Ya bir kere kaçmış uykunun ardında harcar geceyi ya da yüzünü aydınlığın serin esintisine döndürerek dinlendirir ruhunu.

ÖNSÖZ RÜZGÂRI RUHUNDA YAŞAYANLARA Uykusu kaçan bir adam ne yapar? Böyle bir soruyu yanıtlamadan önce uykunun kaçma nedeni üzerinde düşünülmeli. Eğer uykunun kaçma nedeni yaşanan dünya ve onun soğuk atmosferi ise, ilişkilerin köhneleştiği bir dünya ya da yaşamın zevk değil zorunluluk haline geldiği bir dünya ise kaçmaması hata olur bir uykunun. Ve tam bu noktada aynı soruya yanıt aranır: Uykusu kaçan bir adam ne yapar? Ya bir kere kaçmış uykunun ardında harcar geceyi ya da yüzünü aydınlığın serin esintisine döndürerek dinlendirir ruhunu. İşte bu soru ve onun kaçınılmaz iki cevabı ülkemize ve içindeki tüm uykusuzlara yol göstermelidir. Bu ülkenin bir yerlerinde uykusuzluğun devrik bir geçmiş haline getirilmeye çalışıldığı bir şehir var ne mutlu ki. Yine ne mutlu ki bu şehir ve onun aydınlık kafaları uykusuzluğun ilacını ve onu tüm uykusuzlara ulaştırmak için geceyi gündüz etmektedirler. Batman yüzyıllara dayanan geçmişi, sağlam duruşu, petrol gibi bir cevhere kucak açmış ana şefkati, diğer ülke ve illere olan konumu ve ondaki ayrıcalıkları fark etmiş güçlü Batman erleri, ülkesinin arkasına yasladığı sağlam kaleleriyle ülkeye ve onun daha aydınlık geleceğine en iyi zemini hazırlamaktadır. MÜSİAD ın Batman da üstlendiği aktif ve tartışılmaz etkisiyle amacını daha bugünden yaşayan bir ışık ve onun uykusuzlara sunulan serin rüzgârı Batman dan başlayarak bütün uykusuzlara ve uykusuzluğa ulaşacaktır günün birinde. Bu aydınlık kendi rüzgârını salıvermişken ülkenin dört bir yanına, böyle bir aydınlık içinde yer almaya çalışmak kutlu bir ayrıcalık olacaktır elbette. Ve bu herkese sunulmuş önemli bir davet olmalıdır. Yüklenmiş olduğumuz misyonun (İNSAN) hakkını vermek için bu çağrımıza kulak veren herkese binlerce teşekkürler sunarım... Öyleyse serin uykulara hep birlikte Bilal KANTER 1

ÖNSÖZ BATMAN GENEL GÖRÜNÜM Huzurlu ve müreffeh yarınlar için bir adım da sen at Müsiad Batman Başkanı Suad ÖZDEMİR MÜSİAD ın Türkiye genelinde kurulan 33. şubesi olan MÜSİAD Batman Şubesi hakkın ve hukukun, adaletin ve eşitliğin, barışın ve güvenin, refahın ve mutluluğun sağlandığı bir kurum olma özelliği taşımaktadır. Bununla birlikte tarihe ve topluma mal olmuş mahalli ve evrensel değerlerin korunduğu, gözetildiği; kendi içinde bütün, bölgesinde etkin, dünyada saygın bir Türkiye için yola çıkan hassasiyet sahibi iş Adamları, kurucu Başkan Suad ÖZDEMİR in Başkanlığında 23 Aralık 2010 tarihinde Batman da kurdukları bir İŞADAMLARI DERNEĞİ dir. HASANKEYF Batman ın kalkınmasında öncü olmak amacıyla kurulan şubemiz, başta üyelerimiz olmak üzere tüm iş adamlarına eğitim, rehberlik ve danışmanlık alanlarında birebir yardımcı olma felsefesiyle yola çıkmıştır. Ayrıca iş adamları arasında iletişimin artırılarak bölgemizden başlayıp tüm ülke sathında bireylerin birbirleriyle ticari, siyasi, iktisadi ve sosyal ilişkilerini en üst düzeye çıkararak refah seviyesi yüksek bir toplum hassasiyetiyle kurulmuş ve bu yönde çalışmalara başlamıştır. Şehrimizin ve bölgemizin siyasal ve ekonomik, bilimsel ve teknolojik kalkınmasına katkıda bulunmak, sanayici ve işadamlarımızın birbirleriyle ticari ilişkilerini ve işlerini geliştirmek amacıyla oluşturulan bir GELİŞİM - DİYALOG - İŞBİRLİĞİ - GÜÇBİRLİĞİ PLATFORMU DUR. Suad ÖZDEMİR Müsiad Batman Başkanı 3

ÖNSÖZ Batman Milletvekili Ziver ÖZDEMİR DEĞERLİ DOSTLARIM On bin yıllık bir kültür birikimine sahip batman ın geçmişinden günümüze baktığımızda, 1990 yılında il olarak bölgemizin ticaret merkezi olma yönünde, bölge insanımızın da müteşşebbislik ruhu ile, büyük petrol sanayii ve bunlara bağlı tesislere paralel olarak sürekli artan yatırımlar, bölgemizin bir çok yerindeki insanların buraya göç etmesine neden olmuştur. Batman a yapılan bu göç, aynı zamanda beraberinde farklı kültürlerin transferine kaynak oluşturmuştur. Dolayısı ile oluşan bu sosyal ve kültürel doku sayesinde folklorik yaşam tarzı, birbirleriyle harmanlanarak batman da kendini iyiden iyiye hissettirmiştir. Her anlamda ve her alanda kendini gösteren bu zengin kültürel potansiyelin varlığı, batman a ayrı bir nitelik kazandırırken iş adamlarımızın da sürekli dikkat çektikleri bir il olma konumunu korumaktadır. Coğrafi açıdan bakıldığında Batman ın güneyinde Irak, güney batısında Suriye, doğusunda İran, Azerbaycan, kuzeydoğusunda Gürcistan a olan yakınlığı ile ayrıca kara, hava ve demiryolu ulaşımı ile güneydoğu anadolu bölgemizin ticari anlamda en avantajlı il olma konumunu sürdürmektedir. Tüm bu avantajları ve ilimizin yeni teşvik yasasında 6. Bölgede bulunması hasebiyle yatırımcılarımızın Batman a yatırım yapmasının çok rasyonel olacağı göz ardı edilemez bir gerçektir. Bu anlamda yeni teşvik yasasında yatırımcılarımıza sunulan ekstra avantajlarla gelen yer tahsisi taleplerini karşılamak üzere 2. Hatta 3. organize sanayi bölgeleri oluşturmak için hızla çalışmalarımız devam etmektedir. Bu özel ve güzel kentimiz olan batman ımızın dışarıdan gelecek olan tüm yatırımcıları bağrına basmaya, onları sahiplenmeye hazır olduğunu yapmış olduğumuz çalışmalarımızda şahit olmak bizleri mutlu etmiş, adeta refah seviyemizin gelecekte ciddi yükseleceğini görmüş olmamız batman lı olarak bizleri çok sevindirmiştir. Batman artık kavgalarla değil yatırımlarla anılacağı günlerin geldiğini buradan tüm yatırımcı ve iş adamlarımıza gönül rahatlığı ile beyan eder, yatırımcılarımızı ilimize yatırım yapmaya davet ederken, gelecek tüm yatırımcılarımıza her türlü konuda büyük fedakârlıkla yardımcı olacağımızı bir batman lı olarak borç biliriz. Batman ilimizi en iyi şekilde anlatmak ve tüm ülke insanımızın bakış açısını değiştirmek için bu tip çalışmaların hayati önem taşıdığının bilinci içinde, Müsiad batman şubesi gibi her sivil toplum kuruluşu, aynı zamanda tüm diğer kurumlarımızla tek vücut halinde bu tip bir emekle yoğun çalışmalar yapılması kaçınılmazdır. Dolayısı ile sosyal ve ekonomik profilimizi ortaya çıkaran bu çalışma için başta Müsiad Şube Başkanı Sayın Suad Özdemir ve nezdinde tüm üyelerine, değerli bilgi ve verileriyle katkıda bulunan kuruluşlarımıza ve bu çalışmanın mimarı olan sayın Bilal Kanter ve tüm ekibine ayrı ayrı teşekkürlerimi sunarım. Ziver ÖZDEMİR Batman Milletvekili 5

