KONYA DAKİ TARIM MAKİNELERİ İMALAT SEKTÖRÜNÜN BİLİŞİM TEKNOLOJİSİ ALTYAPISININ BELİRLENMESİ

KONYA DAKİ TARIM MAKİNELERİ İMALAT SEKTÖRÜNÜN BİLİŞİM TEKNOLOJİSİ ALTYAPISININ BELİRLENMESİ M. Nevzat ÖRNEK * A. Yavuz ŞEFLEK ** Osman ÖZBEK *** Hasan ARISOY **** Haydar HACISEFEROĞULLARI***** 1 ÖZET Bu çalışmada, Konya Bölgesinde faaliyet gösteren tarım makineleri imalat sanayinin bilişim teknoloji düzeyi belirlenmiştir. Bu amaçla bölgede yer alan 96 firma ile anket çalışması yapılmıştır. Araştırma sonucunda, firmalar büyüklüklerine göre değerlendirildiğinde, yaklaşık %47.90 lık bölümünün mikro ölçekli firmalardan, %42.70 lik bölümünün küçük ölçekli firmalardan ve %9.40 lık bölümünün ise orta ölçekli firmalardan oluştuğu belirlenmiştir. Firma büyüklüklerine göre mikro ölçekli firmalarda işletme başına 1.37 adet bilgisayar, 0.74 adet virüs programı, 0.59 adet ofis programı ve 0.09 adet Cad/Cam programı bulunmaktadır. Bu değerler küçük ölçekli firmalarda 6.2 adet bilgisayar, 2.93 adet ofis programı, 1.76 adet virüs programı ve 0.27 adet Cad/Cam programı şeklindedir. Orta ölçekli grupta ise firma başına 23 adet bilgisayar, 4.56 adet virüs programı, 3.88 adet ofis programı ve 1.44 adet Cad/Cam düşmektedir. Firmaların %88.55 lik bölümünün bilgi işlem birimine, %47.92 lik bölümünün bilgisayar ağına, %17.71 lik bölümünün ise web sitesine sahip olmadığı belirlenmiştir. Ayrıca firmaların %95.83 ünün e-ticaret yapmadığı ve firmaların %81.25 lik bölümünün çalışanlarını bilişim teknolojileri kullanımı yönünde teşvik etmediği saptanmıştır. Anahtar kelimeler: Tarım Makineleri, Tarım Makineleri İmalat Sanayi, Bilişim Teknolojisi, Konya 1.GİRİŞ Türkiye deki Tarım Makineleri Sanayi sektörünün üretimi, toplam makine sanayi üretiminin %13 ü kadardır (Arın ve ark. 2010). Bu dilim içerisinde Konya Bölgesi önemli bir paya sahiptir. Konya daki genel makine sanayisi içerisinde, tarım makineleri ve değirmen makineleri imalat sektörleri lokomotif konumundadır. Bu sektör, Türkiye nin tarım alet ve makineleri ihracatının da %45 ini gerçekleştirmektedir (Anonim, 2013). Tarım Makineleri sektöründeki Türkiye pazarının yaklaşık olarak %65 lik bölümünün imalatı Konya Bölgesinde yapılmaktadır. Konya Ticaret Odası ve Konya Sanayi Odasına kayıtlı tarım makineleri ve aksamları imal eden firma sayısı ise 300 ün üzerindedir. Ancak bölge biçerdöver ve traktör ihracatından pay alamamaktadır (Özçelik, 2013). Dönem olarak 2007-2013 yıllarını kapsayan Dokuzuncu Kalkınma Planı çalışmalarında Tarım Makineleri imalat Sanayinin ismine değinilmemiştir. Tarım Makineleri, Makine ve Metal Eşya Sanayi Özel İhtisas Komisyonunda (ÖİK 38) incelenmiştir. Bu raporda tarım makineleri imalat sanayine özgü maddeler; tarım işletmesi ölçeği, imalat desteği, örgütlenme, haksız rekabet, eğitim ve mesleki prestij başlıkları altında yapılması gerekenler özetlenmiştir (Anonim 2007). Tarım makineleri imalat sektörü, tarım ile tarımsal mekanizasyonun birlikte gelişim gösterdiği ve teknoloji ile birleştiği bir alandır. Sektör, tarımsal üretimde kullanılan makinelerin tasarım, üretim, satış, pazarlama, bakım ve onarımlarını içermektedir. Sektör, ayrıca yenilikçiliğe açık olmakla beraber teknolojiyi izlemek zorundadır. Bu sektörün uluslararası pazarlarda * Öğr. Gör.,nevzat@selcuk.edu.tr, S.Ü. Teknik Eğitim Fakültesi, Elektronik ve Bilgisayar Eğitimi Bölümü ** Dr.,seflek@selcuk.edu.tr, S.Ü. Ziraat Fakültesi, Tarım Makineleri Bölümü, Konya *** Dr.,ozbek@selcuk.edu.tr, S.Ü. Ziraat Fakültesi, Tarım Makineleri Bölümü, Konya **** Dr.,arisoy@selcuk.edu.tr, S.Ü. Ziraat Fakültesi, Tarım Ekonomisi Bölümü, Konya ***** Prof. Dr.,hhsefer@selcuk.edu.tr, S.Ü. Ziraat Fakültesi, Tarım Makineleri Bölümü, Konya

