14, 53, 25-32 2004 Gaziantep Üniversitesi Kampüs Florasý Ergün ÖZUSLU Gaziantep Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, 27310, GAZÝANTEP Özet Bu çalýþma, Gaziantep Üniversitesi Kampüs florasýný tespit etmek amacýyla yapýlmýþtýr ve Gaziantep il sýnýrlarý içerisinde yapýlan ikinci floristik çalýþmadýr. Çalýþma sonunda alandan 51 familya 133 cinse ait 176 takson tespit edilmiþtir. Belirlenen bitkilerin 39'u (%22) Ýran-Turan, 29' u (%16) Akdeniz, 1'i (%0,5) Avrupa - Sibirya, 107' si (%19) geniþ yayýlýþlý fitocoðrafik bölge elementidir. Bu bitkilerin 3'ü Türkiye için endemiktir. Araþtýrma alanýnda en fazla türe sahip olan familyalardan Fabaceae 22 (%12), Asteraceae 20 (%11,3), Rosaceae 13 (%7,3), Poaceae 12 (%6,8), Lamiaceae 10 (%5.6) taksona sahiptir. Anahtar Kelimeler: Flora, Gaziantep Üniversitesi, kampüs. Flora of Gaziantep University Campus Abstract This study was carried out to determine the flora of Gaziantep University Campus and this is the second floristic study in the province of Gaziantep. During floristic surveys, 176 taxa of 133 genera belonging to 51 families were recorded. The distribution of taxa according to the phytogeographical regions are as follows: Irano- Turanian 39 (22%), Mediterranean 29 (16%), Euro- Si berian 1 (0.5%) and widespread 34 (19%). Three of these plants are endemic for Turkey. The families represented by the highest number of taxa in the research area were Fabaceae 22 (12%), Asteraceae 20 (11,3%), Rosaceae 13 (7,3%), Poaceae 12 (6,8%) and Lamiaceae 10 (5,6%). Keywords: Campus, flora, University of Gaziantep. GÝRÝÞ Bu araþtýrma Güneydoðu Anadolu bölgesinde yer alan Gaziantep il sýnýrlarý içindeki Gaziantep Üniversitesi Kampüs florasýný tespit etmek amacýyla yapýlmýþtýr. Yurdumuz coðrafi konumu, jeolojik yapýsý, çok çeþitli toprak gruplarýna sahip olmasý, üç farklý fitocoðrafik bölgenin etkisi altýnda kalmasý sebebiyle zengin bir floraya sahiptir. Avrupa kýtasýnda yaklaþýk 12000, Kafkasya'da 6000, Suriye'de 3000, Irak'ta 2937, Ýsrail'de 2317 civarýnda bitki türü varken, bu sayý ülkemizde yaklaþýk 9000 kadardýr (Heywood ve ark. 1964-1980, Guest ve Townsend 1966-1985). Bu kýyaslamaya bakýldýðýnda ülkemizin bitki örtüsü bakýmýndan zenginliði daha iyi anlaþýlmaktadýr. Güneydoðu Anadolu bölgesi floristik bakýmdan Türkiye'nin en az bilinen bölgesidir. Gaziantep'te doðrudan flora tespitine yönelik ilk ve tek çalýþma Özuslu (2003) tarafýndan yüksek lisans tezi olarak hazýrlanan Sof Daðý Florasý'dýr. Bu çalýþmadan önce, Gaziantep bölgesinin bitkileri Alman Hekim olan L. Rauwolff (1535-1596) ve G.E. Post (1838-1909) tarafýndan incelenmiþtir (Baytop 2000). L. Rauwolff Güney Anadolu'da Birecik, Urfa ve Gaziantep bölgelerini incelemiþtir. Gezilerinde topladýðý bitki örnekleri Rijks herbarium (Leiden, Hollanda)'da bulunmaktadýr (Baytop 2000). Ayrýca, Antep Merkezi Türkiye Koleji (Central Turkey College of Aintab) Týb Bölümü, Týbbi Bitkiler (Medical Botany) hocasý Bayan Dr. Fanny Andrews Shepard (1856-1920) tarafýndan toplanmýþtýr. Bu hekimin topladýðý bitkiler, Beyrut Amerikan Üniversitesi botanik hocasý Dr. George Edward Post tarafýndan incelenmiþ ve yeni olanlarýn çoðu Dr. Shepard'ýn adý ile (Astragalus shepardii Post, Galium shepardii Post ve Papaver shepardii Post gibi) yayýnlanmýþtýr (Baytop 1996). Bu yabancýlara ilave olarak Türk araþtýrmacýlar da bölgeden deðiþik zamanlarda kendi çalýþmalarýna yönelik bitki toplamýþlardýr. Gaziantep Ýli Güneydoðu Anadolu Bölgesine dahil olup, Akdeniz Bölgesiyle, Güneydoðu Anadolu Bölgesinin birleþtiði noktada yer almaktadýr. Güneyde Kilis Ýli ile komþu olan Gaziantep, Doðuda Þanlýurfa'nýn Birecik ve Halfeti Ýlçeleri Kuzeydoðuda Adýyaman'ýn Besni Ýlçesi, Kuzeyde Kahramanmaraþ'ýn Pazarcýk, Batýda ise Osmaniye Ýli ve Bahçe Ýlçesi ile çevrilidir (Aldoðan 1992)(Þekil 1). Þekil 1. Gaziantep Ýli coðrafik haritasý. No: 53, 2004 25