INDEX GİRİŞ ÖNSÖZ 1 GİRİŞ 7 TARİHÇE 9 SEKTÖRLER 11 Yeraltı kaynakları 14 Tarım ve hayvancılık 17 Hayvancılık 18 Tarım 23 Alabalık 25 Meyve ve sebzecilik 27 Hizmetler 31 Sağlık hizmetleri 31 Eğitim hizmetleri 33 Merkez ilçenin yanı sıra Beşiri, Gercüş, Hasankeyf, Kozluk, Sason Batman ın ilçeleridir. Cumhuriyet döneminde kurulmuş olan bu kent petrol sanayisi sayesinde hızla gelişmiştir. Batman ili, Güneydoğu Anadolu Bölgesi içinde stratejik konumu itibariyle gelişmekte olan önemli iller arasında yer almaktadır. Merkez ilçenin yanı sıra Beşiri, Gercüş, Hasankeyf, Kozluk, Sason Batman ın ilçeleridir. Kuzeyde Muş - batıda Diyarbakır - doğuda Bitlis ve Siirt - güneyde Mardin illeriyle komşudur. Ulaşım ve transit geçişler yönünden kavşak noktası durumundadır. Şehrin kara, hava ve demiryolu ulaşımı son derece uygun bir merkez konumunda bulunmaktadır. Zengin tarihi dokusu, büyüyen ekonomisi,gelişen hayvancılık ve tarım sektörünün yanı sıra önemli petrol rezervleriyle bölgenin sanayi gelişiminde Tüpraş ve Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığının büyük katkısı bulunmaktadır. Sayısız medeniyete ev sahipliği yapmış bereketli topraklara sahip Mezopotamyada,Dicle-Fırat nehirleri arasında yer alan ve onun yan kolları Batman ve Garzan Çayları arasındaki havzada kurulmuş olan Batman ın; doğusunda Siirt ve Bitlis kuzeyinde Muş, batısında Diyarbakır, güneyinde Mardin bulunmaktadır. TURİZM 35 Tarihi yapılar 36 Kaleler 43 EKONOMİK YAPI 45 İşgücü ve İstihdam 46 BATMAN YATIRIMINI CAZİP KILAN NEDENLER 53 KURUMLAR 61 Kosgeb 62 Batman Üniversitesi 62 Batman Ticaret Odası 63 Batman Organize Sanayi Bölgesi 63 ULAŞIM VE SOSYAL YAŞAM 66 MÜSİAD 69 MÜSİAD ın Amacı 70 Misyon 71 Vizyon 71 Bu kitapçık Müsiad adına Eganis tarafından hazırlanmıstır Hazırlayanlar : Bilal Kanter - Fatma Baçaru Tasarım: Bülent Sözeri Basım : Can Sevim 0532 292 79 84 Batman Kent Bilgileri Yüzölçümü (k2) 4659 Karayolları Uzunluğu 12800 Rakım (m) 550 Bina Sayısı 35134 Şehir İmarı (ha) 4.173 Konut Sayısı 63418 Sokak Sayısı 1465 İşyeri Abonesi 12563 Sokak Uzunluğu (m) 4.479,30 Su Abonesi 52180 Cadde Sayısı 231 Elektrik Abonesi 64945 Cadde Uzunluğu (m) 169636 Su Dağıtım Şebekesi (km) 593 Bulvar Uzunluğu (m ) 37526 Kanalizasyon (km) 480 Kaynak : Batman Belediyesi 6 7

GİRİŞ Batman Büyüyor! Büyüyen ve aynı oranda gelişen petrol kenti Batman; nüfusu 2011 yılı itibariyle 524.499 dur. 2010-2011 döneminde Batman binde 27,64 düzeyinde nüfus artış hızı kaydetmiştir. Batman, net göç hızına göre 20.sırada en çok göç alan ildir.gap bölgesi kapsamında da net göç hızı pozitif olan tek ilimizdir. Yatırımlar açısından güvenli bir il olan Batman, sahip olduğu aktif Pazar sayesinde önemli ticaret merkezlerine yakınlığı bölgenin büyüyen ekonomisine katkı sağlıyor. Kentin; kültürel, sosyal yaşam alanı ve şehrin incisi Hasankeyf i ve diğer tarihi eserleri ile her yıl 1 milyona yakın turiste ev sahipliği yapıyor. Tarım,hayvancılık ve sanayide gelişimini arttıran ilimizin bu faaliyetleri destekleyici teşvik sistemleriyle yeni yatırımcılara kapılarını açıyor. Batman, yatırımların yeni gözdesi! TARİHÇE 8

TARİHÇE Yukarı Dicle nin ilk uygar halkı olarak görülen Hurriler den sonra Mezopotamya ya Mitanniler, Asurlular, Urartular, İskitler, Medler ve Persler hâkim olmuşlardır. Bir süre Büyük İskender in yönetiminde kalmış, sonraları Roma topraklarına katılmış ve Roma nın yıkılmasıyla Bizans ın egemenliğine girmiştir. Hz. Ömer in kuzey Mezopotamya yı fethiyle İslam ordularını Emevi ve Abbasiler izlemiştir. Bölge sonraları Selçuklu ve Artuklu egemenliklerinin ardından, 14üncü ve 15inci yüzyıllarda Akkoyunlar ve Safaviler in etkisinde kalmış ve 16.yy da Osmanlı topraklarına dâhil edilmiştir. Han Obası anlamında Elekhan denilen yöre telaffuz değişikliğe uğrayarak halk dilinde Elah zamanla da İluh şeklini almıştır. İluh adlı bucak olarak Siirt iline bağlı iken 1957 de Batman adıyla ilçe, 1990 da aynı adla il olmuştur. 1937 yılında bucak haline getirilen Iluh, 1940 lı yılların sonları ile 1950 li yılların başlarında bölgede var olan petrol filizlerinin değerlendirilmesi sonucunda Iluh bucağında her alanda büyük gelişme sağlanmıstır. Bu gelişmeler üzerine 2 Eylül 1957 tarihinde ilçe teşkilatı olarak kabul edilmiştir. 1955 genel nüfus sayımında Iluh nüfusunun 4713 olarak kaydedilmesiyle 2 Kasım 1955 yılında Belediye teşkilatı kurulmuştur. 1990 yılına kadar çok hızlı bir gelişme yaşayan Batman, 16 Mayıs 1990 tarih ve 3647 sayılı kanunla Türkiye nin 72. ili olma unvanına kavuşmuştur. SEKTÖRLER 10

SEKTÖRLER SEKTÖRLER Refah seviyesini artırmayı planlayan ilimizin en önemli hedefi ekonomide yakalanan gelişim sürecini hızlandırmaktır. Bu hedefin gerçekleşmesini sağlayan sektörlerin başında gelen sanayi sektörü, gelişimini ilde kullanılan harcanan elektrik oranlarıyla göstermektedir. 2006 yılından itibaren harcanan elektrik miktarı gösterdiği dengeli artışla 200000 kwatt a kadar yükselmiştir. İmalat sektöründe sahip olduğu işletme sayısını her yıl bir önceki yıl rakamını ikiye katlayarak artıran Batman; grafiksel olarak yükselen bir değer göstermektedir. Var olan Organize Sanayi Bölgesine ikincisini ekleyecek olan Batman, bu sanayi bölgesi için 485 bin m2 arazi tahsis etmiştir. Kent içerisinde dağınık halde bulunan ve genelde imalat veya tamir, bakım işleriyle uğraşan küçük işletmeleri bir araya getirerek onlara özellikle altyapı anlamında daha elverişli bir üretim ve hizmet ortamı sağlayan Küçük Sanayi Sitesinin bünyesindeki yapı kooperatiflerinin en yüksek işyeri sayısı Batman KSS da bulunmaktadır. Batman da bu kapsamda son 10 yılda 1.255 firma kurulmuştur. Personelin o işyerindeki çalışma sürelerinin dağılımları homojen değildir. 1 yıldan az çalışanlar çok fazla iken (%60), 5 yıldan fazla çalışanların sayısı en azdır (%4). Sürelerinin kısalığı, işe giriş çıkışların çok sık olduğunu göstermektedir. İmalat sanayi istihdamındaki bu istikrarsızlık beklenmeyen bir durumdur. Bunun bir nedeni işyerlerinin çok sık açılıp kapanması olacağı gibi diğer bir nedeni de üretimde işgücü niteliğinin düşük olması olabilir. Kıdem tazminatı da nedenler arasında olabilir. O işyerindeki hayatları boyunca toplam çalışma sürelerinin dağılımlarının yine homojen olmadığı görülmektedir. 1 yıldan az çalışanlar yine çok fazla iken ( %58), 1 ile 5 yıl arasında çalışanların sayısı en azdır ( %17). İmalat sektöründe 2011 yılında önerilen meslek adlarına göre eleman ihtiyacı Tablo da verilmektedir Sektör İçinde İl Payı Sanayi İçinde Sektörün Payı Firma sayısı % İstihdam % Firma Sayısı % İstihdam % GIDA,İÇKİ VE TÜTÜN SANAYİİ 100 100 41,97 25,65 Batman ın Pay Oranı 29,63 40,25 12,44 10,32 TEKSTİL,GİYİM VE DERİ SANAYİ 100 100 13,47 22,26 Batman ın Pay Oranı 53,85 42,79 7,25 9,53 KİMYA,PET.,KAUÇUK VE PLAS. ÜR.SANAYİ 100 100 17,62 18,25 Batman ın Pay Oranı 38,24 66,86 6,74 12,21 TAŞ VE TOPRAĞA DAYALI SANAYİ 100 100 18,3 29,77 Batman ın Pay Oranı 42,86 24,26 7,77 7,22 METAL EŞYA VE MAKİNE TEÇHİZATI SANAYİ 100 100 4,66 1,77 Batman ın Pay Oranı 33,33 18 1,55 0,32 ORMAN VE KAĞIT ÜRÜNLERİ SANAYİ 100 100 4,15 2,29 Batman ın Pay Oranı 50 38,76 2,07 0,89 SANAYİ TOPLAM 100 100 Batman ın Pay Oranı 37,82 40,48 İşyeri Sayısı Eleman İhtiyacı Meslek Adları Yüzde 1 1 Büro İşçisi 1,32 1 2 Büro Memuru 2,63 1 2 Kalfa 2,63 1 5 Konfeksiyon Kontrolörü 6,58 11 62 Meslek Uzmanı 81,58 1 1 Pazarlamacı 1,32 1 3 Şoför 3,95 76 100 Bu sektörde örneklemde işyerleri 76 kişilik bir istihdam arzında bulunmuşlardır. Bunlardan %82 si Meslek Uzmanları(Genel), %7 si Konfeksiyon Kontrolörü, %4 ü Şoför, %3 ü Büro Memuru ve %3 ü Kalfa dır. İmalat Sektörü imalat sektörüne ait işyerlerinin büyük bir çoğunluğu (%50 si) 1 ile 9 arasında personel çalıştıran küçük işletmelerden oluşmaktadır. Bunu %40 oranıyla 10 ile 49 personel çalıştıran işyerleri ve %10 ile 50 ve üstü personel çalıştıran işyerleri izlemektedir. İmalat sektöründe, erkek çalışan(%83)kadın çalışana göre daha fazladır. En çok çalışan sayısı 50 ve üstü (%74) personel çalıştıran işyerlerindedir. İşyerlerinde çalışanların eğitim durumları birbirinden farklıdır. En fazla orta okul ve dengi mezunla rı (%39) yer alırken okur-yazar ve lisans üstü mezunu olanlar bulunmamaktadır. Evliler (%59) bekarlara göre daha fazladır. 12 13