tutunabilmesi ve geliştirilmesi için altyapısının, insan kaynaklarının ve üretim girdilerinin çağdaş metotlar ile yönetimleri gereklidir. Böyle bir yaklaşım sonucu yüksek kalite ve standarda dayalı üretim yapılabilecektir. Konya Bölgesinde bulunan tarım makineleri ve değirmen makineleri imalatı yapan firmaların tamamı KOBİ (Küçük ve Orta Büyüklükte İşletme) niteliğindedir. Korkmaz (2012), Konya daki tarım makinesi imalatçısı firmaların büyüklüklerine göre %36 lık bölümünün mikro ölçekli firmalardan, %53 lük bölümünün küçük ölçekli firmalardan ve %11 lik bölümünün ise orta ölçekli firmalardan oluştuğunu belirlemiştir. Örnek ve ark. (2013) ise, Konya daki değirmen makinesi imalatçı firmaların yine büyüklüklerine göre %10 luk bölümünün mikro ölçekli firmalardan, %80 lik bölümünün küçük ölçekli firmalardan ve %10 luk bölümünün ise orta ölçekli firmalardan oluştuğunu belirlemişlerdir. Ülkemizde, KOBİ ler değişen piyasa koşullarına karşı hızlı uyum yetenekleri, esnek üretim yapıları, bölgesel kalkınmadaki rolleri, işsizliğin azaltılması ve yeni iş alanlarının açılmasındaki katkıları gibi bir dizi olumlu özellikleri nedeniyle ülkenin ekonomik ve sosyal kalkınmada önemli bir işlevi yerine getirmektedirler. (Alpugan,1994). Bilişim teknolojisi tarım sektörüne de girmiş bulunmaktadır. Tarımda planlama, üretim ve tasarım gibi alanlarda bilişim teknolojisi kullanılmaktadır. Ancak, ülkemizde çok hızlı bir şekilde gelişen bilişim sektörünün, tarımsal alanda yoğun bir şekilde kullanıldığı söylenemez. Sadece, büyük işletmeler bilişimi muhasebe, üretim, araştırma ve tasarım alanlarında kullanmaktadırlar. Bu çalışmada tarım makineleri imalatı yapan firmaların bilişim teknolojisi düzeyi alt yapıları belirlenmiş ve firmaların büyüklüklerine göre değerlendirilmiştir. Böylece imalatçı firmalara yönelik geliştirilebilecek politika ve programlara ışık tutulması amaçlanmıştır. 2.MATERYAL VE METOT Konya Bölgesinde tarım makineleri ve değirmen makineleri imalatı yapan 201 firma tespit edilmiştir. Firmalar Konya Sanayi Odası, Konya Ticaret Odası, Türk Tarım Alet ve Makineleri İmalatçıları Birliği (TARMAKBİR) kayıtları dikkate alınarak, ayrıca web siteleri taranarak ve organize sanayi bölgeleri ziyaret edilerek belirlenmiştir. Belirlenen firmaların tamamında firma yetkilileri ile yüz yüze görüşmek suretiyle anket yapılmak istenmiştir. Ancak bu firmalardan görüşme talebimizi kabul eden ve ulaşabildiğimiz 96 firma yetkilisi ile yüz yüze anket uygulaması yapılabilmiştir. Firma yetkililerinin birçoğu, kullandıkları bilgisayar yazılımları lisanslı olmadığı için anket talebimizi geri çevirmiştir. Görüşme talebimizi kabul eden firmalardan anket yolu ile elde edilen birincil veriler, çalışmanın ana materyalini oluşturmuştur. Elde edilen anket verilerinin analizi, bilgisayarda SPSS paket programı kullanılarak yapılmıştır. Bu program yardımı ile araştırmanın amacına uygun çizelge ve şekiller oluşturulmuştur. Ayrıca frekans, yüzde ve ortalama değerler kullanılarak, yorumlar getirilmiştir. Türkiye nin Avrupa Birliği (AB) ile uyum çerçevesinde 2005 yılında yürürlüğe konulan Yönetmeliğe göre firmalar mikro, küçük ve orta ölçekli olmak üzere 3 tabakaya ayrılarak incelenmiştir. Firma büyüklükleri mikro ölçeklide 1-9, küçük ölçeklide 10-49, orta ölçeklide ise 50-249 arasında personel çalıştıran firmalar şeklinde gruplandırılmıştır (Cansız, 2008). Araştırma kapsamında yer alan firmaların büyüklükleri ile çeşitli veriler arasındaki ilişki durumunu ortaya koymak amacıyla ki kare ( 2 ) bağımsızlık testi uygulanmıştır (Düzgüneş ve ark, 1983). 