2014 2023 İSTANBUL BÖLGE PLANI HAZIRLIK ÇALIŞMALARI ETKİNLİK RAPORU Etkinlik Adı Sürdürülebilir Kaynak ve Atık Yönetimi Tematik Çalıştayı Tarih, Saat 10 Mayıs 2013, 09:30 13:30 Yer WOW İstanbul Kongre Merkezi Sürdürülebilir Kaynak ve Atık Yönetimi Tematik Çalıştayı 9:30 da İstanbul Kalkınma Ajansı (İSTKA) Genel Sekreteri Doç. Dr. Abdülmecit Karataş ın hoşgeldiniz konuşması ve katılımcıların kendilerini tanıtması ile başlamıştır. İSTKA Planlama Programlama ve Koordinasyon Birimi Başkanı Burcu Özüpak Güleç tarafından 2014-2023 İstanbul Bölge Planı hazırlık sürecine, Tematik Çalıştay ın amaç ve yöntemine dair bilgi verildikten sonra, İstanbul un Kaynak ve Atık Yönetimi Konusunda mevcut durumunu açıklayan teknik bir sunum Planlama Programlama ve Koordinasyon Birimi uzmanlarından İbrahim Can AKBAYIR tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu teknik sunumda öncelikle çevresel sürdürülebilirlikle ilgili ulusal strateji ve yerel belgeler kısaca özetlenmiş olup İstanbul Benim Kampanyasının sonuçlarından bahsedilmiştir. Sonrasında ise İstanbul da Su Kaynakları ve Havza Yönetimi, Deniz ve Kıyı Alanları Yönetimi, Orman ve Tarım Alanları Yönetimi, Hava Kalitesi Kontrolü ve Endüstriyel Faaliyetlerin Çevreye Etkileri konularında mevcut duruma yönelik kısa bilgiler verilmiştir. Teknik sunumları takiben World Cafe(Dünya Kafe) yöntemi uygulanarak katılımcılar alt çalışma gruplarına bölünmüş olup, strateji çalışmaları başlamıştır. Alt Grup Çalışma Konuları 1. OTURUM SORU 1: Sürdürülebilir su kaynakları ve havza yönetiminin sağlanması için neler yapılmalıdır? SORU 2: Sürdürülebilir deniz ve kıyı alanları yönetiminin sağlanması için neler yapılmalıdır? SORU 3: Sürdürülebilir orman ve tarım alanları yönetiminin sağlanması için neler yapılmalıdır? SORU 4: Katı atık ve atık su oluşumunun azaltılması ve sürdürülebilir bir yönetiminin sağlanması oluşturulması için neler yapılmalıdır? SORU 5: Hava kalitesinin kontrolü ve iyileştirilmesi için neler yapılmalıdır?
2. OTURUM SORU: Endüstriyel faaliyetlerde hammadde, enerji kullanımı ve atık oluşumunu azaltmak ve sürdürülebilir atık yönetimi oluşturmak için neler yapılmalıdır? Kullanılan Yöntem/Yöntemler İlk oturumda World Cafe yöntemi kullanılmış olup 20 şer dakikalık 4 alt oturumda katılımcılar masa değiştirerek etkileşim içerisinde 5 farklı soruya yönelik strateji geliştirmişlerdir. İkinci oturumda ise alt çalışma gruplarında Fikir Tepsisi yöntemiyle stratejiler yazılı olarak geliştirilmiş ve gruplandırılmıştır. Çalışmanın Genel Açıklaması 2014-2023 Bölge Planı çerçevesinde TR(10) İstanbul bölgesinin Sürdürülebilir Kaynak ve Atık Yönetimi konusunda stratejik öncelikleri ve hedeflerini belirlemek amacıyla düzenlenen çalıştay kamu, özel sektör, üniversite, yerel yönetim ve sivil toplum kuruluşlarını temsilen, 34 uzman paydaşın katılımıyla gerçekleştirildi. Yarım gün süren ve toplam 2 ana oturumda gerçekleştirilen çalıştay boyunca katılımcılar karşılıklı iletişim ve etkileşim içerisinde konuyu farklı açılardan ele alarak değerli katkılarda bulunmuştur. Yapılan Sunumlar ve Strateji Önerileri Katılımcılar tarafından her bir soruya ilişkin olarak dile getirilen öneriler aşağıda yer almıştır. 