SEKTÖRLER İnşaat Sektörü İnşaat sektörüne ait işyerlerinin büyük bir çoğunluğu (%46,7 si) 1 ile 9 arasında personel çalıştıran küçük işletmelerden oluşmaktadır. Bunu %31,1 oranıyla 10 ile 49 personel çalıştıran işyerleri ve %22,2 ile 50 ve üstü personel çalıştıran işyerleri izlemektedir. Yeraltı Kaynakları Ülkemizin en önemli petrol rezervlerine sahip olan Batman ili, Türkiye deki petrol üretiminin büyük bir kısmının yapıldığı TPAO un üretiminin tamamına yakını Batman dan karşılanmaktadır. Bölgenin en önemli yeraltı kaynağı petroldür. Raman Dağı ndan çıkarılan petrol, bölgenin en önemli sanayi kuruluşu olan Batman Rafinerisinde işlenir. Batman-Siirt (Raman, Beşiri, Kurtalan, Yanarsu, Baykan,Magrip, Çelikli Germik) petrol çıkarılan bölgelerdir. Bölgenin diğer yeraltı kaynakları manganez, demir ve Mardin in Mazıdağı ilçesindeki fosfat yataklarıdır. Yurdumuzda ham petrolün arıtılması için rafineriler kurulmuştur. Güneydoğu Anadolu Bölgesi nde üretilen ham petrolün bir kısmı Batman Rafinerisine, bir kısmı da Batman-İskenderun boru hattı ile Dörtyol a gönderilmektedir. Bölge de petrol ve doğalgaz çıkaran birkaç özel şirketin yanında kamu iktisadi teşekkülü TPAO ve Petrol Piyasası Kanunu kapsamında EPDK tarafından rafinerici lisanslı TÜPRAŞ, Batman ilinin sosyoekonomik yapısını doğrudan etkileyen Bölge deki en büyük şirketlerindendir.. 2005 yılı itibariyle LPG piyasası kanunu sonrası ise likit petrol gazı dağıtım, depolama, taşıma ve bayilik lisansı almış şirketler taşımacılık sektöründe gaz ticareti yapmaktadır. 1955 yılında işletmeye açılan Batman Rafinerisi, yıllık 330 bin ton ham petrol işleme kapasitesiyle Türkiye nin ilk rafinerisi olma özelliğini taşımaktadır. 1960 yılında gerçekleştirilen bir darboğaz giderme projesi ve 1972 de yeni Ham Petrol İşleme Ünitesi nin devreye alınmasıyla Batman Rafinerisi nin yıllık ham petrol işleme kapasitesi 1,1 milyon tona ulaşmıştır. Rafineride, 2010 yılında 903 bin ton ham petrol işlenmiş ve ağırlıklı olarak asfalt ve standartlara uygun hale getirilmesi amacıyla Kırıkkale Rafinerisi ne gönderilen nafta, motorin ve ara ürünlerden oluşan yaklaşık 873 bin ton ürün üretilmiştir. Yerli ham petrol kaynağına yakınlık avantajına sahip olan Batman Rafinerisi, dönüşüm ünitelerinin bulunmaması nedeniyle basit bir konfigürasyona sahiptir ve Nelson kompleksite endeksi 1,83 tür. 2010 yılında toplam ürün satışları % 10 artışla 957 bin ton olarak gerçekleşmiştir. 14

SEKTÖRLER Kırıkkale ve İzmir Rafinerilerinden taşınan ürünlerle AB standartlarında ürün satışı gerçekleştirilen Batman Rafinerisi nde, bölge talebi ve altyapı çalışmalarının artışı paralelinde asfalt satışı % 32 oranında artırılarak, 415 bin tondan 550 bin tona yükseltilmiş ve satış rekoru kırılmıştır. Talep paralelinde üretilen solventin üretim ve satışında da rekor kırılmıştır. 2010 yılı içinde Batman Rafinerisi nden spek dışı motorin, HSRN ve LSRN ürünleri, heavy dizel, Kırıkkale Rafinerisi nden ise kırsal motorin, motorin ve benzin ürünleri karayolu ile karşılıklı olarak taşınmaktadır. Bunun sonucu olarak ham petrol içine ürünlerin karıştırılması ile boru hattı üzerinden yapılan transferler azaltılmıştır. Rafineride A grubu emisyon izninin 2007 yılında alınmasıyla birlikte, baca gazı emisyon değerlerini düşürmek için bölge dışından getirilen düşük kükürtlü fuel oil, rafinerinin proses ünitelerinde yakıt olarak kullanılmaktadır. Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı nın düzenlediği Sanayide Enerji Verimliliği Proje Yarışması nda Batman Rafinerisi, 2010 yılında 100 HP Ünitesi nde Isıl Entegrasyon İyileştirme ve 1100 HP Ünitesi nde Isıl Entegrasyon İyileştirme projeleri ile birinci olmuştur Sason-Tizi sahası Tenör: %13.5 BaSO4 Rezerv: 288 080 ton görünür+muhtemel Sason-Tizi-Kösekköy sahası Tenör: % 63.5 BaSO4. Yatak limonit minerali de içermektedir. Rezerv: 877 000 ton görünür+muhtemel DEMIR ( Fe ) Sason-Tizi (Örenağıl) sahası Tenör: % 34 Fe2O3, % 3.5 Mn Rezerv: Geçmiş yıllarda 15 000 000 ton cevher üretilmiştir. TUĞLA-KIREMIT ( TğKi ) Girbereşk Köyü sahası Kalite: İyi Rezerv: 3 000 000 ton jeolojik Tarım ve Hayvancılık Kalkınma açısından bölgedeki önemli potansiyel sektörlerin başında tarım sektörü gelir. Batman ilinin önemli bir bölümü tarım ve hayvancılıkla geçimini sağlamaktadır. Arazi yapısı ve ikliminden yola çıkarak bölgede tarımsal ürünlerin kolaylıkla yetiştirebileceği söylenebilir. Özellikle çayır ve mera alanların fazlalığı tarımla birlikte hayvancılık için önemli bir gelişme alanı yaratmaktadır. 21. yüzyılda artık tarım için ön koşul arazi varlığı değildir. Gelişmiş ülkeler topraksız tarıma dayalı üretimleriyle klasik arazi tarımına oranla daha verimli sonuçlar almaktadırlar. Diğer alanlarda olduğu gibi tarımda da tarımsal yöntemlerin sürekli olarak modernleştiği gözlemlenmektedir. Tarımsal üretimde stratejik ürünlere yönelen bölgelerin daha olumlu ve hızlı sonuçlar elde ettiği gözlemlenmiştir.dünyanın en önemli tarım ve enerji projelerinden biri olan GAP, 2012 yılına doğru modern eylemler dizisiyle bölgeye hayat verme noktasında merkez görevini üstlenmiştir. Bölgemizin sulanabilir arazisi arttırıldığında tarımsal potansiyelin değerlendirilmesi noktasında önemli bir mesafe alınmış olacaktır. Sulanabilir alanının azlığı şimdilik bölgenin özellikle tahıllara yönelmesine yol açmış görünmektedir. Bununla birlikte baklagiller üretimi ülke üretimi içinde en fazla üretim payı bitki grubuna aittir. Son yıllarda buğday ve mercimek üretimi oranı oldukça fazladır. 17

SEKTÖRLER SEKTÖRLER Beslenmede önemli rolü bulunan hayvancılık sektörü, ulusal geliri ve istihdamı artırması, et, süt, tekstil, deri, kozmetik ve ilaç sanayi dallarına hammadde sağlaması ve kalkınmaya katkı sağlaması açısından kritik öneme sahiptir. Hayvancılık kırsal alandaki işsizliği azaltmak, göç ve göçün ortaya çıkardığı sosyal sıkıntıları önlemek gibi önemli ekonomik ve sosyal fonksiyonlara sahiptir. Batman; büyükbaş hayvancılık bakımından Bölge nin en gelişmiş ili olarak görülmektedir. Büyükbaş hayvancılığın yanı sıra küçükbaş hayvancılık, arıcılık, alabalık, kümes hayvancılığı yapılmakta ve bölge ekonomisine katkı sağlamaktadır. ARICILIK CİNSİ/ ÜRETİMİ Merkez Beşiri Gercüş H.keyf Kozluk Sason Toplam Fenni Arı Kovanı 2100 200 610 100 2083 15000 20093 Eski usul Arı Kovanı 950 100 320 100 910 4050 6430 Bal Üretimi (kg) 21350 2100 7000 1400 25543 153200 210593 a-hayvancılık İldeki büyükbaş hayvan yetiştiriciliği Merkez, Kozluk ve Beşiri de yaygındır. 2009 verilerine göre, canlı hayvan dağılımında Türkiye verileri ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi, TRC3 alt bölgesi ve Batman ili farklılık gösterirken, Batman ili, TRC3 bölgesi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi ile benzerlik göstermektedir. TRC3 alt bölgesinde, toplam canlı hayvan miktarının %26 lık kısmını kümes hayvanları oluştururken, Batman da bu oran %33 tür. Koyun sayısına bakıldığında, TRC3 alt bölgesinde toplam hayvan sayısı içerisindeki pay %49 iken, Batman da %56 ve Türkiye genelinde ise bu oran %8 kadardır. HAYVANSAL ÜRETİM ÜRETİM Süt Ve Mamülleri (Ton) 600 Et (Ton) 3.500 Yumurta (Adet) 2.000.000 Bal (Ton) 211 Yapağı (Ton) 150 Deri (Adet) 15.000 Alabalık 3180 18 KAYNAK : DİKA KANATLI HAYVAN VARLIĞI Kanatlı Türleri İlçe Tavuk Hindi Ördek Kaz Merkez 25270 8740 2750 1660 Beşiri 19755 4860 220 220 Gercüş 28720 3150 360 410 Hasankeyf 3200 125 65 70 Kozluk 60325 2450 2485 2150 Sason 4350 420 75 85 Toplam 141620 19745 5955 4595 19 KAYNAK : BATMAN İL MÜDÜRLÜĞÜ