E. ÖZUSLU Araþtýrma alaný olan Gaziantep Üniversitesi kampüsü grid sistemine göre C6 karesinde yer alýr ve Gaziantep þehir merkezinin güneybatýsýnda bulunmaktadýr. Kampüsün batý tarafýnda Kýzýlçam ormaný bulunmaktadýr. Çalýþma alanýnýn deniz seviyesinden yüksekliði 850-1100 m arasýnda deðiþmektedir. Kampüs alanýnýn büyük kýsmýnda Antepfýstýðý ve Üzüm baðlarý yer alýr. Araþtýrma Alanýnýn Ýklim Durumu Ýklim tablolarý incelendiðinde Gaziantep için Temmuz ayýnýn en sýcak, Ocak ayýnýn en soðuk ay olduðu görülür (Tablo 1). Gaziantep'te yazlar genellikle sýcak ve kurak, geceler serindir (Þekil 2). Kýþlar genellikle soðuk ve yaðýþlý geçer (Tablo 2). Alanýn tamamý Akdeniz ikliminin etkisi altýndadýr. Gaziantep Akdeniz yaðýþ rejimi özelliði gösterir (Tablo 3). Dona ve kýþýn kar yaðýþýna rastlanýr (Anonymous 1999). Gaziantep Akdeniz iklimine dahil olmakla beraber Ýç ve Doðu Anadolu'dan sarkan hava akýmlarýnýn tesiri altýnda kalýr. Gaziantep'te Ýlkbahar, Sonbahar ve Kýþ aylarý çoðunlukla yaðýþlýdýr. Yazýn üç ayý ise hemen hemen yaðýþsýzdýr. Kar yaðýþlarýna genellikle Ocak, Þubat ve nadiren aralýk ayýnda rastlanýr. Ancak çok fazla yaðmaz ve yaðan kar kýsa sürede erir. Gaziantep'te Yarý Kurak Akdeniz iklimi, Ýslahiye Ýlçesinde ise Az Yaðýþlý Akdeniz iklimi görülür. Araþtýrma Alanýnýn Toprak Durumu Araþtýrma alanýnda hakim toprak gruplarý Kahverengi ve Kýrmýzý Kahverengi topraklardýr (Anonymous 1972). 1. Kahverengi Topraklar Bu topraklar kalsifikasyon reaksiyonuna sahip olan ABC profilli zonal topraklardýr. Profilde çok miktarda kalsiyum bulunmakta ve baz doygunluðu da yüksek olmaktadýr. Bu topraklarda profil baþtan aþaðý kalkerli olup B horizonunun altýnda genellikle sertleþmiþ kireç akümülasyon katý, bununda altýnda jips akümülasyon katý bulunmaktadýr. Ana madde, marn, killi þist, kalker veya ara tabakalý kildir. Tablo 1. Gaziantep ili ortalama sýcaklýk deðerleri( C). Þekil 2. Gaziantep Ýli iklim diyagramý. 2. Kýrmýzý Kahverengi Topraklar A1 horizonunun rengi kýrmýzýmsý kahve veya kýrmýzý, B horizonun ise kýrmýzý veya kýrmýzýmsý kahvedir. Bu topraklar ýsýnýn daha fazla olduðu yerlerde meydana gelir. Ülkemiz florasýnýn daha iyi ve ayrýntýlý olarak belirlenmesi son yýllarda artmakta olan bölgesel flora tespiti çalýþmalarý ile mümkün olacaktýr. Gaziantep Üniversitesi Kampüs Florasý da Gaziantep Florasýnýn daha iyi anlaþýlmasýna ve belirlenmesine büyük katkýlar saðlayacaktýr. Bu sebeple bu çalýþma Gaziantep Üniversitesi Kampüs Florasýný tespit etmek ve Gaziantep florasýna katký saðlamak amacýyla yapýlmýþtýr. MATERYAL VE METOT Araþtýrma materyalini kampüs alanýndan 2000-2002 yýllarý arasýnda belirli periyotlarla yapýlan arazi çalýþmalarý sonucunda toplanan bitki örnekleri oluþturmaktadýr. Toplanan bitki örnekleri preslenip kurutulmuþ, numaralanýp kartonlara yapýþtýrýlmýþtýr. Kurutma çalýþmalarý bittikten sonra teþhis çalýþmalarýna geçilmiþtir. Bitkilerin teþhisinde Flora of Turkey and the East Aegean Islands Vol. 1-9 ve Supp. (Davis 1965-1988) ve bazý þüpheli türlerde Flora of Syria, Palestine and Sýnai (Post 1932) eserlerinden istifade edilmiþtir. Sözlük olarak Bitki Bilimi Terimleri Sözlüðü (Altýnayar 1987) ve Botanik Klavuzu (Baytop 1998) kullanýlmýþtýr. Toplanan bitki örnek- Ýstasyon Rasat süresi (Yýl) Aylar I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Yýllýk Ort. Gaziantep 46 2,1 3,7 7,3 12,6 18,3 23,7 27,1 26,8 22,4 15,5 9,2 4,4 14,4 Tablo 2. Yýllýk ortalama yaðýþ miktarý(mm). Ýstasyon Rasat süresi (Yýl) Aylar I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Yýllýk Ort. Gaziantep 46 113,9 80,9 79,4 58 32 6,8 1,5 2 3,4 33,3 63,9 103,7 578,8 Tablo 3. Mevsimlik yaðýþ miktarý(mm). Ýstasyon Ýlkbahar Yaz Sonbahar Kýþ Yýllýk Yaðýþ Rejimi Gaziantep 169,4 10,3 100,6 298,5 578,8 K.Ý.S.Y. 26 No: 53, 2004
