgisayar Virüs leri ve Zararları 131 4.7. Virüs Çeşitleri ve Özellikleri 133 4.8. Virüs lerden Korunma Yolları 136 4.9. Anti-Virüs Programları ve Özellikleri 138 4.10. Anti-Virüs Yazılımı Alırken Dikkat Edilecek Hususlar 139 4.11. MP3/MP4 Çalar ve CD/DVD Oynatıcılar 139 4.12. Dijital ve Video Kamera 140 4.13. Cep Telefonları 141 4.14. Dijital Medya Terimleri 142 Bölüm V. Bilişim Teknolojileri ve İşyeri 144 5.1. Bilişim Teknolojileri ve İşletme 145 5.2. Bilişim Teknolojileri ve Yönetim Fonksiyonları 146 5.3. Bilişim Çağı nda İşletmelerin Özellikleri 148 5.4. Yönetim Bilişim Sistemleri (YBS) 150 5.5. Bilişim Teknolojileri ve İstihdam 151 5.6. Bilişim Teknolojileri ve İşsizlik 154 Bölüm VI. Bilişim Teknolojileri ve Öğretim 157 6.1. Eğitim ve Öğretim 159 6.2. Öğretim ve İnsan Beyni 160 6

6.3. Öğretim Süreci ve Metotları 162 6.4. Geleneksel Öğretim Sistemleri ve Teknolojisi 164 6.5. Öğretimde Sistem Yaklaşımı 167 6.6. Öğretim ve Bilişim Teknolojileri 168 6.7. Bilişim Teknolojileri Yönetimli Öğretim (BTYÖ) 170 6.8. Bilişim Teknolojileri Destekli Öğretim (BTDÖ) 171 6.9. BTDÖ Başarısını Etkileyen Faktörler 173 6.10. BTDÖ Faydaları 177 6.11. Öğretim Sistemi ne Internet in Katkıları 180 6.12. Sanal (Çevrimiçi) Öğretim 182 6.13. Öğretim Sistemi ve Pazarlama 184 6.14. Öğretim Sistemi ve Devlet 185 6.15. Öğretim Sistemi ve Üniversiteler 187 Bölüm VII. Bilişim Teknolojileri ve Kentsel Yaşam 191 7.1. Kent, Kentleşme ve Kentlileşme 191 7.2. Kentlerin Etkileyen İç ve Dış Faktörler 195 7.3. Sürdürülebilir Kentleşme 197 7.4. Kentlerin Temel Sorunları 199 7.5. Dünya ve Kentlerin Nüfusundaki Gelişmeler 201 7.6. Kent ve Kentleşmeyi Etkileyen Bilişim Teknolojileri 205 7.7. Kent Bilişim Sistemi (KBS) 207 7.8. Belediye Bilişim Sistemi (BBS) 210 7.9. Elektronik Belediye (e-belediye) 211 7.10. E-Belediye'ye Geçiş Aşamaları 220 7.11. Kablosuz Belediye Internet Ağı (KBIA) 222 7.12. Coğrafi Bilişim Sistemi (CBS) 227 7.13. Kent Güvenlik Yönetim Sistemi - KGYS (MOBESE) 231 7.14. BT lerin Kent Kaynaklarının Etkin ve Verimli Kullanımına Etkileri 234 7.15. Türk Belediyelerinde BT Kullanımı Araştırması 237 7.16. Kent Yönetimlerinin Değişim Süreci ve Sistem Yaklaşımıyla Yönetim 249 7.17. SWOT Analizi 255 7.18. Kent Vizyonu, Misyonu ve Değerleri 257 7.19. Kent Stratejik Planı (KSP) Oluşturma 264 7.20. Bilişim Çağı'nda Kentlerin Dönüşüm Süreçleri 268 7.21. Tekno-Kentler ve Kentlerin Altyapı Değişim Süreci 271 7.22. BT lerin Kent Yaşamı Üzerine Etkileri 279 Bölüm VIII. Bilişim Toplumu ve Ekonomisi 282 8.1. Bilişim Toplumu 283 8.2. Bilişim Toplumu nda Bireylerin İhtiyaçları 286 7

8.3. Bilişim Ekonomisi (BE) 287 8.4. Bilişim Ekonomisi nin Ana Sektörleri 290 8.5. Bilişim Ekonomisi ne Internet in Katkıları 293 8.6. Bilişim Toplumu nda Hukuk ve Telif Hakları 294 8.7. Bilişim Toplumu na Geçmek için Neler Yapılmalı? 295 Bölüm IX. Türkiye nin Teknoloji Politikaları ve Öneriler 298 Sonsöz 304 Kısaltmalar 305 Internet Kaynakları 315 Kaynakça 320 Özgeçmiş 332 8