SEKTÖRLER KÜÇÜKBAŞ HAYVAN VARLIĞI Cinsi Sayısı Koyun - Keçi 470.040 BÜYÜKBAŞ HAYVAN VARLIĞI Cinsi Sayısı % Yerli 16925,00 44,19 Holştayn 7675,00 20,04 GAK (Güneydoğu Anadolu Kırmızısı) 4399,00 11,48 Holştayn Melezi 2374,00 6,19 Simental 2133,00 5,57 Yerli Kara 1714,00 4,47 Simental Melezi 1116,00 2,91 Montofon Melezi 780,00 2,03 Montofon 709,00 1,85 DAK (Doğu Anadolu Kırmızısı) 365,00 0,95 Diğer 104,00 0,27 Toplam 38294,00 100 21

SEKTÖRLER b- Tarım Tarımsal Araziler İl yüzölçümü 465.921 hektar alan olup ilin tarım arazisi toplamı, 142.468,1 ha dır. İlin yüzölçümünün büyük bir kısmı (%36,6), tarımsal açıdan elverişsiz arazilerden oluşmaktadır. İl yüzölçümünün % 30,57 i tarımsal faaliyetlerde kullanılmaktadır. Arazinin Cinsi Merkez Beşiri Gercüş H.Keyf Kozluk Sason Toplam(ha) Tarım Arazisi Toplamı 259991 536000 283925 38598 275431 30736 1424681 Mera Arazisi 121412 179160 62240 107772 190663 53400 714647 Orman Arazisi 70675 42450 120325 37400 175090 368600 814540 Tarıma Elverişsiz Arazi 111512 130900 359550 346180 478036 279164 1705342 GENEL TOPLAM 563590 888510 826040 529950 1119220 731900 4659210 İl Arazisinin Dağılımı İlçeler Tarım Arazisi Dağılımı Mera Arazisi %15 Orman Arazisi %17 Tarım Yapılan Arazi %31 Gercüş %20 Merkez %18 Hasankeyf %3 Tarıma Elverişsiz Arazi %37 Kozluk %19 Beşiri %38 Sason %2 Tarım ürünleri Batman ilinin toplam arazi varlığı 465.921 hektardır. 465.921 hektarlık toplam alanın %31 lik kısmına karşılık gelen 142.468,1 hektarlık alanı tarım arazisi iken, tarıma elverişsiz alan 170534,2 hektarlık alanla toplam alanın %37 lik kısmını oluşturmaktadır. Mera alanı 71464,7 ha. olup orman arazisi ise 81454 ha. dır. Tahıllar içerisinde 2009 verilerine göre, 191.757 ton ile buğday, üretimi gerçekleştirilen en fazla ürün olurken, 24.607 ton ile arpa, 17.744 ton ile kuru baklagiller üretimi en fazla gerçekleştirilen ürünler olmuşlardır. Bu ürünlerin yanı sıra mısır, üzüm, tütün, zeytin ve turunçgiller hariç meyvelerde az da olsa bölgede üretilmektedir. Bitkisel üretim alanında ürünlerin üretimi bir yıllık periyotta devam etmektedir. Tarımsal üretimde, sulanabilir arazi miktarının artması, nadas alanlarının daraltılması ve ikinci ürünün üretilmesiyle artış sağlanmıştır. 23

SEKTÖRLER SEKTÖRLER Batman ilinde tarla alanlarının 2005 ile 2009 arasındaki ekimine bakıldığında tahılların sürekli olarak en önemli yeri tuttuğu görülür. Tahıllarda özellikle arpa, buğday ve mısır ekimi yapıldığı görülür. Bunun üretime de aynı şekilde yansıdığı görülmektedir. Batman ın en önemli tarım potansiyeline sahip ilçeler Beşiri ve Gercüş olduğu söylenebilir. Batman da tarla alanlarının % 80-90 kadarı buğday için ayrılmaktadır. Buna paralel olarak da en fazla ürün buğdaydan alınmaktadır. Batman da yetişen buğdayın verimi hektar başına hesaplandığında ülke ortalamasına yakın olduğu yukarıdaki şekilden görülecektir. Buğdaydan sonra en fazla ekilen ürün olan arpada ise Batman veriminin ülke veriminin genel olarak üstünde olduğu belirnemiştir. Batman, bölgemizde Mardin den sonra en fazla baklagiller üretiminin olduğu ilimizdir. Genel olarak baklagillerden mercimek ve nohut yetiştirildiği görülmektedir. Batman da da yine kırmızı mercimek üretimi yaygındır. İlin en kritik ürünü sayılabilecek mercimeğin üretimi ülke üretimi içinde kendine %3 ile %5 arasında bir yer bulur. Batman da tahıl ve baklagiller kadar olmasa da yem bitkilerinin ekim konusunda kısmen rağbet gördüğü söylenebilir. Ekim alanlarının azlığına rağmen üretimde yem bitkileri önemli bir yer tutmaktadır. Batman daki tarla arazilerinin, 2009 yılı dışında, %11-15 kadarının endüstriyel bitkilere ayrıldığı söylenebilir. TARLA BİTKİLERİ Tahıllar Üretim (ton) Buğday 297450 Arpa 37280 Mısır (1.ürün) 5360 Mısır (2.ürün) 49,9 Baklagiller Üretim (ton) Nohut 6400 Fasulye 72 Mercimek (kırmızı) 9750 Endüstriyel Bitkiler Üretim (ton) Pamuk (kütlü) 5460 Yumru Bitkiler Üretim (ton) Soğan (kuru) 50500 SEBZELER Yaprağı Yenen Bitkiler Üretim (ton) Marul (kıvırcık) 8 Marul (göbekli) 6 Baklagiller Üretim (ton) Fasulye (taze) 378 Meyvesi Yenen Sebzeler Üretim (ton) Kavun 18422 Karpuz 68843 Balkabağı 9 Hıyar 3829 Patlıcan 4753 Bamya 5 Domates 15500 Biber (dolmalık) 1730 Biber (sivri) 1500 Yumru ve Kök Sebzeler Üretim (ton) Sarımsak (taze) 5 Soğan (taze) 2500 MEYVELER Yumuşak Çekirdekliler Üretim (ton) Armut 141 Ayva 40 Elma 230 Sert çekirdekliler Üretim (ton) Erik 6,75 Kayısı 150 Kiraz 358 Şeftali 138 Vişne 42 Zerdali 76 Sert Kabuklular Üretim (ton) Antep Fıstığı 402 Ceviz 162 Badem 365,8 Üzümsü Meyveler Üretim (ton) Çilek 45 Dut 33 İncir 82 Nar 172 Üzüm 18765 YEM BİTKİLERİ Mısır 8910 Fiğ 15599 Burçak 2657 Yonca 1147 c-alabalık Batman`da alabalık tesislerinin sayısının fazlalaşmasıyla balık eti tüketiminde artış gözlemlenmiştir. Önceki yıllarda sadece çay kenarlarında olta ile çevre nehirlerde ise ağlarla balıkçılığın yapıldığı ilde, baraj gölünde art arda kurulan alabalık tesisleri balıkçılık sektörüne hareketlilik getirmiştir. Baraj gölünde su ürünleri yetiştiriciliği yapan tesislerden üçünün yıllık 750 ton kapasiteli, ikisinin 250 ton kapasiteli toplamda 2 bin 750 ton alabalık yetiştiriciliği yapılmaktadır. Bu tesislerde 13 mühendis ve yaklaşık 60 işçi istihdam edilmekte, kurulum aşamasında olan 950 ton kapasiteli yeni tesisin hizmete girmesi ile istihdam edilen kişi sayısında da artış yaşanmıştır. Batman baraj gölü çevresinde alabalık çiftliklerinin sayısının artması baraj turizmini geliştirmesinin yanında tesislerin dolaylı olarak istihdama katkı sağladı kaydedilmiştir. Genelde tütün ekiminin yaygın olduğu bölgede, balıkçılığın yanı sıra arıcılık, çilek üretimi ve seracılığın gelişmesinin gelecek için umut verici. Batman da hayvancılığı geliştirme projeleriyle, üretimi artırmak çalışmaları sürdürmektedir. Batman Barajı nda, Hayvancılığı Geliştirme Projesi kapsamında kafeste alabalık yetiştirme tesisleri hizmete girmiştir. Batman Barajı nda 235 ton kapasiteli bu tesis dışında iki tesisin de projeleri tamamlanmış faaliyete geçmeyi beklemektedir. Projenin amaçlarından biri de çiftçilerin sudan en verimli şekilde faydalanması için de çalışmaların devam etmesini sağlamaktır. Tarım Bakanlığı, kafeste balık yetiştiren çiftçilere yavru balık alımında destek vermektedir. Ayrıca çiftçiler yetiştirdikleri balıkları satarken destek alacaklardır. Her biri 235 ton kapasiteli tesislerde yıllık 700 ton alabalık yetiştirilebiliyor. Bu da Batman ekonomisine girdi sağlanmış olacaktır. 24 25