Gaziantep Üniversitesi Kampüs Florasý Ekoloji leri Gaziantep Üniversitesi Biyoloji Bölümü Herbaryumunda muhafaza edilmektedir. Ýklim deðerlendirmesi Gaziantep Meteoroloji Müdürlüðünün rasatlarýndan faydalanýlarak yapýlmýþtýr (Anonymous 1999, Akman 1999). Flora listesi, familya adlarýna göre alfabetik sýrada verilmiþtir. BULGULAR Araþtýrma alanýnda 51 familya 133 cinse ait 176 takson belirlenmiþtir. Bunlardan 5'i Gymnospermae 171'i Angiospermae subdiviziyosuna aittir. Araþtýrma alanýndan toplanan bitki örneklerinin fitocoðrafik bölgelere göre daðýlýmlarý Ýran- Turan elementi 39 (%22), Akdeniz 29 (%16), Av-Sib. 1(%0,5) 'dir. Alanda en çok türe sahip olan cinslerin sýralanýþý ise Astragalus 7, Vicia 5, Euphorbia 4 tür þeklindedir. Araþtýrma alaný ile yakýn alanda yapýlan çalýþmalarýn sonucuna göre tür sayýsý bakýmýndan en zengin familyalarýn karþýlaþtýrýlmasýna bakýldýðýnda, Kampüs florasý Sof Daðý florasýyla aþaðý yukarý benzerlik göstermektedir. Alandan toplanan toplam 176 taksonun üç tanesi endemiktir. Toplam floraya oraný %1,7'dir. Bu oranýn düþük çýkmasý ise kampüs içerisindeki doðal alanlarýn azlýðý ve insan müdahalesinin olmasýndan kaynaklanmaktadýr. Gaziantep Üniversitesi Kampüsünde Tespit Edilen Bitkilerin Listesi Gymnospermae 1- Cupressaceae 1. Cupressus sempervirens L., 17.06. 2001, E.Ö. 1525. 2- Pinaceae 2. Cedrus libani A. Richard, 20.07. 2001, E.Ö., 1594. 3. Pinus brutia Ten., 12.05.2001, E.Ö. 1597. 4. P. nigra Arn. subsp. pallasiana (Lamb.) Holmboe, 12.05.2001, E.Ö. 1598. 5. P. pinea L., 12.05.2001, E.Ö. 1599. Angýospermae Magnoliopsida/ Dicotyledoneae 3- Anacardiaceae 6. Cotinus coggyria Scop., 20.07.2001, E.Ö. 1430. 7. Pistacia vera L., 20.07.2001, E.Ö. 1431. 8. P. terebinthus L. 900-1000m., 20.07.2001, E.Ö. 1432. 9. Rhus coriaria L., 20.07.2001, E.Ö. 1433. 4- Apiaceae 10. Daucus carota L., 20.07.2001, E.Ö. 1434. 11. Echinophora tenuifolia L., 12.05.2001, E.Ö. 1450 12. Eryngium campestre L. var. virens Link, 15.06.2001, E.Ö. 1451. 13. Tordylium elegans (Boiss. & Bal.) Alava & Hub.- Mor., 20.03.2001, E.Ö. 1452, Endemik 14. Torilis ucranica Sprengel, 20.03.2001, E.Ö. 1453. 5- Apocynaceae 15. Nerium oleander L., 21.06.2000, E.Ö. 1454. 6- Araliaceae 16. Hedera helix L., 20.07.2001, E.Ö. 1435. 7- Aristolochiaceae 17. Aristolochia maurorum L., 13.06.2001, E.Ö. 1455. 8- Asteraceae 18. Anthemis haussknechtii Boiss., 12.05.2001, E.Ö. 1456. 19. Carduus nutans L., 14.04.2001, E.Ö. 1458. 20. C. pycnocephalus L. subsp. breviphyllarius Grierson,14.04.2001, E.Ö. 1457. 21. Centaurea drabifolia Sm. subsp. detonsa (Bornm.) Wagenitz, 08.06.2001, E.Ö. 1459. 22. C. virgata Lam., 10.05.2001, E.Ö. 1460. 23. Cichorium intybus L., 10.05.2001, E.Ö. 1461. 24. Crepis alpina L., 10.05.2001, E.Ö. 1462. 25. C. sancta (L.) Babcock 850-900m., 25.03.2001, E.Ö. 1463. 26. Crupina crupinastrum (Moris) Vis., 04.05.2001, E.Ö. 1464. 27. Echinops viscosus DC. subsp. viscosus, 05.06.2001, E.Ö. 1488. 28. Jurinea ramulosa Boiss. & Hausskn. 08.06.2001, E.Ö. 1465. 29. Lactuca serriola L., 10.06.2001, E.Ö. 1475. 30. Senecio vulgaris L., 16.03.2001, E.Ö. 1466. 31. S. aquaticus Hill. subsp. erreticus (Bertol) Matheus, 10.03.2001, E.Ö. 1467 32. Tragopogon buphthalmoides (DC.) Boiss. var. buphthalmoides, 04.05.2001, E.Ö. 1468. 33. T. parrifolius L., 18.05.2001, E.Ö. 1489. 34. Taraxacum officinale L., 04.04.2001, E.Ö. 1469. 35. Xanthium strumarium L., 18.06.2001, E.Ö. 1490. 36. Xeranthemum longipapposum Fisch. & Mey., 18.07.2001, E.Ö. 1470. 37. X. inaperdum (L.) Miller., 12.05.2001, 1471. 9- Berberidaceae 38. Bongardia chrysogonum (L.) Spach., 06.05.2000, E.Ö. 1472. 10- Boraginaceae 39. Alkanna hirsutissima (Bertol) DC., 12.05.2001, E.Ö. 1473. 40. Anchusa azurea Miller, 14.04.2001, E.Ö. 1474. 41. Echium italicum L., 16.05.2001, E.Ö. 1496. 42. E. russicum J.F. Gmelin, 12.06.2000, E.Ö. 1476. 43. Heliotropium supinum L., 12.05.2001, E.Ö. 1477. 11- Brassicaceae No: 53, 2004 27