Önsöz Kitap isminin "Bilişim Teknolojileri" olması sizi yanıltmasın, burada sizlere yeni teknoloji harikası cep telefonları, MP3 çalarlar, dizüstü bilgisayarlar, dijital fotoğraf makineleri, video kameralar, robotlar gibi araçların veya makinelerin teknik detaylarından değil bu araçların ve teknolojilerin hayatımızı evde, okulda, işyerinde ve kent yaşamında nasıl değiştirdiklerinden bahsedeceğim. Bu yeni teknolojileri kullanarak kişisel ve toplumsal hayatımızı nasıl kolaylaştırabileceğimizden veya değiştirebileceğimizden, dahası nasıl bu araçlardan fayda sağlayabileceğimizden bahsedeceğim. Gelecekte ve bugün bu teknolojilerin hayatımızı nasıl etkilediklerinden, etkileyebileceklerinden ve bu alandaki gelişmelerden bahsedeceğim. Bilişim Teknolojileri okuryazarlığı için bilinmesi gereken bazı teknik, bilimsel ve teknolojik terimlerin kısaltmalarını kitapta ilk kullanıldığında uzun ve kısaltılmış yazılımlarıyla birlikte kullandım. Örneğin Bilişim Teknolojileri (BT) veya Coğrafi Bilişim Sistemleri (CBS) gibi. Ayrıca birçok terimin İngilizcesini parantez içinde vermeye çalıştım. Dilimize girmiş birçok yabancı teknik terim ve kelimelerin Türkçesini kullanmaya özen gösterdim ve bu yabancı kelimeleri de parantez içinde yazdım. Kitapta Bilişim Teknolojileriyle ilgili temel konulara bir bütünlük içinde bakarken kitabın arka kapağındaki sorulara ve özellikle de şu sorulara cevaplar aramaya çalıştım: Bilişim Teknolojisi nedir? Niçin önemlidir? Neleri ifade etmektedir? İnsanın kişisel ve toplumsal hayatını nasıl değiştirmektedir? BT evde, okulda, işyerinde ve kent yaşantısında önemi nedir? Bu kitabın önyüzünde benim ismimin yazılı olması bu kitaptaki bilgilerin, analizlerin, araştırma sonuçlarının, gelecekle ilgili öngörülerin sadece benim tarafımdan yapıldığı anlaşılmamalı, çünkü bu kitabın yazılmasında yüzlerce kişinin katkısı göz ardı edilemez. Özellikle Kdz. Ereğli'de Demokrat TV yönetimine, çalışanlarına ve izleyicilerine teşekkür borçluyum. 2005-2008 yıllarında 4 sezon boyunca Hakan Yıldırım beyle birlikte yaptığımız 57 "Bilgi Teknolojileri Dünyası" programı ve Internet haftası nedeniyle yaptığımız 3 TV programı olmasaydı bu kitap kolay kolay hazırlanamazdı. Bu programlara katılan konuklarımıza ve sorularıyla bizi yönlendiren DTV izleyicilerine ayrı ayrı teşekkür etmeliyim ki kitap içinde bu gizli yazar arkadaşlarımla ilgili detayları göreceksiniz. Bu kitapta ilkokul öğretmenim Sayın Şerare Özyağcı hanımdan, en son Doktora tez danışmanım sayın Pr. Dr. Len Rogers a kadar yüzlerce kişinin emeğinin olduğu unutulmamalıdır. 1984 ten beri Türkiye, ABD, Kanada ve İngiltere de çalıştığım veya danışmanlığını yaptığım onlarca firma ve müşterilerimin katkılarını unutabilir miyim? Bu kitabın yazılmasında bana destek olan eşim Meliha Çoruh a ve diğer kaynaklardan yapılan alıntıların dijital ortama aktarılmasında yardımcı olan oğullarım Burak ve Buğra ya da en baştan teşekkür etmeliyim. Burada isim isim teşekkür edemediğim ancak bu 9