SEKTÖRLER d-meyve ve Sebzecilik Birim hektardan alınan sebze miktarında Batman 33,8 tonla en iyi durumdaki il olarak bölgede yer almaktadır. Batman ili toplam tarım alanı 111.321 hektar iken bunun 96.958 hektarı ekili tarla, 994 hektarı sebze bahçesi, 6.719 hektarı meyve alanı olarak değerlendirilmiş, 6.650 hektar alan nadasa bırakılmıştır. İlde üretilen meyvelere bakıldığında, en önemli ürünün üzüm olduğu göze çarpmaktadır. Üretilen üzüm miktarının büyük bir kısmı üreticinin hane halkı içerisinde ya da pazarlarda kuru üzüm, pestil ve sucuk olarak tüketilmekte bir kısmı da il dışındaki sirke ve şarap fabrikalarına gönderilmektedir. Batman da baklagil ve yumru-kök sebzelerin pek üretilmediği, meyvesi yenen sebzelerin üretiminin önemli bir yer tuttuğu ve yaprağı yenen sebzelerin de üretiminin arttığı görülmektedir. Batman Merkez ilçesinde patlıcan üretimi önemli yer tutarken, Kozluk biber, fasulye ve rokanın en çok üretildiği bununla birlikte domates, soğan, patlıcan, kavun ve karpuzun yetiştirildiği önemli bir sebze üretim merkezi olarak göze çarpar. Batman meyve alanlarının % 12,7 sine sahip ve aynı zamanda üretimde % 5,8 lik bir paya sahiptir. Batman da üzüm üretiminde Gercüş, ceviz üretiminde Sason göze çarpmaktadır. e-seracılık Batman ilk olarak 2012 yılında Yeniköy İlçesiyle seracılık işlemlerine başlıyor.tarım, Hayvancılık ve Gıda Müdürlüğü nün yüzde 80 hibe kredisi verdiği Yeniköy de 8 dönümlük alana, sera kuruldu. Batman-Sason karayolu üzerinde bulunan Taşlıdere Kaplıcası sıcak suyu ile üretim yapan sera ürünleri ilgi görüyor. Beş dönümlük alanda seracılık yaparak domates üreten üreticiler, seralarını sıcak kaplıca suyu ile ısıtıyor. 27

SEKTÖRLER Sanayi Batman yatırım, sanayi ve ticaretiyle hızla büyüyor! Son dönemde birbiri ardına açılan fabrikalar ile Güneydoğu da cazibe merkezi olma yolunda büyük mesafe kat eden Batman da, yatırımcıların yer talebinin karşılanması için Organize Sanayi Bölgesi büyütülüyor. Batman da özellikle tekstil alanında yakalan ivme, yapılacak yatırımların cazibe merkezi konumuna getiriyor Batman da sanayi gün geçtikçe gelişmektedir. Bu gelişimde ; merkez ilçede bulunan Tüpraş ve Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı tesislerinin büyük payı bulunmaktadır. Son yıllarda özellikle müteşebbislerce yapılan sanayi yatırımları göz dolduracak niteliktedir. 29

HİZMETLER

HİZMETLER HİZMETLER 1-Sağlık Hizmetleri Batman, Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki en önemli sağlık merkezlerinden biridir. Özel ve devlet hastanelerinin sayısının çokluğunun yanısıra hasta yatak sayısı ile de hizmet sektöründe olumlu bir büyüme sürdürmektedir. Yüz bin kişi başına düşen sağlık personeli sayısı uzman hekim, pratisyen hekim ve diş hekimi için sırasıyla 58,6, 45,7, 10,8 dir.aynı göstergeler için Türkiye değerleri sırasıyla 85,9, 46,2, 27 dir. Batman İl Sağlık Müdürlüğü nden alınan verilere göre Batman da 6 özel hastane bulunmaktadır. Kamu Hastane Sayısı 2004 2005 2006 2007 2011 Kamu Hastane Sayısı 4 5 5 6 6 Hastane Yatak Sayısı 294 444 514 890 998 Yüzbin Kişi Başına Düşen Hastane Sayısı 63 95 109 186 195,6 BATMAN ÜNİVERSİTESİ Eğitim hizmetleri Yüz bin Kişi Başına Düşen Hastane Yatak Sayısı Yatak Sayısı Uzman Hekim Pratisyen Hekim Diş Hekimi Türkiye 191.292 85,9 46,2 27 Batman 998 58,6 45,7 10,8 Batman İli Kamu ve Özel Hastane Bilgileri: Hastane Adı: Yatak Sayısı: Özel Medical Park Batman Hastanesi 110 Özel Batman Alman Hastanesi 105 Özel Batman Dünya Hastanesi 100 Özel Batman Farabim Hastanesi 27 Özel Batman Yaşam Hastanesi 47 Özel Batman Hastanesi 51 Batman Bölge Devlet Hastanesi 350 Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları Hastanesi 125 Kozluk Devlet Hastanesi 72 Gercüş Devlet Hastanesi 25 Sason Devlet Hastanesi 30 Genel Toplam: 1042 Okullaşma oranlarına bakıldığında Batman ın ilköğretim dışındaki tüm eğitim kademelerinde ülke değerlerinin gerisinde kaldığı görülmektedir. Batman da ilköğretimde derslik başına düşen öğrenci sayısı 44 iken bu sayı genel ortaöğretimde 57 ye kadar çıkmaktadır. Batman Üniversitesi nin yanı sıra 2010-2011 yılı eğitim-öğretim kayıtlarında göre Batman genelinde 10 adet Teknik ve Meslek Lisesi bulunmaktadır. Bilgisayarlı Muhasebe, Bilişim Teknolojileri, Büro Yönetimi ve Sekreterlik, Pazarlama ve Satış Elemanı gibi bölümler ticaret liselerinde bulunmakta; Mobilya ve Dekorasyon, Elektrik ve Elektronik, Motor Teknolojisi, Bilişim Teknolojileri, Makine Teknolojisi,Kimya Teknolojisi gibi alanlar endüstri ve meslek liselerimizde okutulmaktadır.teknik ve Meslek Liselerinde öğretim görmekte olan öğrenciler, gelişmekte olan Batman ekonomisinin ihtiyacı olan nitelikli personel ihtiyacını karşılayabilecek durumdadır. ÖĞRENİM DURUMU ERKEK KADIN TOPLAM OKURYAZAR OLMAYAN 864 481 1345 OKURYAZAR 1191 737 1928 İLKÖĞRETİM 9058 3185 12.216 ORTAÖĞRETİM(LİSE) 6693 1814 8507 ÖNLİSANS 854 321 1175 LİSANS 492 188 680 YÜKSEK LİSANS 18 5 23 DOKTORA 2 0 2 GENEL TOPLAM 19172 6731 25903 Kaynak : İŞKUR 32 33

TURİZM

TURİZM TURİZM Dicle nin suladığı topraklarda kültürlerin buluştuğu kent Batman İlinin yer aldığı Mezopotamya bölgesi pek çok kültürün varlığına tanık etmiş, İpek yolu üzerindeki konumuyla tarihin her safhasında ticari önemini korumuş, medeniyetlerin gelişip yayılmasında bir köprü görevini görmüştür. 4000 i aşkın mağaranın bulunduğu bu bölge dünyada benzeri az bulunan bir doğa harikasıdır. Dicle nin aktığı topraklarda zengin tarihi geçmişini koruyan Batman, antik kent Hasankeyf ve tarihsel anıtlarıyla turizm açısından oldukça çekici bir bölgemizdir. Hasankeyf Zeynel Bey Türbesi Akkoyun Hükümdarı Uzun Hasan ın oğlu için yaptırdığı şaheser bir kümbettir. TARİHİ YAPILAR Batman ve Diyarbakır ı birbirine bağlayan eski bir kervan yolu üzerinde Malabadi köprüsüdür. Batman (Malabadi) olarak geçmektedir. Türk-İslam tarihi ve medeniyet açısından önemli bir yere sahip olan bu yörede, Bizans dönemine tarihlenen ve oldukça sarp tepelerde yer alan birçok kale kalıntısı bulunmaktadır. Bunlar Kozluk İlçe sinde Hazo kalesi,kozluk un Bölük Konak köyü nde Kandil Kalesi, Bekirhan ın Yanık Kaya Köyü nde Rabat Kalesi, Sason un Tekevler Köyü doğrultusunda Pertükan Kalesi, Kale Yolu Köyü nde Bozu Kan Kalesi, Sason un kuzeybatısında Meydanok Dağı üzerindeki Beksin Kalesidir. BATMAN DA GEZİLİP GÖRÜLECEK YERLER... Batman İlini ziyaret etmeye gelen yerli ve yabancı turistlerin, mutlaka Batman (Malabadi) Köprüsünü, tarihi Hasankeyf İlçesi ören yerini (Zeynel Bey Kümbeti, İmam Abdullah Zaviyesi, Dicle Köprüsü, Kale Kapıları, Büyük ve Küçük Saraylar, Ulu Camii, Mağara Kiliseler, Mağara Mescitler, Arkeolojik Kazı Alanları, Suyolları ve top yekûn Hasankeyf Harabeleri) ile Mor-Kiryakus manastırı, Mor Aho Manastırı, Kozluk Kalesi ile Kozluk ve Sason ilçe merkezlerinde ve kırsalında bulunan kale, manastır ve camileri, Petrol mahzeni Raman Dağlarını gezip görmeleri gerekir. Ayrıca Batman merkezde Çömçe, Hanedan, Bahçıvan ve Kazım Usta lokantaları ile Hasankeyf te Yol Geçen Hanında bol yağlı et yemekleri, hamur işleri, süt ürünleri, yöreye özgü çorbalar ve tatlılar ile Dicle Nehrinin Şabbot Balığı ve tandır ekmeğini yiyebilirler. Doğa aktivitesi olarak, Hasankeyf te mağara turizmi, Dicle ve Batman Çaylarında sportif olta ve ağ balıkçılığı, Hasankeyf ören yeri, Raman ve Mereto yaylalarında dağ ve doğa yürüyüşü etkinliklerine katılabilirler. Kaynak : Batman İl Turizm Müdürlüğü Batman ın Hasankeyf İlçesine turizm sezonu ile birlikte yerli ve yabancı turist sayısı 1 milyonu geçmektedir. Hafta sonları Hasankeyf e gelen turist sayısı 60 bini bulmaktadır İlçenin nüfusu 3bin 500 iken ; bir günde gelen turist sayısı 30 bini aşmaktadır. 100 yıl önce Antik Hasankeyf te faaliyette olan bir dokuma tezgahı. Günümüzde İstanbul Yeditepe Üniversitesinde sergilenmektedir. Batman merkez Bıçakçı kerik köyü yakınlarda Batman çayı üzerinde Asur kralları tarafın inşa edilen kendi döneminin en uzun ve 40 sütunlu köprüsüdür. 36 37

