ET VE BALIK KURUMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 2011 YILI RAPORU

ET VE BALIK KURUMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 2011 YILI RAPORU I

Bu rapor; 03.12.2010 tarih ve 6085 sayılı Kanun ile 08.06.1984 tarih ve 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname uyarınca düzenlenmiştir. II

Kuruluşun adı Merkezi İlgili Bakanlık Esas sermayesi Ödenmiş sermayesi Ödenmemiş sermaye : Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü : Ankara : Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı : 645.000.000 TL : 601.652.600 TL : 43.347.400 TL Karar organı (Yönetim Kurulu) Karar organındaki unvanı Adı ve soyadı Temsil ettiği bakanlık veya kuruluş Kuruluştaki görevi veya mesleği Görevli bulunduğu süre Başlama tarihi Ayrılma Tarihi 1- Başkan Bekir ULUBAŞ(*) Et ve Balık Kurumu Genel Müdür 07.07.2008 Devam ediyor 2- Üye Muhammet KAYA Et ve Balık Kurumu Genel Müdür Yrd. 16.12.2008 15.12.2011 3- Üye Ahmet UÇAR Et ve Balık Kurumu Genel Müdür Yrd 16.12.2008 Devam ediyor Tarım ve Kırsal Kalkın. 4- Üye Kerem AKGÜNDÜZ Gıda Tar.ve Hay.Bak.lığı 24.12.2008 23.12.2011 Destek. Kurumu Bşk.V. 5- Üye Emin DARICI Hazine Müsteşarlığı Darphane ve Damga Matb.Gn.Md..Gn.Md.Yr 16.02.2010 Devam ediyor 6- Üye Metin SÜERDEM Gıda Tar.ve Hay.Bak.lığı Bakanlık Müşaviri 04.06.2010 Devam ediyor (*) 10.03.2011 tarihinde 24.dönem Milletvekili Genel Seçimlerine katılmak üzere istifa etmiştir. 25.05.2011 tarihinde Yönetim Kurulu Başkanı ve Genel Müdür olarak görevine başlamıştır. NOT : Halen bir atama yapılmadığı için Yönetim Kurulunda iki üyelik boş görülmektedir. III

Raporda yer alan kısaltmalar AB ABD ÇİTOSAN ET-PAŞ G.T.İ.P HACCP ISO KÖY TAGEM TAR-ET TEDAŞ TÜİK TZOB YPK : Avrupa Birliği. : Amerika Birleşik Devletleri. : Çimento Sanayi A.Ş. : Et ve Balık Sanayi A.Ş. : Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonları. : Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları. : Uluslar arası Standartlar Teşkilatı. : Kalkınmada Öncelikli Yöreler. : Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü. : Sözleşmeli Besi Sığırcılığı Projesi. : Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. : Türkiye İstatistik Kurumu. : Türkiye Ziraat Odaları Birliği. : Yüksek Planlama Kurulu. IV

İÇİNDEKİLER Sayfa No I TOPLU BAKIŞ..... I A- Üretilen malın veya hizmetin dünya ekonomisindeki yeri... I B- Kuruluşun tarihçesi, Türkiye ekonomisindeki yeri... II C- Öneriler.. XI II- İDARİ BÜNYE.. 1 A- Mevzuat.... 1 B- Teşkilat..... 5 C- Personel durumu.. 7 III- MALİ BÜNYE..... 16 A- Mali durum.. 17 B- Mali sonuçlar... 22 IV- İŞLETME ÇALIŞMALARI..... 25 A- İşletme bütçesinin genel durumu.. 25 B- Finansman..... 27 C- Giderler.. 29 D- Tedarik işleri.. 33 E- Üretim ve maliyetler... 49 F- Pazarlama... 68 G- Sigorta işleri... 80 H- İşletme sonuçları 81 İ- Bağlı ortaklık ve iştirakler.. 86 J- Kalkınma planı ve yıllık programlar.. 87 V- BİLÂNÇO... 92 - Aktif... 93 - Pasif... 106 VI- GELİR TABLOSU.... 112 VIII- EKLER... 120 V

I. TOPLU BAKIŞ A- Üretilen malın veya hizmetin Dünya ekonomisindeki yeri: Sağlıklı ve dengeli beslenme bütün canlıların en temel ihtiyacıdır. Dünya daki canlıların yaşam biçimleri incelendiğinde, hayvanların da insanlar gibi sosyal topluluklar olduğunu görmek mümkündür. Ot yiyen hayvanlarla et yiyen hayvanları karşılaştırdığımız zaman, dikkatimizi çeken en önemli husus, et yiyen hayvanlar daima ot yiyen hayvanları yönetirler. Et menşeli proteinlerin beyin ve adale gücünü artırdığı bilimsel araştırmalarla ispat edilmiştir. Sağlıklı toplumlar, fizik ve ruhsal olarak sağlıklı bireylerden oluşmaktadır. Bireyin sağlıklı olması her şeyden önce sağlıklı, yeterli ve dengeli beslenmesiyle mümkündür. Bu beslenmede et ve et ürünlerinden elde edilen gıdaların çok önemli bir yeri vardır. Gıda ve beslenme uzmanları, insanların etle beslenmediği takdirde kol gücünün ve beyin gücünün zayıfladığını ifade etmektedirler. Tarım, ekonominin temel sektörlerinden birisidir. Hayvancılık ise tarım sektörü içinde gerek ürettiği katma değer, gerekse yarattığı istihdam imkânı yönünden önemli bir alt sektördür. Diğer taraftan hayvancılık bitkisel üretimin sigortasıdır. Hayvancılığın en önemli özelliklerinden birisi de bitkisel üretimin bütün artıklarını yem olarak değerlendirip, bitkisel proteinleri hayvansal proteinlere dönüştürmesidir. Dünya nın tarım ekonomisi yönünden gelişmiş ülkelerinin lokomotif alt sektörü hayvancılıktır. Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü (TAGEM) in Türkiye hayvancılığının geliştirilmesi ile ilgili raporlarında belirtildiği gibi, hayvancılığın tarım ekonomisine katkısı genel olarak % 60, bitkisel üretimin ise % 30 oranında olduğu bilinmektedir. Avrupa Birliği tarımının lokomotif alt sektörü hayvancılık olmasına rağmen, Türkiye tarım ekonomisinin lokomotif alt sektörü bitkisel üretim ağırlıklıdır. Tarımsal yapımızı hayvancılığın ağırlıklı olduğu bir yapıya dönüştürmemiz kısa sürede halledilecek bir husus değildir. Bu sebeple AB görüşmelerinde tarım sektörü ele alındığında görüşmeler, bölüm bölüm yürütüldüğünden, hatta bir bölümdeki sorunlar halledilmeden diğer bölümlere geçilmesi mümkün olmadığından, tarımsal yapıda yaşanan bu sorunun görüşmelerde zaman kaybettireceği düşünülmektedir. Et ve et mamullerinin insan beslenmesinde önemli bir yeri vardır. Ancak bu gıda maddesinin besin değeri yönünden kaliteli olması, elde edilen hayvanın bakım ve beslenmesiyle yakından ilgilidir. Bu sebeple hayvancılık disiplinli bir işletmecilik faaliyetini zorunlu kılmaktadır. Dünya nın gelişmiş ülkeleri ile ABD ve AB ülkelerinde hayvancılık işletme hayvancılığı şeklinde yapılmaktadır. Türkiye de ise küçük aile işletmeciliği hakimdir. Ekonomik olarak yapılan değerlendirmelerde hayvancılık yıl içinde nakit akışı sağlama yönünden de önemli bir avantaja sahiptir. I