3.ARAŞTIRMA BULGULARI 3.1. Firma genel bilgileri Araştırma kapsamında Konya ilinde yer alan Tarım Makineleri ile Değirmen Makineleri üretimi yapan firmalar incelenmiştir. Firmalar büyüklüklerine göre değerlendirildiğinde yaklaşık %47.90 lık bölümünün mikro ölçekli, %42.70 lik bölümünün küçük ölçekli ve %9.40 lık bölümünün ise orta ölçekli firmalardan oluştuğu belirlenmiştir. Ankete katılan firma yetkililerinin %52.1 i firma sahibi, %47.9 u ise firma çalışanıdır. Bu bireylerin %94.8 i erkek, %5.2 si ise kadındır. Firma yetkililerinin yaşı 21 ile 69 arasındadır ve ortalama yaş 37 dir. Eğitim durumları ise %37.4 lük oranla ilköğretim, %24.1 lik oranla lise, %7,3 lük oranla ön lisans ve %31,2 lik oranla lisans mezunu şeklinde dağılım göstermiştir. Firmaların hukuki durumları incelendiğinde, %47 sinin limitet, %15 inin anonim, %37 sinin şahıs ve %1 inin ise kolektif şirket olduğu saptanmıştır. Mikro ölçekli işletmeler

içerisinde %36.96 lık oranı limitet şirketler, %63.04 lük oranı ise şahıs şirketler oluşturmuştur. Küçük ölçekli firmaların %59 u limitet, %22 si ise anonim şirkettir. Orta ölçekli firmaların %56 sının anonim, %44 ünün ise limitet şirket olduğu saptanmıştır (Çizelge 1). Çizelge 1. Firmaların Gruplara Göre Hukuki Statüleri Firmanın hukuki statüsü A.Ş Limitet Kolektif Şahıs Toplam Mikro ölçekli - 17-29 46 Küçük ölçekli 9 24 1 7 41 Orta ölçekli 5 4 - - 9 Toplam 14 45 1 36 96 Firmaların %29.17 isinde profesyonel idareci bulunmaktadır ve dağılımları Çizelge 2 de görülmektedir. Firma grupları ile firmalarda profesyonel idareci bulundurma arasındaki ilişki durumu yapılan χ 2 testi ile %99 güvenilirlikte istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Firma büyüklüğü ile profesyonel idareci bulundurma durumu arasında doğrusal yönde bir ilişki vardır. Mikro ölçekli firmaların %8.69 unda, küçük ölçekli firmaların %46.34 ünde, orta ölçekli firmaların ise %55.56 sında profesyonel idareci bulunmaktadır. Çizelge 2. Firmaların profesyonel idareci durumu Profesyonel idareci Toplam Mikro ölçekli 42 4 46 Küçük ölçekli 22 19 41 Orta ölçekli 4 5 9 Toplam 68 28 96 χ 2 =18,218; χ 2 tablo=9,21; SD=2; P-değeri=0.000; Güven Aralığı 99; İlişki anlamlı Konya bölgesinde tarım makineleri imalatı yapan firmaların yaklaşık 1/5 inde bir Ar-Ge biriminin bulunduğu Çizelge 3 de görülmektedir. Firma grupları ile firmalarda Ar-Ge birimi bulundurma arasındaki ilişki durumu yapılan χ 2 testi ile %99 güvenilirlikte istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. İmalatçı firma tabakalarına göre mikro ölçekli firmaların %2.18 inde, küçük ölçekli firmaların %31.71 inde, orta ölçekli firmaların ise %77.78 inde Ar-Ge birimi bulunmaktadır. Firma büyüklüğü ile Ar-Ge birimi bulundurma arasında doğrusal yönde bir ilişki olduğu görülmektedir. Çizelge 3. Firmaların Ar-Ge durumu Ar-Ge Toplam Mikro ölçekli 45 1 46 Küçük ölçekli 28 13 41 Orta ölçekli 2 7 9 Toplam 75 21 96 χ 2 hesap=29,24; χ 2 tablo=9,21; SD=2; P-değeri=0.000; Güven Aralığı 99; İlişki anlamlı Firmaların istihdam ettiği personel sayısı 2134 olarak belirlenmiştir. Personel sayıları 1 ile 168 arasında değişirken, firma başına ortalama 22 personel düşmektedir. Firmaların personel sayılarına dağılımına ait frekans dağılımları Şekil 1 de verilmiştir. Sektörde, genellikle 10 dan az personel istihdam eden mikro ölçekli firmaların ağırlıklı olduğu görülmektedir.