kitabın yazılmasında katkıları olan daha yüzlerce kişi var, hepsine en içten dileklerimle teşekkür ederim. Hayatta neyi tek başımıza yapabiliyoruz ki? Elinizde tuttuğunuz bu kitap 27 yıldır Bilişim Teknolojileri alanında yaptığım çalışmaların ve tecrübelerin kayıt altına alınmış bir özetidir. Tabii ki kitabın hataları ve eksikleri vardır ve bunlar tamamen bana aittir. Özellikle Bilişim Toplumu ve Ekonomisi bölümü (VIII) ile Türkiye nin teknoloji politikasının analiz edildiği IX. bölümün genişletilip detaylandırılmasının gerektiği hemen söylenebilir. Kitapta Bilişim Teknolojileri denince akla gelebilecek birçok konuya değinmeye çalıştım. Bu yüzden bu kitabın bir elkitabı veya kaynak kitap olarak düşünülmesinde fayda vardır. Kitabın bu 2. Baskısının daha doyurucu bir içerikle geliştirilerek yeni basımlarının yapılması için her tür öneri, düzeltme ve fikirlere her zaman açık olduğumu özellikle belirtmeliyim. Kişisel web sitem (Http://www.mustafacoruh.com) yoluyla bana ve diğer çalışmalarıma kolayca ulaşılabilir. Mustafa Çoruh Kdz. Ereğli Eylül 2010 10

Bölüm I Bilişim Teknolojileri (BT) ve Önemi Son elli yılda bilim, teknoloji, ulaşım, haberleşme, iletişim, lojistik ve özellikle de Bilişim Teknolojileri'ndeki (BT) gelişmeler; 1. Yaşadığımız evde, 2. Çocuklarımızın okuduğu okulda, 3. Çalıştığımız işyerinde, 4. Yaşadığımız kentte, hayatımızı ve davranışlarımızı hızla değiştirmektedir. Bu değişimlerin neler olduğunu bilmenin kişisel ve toplumsal yaşantımıza katkı sağlayacağı aşikârdır. Cep telefonsuz nasıl yaşayabileceğimizi düşünebiliyor musunuz? Peki, internet olmadan nasıl araştırma yapabileceğimizi hayal edebiliyor musunuz? İnternet te www.google.comsitesi ve Word programı olmadan bu kitap nasıl yazılabilirdi? Bilgisayar olmadan nasıl çalışabileceğimizi? Çizim programları olmadan mühendislerimizin nasıl proje çizebileceğini? Bilgisayar oyunları, internet kafeler olmadan çocuklarımızın nasıl vakit geçireceğini? Sekreterlerin, yazarların, gazetecilerin Word yazım programı olmadan nasıl yazı yazabileceğini? Televizyon olmadan akşamları ne yapacağımızı? Bir düşünün. Dijital kamerasız kim tatile çıkıyor ki? Bugün bir "Bilişim Toplumu" haline gelen ABD'deki çalışan kesim incelendiğinde çalışanların % 60'şından fazlasının Bilişim sektöründe istihdam edildiği görülüyor. O halde ABD'nin yönetimiyle veya siyasal yapısıyla, nüfusunun yaklaşık % 24'ü köylerde tarımcılıkla geçinen Türkiye nin yönetimlerinin farklı olması gerekmiyor mu? Her gün gazetelerde, televizyonda, radyoda ve Internet te Bilgi veya Bilişim Çağı, Bilgi veya Bilişim Toplumu, Bilgi veya Bilişim Teknolojisi, Bilgisayar, Bilişim Dönemi, Enformasyon Çağı, Internet Çağı, Teknoloji Çağı gibi adlar altında tartışılan bu teknoloji nedir? Niçin herkesin dilindedir? Neden önemlidir? Bu teknolojinin toplumsal ve kişisel hayatımızla nasıl bir ilişkisi vardır? Dahası Bilişim Teknolojileri ile toplum arasında ne tür diyalektik bir ilişki vardır? Bilişim Teknolojileri sosyo-kültürel hayatımızı yozlaştırıyor mu, yoksa yaşam tarzımızı çeşitlendirip zenginleştiriyor mu? Bilişim Teknolojileri ulusal sınırları yok ederken, uluslararası kuruluşların yönetimini kolaylaştırıp, ulusal devletimizin dibini mi kazıyor? Yeni uluslararası ilişkiler Bilişim Teknolojileri tarafından nasıl etkileniyor? Ülkemizin ve kentlerimizin yönetimi ve daha demokratik bir katılım için Bilişim Teknolojilerinin oynadığı roller nelerdir? Kentlerimizin gelişimine ve değişimine Bilişim Teknolojileri nin etkileri nelerdir? BT leri işçiyi, işvereni, memuru, kamu yöneticisini, öğretmeni, öğrenciyi, çocukları, gençleri ve yaşlıları nasıl etkiliyor? 11