1.OTURUM SORU 1: Sürdürülebilir su kaynakları ve havza yönetiminin sağlanması için neler yapılmalıdır? Mevcut yapılaşma dışında yapılaşma kesinlikle yasaklanmalı ve barajları besleyen derelerin koruma bandının 100 m üzerine çıkarılmalı Havza koruma alanlarında yerleşme ve maden alanlarına izin verilmemeli, denetimler yapılmalı Mevzuat tüm havzayı koruyacak şekilde ve değişmemek üzere yapılandırılmalı Arazi kullanım modeli belirlenmeli ve şehir planlarına yansıtılmalı İklim değişikliğiyle uyum ve etkilerinin azaltılmasına yönelik stratejiler analizler, politikalar ve planlar yapılmalı Havza alanlarında sanayi kuruluşlarına yönelik sürdürülebilirlik çerçevesinde yeni politikalar geliştirilmesi İstanbul için özerk ekolojik havza koruma odaklı mevzuat geliştirilmeli Havza planlarında su kaynakları varlık olarak ele alınmalı Sulak alanların yeniden revize edilmeli ve havza envanteri hazırlanarak havzalara özel yönetim planları yapılmalı
Taşkın alanlarına yönelik eylem planları yapılmalı ve yapılaşma kesinlikle yasaklanarak mevcut yapılaşmanın desantralizasyonu yapılmalı Plan dışına çıkılmamalı ve mutlak koruma alanları mutlaka korunmalı Yapılaşmış alan çevresine kolektör geçirilmeli, geçirilemiyorsa sızdırmaz fosseptikler yapılmalı çekimi de ücretsiz olmalı Mevcut maden ocakları çıkışına kil ve kum toplama yapılmalı Havzalarda yeni açılacak maden ocaklarının işletilmesine izin verilmemeli Şebekelerdeki su kaçaklarını önleyici altyapı revizyonu ve ileri teknoloji ile denetlenmeli ve desteklenmeli Havzalarda organik tarım uygulamaları yapılmalı ve araştırma-izleme programları desteklenmeli Tarım alanlarında sulama için bilinçlendirme, denetleme yapılmalı ve yeni metotlar geliştirilmeli Havza alanlarının su tutma amacıyla ağaçlandırılmalı Havza civarında yaşayan halk her alanda bilinçlendirilmeli (özellikle tarım, su, gübreleme ve hayvancılık) Havza civarında yaşayan halkın havza yönetiminde diğer ilgili paydaşlarla katılımı sağlanmalı Yer altı suyu korunmalı ve aşırı kullanımı önlenmeli Yoğun su tüketen endüstriyel tesisleri şehir dışına taşınmalı ve teşvikler verilmeli SORU2: Sürdürülebilir deniz ve kıyı alanları yönetiminin sağlanması için neler yapılmalıdır? Karadan kaynaklı katı atık ve atık suların denize ulaşmaması sağlanmalı ve denizlerin kirlenmesi önlenmeli Atık sular ileri biyolojik arıtmadan geçirilerek deşarj edilmeli Kıyı bölgelerden kolektörler geçirilmeli Yapılaşmanın düzgün olması da deniz ve kıyı alanları yönetimi sağlanmalı Denizin doldurulmasının önüne geçilmeli Kıyı bölgelerinde kentleşmenin önüne geçilmeli ve evler kıyıya yakın olmamalı Marinalar kontrol edilmeli ve denetlenmeli Bütüncül bir mevzuat oluşturulmalı Önemli bir problem alanı olan deniz trafiği ve kılavuzsuz geçişler denetlenmeli Denetlemelerde personel ve kapasite artırılmalı Kıyıda bulunan balık pazarı vb. yerler denetlenmeli ve denize atık atmaları engellenmeli Balıkçı barınaklarından yer alan balıkçı teknelerinden sızan sintine yağlar ile diğer atık yağlar düzenli olarak toplanmalı ve Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği gereğince bertaraf edilmeli