Dünya nın gelişmiş ülkelerinde, daha az hayvandan mümkün olan kaliteli ve en yüksek verimi alabilmek için ıslah çalışmalarına büyük önem verilmektedir. Bu durum maliyetlerin düşmesine önemli ölçüde katkı sağladığından, hayvancılıkla uğraşan çiftçilerin rekabet gücünü artırmaktadır. Tarımın alt sektörü olan hayvancılık, Dünya nın gelişmiş ülkelerinde, büyükbaş, küçükbaş, kanatlılar, balıkçılık ve su ürünleri; konularında ihtisas işletmeciliği şeklinde yapılmaktadır. Ayrıca söz konusu ülkelerde hayvancılık, üretim, değerlendirme ve pazarlama zinciri kurularak yapıldığı için sistemli bir yapılanma söz konusudur. Bu tür sisteme dayalı işletmecilik faaliyetleri piyasalardaki konjonktürel dalgalanmalardan az etkilenmektedir. Diğer taraftan, kırmızı et, beyaz et, balıkçılık ve su ürünlerine dayalı gıda sanayi Dünya da büyük bir gelir kaynağı ve istihdam alanı oluşturmaktadır. Dolayısı ile Dünya ekonomisinde tarımın, tarım ekonomisinde de hayvancılığın çok önemli bir yeri bulunmaktadır. B- Kuruluşun tarihçesi, Türkiye ekonomisindeki yeri ve gelişimi: 1950 li yıllarda et endüstrisinin sağlayacağı ekonomik sonuçlarının yanı sıra üreticiden malın alınarak kesilmesi, stoklanması ve özellikle kış aylarında büyük yerleşim yerlerinin et açığının giderilmesi amacıyla; 28.08.1952 tarih ve 3/15597 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki K/871 sayılı Koordinasyon Kurulu Kararıyla 01.10.1952 tarihinde Et ve Balık Kurumu kurulmuş ve faaliyete geçmiştir. Kurum faaliyetleri geçen 40 yılın ardından 20.05.1992 tarih ve 92/3088 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 3291 sayılı Kanun un 13 üncü maddesine göre özelleştirilme kapsamına, 4046 sayılı Kanunun geçici 11 inci maddesine istinaden de programa alınmış ve unvanı Et ve Balık Ürünleri A.Ş. olarak değiştirilmiştir. 13 yıl özelleştirme sürecinde kalan Şirket, Özelleştirme Yüksek Kurulunun 25.08.2005 tarih ve 2005/104 sayılı Kararı ile özelleştirme kapsam ve programından çıkartılarak, eski statüsüne iade edilmiş ve 06.10.2005 tarihinde o zamanki adı Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, şimdiki adı Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ile ilgilendirilmiştir. Yeni Ana Statü sü 17.08.2006 tarih ve 6623 sayılı T.Ticaret Sicili Gazetesi nde ve 22.08.2006 tarih, 26267 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. 1982 Anayasasının 45 inci maddesi; Devlet, bitkisel ve hayvansal üretimi artırmak maksadıyla, tarım ve hayvancılıkla uğraşanların işletme araç ve gereçleri ile diğer girdilerinin sağlanmasını kolaylaştırır. Devlet, bitkisel ve hayvansal ürünlerin değerlendirilmesi ve gerçek değerlerinin üreticinin eline geçmesi için gereken tedbirleri alır. Hükmündedir. II

Ülkemizde 4 milyon ziraat işletmesinin % 86 sında bitkisel ve hayvansal üretim birlikte yürütülmekte olup, sadece hayvancılık faaliyeti gösteren işletmelerin sayısı ise % 3 dür. Tarım gelirleri içinde hayvancılığın payı % 30 civarındadır. Bu oran Avrupa Topluluğunda % 55 dir. IX. Kalkınma Planında yer alan tarım ve hayvancılık ile ilgili temel prensipler; 2002 yılından bu yana fiyat desteği yerine uygulanmakta olan Doğrudan Gelir Desteği ödemeleri ile üretici gelirlerinde belirli bir istikrar sağlanması amaçlanmıştır. 2004 yılında YPK Kararı ile Tarım Stratejisi 2006 2010 belgesi kabul edilmiştir. Bu doğrultuda 2006 yılında çıkarılan 5488 sayılı Tarım Kanunu ile üreticiler için, üretim planlaması yapabilmelerini sağlayacak öngörülebilir ve istikrarlı bir ortam oluşturulması amaçlanmaktadır. Üretici ve üretim düzeyini risklere karşı korumak amacıyla 5363 sayılı Tarım Sigortaları Kanunu 2005 yılında çıkarılmıştır. Türkiye de, hayvancılık işletmeleri genelde küçük ölçekli olup, birim hayvan başına elde edilen verimler düşük, yem bitkileri üretimi yetersiz ve suni tohumlama sayısı uluslararası ortalamaların altındadır. Plân döneminde, hayvan başına verimlerin yükseltilerek, hayvancılık üretiminin artırılması amaçlanmasına rağmen, bu alanda sınırlı düzeyde ilerleme kaydedilmiştir. Halen kamu eliyle yürütülmekte olan eğitim ve yayım hizmetlerine üretici örgütlerinin katkısı sınırlı kalmaktadır. Bunun yanı sıra, kamu ana hizmet kurumları tarafından yapılan AR-GE çalışmalarının ilgili kurumların faaliyetlerini destekleyici şekilde düzenlenmesine ihtiyaç bulunmaktadır. Üreticilerin örgütlenmesinin geliştirilmesi amacıyla 5200 sayılı Tarımsal Üretici Birlikleri Kanunu 2004 yılında yürürlüğe girmiş olmasına rağmen, üreticilerin değişik amaçlara uygun şekillerde örgütlenmelerini destekleyici bir çerçeve oluşturulamamıştır. Kurum içi ve kurumlar arası eşgüdüm eksikliği ile kurumsal kapasite yetersizliği gibi nedenler hayvan ve bitki sağlığı ile gıda güvenliği politikalarının uygulanmasında sorunlara yol açmaktadır. Bu kapsamda, AB deki hayvan sağlığı, yem ve gıda mevzuatını bir arada ele alan gelişmelere paralel olarak hayvan sağlığı ve zabıtası, yem, zirai mücadele ve karantina ile gıda konularındaki mevzuatın bütüncül bir şekilde ele alınması önem arz etmektedir. Ülkemizde, gerek kırsal ve kentsel yerleşim birimleri, gerekse bölgeler arasındaki sosyo-ekonomik yapı ve gelir düzeyi dengesizlikleri önemini korumaktadır. Mevcut fiziki ve sosyal altyapı ile kentlerin sunduğu istihdam imkânları yoğun göç hareketlerinin yarattığı nüfus baskısını karşılamakta yetersiz kalmaktadır. Bu yapı, bölgelerin, sorunlarına ve potansiyellerine göre farklılaştırılmış tedbirleri içeren bütüncül bir bölgesel gelişme politikasını gerekli kılmaktadır. III

Diğer taraftan, yatırımların ve istihdamın artışını hızlandırmak ve bölgesel gelişmede özel sektör katkısını artırmak amacıyla yeni teşvik tedbirleri uygulamaya konulmuştur. 2004 yılında yürürlüğe giren 5084 sayılı Kanun ile ilk aşamada 36 ilde başlatılan teşvik uygulaması, 2005 yılında 49 ile yaygınlaştırılmıştır. Bu çerçevede, Kalkınmada Öncelikli Yöreler (KÖY) kapsamındaki iller, 2001 yılı kişi başına milli geliri 1.500 ABD Dolardan az olan iller ile 2003 yılı SEGE (Sosyo Ekonomik Gelişmişlik Endeksi) değeri eksi olan illerde yer alan işletmeler için, istihdam artışı şartına bağlı olarak çalışanlar üzerindeki gelir vergisi ve SSK primi ödemelerinde indirim sağlanmış ayrıca, bu işletmeler için enerji ve bedelsiz arazi desteği getirilmiştir. Kalkınmada Öncelikli Yörelerdeki, İl Özel İdareleri ve belediyelerin muhtelif projelerinin mahalli idareler ödeneğinden desteklenmesine devam edilmektedir. Gıda güvenliği ve güvenilirliğinin sağlanması ile doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı gözetilerek, örgütlü ve rekabet gücü yüksek bir tarımsal yapı oluşturulmalıdır. Üretimin talebe uygun olarak yönlendirilmesini sağlayacak politika araçları uygulanırken, Türkiye nin AB üyeliği sonrasında Birlik içinde rekabet edebilmesi için tarımsal yapıda gerekli dönüşüme öncelik verilmelidir. Tarım ürünleri ihracatında rekabet gücünün artırılması amacıyla, ihracat destekleri dış ticarete konu ve markalı ürünlere yönlendirilmelidir. AB ye Katılım Öncesi Yardımlardan da yararlanılarak, tarımsal işletmelerde ölçek büyüklüğünün artırılması yanında, başta üretim teknikleri ve üretim koşullarının iyileştirilmesi olmak üzere, tarım ve gıda işletmelerinin modernizasyon çabaları, belirlenerek öncelikler çerçevesinde tarımsanayi entegrasyonu özendirilmelidir. Etlik küçükbaş ve büyükbaş hayvan sayılarındaki gelişmeler yıllar itibarıyla aşağıda gösterilmiştir. Kaynak, TÜİK. (Bin baş) Yıllar Sığır Manda Büyükbaş Küçükbaş Koyun Keçi toplamı toplamı 2000 10.765 146 10.911 28.492 7.201 35.693 2005 10.526 104 10.630 25.304 6.248 31.588 2006 10.871 101 10.972 26.617 6.643 33.260 2007 11.037 85 11.122 25.475 6.286 31.761 2008 10.860 86 10.946 23.975 5.593 29.568 2009 10.724 87 10.811 21.750 5.128 26.878 2010 11.433 86 11.519 23.090 6.293 29.383 2011 12.386 98 12.484 25.032 7.278 32.310 2000-2011 döneminde büyükbaşta % 14 oranında artış görülürken, küçükbaşta % 9 oranında azalmanın olduğu görülmektedir. 2011 Hayvansal Üretim TÜİK IV