TURİZM TURİZM Batman Merkez Oymataş Bediye köyünün Dicle ve Ören Yeri. Kozluk İlçemizin Merkezinde yer alan İbrahim Beg Camisi Batman Oymataş Köyünde Mağara Evleri Hasankeyf in binlerce yıllık nöbetini tutan ve kralları,sultanların ve padişahların nehir kenarındaki seyrengahıların bulunduğu Kureköyü Yücebağ Cacas Beldesinde Eski Ermeni Evleri İmam Abdullah Türbesi 38 39

TURİZM Gercüş ilçemizin Derdil Gönüllü kilisesinin kubbe kemeri. Gönüllerin kilisesi olarak adlandırılan bu eski tarihi kilisenin yalnız üst kemeri ayakta kalmıştır. Hasankeyf in Kale ve Darphane arasındaki gizemli kanyonu Morkiryakos manastırın eyvan bölümü 41

TURİZM TURİZM Gercüş gönüllü köyünde, yıkılması tehlikeli bir taş kasır Sason çayında Batman Turizm Derneği tarafından yapılan rafting sporu KALELER BEKSİ KALESİ Sason ilçesinin 7 km. kuzey batısında bulunan Meydanok Dağının güney yamacında bulunmaktadır.bekiş köyü yakınında olan bu kalenin, vadiye hâkim bir dağın yamacında, kuvvetli bir savunma taktiği ön planda tutularak Bizanslılar tarafından inşa edildiği bilinmektedir. KANDİL KALESİ Kozluk ilçesinin 6 km. kuzey batısında, Sason a giden eski yol üzerindeki Bölük konak (Hergemo) köyünün güneyinde bulunan bir tepe üzerinde inşa edilmiş olan bu kale, doğudaki kalelerin tahkimi amacıyla ve dış güçlerin Erzen bölgesine girişini önlemek üzere 4. Yüzyılın ilk çeyreğinde Bizanslılar tarafından inşa edilmiştir. Gercüş Gönüllü köyü Derdile köyü ve genel görüntüsü RABAT KALESİ 4.yüzyılın başından itibaren Erzen bölgesinin paylaşımı konusunda Perslerle Bizanslılar arasında başlayan savaşlar, yüzyılın sonuna kadar devam etmiştir. İşte bu dönemde savunma amaçlı olarak karşı taarruzların bertaraf edilmesi için Bizanslılar tarafından Sason, Kozluk ve Bitlis üçgeninde çok sayıda savunma amaçlı kaleler kurmuşlardır. Kozluk ilçesinin 18 km. kuzeyinde bulunan Yanık kaya (Rabat) köyündeki Rabat Kalesi de bunlardan bir tanesidir. BOZİKAN KALESİ Sason ilçesinin 25 km. kuzeyinde bulunan Kale yolu (Bozikân) köyünde bulunmaktadır. Bizans dönemine ait olan bu kale de diğer kaleler gibi 4üncü yüzyıl yapılarından olup, doğudan batıya ulaşımı sağlayan ipek yolunun bu bölgesindeki kontrolünü sağlayan bir görev üstlendiği söylenmektedir. Hasankeyf Savur, Mardin ve Diyarbakır kalesinin korunması için kurulan Kelha Alodin kalesi 10 bin yıllık bir kaledir. KOZLUK(HEZO) KALESİ Hasankeyf, Siirt ve Maiferkeyn (Silvan) arasındaki üçgende yer alan Erzen bölgesinin önemli kalelerinden biri olan bu kale, M.S. 416 yılında Pers Hanedanı için dini bir merkez olarak kayalık bir tepe üzerine inşa edilmiştir. Ancak zamanla ortaçağın bu bölgesinden geçen ipek yolunun önemli bir üssü olarak bütün ulaşımı kontrol eder bir konuma gelmiştir. Uzun yıllar İran İmparatorluğuna bağlı kalan Kozluk Kalesi, 5. Yüzyılda bir Nasturi piskoposluğunun merkezi durumunda iken, M.S.639 yılında İyaz Bin Ganem komutasındaki Müslüman orduları tarafından ele geçirilmiştir. 42 43

EKONOMİ

EKONOMİ EKONOMİ Ekonomik Yapı 1- İşgücü ve İstihdam Güneydoğu Anadolu Bölgesi nde yatırımlar için cazibe merkezi durumunda olan Batman; hızla büyüyen ve büyüme vaat eden işletmeleri ile istihdamın büyümesini sağlıyor. 2000-2010 yılları arasında 100 kişiden fazla istihdam sağlayan işyeri sayısı 3 den 22 ye; 40-100 kişi arası istihdam sağlayan işyeri sayısı 2 den 62 ye yükselmiştir. Aynı dönemde 40 kişiden fazla istihdam sağlayan işletmelerde istihdam edilen kişi sayısı 864 den 7.129 a yükselmiştir Batman da faaliyet gösteren ve ihracat yapan firma sayısı 2003 2010 yılları arasından 2 katından fazla artarak 16 dan 39 a yükselmiştir. 2008 yılında ilimizin toplam ihracat miktarı 6.621.039 ABD doları 13.624.475 ABD dolarına yükselerek yaklaşık 2 katı büyüme sağlamıştır. 2008 yılından itibaren Batman ihracat rakamları sürekli artmaktadır. 2009 yılında ihracatın %56 sı Irak a yapılmıştır. Batman ili, Irak a olan yakınlığının avantajını kullanmaktadır. İlimizin Irak pazarında önemli bir imajı vardır. Irak pazarında bulunmak ve pazara girişini kolaylaştırmak isteyen yatırımcılar için; Batman yatırım yeri seçimlerinde ilk tercihlerden biri olmaktadır. Batman Gümrüğü nün otomasyon sistemi ile hizmet verebilmesi nedeni ile ihracatçılarımızın işlemleri kısa sürede tamamlanmaktadır. 2011 YILI SONU İTİBARİYLE KURUMA KAYITLI İŞYERİ SAYILARI İŞYERİ TÜRÜ Kamu Özel Toplam (1-9) işçi 25 1105 1130 (10-49) işçi 13 798 811 50+ işçi 13 65 78 GENEL TOPLAM 2019 İşyerlerinin İlçelere göre Dağılımı 1992 yılında 1000 dönüm arazide kurulmuş olan ve 76 parselden oluşan Batman Organize Sanayi Bölgesi nde 2010 yılı sonu itibari ile toplam 59 parsel üzerine kurulu 24 üretim tesisi faaliyet göstermektedir. İşletmede olan bu tesislerde yaklaşık 700 kişi çalışmaktadır. 16 adet işletmeye daha yer tahsisi gerçekleştirilmiş olup, tesislerin inşaatı devam etmektedir. 2009 yılı GAP Sanayi Envanteri çalışmasına göre Batman da üretimde olan 79 adet işletmede toplam 4034 kişi istihdam edilmektedir. KURUMA KAYITLI İŞGÜCÜ SOSYAL DURUM NORMAL ÖZÜRLÜ ESKİ HÜKÜMLÜ ERKEK 18030 1052 90 KADIN 6346 384 1 TOPLAM 24376 1436 91 GENEL TOPLAM 25.903 İldeki İşyerlerinin ve Çalışanlarının Temel Özellikleri 46 47

EKONOMİ Batman da ticaret sektörü en büyük yüzdeye (%27) sahiptir. Bu sektörü Hizmet, İnşaat, Ulaştırma-Nakliye- Haberleşme-Depolama, Eğitim, Sağlık ve Sosyal Hizmetler, Mali ve Aracı Kuruluşlar, İmalat izlemektedir. (Diğer: Maden, Elektrik-Gaz,Otel-Lokanta-Kahvehane, Kiralama işleri) Batman İlindeki İşyerlerinin ve Çalışanlarının Temel Özellikleri Batman da bulunan işyerlerinde; Erkekler (%80,1) kadınlara göre daha fazla ve daha çok 50 ve üstü (%71,8) personel çalıştıran işyerlerinde çalışmaktadırlar. İşyerlerinde çalışanların eğitim durumları birbirinden farklıdır. En fazla lise ve dengi mezunları (%42) yer alırken, en az okur-yazar (%2) olanlar bulunmaktadır. Evliler (%67,1) bekarlara göre daha fazladır. Personelin o işyerindeki çalışma sürelerinin dağılımları homojen değildir. 1 yıldan az çalışanlar en az iken (%27), 1 ile 5 yıl arasında çalışanların sayısı en fazladır (%39). O işyerindeki hayatları boyunca toplam çalışma sürelerinin dağılımlarının yine homojen olmadığı görülmektedir. 1 yıldan az çalışanlar en az iken ( %23), 1 ile 5 yıl arasında çalışanların sayısı en fazladır (%39). Batman ilinde çalışan kişi sayısı 34514 olarak tahmin edilmektedir. Batman da Meslek Adlarına Göre Çalışanların Tahmini Sayıları ve Yüzdeleri Meslek Adları Toplam Yüzde Muhasebeciler 572 1,7 Öğretmen 3523 10,5 Pazarlamacı 787 2,4 Satış (Akaryakıt, Pompacı) 248 0,7 Satış (Genel) 2329 6,9 Satış (Giyim) 283 0,8 Şoför (Servis) Arabaları) 559 1,7 Şoför (Yolcu Taşıma) 503 1,5 Şoför (Yük Taşıma) 1283 3,8 Teknisyenler 1184 3,5 Temizlik Görevlisi 1445 4,3 Tıp ile İlgili Personel 1578 4,7 Veri Giriş Kontrol İşletmeni 449 1,3 Yönetici 1560 4,7 Diğer 1727 5,2 Toplam 33555 100,0 49