Şekil 1. Personel sayılarının frekans dağılımları 3.2. Firmaların bilgisayar destekli tezgâh ve donanım altyapısı Çizelge 4 de bilgisayar destekli tezgâha sahip firma sayıları görülmektedir. Toplamda imalatta kullanılan 210 adet bilgisayar destekli tezgâh bulunurken, işletme başına 2.19 tezgâh düşmektedir. Mikro ölçekli firmaların %86.95 inde bilgisayar destekli tezgâh bulunmazken, küçük ölçekli firmaların ise %31.70 inde bulunmamaktadır. Orta ölçekli firmaların ise tamamında bu tür tezgâhların mevcut olduğu belirlenmiştir. Çizelge 4. Bilgisayar destekli tezgâhı bulunan firma sayısı Bilgisayar destekli tezgâh sayısı 1-4 5-9 10-14 15-20 Toplam Mikro ölçekli 40 6 - - - 46 Küçük ölçekli 13 19 6 2 1 41 Orta ölçekli - 2 3 3 1 9 Toplam 53 27 9 5 2 96 Bilgisayar ile çalışan kontrol cihazı sayısı toplamda 45 adet olup, mikro ölçekli firmaların %2.17 sinde, küçük ölçekli firmaların %17.07 sinde ve orta ölçekli firmaların %55.56 sında bilgisayar destekli kontrol cihazının olduğu belirlenmiştir (Çizelge 5). Çizelge 5. Bilgisayar destekli kontrol cihazı bulunan firma sayısı Bilgisayar destekli kontrol cihazı sayısı 1 2 3 4 5 7 10 Toplam Mikro ölçekli 45 1 - - - - - - 46 Küçük ölçekli 34 1 1 1 1 2 1-41 Orta ölçekli 4 2 1 1 - - - 1 9 Toplam 83 4 2 2 1 2 1 1 96 Konya daki tarım makineleri imalatçı firmaların bilişim teknolojisinde kullandıkları donanım ve yazılım bilgileri Çizelge 6 da topluca görülmektedir. Firmaların toplam bilgisayar sayısı 524 adet olarak belirlenmiştir. Mikro ölçekli firmaların sahip olduğu bilgisayar oranları %12.03, küçük ölçekli firmaların %48.47 ve orta ölçekli firmaların ise %39.50 olarak belirlenmiştir. Mikro ölçekli firmalarda işletme başına 1.37 adet, küçük ölçekli firmalarda 6.2 adet ve orta ölçekli firmalarda ise 23 adet bilgisayar düşmektedir. Yazıcı durumları incelendiğinde, toplam 283 adet yazıcı bulunduğu, işletme başına ise mikro ölçekli firmalarda 1.15 adet, küçük ölçekli firmalarda 3.36 adet ve orta ölçekli firmalarda ise 10.22 adet yazıcı düştüğü tespit edilmiştir. Anket uygulanan tüm üretici firmalar içerisinde orta ölçekli firmalardan sadece iki tanesinde barkot okuyucu bulunmaktadır.