SORU3: Sürdürülebilir orman ve tarım alanları yönetiminin sağlanması için neler yapılmalıdır? Ormanların korunması için orman köylüsü kalkındırılmalı Orman köylülerinin ürünlerini tüketiciye ulaştırma kanalları ile ilgili çalışmalar yapılmalı Tarım ve ormancılıkta modern teknikler kullanılmalı Orman ve tarım arazilerine atılan hafriyat atıkları ve kaçak atıklar engellenmeli ve denetimler artırılmalı Ömrü biten maden sahaları kapatılırken mevzuata uymalı ve denetimler yapılmalı Rastgele ve izinsiz yapılaşmanın önüne geçilmeli, planlara uyulmalı İstanbul da tarım alanları korunmalı ve küçülmesi engellenmeli İklim değişikliği açısından meralar korunmalı Üst ölçekte belirlenen koruma alanları alt ölçekte yapılan planlarda da dikkate alınmalı Tarım alanlarında organize tarım bölgeleri kurulmalı ve buralarda yapılanmaya hiçbir şekilde izin verilmemeli Orman ve tarım alanlarıyla ilgili alınan kararların uzun vadeli etkisi olduğu düşünülere değerlendirme yapılmalı Doğal ormanlar korunmalı Doğal türlerin orman alanlarını belirlenmeli ve bu alanlar eko-turizme açılarak değerlendirilmeli Kuş gözleme alanları oluşturulmalı Orman yönetimi ve ahşap ürünleri üretiminde uluslararası sertifikalar dikkate alınarak Türkiye ye özgü bir sertifikasyon sistemi geliştirilmeli SORU4: Katı atık ve atık su oluşumunun azaltılması ve sürdürülebilir bir yönetiminin sağlanması oluşturulması için neler yapılmalıdır? Kişi başına düşen evsel atık miktarı eğitim ve farkındalık yoluyla kademeli olarak azaltılmalı İçme suyu şebekesindeki kayıp-kaçak oranları azaltılmalı ve izlemesi yapılmalı Sanayilerde atık su azaltma projeleri geliştirilmeli, bu konularda olan projeler Ar-Ge teşvikleriyle desteklenmeli Büyük konut alanlarında gri su uygulaması olmalı Halk bilinçlendirilmeli ve kapasite artırılmalı Depozito gibi çeşitli özendirici metotlar ile atıkların toplanmalı ve dönüşümü sağlanmalı Yağmur suları geri kazanılmalı Atık sular ileri biyolojik arıtılarak yeniden kullanılmalı Atıkların toplu bir arada olması yerine bölgesel atık getirme/toplama merkezleri olmalı
Mahalli kayıtsız hurdacılar, ambalaj ve kağıt atığı toplayanlar Atık Getirme/Toplama Merkezi aracılığıyla kayıt altına alınmalı İkili toplama sistemleri kurularak ve genişleterek geri kazanım özendirilmeli Atıkların kaynağında ayrıştırılması sağlanmalı Atık konusunda farkındalık yaratılmalı buna paralel olarak gerekli altyapı sağlanmalı Atıkları toplayan ve bertaraf eden birimler arasında koordinasyon olmalı Sanayide ortak arıtma ve bertaraf sistemleri oluşturulmalı Atık depolama ve atık suyla ilgili sistemler bölgesel olarak oluşturulmalı Atık borsası hayata geçirilmeli Atık depolama sistemleri kiralanabilecek şekilde olmalı ve bu yönde hizmet verilmeli Belediye katı atıklar konusunda katı atık yönetmeliği çıkarmalı Çöp vergisinde miktara göre uygulama yapılmalı Denetleyen denetim sistemleri de denetlenmeli ve kapasite artırılmalı Geri dönüşüm tesislerinin kurulması için devlet özel sektörü teşvik etmeli Yerleşim alanları ve sanayi alanları planlanırken katı atık toplama planları da yapılmalı SORU 5: Hava kalitesinin kontrolü ve iyileştirilmesi için neler yapılmalıdır? Polen kaynaklı kirliliği önlemek için ağaç türleri değiştirilmeli Asfalt kalitesinin yükseltilmeli Toz oluşumunu engellemek için hafriyat atıklarının taşınmasında ve bertarafında sulama yapılmalı Orman ve yeşil alanlar korunmalı ve artırılmalı Konutlarda merkezi sisteme geçilmeli Rüzgâr ve güneş enerjisi gibi yenilenebilir enerji türleri kullanılmalı ve bu doğrultuda teşvikler sağlanmalı Ulaşımda deniz ve raylı sistemler başta olmak üzere toplu taşımaya önem verilmeli Günlük araç kullanımı minimuma düşürülmeli Binalarda yalıtım yapılarak enerji tasarrufu sağlanmalı Park ve bahçelerin