EKONOMİ EKONOMİ KURUMA KAYITLI İŞSİZLER SOSYAL DURUM NORMAL ÖZÜRLÜ ESKİ HÜKÜMLÜ ERKEK 16419 961 69 KADIN 6073 380 0 TOPLAM 22492 1341 69 GENEL TOPLAM 23.902 Sıra No Meslek Adı 1 2011 YILI AKTİF İŞGÜCÜ HİZMETLERİNE İLİŞKİN İSTATİSTİKLER 2011 de Başlayıp Devam Eden 2012 Bilgisayar Bakım Ve Onarımcısı Kurs Sayısı Katılımcı Sayısı Kurs Katılımcı Sayısı Meslek Adı Erkek Kadın Toplam Sayısı Erkek Kadın Toplam 3 26 35 61 Giyim Üretim Teknolojisi 10 76 169 245 YAŞ DURUMLARINA GÖRE KAYITLI İŞGÜCÜ YAŞ GRUBU ERKEK KADIN TOPLAM 15-19 1213 870 2083 20-24 4366 2299 6665 25-29 4459 1379 5838 30-34 3873 966 4839 35-39 2372 547 2919 40-44 1398 321 1719 45-49 955 175 1130 50-54 321 64 385 55-59 147 52 199 60-64 41 40 81 65+ 27 18 45 GENEL TOPLAM 19172 6731 25903 2 3 4 5 6 7 Giyim Üretim Teknolojisi Ağ Sistemleri Ve Yönlendirme Kilim Dokuyucu Hasta ve Yaşlı Bakımı 12 77 204 281 4 34 45 79 2 34 16 50 Metal Şekillendirici Oto Elektrikçisi Oto Lpg Bakım Ve Onarımcısı 2 34 16 50 2 42 8 50 2 47 3 50 2 30 20 50 Sıhhi Tesisatçı 2 45 5 50 Motor Teknisyeni Bilgisayar Bakım Ve Onarımcısı 2 45 5 50 3 22 10 32 Toplam 23 201 320 521 Toplam 23 311 216 527 NİTELİKLERİNE GÖRE KAYITLI İŞSİZLER NİTELİKLİ(VASIFLI) NİTELİKSİZ(VASIFSIZ) 9607 16296 GENEL TOPLAM 25903 KURUMA YAPILAN BAŞVURULAR SOSYAL DURUM NORMAL ÖZÜRLÜ ESKİ HÜKÜMLÜ ERKEK 9046 351 8 KADIN 3796 303 0 TOPLAM 12842 654 8 GENEL TOPLAM 13504 İL MÜDÜRLÜĞÜMÜZÜN AKTİF İŞGÜCÜ PROGRAMLARINA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER 2011 PROGRAM Katılımcı Sayısı Program Sayısı Erkek Kadın Toplam KURS 75 487 885 1.372 TYÇP 9 595 146 741 İŞBAŞI 18 44 31 75 GİRİŞİMCİLİK 3 57 18 75 TOPLAM 105 1.183 1.080 2.263 TYÇP: Toplum Yararına Çalışma Programı 50 51

NEDEN BATMAN

NEDEN BATMAN NEDEN BATMAN E- NEDEN BATMAN Batman Yatırımını Cazip Kılan Nedenler Orta Doğu ve Asya pazarı için merkezi konumda olan Batman, dış ticarette stratejik öneme sahip Mersin ve İskenderun Limanlarına karayolu ve demiryolu ile bağlanmaktadır. Hızla büyüyen ticaret ağı istihdamı artırırken bölgenin aynı zamanda gözde yatırım ili olmasına da olanak sağlamaktadır. Komşu ülkelere yakınlığı bakımından, dış ticarette mesafe avantajı kullanılarak ihracat rakamları %56 büyümüştür. İhracatta tercih edilen il olmasının önemli nedenlerinden biri de Batman Gümrüğü nün otomasyon sistemi ile hizmet verebilmesidir. Bu sayede ihracatçılar işlemlerini kısa sürede tamamlanmaktadır. Batman da yapılacak olan yatırımların en büyük avantajı Pazar sıkıntısının olmamasıdır. Yalnızca iç Pazar değil, dış Pazar odaklı taleplere de cevap verebilecek konumdadır. Bu aşamada talepleri karşılanan ülkeler arasında Irak ve Suriye örnek gösterilmektedir. Batman a yatırımın avantajlarını başlıklar halinde sıralarsak; Şehrin genç ve dinamik nüfus yapısı. Kalkınma Ajansı nın kurulması. Ve her yıl düzenlenen hibe programları Üniversitenin açılmasıyla birlikte ihtiyaç olan teknik ve uzman eleman ihtiyacının büyük ölçüde karşılanması Bölgeye yönelik destek, teşvik, kredi ve fonların çeşitliliği. Zengin yeraltı kaynaklarının varlığı ve buna bağlı olarak gelişen petrol türevi yatırımların başlaması Tarım ve hayvancılığa elverişli coğrafi koşullar. Petrol yan sanayinin gelişmesine elverişli tesis ve madenler. Eğitim olanaklarının artması, eğitimli nüfus oranın yükselmesi. Sağlık alanında yapılan resmi ve özel yatırımlar. Sanayi kültürü altyapısının oluşmaya başlaması. Sulu tarım yapılan alanların artması. Toprakların farklı tarım türlerine elverişli olması. Coğrafi konumu Teşvik kapsamında 6. bölgede oluşu Devlet ve mesleki kuruluşların sağladığı imkanlar ve esneklikler Yeni Teşvik Sistemine göre IV. Bölge kapsamına dahil edilen Batman da gerçekleştirilen yeni yatırımlar; KDV istisnası,, vergi indirimi, sigorta primi işveren hissesi desteği, faiz desteği, gümrük vergisi muafiyeti, yatırım yeri tahsisi imkânlarından yararlanabilmektedir. 1- KDV Muafiyeti 2- Gümrük Vergisi Muafiyeti 3-900.000 TL Kredi Faiz Desteği Teşvik Belgesi Kapsamında Desteklenen Sektörler * Seracılık *Su ürünleri yetiştiriciliği *Tekstil ürünleri *Giyim eşyası imalatı *Derinin tabaklanması ve işlenmesi *Ağaç ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç), hasır ve buna benzer örülerek yapılan maddelerin imalatı *Akıllı çok fonksiyonlu teknik tekstil *Kağıt ve kağıt ürünleri imalatı *Plastik ve kauçuk ürünleri imalatı (iç ve dış lastik imalatı hariç) *Metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı (çok katlı yalıtım camları, kiremit, briket, tuğla, çimento, hazır beton ve harç hariç) *Metal eşya *Makine ve teçhizat imalatı *Elektrikli makine ve cihazları imalatı *Tıbbi aletler hassas ve optik aletler imalatı (saat hariç) *Mobilya imalatı, diğerleri *Oteller *Öğrenci yurtları *Soğuk hava deposu hizmetleri *Lisanslı depoculuk 4- Teşvik belgesi düzenlenmiş yatırımlar için Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde yatırım yeri tahsis edilecektir. 54 55

NEDEN BATMAN NEDEN BATMAN *Çağrı merkezleri *Eğitim hizmetleri (okul öncesi eğitim hizmetleri dahil, yetişkinlerin eğitilmesi ve diğer eğitim faaliyetleri hariç) *Hastane yatırımı, huzurevi *Tehlikeli atık geri kazanım ve bertaraf tesisleri *Madencilik ve taşocakçılığı yatırımları (1 inci grup madenler, mıcır, rödovanslı madencilik hariç) *Gıda ürünleri ve içecek imalatı *Entegre hayvancılık yatırımları (entegre damızlık hayvancılık yatırımları dahil) Yukarda belirtilen sektörlere ek olarak yatırım yapılmasının uygun olduğu - Sulu tarımın geliştirtmesiyle birlikte salça ve konserve fabrikaları - Dondurulmuş hazır gıda tesisleri - Gelişen sanayi ve ticareti göz önünde bulundurursak Her türlü Konaklama Tesisleri - Tavuk Entegre Tesisleri - Enerji Yatırımları Özellikle Güneş Enerjisi Santralleri AĞIRLIKLI SEKTÖRLER BİRİNCİ AĞIRLIKLI SEKTÖR GIDA İKİNCİ AĞIRLIKLI SEKTÖR KİMYA ÜÇÜNCÜ AĞIRLIKLI SEKTÖR MADEN DÖRDÜNCÜ AĞIRLIKLI SEKTÖR MAKİNA BEŞİNCİ AĞIRLIKLI SEKTÖR TEKSTİL ULAŞIM EN YAKIN KARAYOLU BEŞİRİ EN YAKIN LİMAN İSKENDERUN EN YAKIN LİMAN (KM) 600,00 EN YAKIN DEMİRYOLU BATMAN EN YAKIN DEMİRYOLU (KM) 23,00 EN YAKIN HAVALİMANI BATMAN EN YAKIN HAVA LİMANI (KM) 35,00 EN YAKIN İL MERKEZİ BATMAN EN YAKIN İLÇE MERKEZİ BEŞİRİ EN YAKIN YERLEŞİM MERKEZİ ÖRMEGÖZÜ (BAHARZIK) EN YAKIN ÜNİVERSİTE BATMAN ÜNİVERSİTESİ - İnşaat sektöründeki canlılığa bağlı olarak İnşaat Malzemeleri ve Yapı kimyasalları tesisleri - Geçmiş dönemlerde yanlış politikalarla üretiminden uzaklaşılan Pamuk tarımı vebuna bağlı olarak İşleme Tesisleri - Bağcılık ve işleme tesisleri - Petrol türevleri Tesisleri Batman Organize Sanayi Bölgesi Başlama-Bitiş Tarihi 1991-2007 Büyüklüğü(ha) : 113 Toplam Sanayi Parsel Sayısı : 59 Tahsis Edilen Sanayi Parsel Sayısı : 46 Üretimdeki Firma Sayısı : 24 İnşaa Halindeki Firma Sayısı : 18 Kapalı/Faaliyete Ara Vermiş Firma Sayısı : 1 Kaynak: OSBÜK OSB Bilgi Sitesi, Organize Sanayi Bölge Müdürlüğü 56 57