Çizelge 6. Firmaların bilişim teknolojisinde kullandığı donanım ve yazılım alt yapısı Mikro ölçekli Küçük ölçekli Orta ölçekli Sayısı (adet) Sayısı (adet) Sayısı (adet) Toplam sayı Donanım Alt Yapısı Masaüstü bilgisayar 21.74 39-171 - 121 331 Noteook 65.22 20 12.20 66-74 160 Netbook 95.65 2 87.80 5 77.77 4 11 Ultrabook 100-97.56 1 88.88 3 4 Tablet 95.65 2 78.05 11 77.77 5 18 Nokta vuruşlu yazıcı 91.30 4 65.85 15 44.44 12 31 Laser yazıcı 71.74 13 21.95 55-40 108 Renkli yazıcı 93.47 3 60.98 20 11.11 20 43 Ploter (Çizici) 100-95.12 4 100-4 Scanner(Tarayıcı)/All-in-one 28.26 33 66.66 44 11.11 20 97 Barkod okuyucu 100-100 - 77.77 4 4 İnternet 17.40 38 2.43 42-11 91 Kablosuz ağ 82.61 8 29.27 29 33.33 7 44 Güvenlik sistemi 84.78 7 39.02 28 55.55 9 44 Güvenlik sistemindeki kamera sayısı 89.13 22 26.83 316 11.11 57 395 Araç GPS sistemi 100-97.56 1 44.44 5 6 Yazılım Alt Yapısı Kurumsal virüs program 26.09 34 24.39 72 22.22 41 147 Ofis yazılımları 41.30 27 9.75 120-35 182 CAD/CAM 91.30 4 78.05 11 22.22 13 28 Mikro ölçekli firmalardan 8, küçük ölçekli firmalardan ise 1 firma internet hizmetini almamaktadır. Ayrıca küçük ölçekli 1, orta ölçekli ise 3 firma iki ayrı internet hizmeti almaktadır. Kablosuz ağ kullanımı değerlerine bakıldığında mikro ölçekli firmalardan 38, küçük ölçekli firmalardan 12 ve orta ölçekli firmalardan ise 3 tanesinin kablosuz ağ kullanmadığı saptanmıştır. Bütün firmalar dikkate alındığında yaklaşık yarısında kameralı güvenlik sisteminin olduğu görülmektedir. Buna bağlı olarak toplamda 395 adette kamera bulunmaktadır. Burada dikkat çeken orta ölçekli firmaların yaklaşık yarısında kameralı güvenlik sisteminin bulunmamasıdır. Küçük ölçekli firmaların %40 ında, mikro ölçekli firmaların ise %85 inde kameralı güvenlik sistemi bulunmamaktadır. Araç GPS sistemi ise mikro ölçekli firmalarda bulunmazken, küçük ölçekli firmalarda sadece 1 firmada bulunmakta, orta ölçekli ise 5 firmada bulunmaktadır. Firmaların yazılım durumları incelendiğinde mikro ölçekli firmalarda işletme başına 0.59 adet ofis programı, 0.74 adet virüs programı ve 0.09 adet ise cad/cam programı bulunmaktadır. Küçük ölçekli firmalarda işletme başına bu rakamlar sırasıyla 1.76, 2.93 ve 0.26 adet, orta büyüklükteki işletmelerde ise işletme başına sırasıyla 4.56, 3.88 ve 1.44 adet olarak belirlenmiştir. 3.3. Firmaların bilişim teknolojileri kullanımı İmalatçı firmaların büyüklüklerine göre bilişim teknolojilerini kullanım seviyeleri Çizelge 7 de görülmektedir. Firmalar tamamı göz önüne alındığında yaklaşık 1/10 unda bir bilgi işlem biriminin mevcut olduğu görülmektedir. Özellikle orta ölçekli 3 işletmede bilgi işlem birimi bulunmaktadır. Genel olarak firmaların yaklaşık yarısında bilgisayar ağı bulunmaktadır. Orta büyüklükteki işletmelerin tamamında bilgisayar ağı bulunurken, küçük ölçekli firmalarda ise bu oran %80 gibi tatminkâr bir orandadır. Mikro ölçekli firmalarda ise bu oran %20 gibi yetersiz düzeydedir. Firmaların genel olarak %17.71 inde web sayfası bulunmazken, mikro ölçekli firmalarda bu oran yaklaşık %35 seviyelerindedir. Firmalardan 9 tanesinin iki ve 2 firmanın da üç adet web sayfası bulunmaktadır. Bu 9 firmanın altı tanesi küçük ölçekli firmadır. Firmaların yaklaşık %83 ünün kurumsal mail adresi bulunmasına rağmen, çalışanların sadece %57 si bu adresi kullanmaktadır. Başka bir ifade ile mikro ölçekli firma çalışanlarının yaklaşık %70 i, küçük ölçekli firma çalışanlarının %20 si ve orta büyüklükteki firmaların ise %11 i gmail, hotmail, yahoo mail gibi ücretsiz mail adreslerini kullanmaktadırlar.