verilerine göre; önceki yıla göre 2011 yılı sonu itibarıyla toplam büyükbaş hayvan sayısı % 9, küçükbaş hayvan sayısı % 10, oranında artış göstermiştir. Türkiye nin yıllar itibarıyla kırmızı ve beyaz et üretimi aşağıda gösterilmiştir. Yıllar Kırmızı et (bin ton) Beyaz et (bin ton) 2006 438 935 2007 577 1.100 2008 482 1.123 2009 414 1.324 2010 781 1.444 2011 777 1.613 Kaynak: TÜİK. Tablonun incelenmesinden de görüleceği üzere, kırmızı et üretimi yıllar itibarıyla inişli çıkışlı bir seyir takip etmiştir. Ancak, 2011 yılında kırmızı et üretimi, 2010 yılına göre toplamda % 1 oranında azalarak 777 bin tona düşmüştür. 2011 yılı gelişmiş ülkeler ve Türkiye de kişi başına tüketilen et miktarı; Tüketilen et ABD AB Türkiye Kırmızı et (kg) 72 60 10 Beyaz et (kg) 45 16 9 Toplam 117 76 19 Kaynak: TZOB- 2009 Raporu AB de hayvansal ürünlerin pazarlanmasında kooperatiflerin ve üretici birliklerinin yeri tartışılamayacak kadar önemlidir. Türkiye de AB nin aksine ihtisaslaşmış hayvancılık işletmelerinin sayısı oldukça azdır. Tarım işletmelerinin sayısal olarak fazla olmasına karşın, küçük ve dağınık olmaları önemli yapısal sorunları da beraberinde getirmektedir. Söz konusu yapısal sorunlar giderilmedikçe hayvancılığın gelişmesi mümkün görülmemektedir. Diğer taraftan Türkiye deki kişi başına yapılan et tüketimi kayıt altına alınan üretim rakamları üzerinden hesaplandığı için diğer ülkeler karşısında oldukça düşük görünmektedir. Halbuki, yüksek oranda kayıt dışı kesimlerin olduğu bilinmekte olup, bunların tüketime dahil edilmesi mümkün görülmemektedir. Bu itibarla kayıtlara dayalı rakamlar fiili durumla çelişmektedir. Türkiye nin yıllar itibarıyla büyük ve küçükbaş hayvan kesimi ve et üretimi aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. V

Büyükbaş et üretimi Küçükbaş et üretimi Yıl Adet Ton Karkas kg Adet Ton Karkas kg 2000 2.125.101 358.685 169 7.277.022 132.532 18 2005 1.639.391 323.258 197 4.834.047 86.133 18 2006 1.760.655 342.479 195 5.566.457 93.905 17 2007 2.014.674 434.395 216 7.725.700 132.152 17 2008 1.743.405 371.967 196 6.356.428 110.491 17 2009 1.506.985 326.309 217 4.603.390 86.308 19 2010 2.617.966 621.981 237 8.093.130 158.747 20 2011 2.579.020 646.521 251 6.733.638 130.394 19 Kaynak. TÜİK Yukarıdaki çizelge incelendiğinde yıllar itibarıyla hayvan sayılarında ve et üretimlerinde dalgalanmalar görülmektedir. Bu durum hayvancılığın istikrarlı bir şekilde gelişme göstermediği biçiminde değerlendirilmektedir. Hayvancılığın gelişmesini olumsuz yönde etkileyen faktörlerin başında gelen kaba yem açığı, son yıllarda yapılan destekler sayesinde giderilmiş olmasına rağmen hayvan sayısında beklenen artışın sağlanamayışı yem desteği ile birlikte başka tedbirlerin de alınması gerektiğini ortaya koyması bakımından önemli görülmektedir. Kurumun son beş yıla ilişkin faaliyetleri aşağıda toplu bilgiler çizelgesinde gösterilmiştir. VI

Toplu Bilgiler Ölçü 2007 2008 2009 2010 2011 Son iki yıl farkı Sermaye Bin TL 400.000 460.000 510.000 610.000 645.000 35.000 6 Ödenmiş sermaye 367.252 404.302 474.102 532.652 601.653 91.501 17 Öz kaynaklar 49.326 46.183 87.320 136.478 156.625 20.147 15 Yabancı kaynaklar 27.894 30.009 42.693 179.996 132.212 (47.784) (27) Finansman giderleri - - 176 1.217 2.969 1.752 144 Maddi duran varlıklar (Edinme değeri) 74.460 76.610 101.445 128.091 178.302 50.211 39 Maddi duran varlıklar birikmiş amortismanı 29.944 31.828 33.671 39.205 46.767 (7.562) (19) Yatırımlar için yapılan nakdi ödemeler Bin TL 453 1.736 26.194 26.703 34.065 7.362 28 Yatırımların gerçekleşme oranı (nakdi) % 11 40 84 77 77 - - Başlıca alım miktarı Ton 14.016 8.343 24.338 77.536 43.363 (34.173) (44) Tüm alım tutarı Bin TL 94.361 71.364 199.669 538.532 382.676 (155.856) (29) Başlıca üretim miktarı (Göv.et.bey. et Ton 8.492 7140 19.173 33.389 23.223 (10.166) (30) dahil) Tüm üretim tutarı (üretim maliyeti) Bin TL 104.072 102.251 243.087 493.934 516.424 22.490 5 Üretim kapasitesi (Gövde etler) Ton 70.833 81.500 81.500 81.500 146.500 65.000 80 Kapasiteden yararlanma oranı % 9 6 18 29 14 (15) (52) Başlıca satış miktarı (Gövde, parça,kanatlı) Ton 9.438 7.682 20.763 33.382 37.500 4.118 12 Net satış tutarı Bin TL 97.243 80.298 219.353 481.311 492.714 11.403 2 Stoklar -İlk madde ve malzeme. Bin TL 1.117 1.202 978 42.022 3.137 (38.885) (93) -Mamuller Bin TL 19.764 20.341 21.744 118.379 89.184 (29.195) (25) -Diğer Stoklar Bin TL 12 568 282 443 161 57 Memur (ortalama) Kişi 64 72 91 98 98 - - Sözleşmeli (ortalama) Kişi 199 192 176 202 231 29 14 İşçi (ortalama) Kişi 807 749 739 683 715 32 5 Personel için yapılan tüm giderler Bin TL 33.897 36.086 38.001 39.998 50.330 10.332 26 Cari yıla ilişkin: - Memurlar için yapılan giderler Bin TL 2.547 2.911 3.813 4.336 5.605 1.269 29 - Memur başına aylık ortalama giderler TL 3.316 3.369 3.492 3.687 4.815 1.128 31 - Sözleşmeliler için yapılan giderler Bin TL 5.157 5.337 5.572 6.290 8.264 1.974 31 - Sözleşmeli başına aylık ortalama gider TL 2.160 2.316 2.638 2.595 2.670 75 3 - İşçiler için yapılan giderler Bin TL 23.213 23.909 24.856 25.263 32.701 7.438 29 - İşçi başına aylık ortalama gider TL 2.397 2.660 2.803 3.082 3.673 591 19 Dönem kârına ilişkin vergi ve diğer yasal yükümlülükler Tahakkuk eden vergiler Bin TL 6.591 11.513 15.718 9.791 26.223 16.732 171 GSYH ya katkı (üretici fiyat.) Bin TL 853 (2.183) 4.008 38.835 16.288 (22.547) (58) GSYH ya katkı (alıcı fiyat) Bin TL 7.412 3.836 19.694 48.530 42.936 (5.594) (12) GSMH ya katkı alıcı fiyatlarıyla Bin TL 7.412 3.836 19.694 48.530 42.936 (5.594) (12) Zararlılık % 70 87 62 11 31 20 182 Faaliyet kârı veya zararı Bin TL (31.460) (35.930) (32.360) (8.090) (49.252) (41.162) (509) Dönem net kârı veya zararı Bin TL (34.463) (40.192) (28.663) (9.392) (48.854) (39.462) (420) Bilanço kârı veya zararı Bin TL (289.711) (324.174) (364.366) (393.029) (402.421) (9392) (2) Artış veya azalış % Et ve Balık Kurumu 1952 yılında kurulmuş olup, 1953 yılında üretime başlamıştır. Kurulduğu yıldan itibaren kesintisiz 39 yıl üreticiye ve tüketiciye çok önemli hizmetler verdikten sonra 1992 yılında özelleştirme kapsamına alınmıştır. Özelleştirme süreci 13 yıl sürmüş olup, Kurum bu süreçte varlıklarının büyük bir VII