NEDEN BATMAN NEDEN BATMAN BATMAN OSB DE FALİYET GÖSTEREN VE BAŞLAYACAK FİRMALAR 1. ETAP No Firma Adı Üretim Konusu İstihdam Telefon 1 BAHATTİNOĞULLARI İNŞ. İTH. İHR TAAH. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. MOBİLYA 47 218 03 90 2 BATMAN ATAY İL ÇELİK DÖKÜM SAN. TİC. LTD. ŞTİ. DÖKÜMHANE 12 221 12 07 3 BATMAN UN SAN. VE TİC. A.Ş. (NUREL TARIM LTD. ŞTİ.) UN VE BULGUR 49 212 87 03 4 MEHMET VEYSİ BORAN PASTA VE YEMEK 214 57 00 5 KARMERSAN MAD. PET. ÜRÜ. İNŞ. TAAH. TEKS. TUR. NAK. SAN. VE TİC. A.Ş. MERMER İŞLETMECİLİĞİ 12 221 20 03 6 MVM GIDA İNŞ. PET. NAK. TAAH. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. YEMEK FAB. 27 212 26 14 7 DESEN BULGUR UN TARIM ÜR. GIDA NAK. İNŞ. TAAH. İHT. İHR. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. BULGUR 21 8 PUSULA MOB. GÜV. HİZ. BİL. BES. VE TEM. MAD. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. MOBİLYA 10 9 EZER GIDA İNŞ. PET. TEKS.NAK.TAAH.SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. DONDURMA VE GOFRET 213 25 81-213 72 56 214 02 06-214 02 05 19 212 32 46 10 GÖRET GIDA TEMİZLİK İNŞ. TARIM PET. İTH. İHR. TAAH. SAN. VE TİC. LTD. SUCUK FAB. 45 214 20 15 11 NURTAT SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. KURUYEMİŞ PAKETLEME 18 212 01 59 12 S.S. BATMAN MERKEZ YEŞİLÖZ KÖYÜ TARIMSAL KALKINDIRMA KOOP. PEYNİR YOĞURT AYRAN 30 215 66 94 13 SAVCIOĞULLARI GIDA SAN. TİC. LTD. ŞTİ. PASTA KURABİYE VE LOKUM 30 212 64 21 14 NURKAD GIDA SAN. TİC. LTD. ŞTİ. MERCİMEK FAB. 19 214 17 05-539 771 38 98 15 GENÇ GRUP. TEM. ÜRÜ. GIDA İNŞ. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. 212 40 75-76 AMBALAJ VE 12-532 426 38 DEZENFEKTAN 53 16 AYBES TEKS. İNŞ. OTO GIDA PET. VE DAY. TÜK. MAL. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. ÇORAP FAB. 19 212 47 57-533 763 72 64 17 FERME GIDA PETROL TAAH. İNŞ. İHT. İHR. TEKS. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. ÇİKOLATA, KAKAOLU 212 58 47 - FINDIK KREMASI 12 212 27 40 İMALATI 18 AKBAŞ OTO KONUT YAPI İNŞ. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. MOBİLYA VE KONDİKSİYON ALET 44 214 55 66 19 GÜNAYDIN TOP. GIDA, PAZ. LTD. ŞTİ. MEYVE SUYU FAB. 10 532 285 62 76 20 OZALTUNLAR GIDA SAN. A.Ş. ÇAY PAKETLEME 10 213 67 64 21 MEYCAN GIDA TEM. İNŞ. NAK. TUR. TAAH. VE TİC. LTD. ŞTİ. MEYVE AROMALI İÇECEK SOS ŞALGAM SUYU 20 22 AK MISIR KURUTMA TARIM VE TARIM ÜRÜNLERİ SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. MISIR KURUTMA 30 213 43 33-532 200 78 83 212 28 11-532 401 05 22 23 DİCLE GÜNEYDOĞU İNŞAAT PETROL DEMİR ÇELİK TAAH. NAK. SAN. LTD. UN VE BULGUR 14 221 13 86 24 RAUDİ MOB. İTH. İHR. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. LCD SEHPA, MOBİLYA VE MUTFAK 215 45 55 25 KARDEŞLER CAM MOZAİK İNŞ. TAAH. NAK. GIDA OTO TEKS. SAN. TİC. LTD. CAM MOZAİK 214 08 24 26 HEY-GÜNEŞTEKİN TEKSTİL TURİZM. SANAYİ VE TİC. A.Ş. TEKSTİL FAB. 212 52 78 2. ETAP 27 FERNAS ALÇI SAN. VE TİC. A.Ş. TOZ ALÇI 91 213 13 47 28 IMPERIAL YAPI KİM. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. SERAMİK YAPŞTIRICI VE DERZ DOLGU MALZ. 18 212 70 22-212 70 23 29 ÖZOĞUL İNŞ. TAAH. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. PVC VE HDPE 33 213 45 48 30 PETROL YEM SAN. HAYV. İNŞ. TEKS. TİC. LTD. ŞTİ. YEM FAB. 10 532 548 18 32 31 PLAZMA SÜT VE GIDA ÜRÜ. TAR. VE SERA PET. ÜRÜ. NAK. İNŞ. LTD. ŞTİ. SÜT ÜRÜNLERİ 16 212 32 91 32 YUSAŞ. SÜT. ÜRÜ. GIDA VE HAYV. İNŞ. İHT. İHR. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. SÜT ÜRÜNLERİ 25 33 TEKNO BARAN MAD. SAN. TİC. İHT. İHR. İNŞ. A.Ş. ALÇI FAB. 79 34 YAVUZ KARDEŞLER LTD. ŞTİ. 35 BİMSAŞ. PET. NAK. İNŞ. SAN. VE TİC. A.Ş. EKMEK MAKİNA VE EKİPMANLARI FAB. BİMSİ AŞMOLEN VE DUVAR MALZ. 213 40 41-49 533 381 70 82 0488 214 72 11 25 218 04 19 35 212 01 20-533 358 12 38 36 SASON PINAR MARKETCİLİK. SAN. LTD. ŞTİ. PLASTİK FAB. 39 488 461 21 50 37 DALAY MERMER VE MAD. KARO, GRANT, TAAH. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. MERMER FAB. 30 212 50 14-5362 297 04 08 38 CEMAL ÖZYILMAZ (ÖZYILMAZLAR MAKİNE) MAKİNE İMALATI 10 218 04 51 39 FEMAŞ. NAK. MAD. OTO PET. GIDA İNŞ. ENJ. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. KOLİ BANDI VE DİLİMLEME BASKI 30 214 08 40-214 08 39 40 TEMİZ İŞ HALI DOKUMA PET. TEKS. NAK. İNŞ. TAAH SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. HALI VE ÇADIR İM. 14 215 72 22 41 ŞİFA İNŞ. YALITIM İM. TAAH. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. EPS YALITIM SİST. 18 215 64 30-532 242 91 02 42 GÜMÜŞAY İNŞ. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. PVC PROFİL ÇEKİMİ 16 488 245 40 66 43 FERPA ALÇI PLAKA ÜRE. PAZ. TİC. LTD. ŞTİ. ALÇI PLAKA 37 212 53 33 44 FERNAS ALÇI SAN. VE TİC. A.Ş. 3. ETAP MEMBRAN YALITIM CAM YÜNÜ 213 13 47 45 GENÇ PET. TEKS. GIDA SAN. TİC. LTD. ŞTİ. TEKSTİL VE MEBRAN 90 212 621 16 79 46 AYDINLAR CAM PAZ. İTH. İHR. TAAH. SAN. TİC. LTD. CAM 213 10 73 47 YÜCE KALIP VE ÇELİK EŞYA SANAYİ (NAYİF YÜCE) ÇELİK EŞYA (ÜTÜ MASASI VB.) 212 451 81 48 48 ARTI OTO KEPENK VE AL. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. OTOMATİK KEPENK 214 83 01 49 ÜNEL İNŞ. (KASIM ÜNEY) 6 LIK PROFİL ÜRETİMİ 214 42 72 50 ÇETİN KURUYEMİŞ İML. TAR. GIDA PET. TAAH.İTH. İHR. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. KURUYEMİŞ FAB. 10 212 73 50 51 GÜNGÖRDÜ NAK. TAAH. İNŞ. PET. EĞİT. TEKS. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ. YEM FAB. 215 11 55 52 LİDER SAVIO ELEKTRİKLİ EV GEREÇLERİ SA. VE TİC. AŞ. ELEKTRİKLİ EV ALETLERİ 212 613 22 30 53 SET YOL SAN. TESİSLERİ İML. MAK. İNŞ. TAAH. TİC. LTD. ŞTİ. BORU TANK İMALATI 215 20 72 54 SAMET CAM SAN. TİC. LTD. ŞTİ. DEKORATİF CAM 218 00 80 55 İNSET TIBBİ ÜR. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. ŞIRINGA ÜRETİMİ 533 563 32 83 58 59