BT işçiden, memurdan, yöneticilerden ve hatta işyeri sahibinden davranışlarını değiştirmesini istiyor. Yönetim ve çalışma metotlarının küresel Dünya yla rekabet edebilecek şekilde yenilenmesini zorunlu hale getiriyor. Bu durum ulusal ve dogmatik ideolojilerle ne kadar uyumlu? Finansal yatırımların, mamul ve hizmet üretiminin, çevre kirliliğinin ve hatta tüketimin küreselleştiği bu dijital Dünya da nasıl yaşanmalı veya yaşanabilir? Bu sorulara daha yüzlercesi eklenebilir. BT nin bu önemine rağmen tüm Dünya da bilim, üniversite ve sanayi çevrelerinde BT nin toplumsal, ekonomik ve sosyo-kültürel yapıya olan etkileri üzerine o kadar da doyurucu ve detaylı araştırmaların olmadığı görülmektedir. Dünya yı önümüzdeki 10 20 yıl içinde küresel tek bir ekonomik yapıya dönüştürüp ve belki de Dünya Vatandaşlığı kavramını gerçekleştirebilecek veya buna sebep olabilecek bir olgu veya teknoloji karşısında, bir şeyler yapmadan, düşünmeden veya hiç bir şey öğrenmeden durmak, ne kadar doğrudur? 1.1. Teknoloji Nedir? Bilişim Teknolojileri ni de içeren teknoloji kavramı birçok kişi tarafından farklı şekilde tanımlanmıştır. Örneğin, C. Alkan a göre teknoloji, Bilimin üretim, hizmet, ulaşım, iletişim gibi alanlardaki sorunlara uygulanmasıdır. Hyman Rickover teknolojiyi, İnsan aklını ve vücudunu güçlendirmek, üstün kılmak için geliştirilecek aletler, teknikler ve yöntemler olarak tarif etmiştir. Mr. Galbraith ise, Teknoloji bilimsel araştırmalarla elde edilen sistematik bilgilerin pratik alanlara uygulanmasıdır (Yalın, 2004:2) demektedir. Bu tanımlara göre teknoloji kavramı, Makineler veya araçlar, işlemler, yöntemler, süreçler, sistemler, yönetim ve kontrol mekanizmaları gibi öğeleri bilimsel bulgular ışığında insanın günlük hayatına uygulanmasını içermektedir. Kısacası, Teknoloji bilim ile uygulama arasındaki köprüdür diye tanımlanabilir. Ancak unutmayalım ki teknoloji terimi sadece kullandığımız bilgisayarlar, cep telefonları, MR cihazları, Uluslararası Uzay İstasyonu veya robotlar gibi araçları tarif etmiyor. Teknoloji aynı zamanda üretim, haberleşme ve ulaşım faaliyetlerinin yapılması için kullanılan metotları, iş süreçlerini ve yaklaşımlarını da içeriyor. Örneğin öğretim metotları, kablosuz internet bağlantısı, hava yolu ulaşım sistemi, bütünleşmiş devrenin üretim süreci veya belediye yönetim süreçleri de birer teknolojidir. Ayrıca teknoloji ile bilimi birbirine karıştırmamak gerekmektedir. Bilim, idraktir. Bilimde icat yoktur; doğada var olanın keşfi vardır. İcat ise teknolojide olur. Bilim, insanların daha önce bilmediği, farkında olmadığı, göremediği veya görüp de kavrayamadığı, ama evrende var olan oluşumların 12