Çizelge 7. Firmaların bilişim teknolojisi düzeyi Mikro ölçekli Küçük ölçekli Orta ölçekli Toplam Bilişim teknolojisi düzeyi Bilgi işlem birimi 97.83 2.17 82.93 17.07 66.67 33.33 88.55 11.45 Bilgisayar ağı (Network) 82.60 17.40 19.51 80.49-100 47.92 52.08 Web sitesi bulunma durumu 34.78 65.22 2.44 97.56-100 17,71 82,29 Web sitesinde ürün kataloğu 34.78 65.22 2.44 97.56-100 17.71 82.29 Web sitesinde potansiyel müşteri formu 97.83 2.18 80.49 19.51 66.67 33.33 87.50 12.50 e-ticaret yapma durumu 100-92.69 7.31 88.89 11.11 95.83 4.17 e-ticaret sitelerine kayıt 95.65 4.35 78.05 21.95 33.33 66.67 82.29 17.71 e-ticaret sitesine üyelik 97.82 2.18 85.37 14.63 33.33 66.67 86.45 13.55 İnternet üzerinden reklam verme 89.13 10.87 73.17 26.83 44.44 55.56 78.13 21.87 Kurumsal facebook/twitter/blog bulunması 86.96 13.04 63.41 36.59 33.33 66.67 71.88 28.12 Kurumsal mail adresi bulunma durumu 32.61 67.39 2.50 97.50-100 16.67 83.33 Çalışanların mail adresini kullanması 69.57 30.43 19.51 80.49 11.11 88.89 42.71 57.29 Bilişim teknolojileri kullanımı teşvik 100-68.29 31.71 44.44 55.56 81.25 18.75 5651 numaralı kanun hakkında bilgi 95.65 4.35 80.49 19.51 66.67 33.33 86.46 13.54 Mikro ve küçük ölçekli sadece birer firma web sayfasının tasarımını kendisi yapmış, diğer firmalar web sayfalarının tasarımını ajans ya da tasarımcıya yaptırmışlardır. Ayrıca mikro ölçekli firmalardan 15 firmanın, küçük ölçekli firmalardan ise 7 firmanın web sayfası sadece Türkçe olarak hazırlanmıştır. Türkçe ile beraber İngilizce dilinde 57, Rusça dilinde 23 ve Arapça dilinde de 21 firmanın web sayfası bulunmaktadır. Bu dilleri Almanca, Fransızca ve İspanyolca takip etmektedir. Ölçek büyüklüğüne göre firmaların yaklaşık 4/5 inin web sitesinde kendi ürünlerinin katalogu bulunmaktadır. Yine tüm firmaları içerisinde yaklaşık %12 sinin web sitelerinde potansiyel müşteri formu bulunmaktadır. Firmaların web sitelerinde e-ticaret olanağı bulunanlar oldukça sınırlıdır. Web sitesinde e-ticaret olanağı bulunan firmaların oranı sadece %4.17 dir. E-ticaret sitelerine kayıtlı firma oranı %17.7 dir. Bu 17 firmanın üyeliklerinin sayısı en fazla Alibaba,Tradeturkey, Türkticaret, Kompass ve Turkishexporter şeklinde sıralandığı belirlenmiştir. E-ticaret sitelerine üye 13 firmanın, üyelikleri Türkticaret, Alibaba, Turkishexporter, Tradeturkey ve Kompass şeklindedir. Bu kayıtlı firmaların büyük oranda orta ölçekli firmalar grubunda yer almaktadır. İnternet üzerinden reklam veren firmaların oranı %20 civarındır. İnternet üzerinden reklam veren firmalar arama motorları ve bazı sosyal içerikli siteleri kullanmaktadır. Sosyal ağlar üzerinden firmanın tanıtım oranı ise %28 seviyelerindedir. Firmaların yaklaşık 1/5 i çalışanlarını bilişim teknolojilerinin kullanmaları yönünde teşvik etmelerine rağmen, çalışanların yaklaşık %87 lik bölümünün 5651 numaralı bilişim kanunundan haberlerinin olmadığı belirlenmiştir. Konya ilinde tarım makineleri imalatı yapan firmaların bilişim teknoloji düzeyini ortaya koyabilecek çeşitli kriterler yukarıda açıklanmıştır. Bu kriterler ile firma büyüklüğü arasındaki ilişkiler, yapılan 2 analizleri ile ortaya konulmuş ve analizlerin özeti Çizelge 8 de verilmiştir. Çizelge 8 in incelenmesiyle, firmaların büyüklükleri ile e-ticaret yapma durumları ve 5651 sayılı kanundan haberleri olma durumu arasındaki ilişki istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır. Diğer kriterler ise %99 güven aralığında istatistiksel olarak önemli bulunmuştur. Bu kriterlerin istatistikî açıdan önemli olması, orta büyüklükte yer alan firmaların uygulamalarının, mikro ve küçük ölçekli firmalara oranla daha yüksek oranda gerçekleşmesinden kaynaklanmaktadır. Başka bir ifade ile kurumsallaşma yolunda orta büyüklükteki firmaların daha fazla yol kat ettiği sonucuna ulaşabiliriz.