E. ÖZUSLU 44. Alyssum hirsutum Bieb., 18.06.2001, E.Ö. 1482. 45. Capsella bursa- pastoris (L.) Medik, 13.03.2001, E.Ö. 1479. 46. Cardaria draba (L.) Desv., 04.04.2001, E.Ö. 1478. 47. Crambe orientalis L., 01.05.2000, 1483. 48. Fibigia eriocarpa (DC.) Boiss., 18.06.2001, E.Ö. 1484. 49. Matthiola longipetala (Vent) DC. subsp. bicornis (Sibth. & Smith.) P.W. Ball, 12.03. 2001, E.Ö. 1481. 50. Thlaspi perfoliatum L., 15.03.2001, E.Ö. 1480. 51. Sinapis arvensis L., 25.03.2001, E.Ö. 1485. 12- Caryophyllaceae 52. Silene alba Miller subsp. eriocalycina (Boiss.) Walter, 07.04.2001, E.Ö. 1502. 53. S. conoidea L., 20.06.2001, E.Ö. 1509. 13- Clusiaceae 54. Hypericum russeggerii (Fenzl) R. Keller, 18.06.2001, E.Ö. 1491. 14- Convolvulaceae 55. Convolvulus arvensis L., 06.05.2001, E.Ö. 1492. 56. C. betonicifolius Miller subsp. betonicifolius, 05.05.2001, E.Ö. 1493. 57. C. dorycnium L. subsp. oxycephalus (Boiss) Rech, 17.06.2001, E.Ö. 1524. 15- Cuscutaceae 58. Cuscuta planiflora Ten, 17.06.2001, E.Ö. 1526. 16- Dipsacaceae 59. Cephalaria syriaca (L.) Schrader, 16.05.2001, E.Ö. 1495. 60. Scabiosa argentea L., 16.05.2001, E.Ö. 1494. 17- Elaeagnaceae 61. Elaeagnus angustifolia L., 17.06.2001, E.Ö. 1527. 18- Euphorbiaceae 62. Euphorbia alleppica L., 17.06.2001, E.Ö. 1530. 63. E. anacampseros Boiss. var. anacampseros 18.06.2001, E.Ö. 1497. 64. E. helioscopia L., 04.04.2001, E.Ö. 1498. 65. E. orientalis L., 17.06.2001, E.Ö. 1531. 19- Fabaceae 66. Astragalus cephalotes Banks & Sol, 20.06.2001, E.Ö. 1499. 67. A. declinatus Willd., 12.05.2001, E.Ö. 1536. 68. A. dipodurus Bunge, 07.06.2001, E.Ö. 1501, Endemik 69. A. macrocephalus Willd. subsp finitimus (Bunge) Chamberlain, 13.06.2001, E.Ö. 1503. 70. A. suberosus Banks. & Sol. subsp. ancyleus (Boiss.) Mathews., 05.06.2001, E.Ö. 1504. 71. A. vexillaris Boiss., 17.06.2001, E.Ö. 1505, 28 Endemik 72. Lotus gebelia Vent. var. gebelia, 17.12.2000, E.Ö. 1506. 73. Medicago orbicularis (L.) Bart, 12.05.2001, E.Ö. 1537. 74. Melilotus officinalis (L.) Desf., 20.06.2001, E.Ö. 1507. 75. Onobrychis carduchorum C.C. Townsend., 20.06.2001, E.Ö. 1508. 76. O. galegilifolia Boiss., 12.05.2001, E.Ö. 1538. 77. Pisum sativum L. subsp. elatius (Bieb) Auchor & Graebn. var. pumillia Meikle, 10.05. 2001, E.Ö. 1510. 78. Trifolium purpureum Lois., 12.03.2001, E.Ö. 1511. 79. T. repens L., 16.05.2001, E.Ö. 1512. 80. T. spumosum L., 20.06.2001, E.Ö. 1513. 81. Trigonella coelsyriaca Boiss., 14.04.2001, E.Ö. 1514. 82. Vicia cuspidata Boiss., 17.04.2001, E.Ö. 1515. 83. V. ervilia (L.) Willd., 12.05.2001, E.Ö. 1539. 84. V. faba L., 14.04.2001, E.Ö. 1516. 85. V. grandiflora Scop. var. grandiflora, 12.05.2001, E.Ö. 1517. 86. V. peregrina L., 14.04.2001, E.Ö. 1518. 20- Geraniaceae 87. Erodium cicutarium (L) L'Herit, 17.06.2001, E.Ö. 1519. 88. Geranium purpureum Vill, 11.05.2001, E.Ö. 1520. 89. G. tuberosum L. subsp. tuberosum, 17.06.2001, E.Ö. 1521. 21- Juglandaceae 90. Juglans regia L., 10.06.2001, E.Ö. 1550. 22- Lamiaceae 91. Ajuga chamaepitys (L.) Schreber subsp. laevigata (Banks & Sol.) P.H. Davis, 10.05.2001, E.Ö. 1522. 92. Lamium amplexicaule L., 09.03.2001, E.Ö. 1523. 93. Phlomis armeniaca Willd., 10.06.2001, E.Ö. 1551. 94. Salvia palaestina Bentham, 18.06.2001, E.Ö. 1556. 95. S. multicaulis Vahl, 18.06.2001, E.Ö. 1557. 96. Teucrium polium L., 18.06.2001, E.Ö. 1558. 97. Thymbra spicata L., 13.06.2001, E.Ö. 1565. 98. Thymus syriacus Boiss., 13.06.2001, E.Ö. 1571. 99. Wiedemannia orientalis Fisch. & Mey., 23.04.2000, E.Ö. 1528. 100. Ziziphora capitata L., 13.06.2001, E.Ö. 1529. 23- Loranthaceae 101. Viscum album L., 13.06.2001, E.Ö. 1577. No: 53, 2004