veya görüngülerin (fenomen) gerisindeki sebep-sonuç ilişkisini anlamaktır. Bilim adamı, bu görüngülerden birini veya birkaçını herkesten önce idrak edendir. İdrakini de başkalarının da anlayabileceği sözel ve/veya matematiksel dille yazar ve anlatır. Onun idraki sayesinde insanlığın idraki genişler. Doğaya hâkimiyeti artar. Zaten bilimin de nihai amacı veya faydası, insanın doğaya söz geçirmesine yardım etmektir. Bilimsel çalışmalarını nihai sonuçları teknolojik gelişimde veya insanın evreni kavrayışında görülür. Son yüzyılda yaşanan hızlı teknolojik değişimlerin etkisi herkes tarafından bilinmekte ve yaşanmaktadır. Daha elli yıl önce bilim-kurgu kitaplarında hayal edilen birçok teknolojik araç bugün insanlar tarafından kullanılmaktadır. İnsan yapısı uzay aracı Pioneer-11 Güneş Sistemi nden 2001 yılında çıkmış ve yıldızlar arası uzayda halen seyahat etmektedir. 13 yıl süren ve 2003 yılında biten Genoma projesiyle insan vücudundaki tüm genler sınıflandırılmış durumdadır. Hayvanların kopyalanması (klon) günlük olaylar haline gelmiştir. İletişim ve Internet Teknolojilerindeki gelişmeler Dünya yı tek bir küresel ekonomi haline getirmiştir. TV muhabirleri uydular ve görüntülü uydu telefonları sayesinde Dünya nın herhangi bir yerinde gelişen haber görüntülerini ve röportajlarını canlı yayınla 24 saat tüm Dünya izleyicilerine aktarabilmektedirler. Bu sayede Dünya nın herhangi bir yerinde gelişen bir olay anında tüm insanlar tarafından öğrenilebiliyor. Cep telefonlarıyla resim veya video çekip, TV programı izleyebiliyoruz. Doktorlar yüzlerce kilometre ötedeki hastalarına internet video kameraları kullanarak teşhis koyabiliyor. Tüm bu gelişmelerin ve imkânların sağlanmasında BT önemli roller oynamaktadır. Çağdaş teknolojileri ve özelliklede BT leri kullanmadan 21. yy'da haberleşmek, iletişim ve ulaşım sağlamak, öğrenmek, yönetmek, rekabet etmek, sağlıklı kalmak ve kısacası yaşamak imkânsız hale gelmiştir. 1.2. Hayatımızı Etkileyen Önemli Teknolojiler Güncel yaşantımızı etkileyen yüzlerce teknoloji vardır ve bunların hangisi daha önemlidir? Buradaki ÖNEMLİ kelimesi izafi bir kavramdır çünkü kime veya neye göre önemlidir? Bu soruya verilecek cevap her kişiye göre değişebilir. Unutmayalım ki bugün önemsiz görülen veya halen bilinmeyen bir teknolojik veya bilimsel buluş veya icat insanlığın hayatını çok kısa bir sürede değiştirebilmektedir. Bunun en büyük sebebi küreselleşmedir. Dünya da yaşanan bu teknolojik, bilimsel ve toplumsal değişimler hiç kimse veya toplum tarafından görmezden gelinemez. Gelecekte hayatımızı etkileyecek önemli teknolojileri belirlemek bugünden zor olsa bile yapılan bazı araştırmalar bizlere ipuçları vermektedir. Örneğin 1980 lerin sonunda OECD (Dünya Ekonomik İşbirliği Organizasyonu) tarafından yapılan 1990 larda Yeni Teknolojiler adlı rapora göre günümüzde 13