kısmını, üretim teknolojisini ve çalışma şevkini kaybetmek zorunda kalmıştır. Ancak Türkiye de hayvancılığın önemli bir darboğaza girmesi, sorunların aşılması için sektörün yeni desteklere ihtiyaç duyması sebebiyle 2005 yılında Et ve Balık Kurumu, ek görevler verilerek özelleştirme kapsam ve programından çıkartılmıştır. Kurum yeniden yapılandırılarak, Türkiye hayvancılığının gelişmesi için düzenleyici ve destekleyici bir rol üstlenmesi, piyasa ekonomisi kuralları içinde rekabet koşullarının tesisine katkıda bulunması, tekelleşmenin önüne geçmesi gibi konularda sorumluluklar verilmiştir. Ayrıca, bu görevlere ek olarak kârlılık verimlilik ilkeleri doğrultusunda çalışarak kamu yararını gözetmesi ve sermaye birikimine katkıda bulunması görevleri de yüklenmiştir. Asıl görevi et sektöründe ticari işletmecilik olan Kuruma, hazırlanan yeni Ana Statü ile, kamu hizmeti niteliğinde görevler verildiği görülmektedir. Bunları, hayvancılığın teşvik edilmesi ve istikrarlı bir şekilde gelişmesine yardımcı olunması, halk sağlığı ve hayvan sağlığı açısından tehlike arz eden hastalıklara yakalanmış hayvanların imha edilmesi, Bakanlar Kurulu kararı ve ilgili Bakanlık veya mercilerce verilecek görevlerin yerine getirilmesi olarak sıralamak mümkündür. Yeni Ana Statü ile verilen bu görevlerden, İlgili Bakanlık veya mercilerce verilecek görevleri yerine getirmek ifadesi, 233 sayılı KHK nin 40 ıncı maddesinde belirtilen Bakanlık ile KİT ilişkileri tanımına pek uymadığı görülmektedir. Diğer yandan, aynı KHK nin 35 inci maddesinin 2 ve 3 üncü fıkraları gereğince üretilen mal ve hizmetlerin fiyatlarının Bakanlar Kurulunca tespit edilebileceği ancak mahrum kalınan kârın hazine tarafından karşılanması gerektiği hüküm altına alınmıştır. Genel olarak yasal değerlendirmeler dikkate alındığında, KİT statüsündeki bir Kuruluşun ilgili Bakanlıkla olan ilişkileri faaliyetlerin hukuka uygun olarak yürütülmesinin gözetimi boyutunda kalması gerektiği düşünülmektedir. Öte yandan, Mercilerce verilecek görevleri yerine getirmek şeklindeki düzenlemenin de, Kurumun tüzel kişiliği ve özerk faaliyetleri açısından belirsizlikler taşıdığını söylemek mümkündür. Kurumun örgüt yapısı merkez ve taşra birimlerinden oluşmaktadır. Merkez teşkilatı, Genel Müdür, Genel Müdür Yardımcıları, Yönetim Kurulu, teftiş kurulu, hukuk müşavirliği ve daire başkanlıklarından oluşmaktadır. Taşra teşkilatını ise değişik illerde bulunan 9 adet kombina müdürlüğü oluşturmaktadır. Kuruluşta 2011 yılsonu itibarıyla; 102 memur, 257 sözleşmeli personel ve 742 işçi olmak üzere toplam 1101 kişi çalışmıştır. Bunun dışında aynı yıl içinde Devlet Personel Başkanlığından alınan izinle altı ay süre ile 55 adet geçici işçinin de ortalama 18Adam/ Ay çalıştırıldığı görülmüştür. VIII

Yılsonu itibarıyla çalışan 1.101 personelin % 40 ına tekabül eden 444 kişisi Ankara sınırları içinde çalışmaktadır. Buna karşılık taşradaki 9 kombinada ve İstanbul Depo Müdürlüğünde toplam 914 personel görev yapmaktadır. Merkez ve taşra ünitelerinde görülen personel dengesizliğinin giderilmesi zorunlu görülmektedir. Son yıllarda Kurum, zaten yetersiz olan Pazar payını önemli ölçüde kaybetmiştir. Bilahare Kamu İhale Kanunu ile Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun çerçevesinde Et ve Balık Kurumu istisnai kuruluşlar arasına alınmıştır. Buna göre; Kamu Kuruluşlarının Kurumdan alacakları et ve ürünleri bu Kanun kapsamı dışına çıkartılmıştır. Kurumun, Adana, Ağrı, Sakarya ve Sincan da bulunan Kombinaları modernize edilmiştir. Buna göre söz konusu tesislerde kesilen etlerin işlenerek katma değerinin artırılması mümkün hale gelmiştir. Bütçe ve finansman imkânları çerçevesinde modernizasyon çalışmalarının, diğer kombinalarda da yapılması gerekli görülmektedir. Hayvancılığın Türkiye genelindeki dağılımı dikkate alındığında özellikle Trakya Bölgesi ve Konya İlinde birer kombina yapılmasının ihtiyaç olduğu görülmektedir. Diğer taraftan kombina sayısından çok bunların Türkiye genelinde uygun dağılımı önem taşımaktadır. Halen var olan kombinaların tam kapasite ile çalıştırılamadığı da bilinmektedir. Bu itibarla, Konya ve TİGEM in Lüleburgaz İlçesi sınırları içinde bulunan Türkgeldi İşletmesinde kiralanan arazi üzerinde, bütçe ve finansman imkânları çerçevesinde birer kombina kurulması, böylece kombina sayısının dondurulması ve bundan sonra da kombinalar çevresinde talebin yoğun olduğu noktalarda soğuk depo kurarak teşkilatlanılmasının daha faydalı olacağı düşünülmektedir. Türkiye canlı hayvan piyasasında meydana gelen darboğazın ithalat yoluyla aşılması bir çözüm şekli olarak düşünülmemelidir. Halen Türkiyede izlenmekte olan hayvancılık politikalarında kısa, orta ve uzun vadede köklü değişikliklere gidilmesi zorunlu görülmektedir. Kısa vadede dişi hayvan kesilmesi ve süt tozu ithalatı durdurulmalıdır. Öncelik sırası dikkate alındığında süt sorunu halledilmeden et sorununun halledilmesi pratik olarak mümkün değildir. Yapılan araştırmalarda, bir dişi hayvanın kesilmesinin 9 erkek hayvanın kesilmesine karşılık geldiği hesaplanmıştır. Dişi hayvan ana demektir. Bu tedbirlerin alınması halinde doğuracak ana hayvan sayısının artırılmasının ve orta vadede sorunun çözülmesinin mümkün olacağı düşünülmektedir. 2011 yılında büyükbaş hayvan kesimi 45 bin baş olarak gerçekleşmiştir. Bu rakam önceki yıla göre % 145 oranında artış göstermiş olup, program hedefinin % 84 oranında gerisinde kalmıştır. Küçükbaş hayvan kesimlerinde bu yıl da kayda değer gelişmelerin olmadığı görülmektedir. Kümes hayvanı kesimleri önceki yıla göre % 22 IX