Gaziantep Üniversitesi Kampüs Florasý Ekoloji 24- Malvaceae 102. Alcea setosa (Boiss.) Alef. 13.06.2001, E.Ö. 1578. 25- Meliaceae 103. Melia azedarach L., 13.06.2001, E.Ö. 1579. 26- Moraceae 104. Ficus carica L., 13.05.2001, E.Ö. 1580. 105. Morus alba L., 07.06.2001, E.Ö. 1585. 27- Oleaceae 106. Fraxinus angustifolia Vahl. subsp. syriaca (Boiss.) Yalt., 07.06.2001, E.Ö. 1586. 107. Olea europea L., 07.06.2001, E.Ö. 1587. 28- Orobanchaceae 108. Orobanche caryophyllacea Smith., 12.05.2001, E.Ö. 1543. 29- Papaveraceae 109. Fumaria asepala Boiss., 18.06.2001, E.Ö. 1590. 110. Glaucium grandiflorum Boiss. & Huet. var. grandiflorum, 18.06.2001, E.Ö. 1591. 111. Hypecoum procumbens L., 12.05.2001, E.Ö. 1545. 112. Papaver paucifoliatum (Trautv.) Fedde., 18.05.2001, E.Ö. 1546. 113. P. rhoeas L., 14.04.2001, E.Ö.1547. 30- Plantaginaceae 114. Plantago lanceolata L., 04.05.2001, E.Ö. 1549. 31- Platanaceae 115. Platanus orientalis L., 12.05.2001, E.Ö. 1449. 32- Poligonaceae 116. Polygonum aviculare L., 18.04.2001, E.Ö. 1562. 117. P. persicaria L., 20.05.2001, E.Ö. 1563. 33- Primulaceae 118. Anagallis foemina L., 17.12.2000, E.Ö. 1561. 34- Punicaceae 119. Punica granatum L., 12.05.2001, E.Ö. 1446. 35- Ranunculaceae 120. Adonis flammae Jacq, 12.05.2001, E.Ö. 1564. 121. Ranunculus argyreus Boiss., 12.05.2001, E.Ö. 1566. 122. R. arvensis L., 06.05.2001, E.Ö. 1567. 36- Resedaceae 123. Reseda lutea L., 12.05.2001, E.Ö. 1568. 37- Rhamnaceae 124. Paliurus spina-christi L. 850-900m., 13.06.2001, E.Ö. 1569. 38- Rosaceae 125. Amygdalus arabica Oliv., 15.02.2001, E.Ö. 1570. 126. A. communis L., 20.07.2001, E.Ö. 1600. 127. A. lycioides Spach. var. lycioides, 18.06.2001, E.Ö. 1572. 128. Armeniaca vulgaris Lam., 20.07.2001, E.Ö. 1601. 129. Cerasus avium L., 20.07.2001, E.Ö. 1602. 130. Crataegus monogyna Jacq. subsp. monogyna, 20.07.2001, E.Ö. 1603. 131. C. orientalis Pallas ex Bieb., 20.07.2001, E.Ö. 1604. 132. Malus sylvestris Miller, 20.07.2001, E.Ö. 1605. 133. Pyrus syriaca Boiss. var. syriaca, 20.07.2001, E.Ö. 1606. 134. Prunus divaricata Ledeb. subsp. divaricata, 20.07.2001, E.Ö. 1607. 135. Rosa canina L. subsp. canina, 20.07.2001, E.Ö. 1608. 136. R. foetida J. Herm., 13.05.2001, E.Ö. 1581. 137. Sanguisorba minor Scop. subsp. magnolii (Spach.) Briq., 10.06.2001, E.Ö. 1582. 39- Rubiaceae 138. Asperula arvensis L., 12.05.2001, E.Ö. 1583. 139. Galium verum L., 07.06.2001, E.Ö. 1584. 40- Salicaceae 140. Populus nigra L., 20.07.2001, E.Ö. 11424. 141. Salix babylonica L., 20.07.2001, E.Ö. 1427. 41- Solanaceae 142. Hyoscyamus reticulatus L., 20.07.2001, E.Ö. 1428. 42- Scrophulariaceae 143. Linaria chalepensis (L.) Miller var. chalepensis, 12.05.2001, E.Ö. 1429. 144. L. grandiflora Desf., 12.05.2001, E.Ö. 1588. 145. Scrophularia xanthoglossa Boiss., 12.05.2001, E.Ö. 1436. 146. Verbascum lasianthum Boiss., 12.05.2001, E.Ö. 1437. 43- Ulmaceae 147. Celtis glabrata Steven ex Planchon, 18.06.2002, E.Ö. 1592. 148. Ulmus glabra Miller, 20.07.2001, E.Ö. 1593. 44- Urticaceae 149. Urtica dioica L., 12.05.2001, E.Ö. 1438. 45- Valerianaceae 150. Valerianella discoidea (L.) Lois. 29.07.2001, 1599. 46- Vitaceae 151. Vitis vinifera L., 12.05.2001, E.Ö. 1439. 47- Zygophyllaceae 152. Tribulus terretris L., 12.05.2001, 1596. Liliopsida/ Monocotyledoneae 48- Iridaceae 153. Crocus cancellatus Herbert subsp. cancellatus, 12.10.2001, 1540. 154. Iris persica L., 06.03.2001, E.Ö. 1544. 49- Liliaceae No: 53, 2004 29