ve önümüzdeki yıllarda insanlığın hayatını etkileyecek teknolojiler şunlardır (OECD, 1988:35): Bilişim Teknolojileri, Biyoteknoloji, Malzeme Teknolojisi, Uzay Teknolojisi, Nükleer Teknoloji. Türkiye de 2000 lerin başında yaklaşık 7000 bilim adamımızın katılımıyla Cumhuriyetimizin 100. Yılı için hazırlanan Vizyon 2023: Bilim ve Teknoloji Stratejileri Projesi raporunda stratejik öneme sahip sekiz ana teknoloji grubu saptanmıştır (http://vizyon2023.tubitak.gov.tr/): 1. Biyoteknoloji/Genetik, 2. Mekatronik, 3. Nano Teknoloji, 4. Bilgi ve İletişim Teknolojileri, 5. Enerji ve Çevre Teknolojileri, 6. Malzeme Teknolojileri, 7. Tasarım Teknolojileri, 8. Üretim Teknolojileri. Vizyon 2023 projesinde özellikle Bilişim Toplumu na geçiş için teknolojik altyapının güçlendirilmesi amacıyla yapılması gereken bir dizi hazırlık çalışması belirlenmiştir ki hangi teknolojilere yatırım yapılacağı daha detaylı olarak bu listeden çıkarılabilir: Kullanımı eğitim gerektirmeyen bilgisayarların geliştirilmesi, Enformasyon yönetimi ve iletiminde yüksek hizmet kalitesinin sağlanması, Bilişim Toplumunda bilgi güvenliğinin sağlanması, Bilişim savaşlarına, elektronik savaşlara hazır olunması, Taşıyıcı sistemlerde 4. kuşak gezgin iletişim sistemlerinin geliştirilmesi, Geniş Bant İletişim Ağı nın kurulması, Biyoelektriksel insan-bilgisayar arabirimlerinin geliştirilmesi, İletişimde uydu uygulamalarında yetkinleşme. Bu kitabın konusu yukarıda sayılan teknolojilerden birisi olan Bilişim (Bilgi) Teknolojileridir. Ancak yukarıda sıralanan hiçbir teknolojik alanda Bilişim Teknolojileri ni kullanmadan veya faydalanmadan çalışma yapmak bugün için mümkün değildir. 14

Sonsöz Bilgi ve enformasyon paylaşımının önem kazandığı 21. yüzyılda, her türlü planlama ve yönetim faaliyetlerinin bilişim olanakları kullanılarak yapılmasına imkân sağlayan Bilişim Teknolojileri nin tüm kurum, organizasyon, firma, okul ve kuruluşlarda hayata geçirilmesi günümüzde bir gereklilikten ziyade zorunluluk haline gelmiştir. 2000 yılında California Üniversitesinde Leyman ve Varian tarafından yapılan bir araştırmaya göre Internet te %95 i herkese açık olan 550 milyar sayfa vardır ve yaklaşık her gün internete 8 milyon sayfa eklenmektedir. Yine aynı araştırmaya göre insanlık %93 ü dijital formatta olmak üzere yıllık 1.5 milyar Giga Bite enformasyon biriktirmektedir. Yıllık email mesaj miktarının internet web sayfalarının 500 katı olduğu sanılmaktadır (Castells, 2001). Diğer yandan Youtube.com gibi video sitelerinin artması yüzünden internetin gerekli yatırımlar yapılmazsa 2012 yılında çökeceği gibi kehanetler yapılmaktadır. Kevin Kelly bir kitabında, insanlık tarihi boyunca 32 milyon kitap basıldığını, 750 milyon makale yayınlandığını, 25 milyon şarkı yazıldığını, 500 milyon resim basıldığını, 3 milyon video ve 500 bin film çevrildiğini ve 2007 yılı itibariyle 100 milyar web sayfasına ulaşıldığını söylenmektedir. Eğer tüm insanlığın bu sanat ve bilimsel eserleri dijital hale çevirebilirse, 50 PetaByte enformasyona denk gelmektedir. 