Çizelge 8.Firmaların büyüklüğü ile bilişim düzeyine etki edebilecek kriterler arasındaki ilişki Kriterler 2 hesap 2 tablo D.F. P-Value Güven Aralığı İlişki Bilgi işlem birimi 9.427 9.210 2 0.009 99 Anlamlı Bilgisayar ağı (Network) 43.718 9.210 2 0.000 99 Anlamlı Web sitesi bulunma durumu 17.699 9.210 2 0.000 99 Anlamlı Web sitesinde ürün kataloğu 17.699 9.210 2 0.000 99 Anlamlı Web sitesinde potansiyel müşteri formu 10.368 9.210 2 0.006 99 Anlamlı e-ticaret yapma durumu 4.106 4.605 2 0.128 90 Anlamsız e-ticaret sitesine kayıt 39.739 32.00 16 0.001 99 Anlamlı e- ticaret sitesine üyelik 39.981 26.217 12 0.000 99 Anlamlı İnternet üzerinden reklam verme 17.772 16.812 6 0.007 99 Anlamlı Kurumsal facebook /twitter/blog bulunması 13.241 9.210 2 0.001 99 Anlamlı Kurumsal mail adresi bulunma durumu 16.193 9.210 2 0,000 99 Anlamlı Çalışanların mail adresini kullanması 26.248 9.210 2 0.000 99 Anlamlı Bilişim teknolojileri kullanımı teşvik durumu 23.137 9.210 2 0.000 99 Anlamlı 5651numaralı kanun hakkında bilgi 7.580 9.210 2 0.023 99 Anlamsız 4. SONUÇ VE ÖNERİLER Etkin bir KOBİ destek politikası ve araçlarının oluşturulabilmesine katkı sağlamak için KOBİ lerin bilişim teknolojisi alt yapılarının ve bu doğrultudaki ihtiyaçlarının belirlenmesi gerekmektedir. Bu sonuçlar doğrultusunda KOBİ lere yönelik uygun destek önerilerinin geliştirilmesi planlanmalıdır. Tarım makinesi imalat sektöründe, imalatçı firmalar birer KOBİ olarak faaliyetlerini sürdürmektedirler. Bölgedeki imalatçı firmaların ortaklık kültürünün zayıf olması özellikle yabancı ortaklığa kapalı olması bilişim teknolojilerinden gerekli faydanın sağlanamadığının bir göstergesidir. Kesinlikle tarım makinesi imalat sektörü ile ilgili güncel ve detaylı bir envanter çalışmasına ihtiyaç vardır. Çünkü günümüze kadar sektörle ilgili veriler anket çalışmalarına dayanmaktadır. Bu nedenle gerçeğe yakın bilgiler elde edilememekte ve sektörle ilgili bilişim teknolojilerini de kapsayan sağlıklı planlamalar yapılamamaktadır. Sektördeki firmaların yaklaşık yarısının mikro ölçekli olması, bu firmaların teşvik ve desteklerle ölçeklerinin büyültülmesi yolunda adımlar atılmalıdır. Bununla beraber Konya Bölgesindeki sektörü kapsayıcı kurumlar eksiktir. Başka bir ifadeyle firmaları dünya pazarlarına açacak, dış pazar taleplerine ayak uydurabilecek imalat yapısına kavuşturacak, firmaların ihracat olanaklarını artıran ve dış fuarlara katılma olanağı sunan bir kurumsal yapının varlığına ihtiyaç vardır. Anket yapılan firmalar genel olarak büyüklüklerine göre değerlendirildiğinde yaklaşık %47.90 luk bölümünün mikro ölçekli, %42.70 lik bölümünün küçük ölçekli ve %9.40 lık bölümünün ise orta ölçekli firmalardan oluştuğu görülmüştür. Orta ölçekli firma büyüklüğünün az olması ve genel olarak da %15 inin Anonim Şirket olması, bu sektördeki firmaların fark yaratamadığı anlamına gelmektedir. Diğer bir deyişle kurumsallaşma anlamında sektörün önünde kat edilmesi gereken mesafenin fazla olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır. Firmaların bilgisayar kontrollü tezgâh ve kontrol cihazı sayıları incelendiğinde, özellikle mikro ve küçük ölçekli işletmelerin rekabet güçlerinin artması, teknolojilerinin yenilenmesi ve işletmelerin modernize olması gerektiği sonucunu ortaya çıkarmaktadır. Ayrıca bu işletmelerin sahip oldukları imalat teknolojisinin yeterlilik düzeyinin sorgulanması gerekmektedir. Ar-Ge