E. ÖZUSLU 155. Allium noeanum Reuter ex Regel., 18.06.2001, E.Ö. 1573. 156. A. scorodoprasum L. subsp. rotundum (L.) Stearn, 18.06.2001, E.Ö. 1574. 157. Gagea peduncularis (J. & C. Resl.) Fischer, 12.05.2001, E.Ö. 1429. 158. Hyacinthella nervosa (Bertol) Guadri, 16.03.2001, 1532. 159. Muscari comosum (L.) Miller, 09.04.2001, E.Ö. 1533 160. M. neglectum Guss., 27.02.2001, E.Ö. 1534 161. Ornithogalum platyphyllum Boiss., 14.04.2001, E.Ö. 1535. 162. O. umbellatum L., 13.04.2001, E.Ö. 1576. 50- Orchidaceae 163. Ophrys lutea Cav., 12.05.2001, E.Ö. 1589. 164. Orchis collina Banks & Sol., 10.04.2001, E.Ö. 1542. 51- Poaceae 165. Aegilops triuncialis L., 12.05.2001, E.Ö. 1440. 166. Alopecurus gerardii Vill. var. gerardii, 10.06.2001, E.Ö. 1552. 167. A. myosuroides Hudson, 03.06.2001, E.Ö. 1548. 168. A. pratensis L., 10.06.2001, E.Ö. 1553. 169. Avena eriantha Durieu, 12.05.2001, E.Ö. 1554. 170. Bromus danthoniae Trin., 18.06.2001, E.Ö. 1555. 171. Chrysopogon gryllus (L.) Trin. subsp. gryllus, 12.05.2001, E.Ö. 1442 172. Cynodon dactylon (L.) Pers., 12.05.2001, E.Ö. 1443. 173. Glyceria maxima (Hotman) Holmberg, 12.05.2001, E.Ö. 1444. 174. Hordeum bulbosum L., 12.05.2001, E.Ö. 1445. 175. Phleum exaratum Hodst ex Griseb., 14.04.2001, 1559. 176. Poa bulbosa L., 04.04.2001, E.Ö. 1560 TARTIÞMA VE SONUÇ Araþtýrma alanýnda 51 familya 133 cinse ait 176 takson belirlenmiþtir. Bunlardan 5'i Gymnospermae 171'i Angiospermae subdiviziyosuna aittir. Araþtýrma alanýndan toplanan bitki örneklerinin fitocoðrafik bölgelere göre daðýlýmlarý ve yüzde oranlarý, Ýran- Turan elementi 39 (%22), Akdeniz 29 (%16), Av-Sib. 1(%0,5) 'dir (Tablo 4). Fitocoðrafik bölge daðýlýmýndan anlaþýlacaðý gibi türlerin büyük kýsmý Ýran-Turan elementidir. Bunu Akdeniz elementi takip eder. Bu sonuç araþtýrma alanýnýn Yarý Kurak Akdeniz Ýklimi ve Ýran-Turan fitocoðrafik bölgesinde bulunmasý sebebiyle beklenen bir sonuçtur (Tablo 4). Araþtýrma alanýnda 30 yaðýþ kýþ ve ilkbahar mevsimlerinde artmakta yaz mevsimlerinde ise azalmaktadýr. Mevsimlere göre yaðýþ rejimi K.Ý.S.Y. (Kýþ- Ýlkbahar- Sonbahar- Yaz) þeklinde sýralanmaktadýr. Gaziantep Üniversitesi Kampüs Florasý ile diðer çalýþma alanlarýný fitocoðrafik bölge elementleri bakýnmýndan karþýlaþtýrdýðýmýzda, Kampüs florasýnda Ýran-Turan elementlerinin oraný, çalýþma alanýnýn Ýran-Turan fitocoðrafik Bölgesi içerisinde bulunmasýndan dolayý diðer bölge elementlerine göre daha yüksektir. Yukarý Ceyhan Vadisi (Kara 1995) hariç diðer bütün çalýþma alanlarýnda Ýran- Turan Fitocoðrafik Bölge elementleri hakim olduðu görülmektedir. Bu durum, Yukarý Ceyhan Vadisinin tipik bir Akdeniz iklimine sahip olmasý, alanýn Akdeniz coðrafik bölgesinde yer almasý ve rakýmýnýn düþük olmasý ile açýklanabilir. Diðer alanlarýn Akdeniz ile Ýran-Turan Fitocoðrafik Bölgeleri arasýnda geçiþ yeri üzerinde bulunmalarý, Anadolu Diyoganeline yakýn olmalarý ve çalýþýlan alanlarda step alanlarýnýn fazla yer teþkil etmesinden dolayý Akdeniz elementlerinin oraný yüksektir. Ayrýca, yükseklik ve baký þartlarý ile jeolojik bölgelerin birbirinden kesin sýnýrlarla ayrýlmamýþ olmasý da, hakim fitocoðrafik bölge elementleri arasýnda diðer bölge elementlerininde bulunmasýna neden olmaktadýr. Araþtýrma alanýnda en fazla türe sahip olan familya Fabaceae olup 22 türe sahiptir. Bunu 20 türle Asteraceae, 13 türle Rosaceae, 12 türle Poaceae, 10 türle Lamiaceae familyasý takip eder (Tablo 5). Araþtýrma alaný ile yakýn alanlarda yapýlan çalýþmalar tür sayýsý bakýmýndan karþýlaþtýrýldýðýnda, Kampüs Florasý, Sof Daðý florasý (Özuslu 2003) ile aþaðý yukarý benzerlik