10 yıl veya en geç 20 yıl içinde elde taşınan el bilgisayarının tüm bu eserlerin birer kopyasını alabilecek sabit disklere sahip olacakları öngörülmektedir. Yani insanlık tarihi boyunca üretilen neredeyse tüm enformasyona (bilgiye değil) çok kısa zamanda isteyen herkes ulaşabilecektir. Dünya da Internet vasıtasıyla oluşan bu dijital enformasyon patlamasını organize edebilecek ve yararlı bir şekilde kullanabilecek tek yaratık insandır. Çok hızlı bir şekilde değişen bu bilgiyi işleyebilen bir kişinin ise öğrenmeyi öğrenmiş olması gerekmektedir. Bunun yolu ise hayat boyu öğretimden geçmektedir. Kısacası küresel Dünya da ülkemiz ve kendimiz için güzel şeyler istiyorsak, hayat boyu öğretimimize her yıl artan bir şekilde yatırım yapmaya devam etmeliyiz. Diğer yandan Dünya nın küresel bir hal aldığı günümüzde diğer ülkelerle veya kentlerle rekabet edebilmek için kaynaklarımızı ve karar alma süreçlerimizi etkin, verimli ve hızlı bir şekilde kullanabilmeliyiz, bunu sağlamanın yolu da tüm gelişmiş ülkelerin yaptığı gibi Bilişim Teknolojileri ni kullanmaktan geçmektedir. Bunun için Bilişim Teknolojilerini kullanmaktan ve bunları iyi bir şekilde kullanacak kişiler yetiştirmekten başka çare yoktur. Ancak kitabın son kısmı olan Teknolojik politikalar ve öneriler kısmında da belirtildiği gibi BT yanında önümüzdeki yıllarda Dünya daki ekonomik gelişmeyi ve insan yaşantısını büyük ölçüde etkileyecek Biyoteknoloji, Nano, uzay ve çevre teknolojilerine gereken ulusal öneminde verilmesi gerekmektedir. 15

Özgeçmiş Endüstri yüksek mühendisi olan Mustafa Çoruh İstanbul Teknik Üniversitesi'nden (İTÜ) 1984 yılında mezun olmuştur. İşletme Master ını (MBA) ABD'de 1994 yılında Southwest Missouri State University (SMSU) almıştır. 2003 yılında Claremont Graduate Üniversitesi'nden (CGU) Bilgi Sistemleri Yönetimi (MIS) konusunda Master diploması almıştır. International School of Management'ta (ISM) İşletme Yönetimi alanında Doktorasını (PhD) 2009 yılında tamamlamıştır. Bilişim Teknolojileri uzmanı olan Mustafa Çoruh, University of Phoenix (UOP) de Veritabanları, Programlama, Web Tasarımı, Bilişim Sistemleri ve Teknolojileri konularında ve SMSU'da ise Matematik dersleri vermiştir. ABD, Kanada, İngiltere ve Türkiye'de küçük büyük birçok firmaya danışmanlık yapmış ve Bilişim Sistemleri tasarlamıştır. Çalıştığı firmalardan bazıları şunlardır: Alarko, Mavi Jeans, Escort Bilgisayar, Erensan, Ebil Eğitim, MCI, SHL, Syncor International, PTC Therapeutics, Citi Bank, Texas Utilities, Allstate, Banctec, Strasburger & Price L.L.P., Fiber Optics, CompuCom, Movo Media ve CRF. Halen bir ABD Firmasında Intranet, Veritabanları ve Veri ambarları (DW) alanında Sistem Tasarımları yapmaktadır. Mustafa Çoruh 2005-2008 yılları arasında Kdz. Ereğli Demokrat TV'de 'Bilgi Teknolojileri Dünyası' adlı TV programına Bilişim Teknolojileri uzmanı olarak katılmıştır. Demokrat Gazetesinde ve diğer yerel yayınlarda Bilişim Teknolojileri konusunda yazıları çıkmaktadır. Okullara ve özel şirketlere Bilişim Teknolojileri ve Internet alanlarında seminerler vermektedir. Mustafa Çoruh'la ilgili detaylara ve çalışmalarına kendi sitesinden (http://www.mustafacoruh.com/) ulaşılabilir. 16

17