oranında gerileyerek 1.861 bin adet olmuştur. Bu rakam da program hedefinin % 81 oranında gerisinde kalmıştır. Kurumun, hayvancılık sektörünün gelişmesini desteklemek amacıyla üstlendiği görev çerçevesinde; hem canlı hayvan piyasasında hem de et piyasasında iki yönlü olarak fiyat istikrarını sağlamak gibi bir misyonu bulunmaktadır. Bir yandan canlı hayvan piyasasında fiyatın düşmesini önleyerek besicilerin ezilmesine engel olmak, diğer yandan et fiyatlarının yükselmesine mani olarak tüketicilerin ezilmesini önlemek, bu iki durum ticaretle uğraşan bir Kurum için çelişki gibi görünmektedir. Kurum, 2011 yılında canlı hayvan ve tali ürün satışları hariç, et cinsleri itibarıyla bütün satışlardan zarar etmiştir. Yapılan analizlerden anlaşıldığna göre, maliyet hasılat dengesizliği kurum zararını artırmakta olup, bu durum kaynak sorununu derinleştirmektedir. Kurumun bu soruna çözüm arayışlarını sürdürürken, bir yandan maliyeti azaltıcı tedbirleri alması, diğer yandan da katma değeri yüksek olan ürün çeşitliliğine yönelerek üretimi artırması ve piyasadaki pazar payını yükseltmesi gerekli görülmektedir. Kurumun 2010 yılı bilançosu 9.392 bin TL zarar ile sonuçlanmış olup, 2011 yılında bu zarar 39.462 bin TL artarak, 48.854 bin TL ye yükselmiştir. Yapısal olarak bazı iyileşmelerin olduğu görülmesine rağmen, faaliyetlerin zararla sonuçlanma sürecinin halen devam ettiği görülmektedir. Türkiye de 2010 ve 2011 yıllarında canlı hayvan piyasasında meydana gelen darboğazlar sebebiyle et açığının kapatılması için kasaplık canlı hayvan ithalatı yapılmıştır. Ancak uzun vadede sorunun çözümü ithalatta aranmamalıdır. Türkiye hem et hem de süt hayvancılığı konusunda geleceğe dönük yeni düzenlemeleri yapmak zorundadır. Süt hayvancılığının ve sütçülüğün sorunları çözülmeden, et hayvancılığının sorunlarının çözülmesi mümkün görülmemektedir. Çünkü et, süt hayvancılığının sonucu olarak değerlendirilmektedir. Diğer taraftan sığır etini talep baskısına karşı destekleyen et koyun etidir. Son yıllarda Türkiye koyun varlığında meydana gelen düşüşler, tüketici talebinin sığır eti üzerinde yoğunlaşmasına neden olmuştur. Bu sebeple gerek sütçü gerekse etçi ırklarda koyun varlığının artırılması, sorunun kalıcı ve sürdürülebilir bir şekilde çözülebilmesi bakımından gerekli görülmektedir. Türkiye de 2011 yılında kırmızı et üretimi (sığır, manda, koyun, keçi) toplamı 777 bin tondur. Kurumun 2011 yılı kırmızı et satışı ise yaklaşık 30 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Buna göre Kurumun Türkiye kırmızı et piyasasının % 3,8 ini kontrol edebildiği görülmektedir. Bu oranın piyasadaki fiyat regülâsyonunu sağlamasının mümkün olmadığı düşünülmektedir. Ürünlerin büyük tüketim merkezlerine ulaşması ve piyasa etkinliğinin sağlanması amacıyla 100 adet franchising sisteminin kurulması X

Yönetim Kurulunun 07.02.2011 tarih ve 21 sayılı kararıyla kabul edilmiş ve 52 adet firma ile sözleşme imzalandığı anlaşılmıştır. Kurumun 2011 yılında İstanbul Et Deposu hariç 9 adet et kombinası, Merkez muhasebe ve taşımacılık birimi hem asli faaliyetlerinden hem de dönem sonuçlarından zarar etmişlerdir. 2011 yılında önceki yıla göre Kuruma bağlı işyerlerinin faaliyet zararında % 420 oranında artış olmuştur. İstanbul Et Deposunun faaliyetlerini kârla kapatmasının nedeni, kombinalarda üretilen hazır eti satmasından ileri geldiği anlaşılmaktadır. Kurumun nominal sermayesi Yüksek Planlama Kurulunun 01.01.2011 tarih ve 2011/T-21 sayılı kararıyla 645 milyon TL ye yükseltilmiş olup, ödenmiş sermayesi 601.652,6 milyon TL dir. Cari yıl itibarıyla dönem zararı dahil birikmiş zararı 451,2 milyon TL olmuştur. Bir diğer ifade ile Kurum sermayesinin % 70 ini kaybetmiştir. Kuruluşun verimli ve kârlı duruma gelebilmesi ve et piyasasında etkin olabilmesi için kapasite kullanım oranının yükseltilerek birim sabit maliyetlerin düşürülmesi, ürünlerin büyük tüketim merkezlerine ulaşmasını sağlayacak franchising sisteminin hedefe ulaşılacak şekilde yeniden gözden geçirilmesi, modernizasyon ve otomasyonu tamamlanmayan kombinaların yenilenme faaliyetlerine devam edilmesi, düzenli hayvan tedarikini sağlayacak tedbirlerin alınması, genel müdürlüğe bağlı 11 iş yerinde nitelikli ve gerekli personel sayısının belirlenmesini teminen iş analizlerinin bir an önce yapılması gerekli görülmektedir. C- Öneriler: Et ve Balık Kurumunun 2011 yılındaki çalışmaları üzerinde Sayıştay tarafından yapılan incelemeler sonucunda getirilen öneriler aşağıdadır. 1- Kurum tarafından ithal edilen ve Lüleburgaz daki Canlı Hayvan Deposunda karantinaya tabi tutulan kasaplık hayvanlarla ilgili olarak, kesim sözleşmesi yapılan bir özel firma tarafından kesimler sırasında etlerin çalınması, Kurumun büyük ve sağlıklı karkasları ile kesimhanenin iç piyasadan topladığı zayıf ve hastalıklı karkasların değiştirilmesi, sayımlar ve incelemeler sonucunda toplam 178 hayvanın eksik çıkması gibi iddialarla adli yönden yargıya intikal eden olayın, Kurumun ilgili bakanlığı olan Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı tarafından da idari, mali ve teknik yönden bütün ayrıntıları ile incelenmesi, gerekirse soruşturulması (sayfa: 46 ), 2- Kuruma bağlı kombinalarda işletmecilik faaliyetlerinin 204 sayılı Parçalama ve İşletme Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak yapılması, uygulamanın her kombinada aynı nitelikte olmasına özen gösterilmesi, kombinalar arasında benzer uygulamaların yapılabilmesi için teknik eksikliklerin giderilmesi ve ilgili personelin hizmet içi eğitimlerinin periyodik olarak yapılması (sayfa: 52), XI

3- Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün Türkiye hayvancılığının desteklenmesi konusunda kendisine yasa ile verilmiş olan görevleri daha verimli ve etkin bir şekilde yerine getirebilmesi için; - Kurumun Trakya Bölgesinin Lüleburgaz İlçesi sınırları içinde bulunan TİGEM in Türkgeldi İşletmesinden kiraladığı arazide ve Konya İlinde birer kombina kurulması imkânlarının araştırılması, - Kombinaların bölgelerinde et talebinin yoğun olduğu noktalarda kiralama yoluyla soğuk depo kurarak teşkilatlanması, - İş gücü, zaman ve yakıttan tasarruf sağlamak, maliyetleri aşağı çekmek amacıyla kombinalarca et dağıtımının belli periyotlarda soğuk depolara, tüketiciye dağıtımların ise soğuk depolar marifetiyle yapılması (sayfa: 58), 4- Kuruluşun üretim maliyetinin düşürülmesi ile ilgili olarak; - İşgücü, zaman ve yakıttan tasarruf sağlamak amacıyla bütün kombinalarda kapasite kullanımının artırılması, alet ve ekipmanların modernize edilerek otomasyon sistemine geçilmesi, - Taşıma ve nakliyeden kaynaklanan masrafların azaltılması için bu konuda hizmet satın alınması, - Karkas kalitesi ve verimi yüksek olan hayvanların üretimde kullanılmasına özen gösterilmesi, - Üretimde çalışan personelin eğitim eksikliğinin giderilmesi, - Kurumun yeniden yapılandırılması ile ilgili programın biran önce hayata geçirilmesi hususunda gerekli gayretin gösterilmesi (sayfa:67), 5- Et ve Balık Kurumunun yaptığı toplu et satışlarında piyasada oluşacak fiyat dalgalanmalarından Kurumun olumsuz etkilenmesini önlemek amacıyla, sözleşme sürelerinin kısa tutulması veya uzun süreli sözleşmelerde tarafları zarara uğratmamak için et borsası ortalama fiyatları dikkate alınarak sözleşmelere artı eksi fiyat farkı konulması (sayfa: 70), 6- Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünde, Genel Müdürlük binası ve kombinalarda yapılması gereken modernizasyon ve otomasyon yatırımları ile ilgili olarak; - Kurumun kira ödemeyi gerektirmeyecek bir binaya kavuşturulması amacıyla; Sincan daki gayrimenkullerinin değerlendirilmesi veya ilgili kamu idareleri nezdinde girişimlerde bulunulması ve söz konusu idarelerle iletişimin sürdürülmesi, - Kurumun, Türkiye hayvancılığının gelişmesine katkıda bulunabilmesi, besicileri canlı hayvan piyasasında meydana gelen olumsuzluklardan koruyabilmesi ve XII

et piyasasında fiyatların dengeli bir biçimde oluşması için düzenleyici rolünü yerine getirebilmesi yapacağı yatırımlara bağlı bulunduğundan, söz konusu yatırımları yapabilmesi için ilgili merciler nezdinde girişimlerde bulunması (sayfa: 32,90,91), 7- Kuruma ait kombinalar ile bu kombinaların ürettiği işlenmiş eti satan franchising et mağazalarının arasındaki üretim satış dengesinin iyi planlanması, mağaza açma taleplerine izin verilirken bu planlamanın dikkate alınması, et preparatları itibarıyla satışların dengeli olması için fiyat aralıklarının satış dengesini sağlayacak şekilde belirlenmesi, Kombinalarca mağazalardan talepler alınırken yığılmanın önlenmesi için 204 sayılı Parçalama ve İşletme Yönetmeliğindeki oranlara dikkat edilmesi (sayfa: 78), 8- Kurum müşterileri ile ticari ilişkilere dair kayıtların sıhhatli takibi ile teminatı aşan tutarlarda mal teslimine fırsat verilmemesi bakımından bilgi yönetim sisteminin bir an önce tamamlanarak kullanıma alınması (sayfa: 98), 9- Raporun ilgili bölümlerinde yer alan (Ek:16) diğer öneri ve tavsiyelerin de yerine getirilmesi. Sonuç: Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün 2011 yılı bilânçosu ve 48.854.010,62 Türk Lirası dönem zararı ile kapanan gelir tablosu tasvibe sunulur. XIII

A- Mevzuat: II. İDARİ BÜNYE 1- Kanunlar ve kuruluş statüsüne ilişkin mevzuat: Et ve Balık Kurumu; Bakanlar Kurulunun 28.08.1952 tarih ve 3/15597 sayılı Kararıyla yürürlüğe konulan Koordinasyon Kurulunun K/871 sayılı Kararıyla 01.10.1952 tarihinde kurulmuştur. Koordinasyon Kurulu Kararının 1 inci maddesinde; Milli Koruma Kanununun muaddel 6 ncı maddesine göre hükmi şahsiyete haiz olmak, hususi hukuk hükümlerine tevfikan idare edilmek, aşağıda yazılı vazifeleri görmek ve mesuliyeti sermayesiyle mahdut bulunmak üzere mali ve idari muhtariyete haiz Et ve Balık Kurumu teşkil edilmiştir. olarak yer alan ifadeyle; Et ve Balık Kurumunun kurulmasındaki yasal dayanak ve sonraki maddelerde de kurumun görevi, idare organları ve şekli ile denetimi ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. 18.06.1984 tarih, 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkındaki Kanun Hükmünde Kararname ve bu Kararname uyarınca hazırlanarak 09.11.1984 tarihli Resmi Gazete de yayımlanan Ana Statü de; İktisadi Devlet Teşekkülü olarak faaliyette bulunmak üzere Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü kurulduğu hükmü yer almaktadır. Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü Bakanlar Kurulunun 20.05.1992 gün, 92/3088 sayılı Kararıyla, 3291 sayılı Kanun un 13 üncü maddesi uyarınca özelleştirilecek kuruluşlar arasına alınmıştır. İlk kombinasını 1953 yılında Erzurum da açan ve 20.05.1992 tarihinde özelleştirilmesine karar verilen Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün bu tarihte; 25 et kombinası, 2 tavuk kombinası, 2 et işleme ünitesi, 1 balık mamulleri fabrikası ve 1 soğuk hava deposundan oluşan 31 iş yeri ile sermayesinin % 98,8 ine sahip olduğu Erzincan Gıda Maddeleri Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi unvanlı bağlı ortaklığı bulunmaktaydı. 28.05.1986 tarih ve 3291 sayılı Kanun hükümleri uyarınca Bakanlar Kurulunun 20.05.1992 tarih ve 92/3088 sayılı Kararıyla özelleştirilmesi öngörülen Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü, Et ve Balık Ürünleri Anonim Şirketine dönüştürülmüş, Ana Sözleşmesi Yüksek Planlama Kurulunun 22.01.1993 tarih, 93/2 sayılı Kararıyla onaylanmıştır. 26.08.2005 tarihine kadar özelleştirme programında kalan ve bu dönemde 4046 sayılı Kanun ile Ana Sözleşme hükümlerine göre faaliyetlerini sürdüren şirket; Özelleştirme Yüksek Kurulunun 25.08.2005 tarih, 2005/104 sayılı Kararıyla özelleştirme kapsam ve programından çıkarılarak eski statüsüne iade edilmiştir. Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü olarak özelleştirme kapsamına alınan ve daha sonra anonim şirkete dönüştürülerek 26.08.2005 tarihine kadar, 13 yılı aşan bir süre özelleştirme programında kalan Şirketin programdan çıkarıldığı tarihteki iş yeri 1