göstermektedir. Fakat, kampüs Florasýnda ikinci sýrada Asteraceae familyasý bulun- Tablo 4. Fitocoðrafik bölge elementleri bakýmýndan çalýþma alaný ile yakýn floralarýn karþýlaþtýrýlmasý. Araþtýrma Alaný Ýran Turan Akdeniz Avrupa Sibirya Geniþ Yayýlýþlýlar Sof Daðý (Özuslu 2003) 1496 m % 29 % 17 % 3 % 37 Yukarý Ceyhan Vadisi (Kara 1995) 1150m % 17,4 % 23,8 % 3,4 % 55,2 Engizek Daðý (Duman 1990) 2800m % 35,5 %13,6 % 4,9 % 46 Ahýr, Berit, Binboða ve Öksüz Daðlarý (Duman ve Aytaç 1994) 3000m % 38 % 11,5 %1,5 % 38,5 Koruyaz Daðý (Ekici 1994) 2035m % 32,4 % 10,5 % 6,4 % 46,7 Ceylanpýnar (Adýgüzel ve Aytaç 2001) % 29.9 % 9.3 % 8 % 59,2 Kampüs % 22 % 16 % 0.5 % 19 Tablo 5. Sof Daðý ve Kampüs florasýnýn en fazla tür içeren familyalara göre karþýlaþtýrýlmasý. Familyalar Sof Daðý Yukar ý Ceyhan Vadisi Engizek Daðý Ahýr, Berit, Binboða ve Öksüz Daðlarý Nemrut Daðý Koruyaz Daðý Ceylan pýnar Gaziantep Üniv. Kampüsü Fabaceae 47 59 124 115 18 69 60 22 Lamiaceae 42 19 54 64 21 59 21 10 Asteraceae 39 51 110 129 34 62 49 13 Brassicaceae 26 24 69 77 19 23 22 8 Poaceae 22 30 59 61 24 15 45 12 No: 53, 2004
Gaziantep Üniversitesi Kampüs Florasý Ekoloji maktadýr. Sof daðý'nda ise Lamiaceae familyasý ikinci sýradadýr. Bu farklýlýk, Kampüs florasýnýn antropojenik etki sonucunda bozulmuþ olmasýndan kaynaklanmaktadýr. Bu iki floradaki benzerlik alanlarýn birbirine çok yakýn olmasýnýn bir sonucudur. Karþýlaþtýrma yapýlan alanlara bakýldýðýnda, Fabaceae ve Asteraceae familyalarýnýn tüm çalýþmalarda ilk iki sýrayý aldýklarý görülmektedir. Ancak, Sof Daðý (Özuslu 2003), Ahýr, Berit, Binboða ve Öksüz Daðlarý (Duman ve Aytaç 1994) ve Nemrut Daðý (Tel 2001) çalýþmalarýnda bu sýralamanýn deðiþtiði, Sof Daðýnda birinci sýrada Fabaceae ikinci sýrada Lamiaceae familyasý, Ahýr, Berit, Binboða ve Öksüz Daðlarýnda (Duman ve Aytaç 1994) birinci sýrada Asteraceae, ikinci sýrada Fabaceae familyasý, Nemrut Daðýnda ise birinci sýrada Asteraceae ikinci sýrada Poaceae familyalarýnýn bulunduðu görülmektedir. Bunun sebebinin, Nemrut Daðý ile Ahýr, Berit, Binboða ve Öksüz Daðlarýnda (Duman ve Aytaç 1994) step alanlarýn, Sof Daðý'nda ise bozuk makilik alanlarýn hakim olmasýndan kaynaklandýðý düþünülmektedir. Yukarý Ceyhan Vadisi, Engizek Daðý ve Koruyaz Daðý, Sof Daðý ve Ceylanpýnar floralarýnda ve Çalýþma alanýmýzda Fabaceae familyasýnýn ilk sýrada yer aldýðý görülür. Bu sýralamanýn deðiþme nedeni ise çalýþma alanlarýnýn bölgeye ait karakterlerinden çok ortam þartlarý (Ýklim, Toprak yapýsý, Orman, Step vb.) ile yakýndan ilgilidir. Çalýþma alanýmýzda da bölgedeki çalýþmalara yakýn bir sonuç çýktýðý, Asteraceae ve Fabaceae familyalarýnýn ilk iki sýrada yer aldýðý görülmektedir. Asteraceae ve Fabaceae familyalarýnýn Türkiye Florasý'nda ilk iki sýrayý almalarý ve bölgenin iklim ve edafik faktörleri düþünüldüðünde beklenen bir sonuçtur. Kampüs alanýnda çoðunlukla kserofit özellikte olan bitkiler hakimdir. Kampüs alaný içerisinde fýstýk ve meyve bahçeleri de önemli yer tutmaktadýr. Alanda bulunan bu bitkilerin, yapýlan yeni binalar ve çim alanlarýn etkisiyle yaþam alanlarý daralmaktadýr. Günümüzden birkaç yýl sonra bu doðal ortamlarýn tahribi sonucunda bugün var olan bitkilerinde ortadan kalkacaðý aþikardýr. Bu bitkilerin korunmasý, tohumlarýnýn alýnarak Gaziantep Üniversitesi içerisinde kurulmakta olan Botanik bahçesinde uygun parsellerde yetiþtirilmesi ile mümkün olabilecektir. Gaziantep Üniversitesi kampüs alaný sýnýrlý bir alan olmasýna raðmen, tür çeþitliliði bakýmýndan fakir sayýlmayacak bir alandýr. Alandan toplanan toplam 176 taksonun üç tanesi endemiktir. Toplam floraya oraný %1,7'dir. Kampüs alanýnýn sýnýrlý olmasý ve insan müdahalesine maruz kaldýðý da düþünülecek olursa bu