birimi olan firmaların oranı %20 seviyelerindedir. Bilgisayar donanımlarının ve yazılımların bulunma oranları orta büyüklükteki firmalar hariç, diğer gruptaki firmalarda yeterli sayıda değildir. Yine mikro ölçekli firmaların yaklaşık 1/5 inin internete bağlanmadığı, diğer gruplarda ise bu oranların yeterli seviyelerde olduğu belirlenmiştir. Bu değerlendirmeler ışığında firmaların geleceğe yönelik senaryolarının olmadığı sonucu ortaya çıkmaktadır. Başka bir ifadeyle firmaların gelişimi, rekabet gücü, verimliliği, yatırım planlaması ve yenilikçiliği sınırlanmaktadır. Özellikle mikro ölçekli firmalar dışındaki diğer ölçekteki firmalarda bilgisayar ağı, web sayfası, web sitelerinde ürün kataloğunun olması ve kurumsal mail adreslerinin bulunmasının yeterli olduğu söylenebilir. Ancak bütün ölçekteki firmalarda bilgi işlem bölümü, firmanın e-ticaret yapma durumu, sosyal ağlar üzerinden firmanın tanıtımı, e-ticaret sitelerine kayıt ve üyelik durumları, internet üzerinden reklam verme ve web sitelerinde potansiyel müşteri formu

bulunma oranı yeterli değildir. Firmaların bilişim teknolojilerinden faydalanmalarını sağlamak için KOSGEB in desteklerine bütün firmaların ihtiyaçları olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle firmaların üye oldukları sanayi ve ticaret odaları, firmalara bilişim teknolojilerinden nasıl yararlanacakları konusunda periyodik olarak hizmet içi eğitimler vermelidir. İleride hukuki problemlerin ortaya çıkmaması için bütün firmaların yazılım lisans sayılarının arttırılması yönünde planlamalar ve destekler sağlanmalıdır. Kurumsallaşma açısından, firma çalışanlarının kurumsal mail adreslerini kullanmaları dikkatle takip edilmeli ve oranlarının artırılması gerekmektedir. Ayrıca firma çalışanlarının bilişim teknolojilerini kullanmaları teşvik edilmeli ve 5615 sayılı kanun hakkında çalışanların bilgilendirilmeleri sağlanmalıdır. Bilişim teknolojilerine yönelik olarak organize sanayi bölgelerinde yüksek hızlı internet (fiber) hizmeti ile ilgili alt yapının geliştirilmesi, firmaların bilişim teknolojilerinden daha etkin faydalanmasına neden olacaktır. 5. KAYNAKLAR Alpugan, O., 1994. Küçük İşletmeler Kavramı Kuruluşu ve Yönetimi, Der,Yayınları, İstanbul. Anonim 2007. DPT Dokuzuncu Kalkınma Planı 2007-2013. Makine ve Metal Eşya Sanayi (ÖİK - 38) Raporu, Ankara. Anonim, 2013. www.kto.org.tr/makine-sektoru-454s.htm (Erişim Tarihi 30.10.2013) Arın, S., Coşkun, M.B., Durgut, M.R., Yalçın, İ., Kılıç, E. Okur, E. 2010. Tarım Makineleri İmalat Sektörü ve AB İçinde Geleceği. Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi, 11 15 Ocak, 1029-1035, Ankara. Cansız, M. 2008. Türkiye de Kobiler ve Kosgeb. Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü, DPT Uzmanlık Tezleri, Yayın No: 2782, Ankara Düzgüneş, O.,T. Kesici, F. Gürbüz, 1983. İstatistik Metotları I, Ankara Üniversitesi Yayınları:861, Ders Kitabı:229, Ankara Korkmaz, İ.,2012. Konya da Bulunan Tarım Makineleri İmalat Sanayinin Özellikler. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Makineleri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi (Yayınlanmamış), Konya Örnek, M.N., H. Arısoy, H. Hacıseferoğulları, 2013. Konya da Bulunan Değirmen Makineleri İmalat Sanayinin Yapısal Durumu. Tarım Makineleri Bilimi Dergisi, 9(1) 73 81 Özçelik, M., 2013. Konya İli Tarım Makineleri Sektör Raporu. Yeni İpek Yolu KTO Dergisi (307), 18-20