sayısı satılamayan 7 adet kombinadır. 2006 yılında Ağrı Et Kombinasının, Ağrı Özel İdaresinden geri alınmasıyla işyeri sayısı 8 e, daha sonra Denizli ve Yozgat Et Kombinalarının alınmasıyla da 9 a yükselmiştir. Özelleştirme Yüksek Kurulu, Et ve Balık Ürünleri A.Ş. nin özelleştirme kapsam ve programından çıkarılarak eski statüsüne iade edilmesine ilişkin kararının gerekçesini; Faaliyetlerini kârlı olarak sürdüremeyen, sürekli zarar eden ve harcamalarını kendi kaynakları ile karşılayamayan Şirketin finansman ihtiyacı Özelleştirme Fonundan aktarılan sermaye ödemeleri ile karşılanmaktadır. Şu andaki sermayesi 300 trilyon TL sine ulaşmıştır. Bu güne kadar Şirkete aktarılan kaynağın ABD doları karşılığı 593 milyon ABD dolarıdır. Bugünkü durumu ile Şirket kuruluş amacına yönelik fonksiyonlarını yerine getirememekte, düşük kapasite ile çalıştığı için birim maliyetleri de yüksek gerçekleşmektedir. Yapılan özelleştirmelerin bir kısmı ise oluşan negatif kamuoyu nedeni ile uygulanamamaktadır. Şirketin mevcut statüsü ile devamı kamu giderlerini arttırmaktadır. Bu çerçevede, Şirketin yeniden yapılanması, AB normlarına uygun olarak hayvancılık sektöründen düzenleyici ve destekleyici bir rol üstlenmesi amacıyla, özelleştirme kapsam ve programından çıkarılmasının uygun olacağı düşünülmektedir. şeklinde açıklamıştır. Tesislerinin büyük bölümü satılan (19 adet), devredilen (5 adet) ve kapatıldıktan (3 adet) sonra eski statüsüne iade edilen kurumun kısa sürede; yüksek kapasitede üretim yapma ve verimli çalışma düzeyine ulaşmasına imkân yoktur. Özelleştirme kapsamında kaldığı 13 yıllık süre sonunda; Şirketin mevcut statüsüyle devamını kamu giderlerini artırdığı ve kaynak yaratamadığı belirtilerek eski statüsüne dönmesi; AB normlarında yeniden yapılanarak, sektörü düzenleyici ve destekleyici yönde faaliyette bulunması öngörülmüştür. Eski statüsüne geri dönen Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün Ana Statüsü, Yüksek Planlama Kurulun 24.07.2006 tarih ve 2006/T-25 sayılı Kararıyla onaylanarak yürürlüğe girmiştir. Kurumun yapısı, görev ve yetkilerinin düzenlendiği Ana Statü nün 5 inci maddesinde; Bu Ana Statü ile teşkil olunan Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü (EBK) tüzel kişiliğe sahip, faaliyetlerinde özerk ve sorumluluğu sermayesiyle sınırlı bir İktisadi Devlet Teşekkülüdür. ifadesi yer almakta ve Ana Statü nün 6 ncı maddesinde kurumun amaç ve faaliyet konuları ayrıntılı olarak düzenlenmiş bulunmaktadır. Bu maddenin birinci fıkrasında teşekkülün temel amacı; piyasa ekonomisi kuralları içerisinde, sektörde tam rekabet koşullarının tesisine katkı yaparak, kârlılık ve verimlilik ilkeleri doğrultusunda kamu yararı da gözetilerek faaliyetlerini sürdürmek ve sermaye birikimine yardımcı olmaktır. hükmüne yer verilmiştir. 2

Ana Statü nün 5 inci maddesinde Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün tüzel kişiliğe sahip iktisadi devlet teşekkülü olarak kurulduğu belirtilmekte, 6 ncı maddesinde ise; Kurumun kârlılık ve verimlilik ilkesi doğrultusunda kamu yararı da gözetilerek çalışacağı ifade edilmektedir. 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede yapılan tanımda, iktisadi devlet teşekküllerinin kârlılık ve verimlilik ilkeleri doğrultusunda çalışmaları öngörülmüş, kamu yararını gözetmekle görevli sayılmamıştır. Bu nedenlerle, Ana Statü nün 6 ncı maddesinin, 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname uyarınca değiştirilmesi gereklidir. Ayrıca; Kurumun amaç ve faaliyet konularını düzenleyen 6 ncı maddenin (b) fıkrasında, Bakanlar Kurulu Kararı ve ilgili Bakanlık veya mercilerce verilecek görevleri yerine getirmek. şeklinde yer alan geniş kapsamlı ifade; 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 35/4 ve 40 ıncı maddeleriyle uyumlu değildir. Söz konusu fıkranın 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin yukarıda belirtilen maddeleri uyarınca yeniden düzenlenmesi ve ilgili Bakanlık veya mercilerce ifadesinin çıkarılması gerekmektedir. Kurum yönetim bakımından 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname, denetim açısından 3346 ve 6085 sayılı Kanun hükümlerine tabidir. 2- Tüzükler: 2011 yılı içinde kurum ile doğrudan ilgili tüzük yayımlanmamıştır. 3- Bakanlar Kurulu kararları: - 22.12.2010 tarih ve 27793 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 09.12.2010 tarih ve 2010/1157 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına göre, Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünce Kullanılmak Üzere Damızlık Olmayan Canlı Sığır İthalatında Tarife Kontenjanı Uygulaması Hakkında Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar alınarak, 26.06.2010 tarih ve 2010/623 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünce Kullanılmak Üzere Damızlık Olmayan Canlı Sığır İthalinde Tarife Kontenjanı Uygulaması Hakkında Kararın 1 inci, 3 üncü ve 5 inci maddelerinde yer alan 31.12.2010 ibareleri 31.12.2011 olarak değiştirilmiştir. - 19.03.2011 tarih ve 27879 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 15.03.2011 tarih ve 2011/1520 sayılı Bakanlar Kurulu Kararınca, 20.12.1995 tarihli ve 95/7606 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konan İthalat Rejimi Kararına ekli I sayılı listede yer alan ürünlerin gümrük tarife istatistik pozisyonu (G.T.İ.P) ve gümrük vergileri değiştirilmiştir. - 14.05.2011 tarih ve 27934 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 06.05.2011 tarih ve 2011/1766 sayılı Bakanlar Kurulu Kararınca, 20.12.1995 tarihli ve 95/7606 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konan İthalat Rejimi Kararına ekli I sayılı 3

listede yer alan ürünlerin gümrük tarife istatistik pozisyonu (G.T.İ.P) ve gümrük vergileri değiştirilmiştir. - 02.07.2011 tarih ve 27982 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 27.06.2011 tarih ve 2011/2020 sayılı Bakanlar Kurulu Kararınca, 20.12.1995 tarihli ve 95/7606 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konan İthalat Rejimi Kararına ekli I sayılı listede yer alan ürünlerin gümrük tarife istatistik pozisyonu (G.T.İ.P) ve gümrük vergileri değiştirilmiştir. - 28.12.2011 tarih ve 28156 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 21.12.2011 tarih ve 2011/2611 sayılı Bakanlar Kurulu Kararınca, 26.06.2010 tarihli ve 2010/623 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünce Kullanılmak üzere Damızlık olmayan Canlı Sığır İthalatında Tarife Kontenjanı Uygulaması Hakkında Kararın 1 inci, 3 üncü ve 5 inci maddelerinde yer alan 31.12.2011 ibareleri 31.12.2012 olarak değiştirilmiştir. 4- Yüksek Planlama Kurulu Kararları: Yüksek Planlama Kurulunun 28.04.2011 tarih ve 2011/T-12 sayılı Kararıyla, Yozgat ilinde bulunan Yozgat Et Entegre ve Süt İşleme Tesislerinin 11.04.2011 tarihinde 233 Sayılı KHK nın 54 üncü maddesi çerçevesinde Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğüne devredilmesi, bilahare tesislerin üretime başlayabilmesi amacı ile Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığınca 2011 yılı Yatırım Programında yer alan; 2009C010070 proje numaralı Kombina Modernizasyonu ve Otomasyonu Projesi kapsamında Yozgat Et İşleme Tesisi ismiyle yeni bir alt projenin 2011 yılı Yatırım Programına alınarak 16.000.000 (onaltı milyon) TL ek ödenek tahsis edilmesinin uygun görülmesi ve Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü Yönetim Kurulunun 13.04.2011 tarih ve 57 sayılı Kararı ile de Yozgat Et Kombinası Müdürlüğü adıyla kurulan işletmenin faal hale getirilebilmesi için ihtiyaç duyulan toplam 96 adet personelin alınmasına Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve Bağlı Ortaklıkların 2011 yılına ait Genel Yatırım ve Finansman Programına ilişkin 12.10.2010 tarih ve 2010/967 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki Kararın 5 inci maddesine göre karar verilmiştir. Yüksek Planlama Kurulunun 01.11.2011 tarih ve 2011/T-21 sayılı Kararıyla, Kuruluşun 610 milyon TL olan nominal sermayesi, 645 milyon TL ye yükseltilmiştir. Yüksek Planlama Kurulunun 30.12.2011 tarih ve 2011/T-30 sayılı Kararıyla, Denizli ilinde Denizli Belediye Başkanlığına ait olup 26.04.2011 tarihinde yapılan protokol ile 04.05.2011 tarihinde Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğüne devredilen ve Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü Yönetim Kurulunun 09.05.2011 tarih ve 73 sayılı Kararı ile Denizli Et Kombinası ismi ile kurulan ve Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığınca uygun görülerek 2011 yılı Yatırım Programında yer alan; 2009C0110070 proje numaralı Kombina modernizasyonu ve Otomasyonu Projesi kapsamında Denizli Kombinası ismiyle 2011 Yılı Yatırım Programına dahil edilen 4