sonucun çýkmýþ olmasý endemik bitkiler açýsýndan normaldir. Gaziantep Üniversitesi Kampüsünde endemizm oraný yakýn çevresine göre çok düþüktür. Çalýþma alanýnda endemizm oranýnýn diðer çalýþma alanlarýna oranla düþük olmasýnýn baþlýca sebebi alanýnýn sýnýrlý olmasý ve insan müdahalesine maruz kalmasýdýr. Çalýþma alanýmýzla, endemik bitkilerin bulunma yüzdesi bakýmýndan benzerlik gösteren en yakýn alan Ceylanpýnar Üretme Çiftliði Florasý'dýr (Adýgüzel ve Aytaç 2001). Bu alanda endemik bitkilerin yüzdesi 2,4'dür. Endemizm oraný bakýmýndan her iki alanýnda düþük yüzdeye sahip olmasýnýn nedeni insan müdahalesi sonucunda bozulmuþ olmalarýnýn bir sonucudur. Çalýþma alanýmýzla, karþýlaþtýrma yapýlan diðer yakýn floralarýn endemizm yüzdeleri Ahýr, Berit, Binboða ve Öksüz Daðlarý (3000 m) %28,3 (Duman ve Aytaç 1994), Koruyaz Daðý (2035 m) %19,7 (Ekici 1994), Nemrut Daðý (2008 m) %18,6 (Tel 2001), Engizek Daðý (2800 m) %15,6 (Duman 1990)'dýr. Bu alanlarýn bir kýsmýnýn Akdeniz coðrafik bölgesinde olmasý, Anadolu diyagonalinin üzerinde yada yakýnýnda bulunmalarý, çalýþma alanýna göre rakýmlarýnýn çok yüksek olmasý, lokal endemik bitkilerinde yükseklerde daha fazla bulunmasý, habitat çeþitliliði ve mikroklimalarýn fazla olmasý gibi sebepler, bu alanlardaki endemizm oranýnýn Gaziantep Üniversitesi Kampüsüne oranla yüksek olmasýný saðlamaktadýr. TEÞEKKÜR Örneklerin teþhisinde yardýmcý olan Gaziantep Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü Öðretim Üyesi Doç. Dr. Elman ÝSKENDE- ROV'a teþekkür ederim. KAYNAKLAR Adýgüzel N, Aytaç Z (2001) Flora of Ceylanpýnar State Farm (Þanlýurfa- Turkey). Fl. Mediterranean 11, 333-361. Akman Y (1999) Ýklim ve Biyoiklim. Kariyer Matbacýlýk Ltd. Þti., Ankara. Aldoðan H (1992) Gaziantepliler Rehberi 1992. Aldoðan Ajans, Reklam, Turizm, Sanayi ve Dýþ Tic. Ltd. Þti., Gaziantep. Altýnayar G (1987) Bitki Bilimi Terimleri Sözlüðü. DSÝ Basým ve Foto-Film Ýþletme Müdürlüðü Matbaasý, Ankara. No: 53, 2004 31
E. ÖZUSLU Anonymous (1972) Gaziantep Ýli Toprak Kaynaðý Envanter Raporu. Köy Ýþleri Toprak Su Genel Müdürlüðü, Yayýn No: 246, Ankara. Anonymous (1999) Hava Durumu Kayýtlarý. Gaziantep Meteoroloji Müdürlüðü, Gaziantep. Baytop A (1996) Fanny Andrews Shepard (1856-1920) Her Turkish Plant Collection and Her Contribution to Flora. Tr. J. of Bot. 20, 1-7. Baytop A (1998) Botanik Kýlavuzu. Ýstanbul Üniversitesi Yayýnlarý, Yayýn No: 4058, Ýstanbul. Baytop T (2000) Anadolu Daðlarýnda 50 Yýl. Nobel Týp Kitapevleri Ltd. Þti., Ýstanbul. Davis PH (1965-1988) Flora of Turkey and the East Aegean Islands Vol: 1-10. Edinburgh Univ. Press, Edinburgh. Duman H (1990) Engizek Daðý (Kahramanmaraþ) Vegetasyonu. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Duman H, Aytaç Z (1994) Ahýr, Berit, Binboða ve Öksüz Daðlarý (Kahramanmaraþ-Kayseri) Yüksek Dað Stebinin Flora ve Vejetayonu. TUBÝTAK, TBAG - 940, Ankara. Ekici M (1994) Koruyaz Daðý (Göksun-Kahramanmaraþ) Florasý. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Guest E, Townsend CC (1966-1985) Flora of Iraq Vol. 1-9. Ministry of Agriculture and Agrarian Press, Baghdad. Heywood et al. (1964-1980) Flora Europaea Vols. 1-5. Cambridge Univ. Press, Cambridge. Kara C (1995) Yukarý Ceyhan Vadisi (Kahramanmaraþ) Florasý. Yüksek Lisans Tezi, Dumlupýnar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kütahya. Özuslu E (2003) Sof Daðý (Gaziantep) Florasý. Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep. Post GE (1932) Flora of Syria, Palestine and Sýnai (2nd. ed. revised by J. E. Dinsmore). American Press, Beirut. Tel AZ (2001) Nemrut Daðý (Adýyaman) Vejetasyonu. Doktora Tezi, Yüzüncü Yýl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Van. 32 No: 53, 2004