Kitap özeti Bilişim Teknolojisi, Ekonomisi ve Toplumu Evde, Okulda, İşyerinde ve Kentte Yaşantımız Nasıl Değişiyor? Mustafa Çoruh Kitap dokuz ana bölüme ayrılarak, Bilişim Teknolojileri ve etkileri incelenmiştir. Özel olarak ta bu dokuz bölümde, kitabın arka kapağında sıralanan sorulara cevaplar aranmaya çalışılmıştır. Birinci bölümde Teknoloji ve Bilişim Teknolojileri (BT) kavramları tanıtılmıştır, BT temel kavramlarından, etkilerinden, ürettiği değerlerden ve imkânlardan bahsedilmiştir. BT lerin toplumsal ve kişisel yaşantımızı nasıl değiştirdiğinin sebepleri irdelenmiştir. İkinci bölümde BT araçları, uygulamaları ve sistemleri anlatılmıştır. Bu amaçla öncelikle bilgisayar fiziksel ve kavramsal olarak tüm yönleriyle incelenmiştir. Bilgisayarın parçaları olan donanım ve yazılım tüm yönleriyle anlatılmıştır. Bilgisayarın etrafında gelişen ağ, adsl, VoIP, veritabanları, Unix, Pardus işletim sistemi, kablosuz ağlar ve özgür yazılım gibi teknolojiler ayrı ayrı incelenmiştir. Üçüncü bölümde internet teknolojileriyle ilgili sistemler anlatılmıştır. Bu amaçla internetle ilgili terimler, kavramlar, tarihçesi ve önemi anlatılmıştır. Web sitelerinden bahsedilmiş ve internette gelişen yeni ortamlar olan e-devlet ve e- Ticaret anlatılmıştır. Son kısımda ise internet geliştirmek için neler yapılması gerektiği anlatılmış ve geliştirilebilecek stratejilerden bahsedilmiştir. Dördüncü bölümde BT lerinin evde hayatımız nasıl değiştirdiğinden bahsedilmiştir. Bu bölümde ev otomasyon sistemleri, Multimedya bilgisayarlar, virüsler, MP3 ve MP4 çalarlar, DVD, cep telefonları ve video kameralardan ve bunların etkilerinden bahsedilmiştir. Beşinci bölümde BT lerin iş yaşamı üzerine etkilerinden incelenmiştir. BT lerinin işletme organizasyonlarına, yönetim sistemlerine, işsizliğe ve istihdam üzerine etkileri incelenmiştir. Bu bölümde Sistem Yaklaşımıyla Yönetim kavramı özellikle tanıtılmıştır. Altıncı bölümde BT lerin öğretim sistemi üzerine etkileri incelenmiştir. Bu amaçla, eğitim, öğretim, insan beyni, öğretim pazarlaması gibi konular detaylarıyla tanıtılmıştır. Daha sonra Bilişim Teknolojileri Destekli Öğretim 18

(BTDÖ) ve BT Destekli Yönetim sistemleri incelenmiştir. En sonunda da internet yardımıyla gelişen sanal veya çevrimiçi öğretim anlatılmıştır. Yedinci bölümde BT lerinin kent yaşamı üzerine etkileri anlatılmıştır. Bu amaçla BT lerinin etkisiyle Dünya daki kentsel gelişmelerden, Bilişim kentlerinin özelliklerinden ve yönetimlerindeki gelişmelerden bahsedilmiştir. Kent Bilişim Sistemi, e-belediye, Kablosuz Belediye Internet Ağı (KBIA), MOBESE Sistemi ve Coğrafi Bilişim Sistemleri gibi kent yönetiminde BT uygulamaları ve bunların özellikleri incelenmiştir. En sonunda ise Bilişim Çağında bir Kent Vizyonu nun nasıl oluşturulacağından bahsedilmiş ve uygulama adımları anlatılmıştır. Sekizinci bölümde Bilişim Ekonomisi ve Toplumu incelenmiştir. Bilişim toplumuna geçmek için yapılması gerekenlerden bahsedilmiştir. Bilişim ekonomisinin beş temel özelliği anlatılmıştır. Dokuzuncu bölümde teknolojik gelişimin son 100 yılı incelenmiş, ülkemizdeki ve Dünya daki gelişmeler karşılaştırılmıştır. Yaşanan gelişmeler doğrultusunda ülkemizin teknolojik açıdan neler yapılması gerektiği analiz edilmiş ve öneriler sunulmuştur. 19