kombinanın faal hale getirilmesi amacıyla ihtiyaç duyulan toplam 97 personelin alınmasına, Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve Bağlı Ortaklıkların 2011 yılına ait Genel Yatırım ve Finansman Programına ilişkin 12.10.2010 tarih ve 2010/967 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki Kararın 5 inci maddesine göre karar verilmiştir. 5- Yönetmelikler: 2011 yılında yönetmeliklerle ilgili olarak, 412 sayılı Et ve Balık Kurumunun 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 3 üncü maddesinin (g) bendi uyarınca yapacağı Mal ve Hizmet Alımlarında Uygulanacak Esas ve Usuller Hakkındaki Yönetmelik ve 205 sayılı İmalat Dairesi Et Ürünleri İşletme ve İmalat Yönetmeliği ile ilgili çalışmaların devam ettiği görülmüştür. B- Teşkilat: 1- Teşkilatın yapısı: Kamu İktisadi Teşebbüsü olan kurumun organları, 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede yönetim kurulu ve genel müdürlük olarak belirlenmiştir. Genel müdürlük; genel müdür, genel müdür yardımcıları ve bunlara bağlı birimlerden meydana gelmektedir. Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün örgüt yapısı merkez ve taşra birimlerinden oluşmaktadır. Merkez teşkilatını oluşturan Genel Müdürlük; Genel Müdür, iki genel müdür yardımcısı, Teftiş Kurulu Başkanlığı, Hukuk Müşavirliği ve daire başkanlıklarından meydana gelmiştir. Kurumun değişik illerdeki sekiz adet kombina müdürlüğü de taşra teşkilatını oluşturmaktadır. 2- Karar organı: Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün karar organı olan Yönetim Kurulu bir başkan ve beş üyeden oluşmakta, Genel Müdür aynı zamanda Yönetim Kuruluna başkanlık da yapmaktadır. Yönetim Kurulu yıl içinde yaptığı 40 toplantıda 195 karar almıştır. Atama yapılmadığı için Halen Yönetim Kurulunda iki üyelik boş bulunmaktadır. Söz konusu üyeliklere atama yapılması geniş katılımla karar alınması bakımından önemli görülmektedir. 3- Yürütme organı: Kurumun yürütme organı işlevini yerine getiren Genel Müdürlük, Genel Müdür ile iki genel müdür yardımcısı ve bunlara bağlı birimlerden oluşmaktadır. 4- Servisler: Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünün Merkez Teşkilatı; Genel Müdürlük, Teftiş Kurulu Başkanlığı, Hukuk Müşavirliği, yedi daire başkanlığı ile müşavir ve başuzman olarak istihdam edilen personelden oluşmaktadır. 29.05.2009 tarihli Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile Sivil 5

Savunma Sekreterliği birimi kaldırılmış, bu görev İnsan Kaynakları Daire Başkanlığı bünyesindeki sivil savunma uzmanı tarafından yürütülmeye başlanmıştır. Servislerin faaliyetlerine raporun ilgili bölümlerinde ayrıntılı olarak yer verildiği için, bu bölümde teftiş ve danışmalık ünitelerinin çalışmaları incelenmiştir. a) Müşavir ve başuzmanlar: Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü Merkez Birimlerinin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönerge de görev tanımları; genel müdür tarafından gerekli görülen idari, mali, ticari, teknik konu ve sorunlara ilişkin inceleme yapmak, hazırladıkları raporları Genel Müdüre sunmak olarak düzenlenen müşavir ve başuzmanlar, Kurumda çalışırken çeşitli nedenlerle görevden alınan ve pasif görev yeri olarak nitelenen bu kadrolara atanan kurum personelinde oluşmaktadır. Denetim tarihinde (Ağustos /2011) kurumda müşavir olarak 11, başuzman olarak 5 personelin görev yaptığı görülmüştür. Kurumda müşavir ve başuzman kadrolarına atama yapılırken özenli davranılması ve deneyimli personelden oluşan müşavirler ile başuzmanların hizmetinden daha iyi faydalanılması önerilir. b) Hukuk servisi: Et ve Balık Kurumunun hukuk işleri, Hukuk Müşavirleri Yönetmeliği hükümleri uyarınca Genel Müdüre bağlı Hukuk Müşavirliği tarafından merkezden yürütülmektedir. 2011 yılında Hukuk Müşavirliğinde; bir adet I. Hukuk Müşaviri, 399 sayılı KHK eki II sayılı cetvele tabi olan iki avukat, bir sözleşmeli personel, bir büro işçisi, bir işçi olmak üzere beş personel görev yapmıştır. 2010 yılından 2011 yılına çeşitli konularda 158 adet dava dosyası devretmiş, 2011 yılında 80 adet yeni dava açılmıştır. Bu davaların 27 adedi Kurum tarafından açılan 53 adedi de Kuruma açılan davalardır. 2011 yılında 57 adet dava sonuçlanmıştır. 21 adet Kurumun açtığı, 36 adet Kurum a karşı açılan toplam 181 adet dava dosyası 2012 yılına devretmiştir. Takip edilen 181 dava dosyasının toplam tutarı 3.544.825,33 TL. olup, bu tutarın 3.091.595,28 TL. si Kurumun açtığı, 453.230,05 TL si ise Kurum aleyhine açılan takiplerle ilgili olduğu görülmüştür. b) Teftiş Kurulu Başkanlığı: Resmi Gazete nin 24.10.2008 tarihli sayısında yayımlanarak yürürlüğe giren Et ve Balık Kurumu Teftiş Kurulu Yönetmeliğine; Kurumun özelleştirme programından çıkması ve bu dönemde oluşan müfettiş açığının karşılanması amacıyla konulan geçici madde uyarınca ve bir defaya mahsus olmak üzere kuruluşa, kariyerden gelmeyen dört adet kurum personelinin başmüfettişliğe atanması izini verilmiştir. Bu izin doğrultusunda yapılan atamalarla birlikte Teftiş Kurulunda istihdam edilen denetim elemanı sayısı; 1 Başkan ve 6 başmüfettiş olmak üzere 7 kişiye yükselmiştir. 6

Teftiş Kurulu, 2011 yılı Teftiş Programı kapsamında yürüttüğü çalışmaları sonucu değişik konularda 12 adet Cevaplı Teftiş Raporu, 14 adet İnceleme Raporu, 4 adet Soruşturma Raporu düzenlemiştir. C- Personel durumu: 1- Personel kadroları ve personele ilişkin işlemler: Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğünde 2011 yılında istihdam edilen personelin kadro ve çalışan sayısı, ortalama personel sayısı yılsonu çalışan sayısı, önceki yıl gerçekleşmeleriyle karşılaştırmalı olarak aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir. Personel 2010 2011 Çalışan personel Ortalama kişi Norm kadro Program kadro Yıl sonu kişi Sayı Sayı Çalışan personel Ortalama kişi Yıl sonu kişi A-Memurlar: 1-Genel idari hizmetleri 98 98 100 98 102 2-Teknik hizmetler - - - - - 3-Sağlık hizmetleri - - - - - 4-Avukatlık hizmetleri - - - - - 5-Yardımcı hizmetler - - - - - Toplam (A) 98 98 100 98 102 B-Sözleşmeliler: 1-399 sayılı KHK'ye göre çalışanlar 202 202 205 231 257 2-657 sayılı Kanun'a göre çalışanlar - - - - - 3-Diğer sözleşmeliler - - - - - Toplam (B) 202 202 205 231 257 C-İşçiler: 1-Sürekli işçiler a)aylıklılar 665 665 735 701 742 b)gündelikçiler (saat ücretliler) - - - - - 2-Geçici işçiler 18-25 14 - Toplam (C) 683 665 760 715 742 Genel toplam (A+B+C) 983 965 1.065 1.044 1.101 Yüklenici işçileri 183 332 416 572 Kurumda memur ve sözleşmeliler 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararname hükümleri uyarınca istihdam edilmektedir. Kamu iktisadi teşebbüslerinin personel rejimine ilişkin düzenlemeler yapan ve 29.01.1990 tarihinde yürürlüğe giren 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararname; teşebbüs ve bağlı ortaklıklarda hizmetin memur, sözleşmeli personel ve işçiler tarafından yürütüleceği hükmünü taşımakta ve Kurum da hizmetlerini Kararnamede istihdamı öngörülen personel kanalıyla yürütmektedir. 7