yapımında iyi kalite ağaçlar seçilmeli Çevreye daha az zarar veren araçlar tercih edilmeli ve teşvik edilmeli Kaçak yakıtlar için denetimler artırılmalı Hava kalitesi konusunda toplum bilinçlendirilmeli ve farkındalık yaratılmalı Yapılan planlarda sanayi alanlarının seçimi yapılırken rüzgâr hareketlerine göre değerlendirme yapılmalı Ölçülecek olan hava kirliliği parametreleri belirlenerek İstanbul un emisyon envanteri oluşturulmalı Şehirdeki rüzgâr sirkülasyonunu engelleyici yapıların yapılmasına izin verilmemeli Temiz yakıt kullanımı konusunda teşvikler ve hibeler verilmeli Yağ yakan araçların kontrolü ve izlemesi düzenli olarak yapılmalı
2. OTURUM SORU: Endüstriyel faaliyetlerde hammadde, enerji kullanımı ve atık oluşumunu azaltmak ve sürdürülebilir atık yönetimi oluşturmak için neler yapılmalıdır? İstanbul da eko-parklar kurulmalı ve belirli sektörler bir araya toplanmalı Kirletici sanayiler şehir dışına taşınmalı veya şehir içinde kalan sanayinin de hammadde ve enerji tüketimi ve atık üretimi azaltılmalı Tehlikeli atık ve arıtma çamurları bertaraf tesisleri bölgesel olarak artırılmalı Endüstriyel atık su arıtma tesislerinin sayısı artırılmalı Sanayide atık envanteri oluşturulmalı Sanayi kuruluşlarında ve bölgelerinde denetimler artırılmalı ve denetimlerde kurumlar arası koordinasyon sağlanmalı Denetim yapan kurumların ve çalışanlarının kapasitesi artırılmalı Atık borsası işlevsel hale getirilmeli Firmalar çevreye duyarlılık açısından uluslararası standartları göz önünde bulundurmalı ve bu yönde pazar arayışına yönelmeli Endüstriyel simbiyoz ağları oluşturulmalı Firmaların temiz üretim uygulamaları konusunda kapasiteleri artırılmalı ve teşvikler verilmeli Endüstriyel atık su arıtma tesisleri kooperatif olarak bir çatı altında olmalı Sanayi alanlarının planlanması ve üst-alt ölçek imar planı sorunlarının giderilmeli Endüstriyel tesislerde üretilen ürünlere yaşam döngüsü analizi yapılmalı, pilot uygulamalar olmalı Endüstriyel tesislerde karbon ve su ayak izi ölçümü yapılmalı ve ayak izini azaltacak önlemler alınmalı İsim Belgin KARAŞAHİN Osman SEZEN Ömer SİVİŞ Ceyhan KAHYA Nİlgün CILIZ Aynur ACAR Fulya Reyhan DUMAN Günay KOCASOY Hamiyet YURTSEVER Nevin AĞAOĞLU Esra YAZICI KATILIMCI LİSTESİ Kurum İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü İl Gıda Tarım Hayvancılık Müdürlüğü İstanbul Teknik Üniversitesi Boğaziçi Üniversitesi Marmara Belediyeler Birliği Şile Belediye Başkanlığı Boğaziçi Üniversitesi TEMA Vakfı
Gökşen ŞAHİN Hüseyin ÇAMUR Ali DURKAYA Yunis TURAL Seniye EŞKİN UZUN Aslı FIRAT Erbil BÜYÜKBAY Ceren TAN İkram ÇELİK Türker EROĞLU Seda ÖZDEMİR Gülcan BEKAROĞLU Orhan SEVİMOĞLU Yusuf TÜBEK Zahide AYDIN Aslı MASUM Müzeyyen TAHMAZ Murat ALTUN Övgü ERGÜNER YILMAZ Tümer AKAKIN Ebru TARHAN Özgür Ünlü Zeynep ÇALIM Burcu ÖZÜPAK GÜLEÇ Abdülmecit KARATAŞ Osman ALTAY Zeynep ŞİŞKOLAR Esra ÖNCÜL Hakan SİPAHİOĞLU Ahmet Alperen SAĞKAYA Duygu ÇELEBİ İbrahim Can AKBAYIR TEMA Vakfı KOSGEB İSKİ İSKİ İSTAÇ A.Ş. Çevre Dostu Yeşil Binalar Derneği İSO İTÜ Orman Bölge Müdürlüğü İBB Atık Yönetim Müdürü İBB Çevre Koruma Müdürlüğü İBB Avrupa Yakası Park ve Bahçeler Müdürlüğü İBB Deniz Hizmetleri Müdürü KOSGEB KOSGEB (İkitelli) Hazır Beton Birliği İstanbul İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü İstanbul İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü KOSGEB (Boğaziçi)