YÜK SİGORTASI GENEL ŞARTLARI A. SİGORTANIN KAPSAMI: A.1. Sigortanın Konusu: Bu sigorta gereğince yükün taşımacılık rizikolarını salimen geçirmesinde para ile ölçülebilir bir menfaati olan kimse bu menfaatini sigorta ettirebilir. Yükün yanı sıra sigorta ettirilebilen menfaatler özellikle navlun, sigorta primi ve umulan kar da olabilir. Bu sigorta, sigorta sözleşmesine konu olan yükün, sözleşmede belirtilen süre veya sefer boyunca ve yine sözleşmede tanımlanan taşıma aracı ya da araçlarıyla deniz, kara, hava veya demiryolunda taşınması yahut taşımanın olağan seyri içinde geçici olarak bir ara depoda saklanması sırasında karşılaşabileceği rizikoları, bu genel şartlar ve varsa- özel şartlar dahilinde temin eder. Bu sigorta bakımından yük terimi, taşımaya uygun ve yeterli şekilde ambalajlanmış ya da ambalajı olmayan ve dökme halde taşınan sıvı veya kuru ticari eşyayı ifade eder. Bununla birlikte, sigortacı ayrıca kabul ettiği takdirde; kullanılmış eşya, hasarlı veya iade edilen mallar, geminin güvertesinde taşınan yük, açık kamyon veya vagonda taşınan yükler, kişisel eşya veya bagaj, posta ve canlı hayvan ile benzerleri de bu genel şartlar açısından yük sayılır. A.2. Sigorta Teminatının Kapsamı: Bu sigorta, rizikonun gerçekleşmesi sonucu yükün uğrayacağı zıya veya hasarı yahut bunlarla ilgili masrafları kapsar. Zıya veya hasarın yahut masrafların kapsam ve içeriği, teminata dahil rizikolar ve istisna edilenler özel şartlar (klozlar)la belirlenir. A.3. Taşıma Aracı: Bu sigortada, taşıma aracı ile taşımanın çeşidine göre denizyolunda, karayolunda, havayolunda veya demiryolunda hareket edebilen nakliye araçları ifade edilmektedir. Başka türlü kararlaştırılmadıkça, bu sigorta, denizyoluyla yapılan taşımalarda yürürlükteki Sınıflama Klozu kapsamına dahil olan veya Türk Loydu klasına sahip gemilerle yapılan taşımaları temin eder. A.4. Teminatın Başlangıcı ve Sonu: Bu sigorta, poliçede belirtilen sefer boyunca veya süre içinde geçerlidir. Sefer veya sürenin başlaması, devamı ve sona ermesi halleri özel şartlar (klozlar)la belirlenir. A.5. Sigorta Değeri: Taraflar, değer biçilmesi için başka bir esas kararlaştırmamışlarsa, yükün yükleme yeri ve zamanındaki değeri ve taşıma aracına yükleninceye kadar yapılan bütün masraflar (sigorta masrafları da dahil) toplamı, yükün sigorta değerini oluşturur. Taraflarca kararlaştırıldığı 1
hallerde navlun, sefer sırasında ve varma yerinde yapılacak masraflar, malın sigorta değerine katılabilir. Navlun ve bu masraflar sigorta ettirilmiş olsa bile, rizikonun gerçekleşmesi nedeniyle bunlardan tasarruf edilenler için tazminat ödenmez. Umulan kar veya komisyon sigorta ettirilmek istendiği takdirde, bunlar poliçede açıkça belirtilmelidir. A.6. Aşkın ve Eksik Sigorta: Sigorta bedeli sigorta değerini aşamaz, aşan kısım varsa geçersizdir. Sigorta bedeli sigorta değerinden az ise, tazminat, sigorta bedeli ile sigorta değeri arasındaki orana göre ödenir. A.7. Abonman Sigorta Sözleşmesi: Yapılacak sigortayı genel mahiyette tarif eden abonman sigorta sözleşmesi ile, sigortalının ve/veya sigorta ettirenin, belirli bir süre içerisinde, belirli aralıklarla veya sürekli olarak bir yerden veya muhtelif yerlerden, belirli bir başka yere veya yerlere sevk ettireceği tek veya çeşitli yüklerine ait genel taşımaların tamamı, sigortacı ile, sigortanın konusu, sefer, vasıta türü, teminat şartları, fiyat, muafiyet, yükleme limiti, bildirim yükümlülüğü, prim, fesih gibi hususları içeren özel şartlar üzerinde anlaşılmak kaydıyla, güvence altına alınabilir. A.8. Sözleşme Yapılmadan Önce Rizikonun Başlaması: Sigorta, sözleşmenin yapılmasından önce gelen bir zamanda başlamak üzere de yaptırılabilir. Bu durumda, rizikonun gerçekleşme olasılığının kalmadığını, sigorta sözleşmesinin yapılması sırasında, bilerek sözleşme yapan sigortacının, geçersiz bu sigorta sözleşmesi için prim hakkı olmaz. Sigorta ettiren veya sigortalı sözleşme yapıldığı sırada rizikonun gerçekleşmiş bulunduğunu biliyor veya bilmesi gerekiyor ise, sigortacı geçersiz bu sigorta sözleşmesi için tazminat ödeme borcundan kurtulur. Ancak rizikonun gerçekleştiğini bilmeden yaptığı bu sözleşme için primin tamamına hak kazanır. Sigorta bir temsilci tarafından yaptırıldığı takdirde bilinen ve bilinmesi gereken hususlar bakımından, yalnız temsilcinin şahsı değil, temsil yetkisini veren şahsın da dikkate alınması gerekir. A.9.Başkası Lehine Sigorta: Sigorta ettiren, üçüncü bir kişinin menfaatini, onun adını belirterek veya belirtmeyerek, sigorta ettirebilir. Sigorta sözleşmesinden doğan haklar sigortalıya aittir. Sigortalı, aksine sözleşme yoksa, sigorta tazminatının ödenmesini sigortacıdan isteyebilir ve onu dava edebilir. Üçüncü kişinin adının belirtildiği durumlarda, tereddüt hâlinde, sigorta ettirenin, üçüncü kişinin temsilcisi olarak değil, kendi adına fakat üçüncü kişi lehine hareket ettiği kabul edilir. 2
Sözleşmede, sigortanın kimin menfaati için yaptırıldığı açık da bırakılabilir. Kimin olacaksa onun lehine yapılan böyle bir sigortanın, üçüncü kişi lehine yaptırıldığı anlaşılırsa, sigorta ettirenin, üçüncü kişinin temsilcisi olarak değil, kendi adına fakat üçüncü kişi lehine hareket ettiği kabul edilir. A.10. Sigorta Edilen Menfaatin Sahibinin Değişmesi: Taraflarca aksi kararlaştırılmadığı takdirde, sefer sırasında, sigorta edilen menfaatin sahibinin değişmesi halinde, sigorta ilişkisi yeni menfaat sahibi ile devam eder. Ancak sigortacının bu değişiklikten haberi yoksa rizikonun gerçekleşmesi halinde eski menfaat sahibine iyi niyetle gerçekleştirdiği tazminat ödemesiyle borcundan kurtulur. Sigorta ettiren ile yeni menfaat sahibi prim borcundan müteselsilen sorumludurlar. B. HASAR VE TAZMİNAT: B.1. Rizikonun Gerçekleşmesi Halinde Tarafların Yetki ve Yükümlülükleri: Sigorta ettiren veya sigortadan haberi olmak koşulu ile sigortalı, rizikonun gerçekleştiğini öğrenince durumu gecikmeksizin sigortacıya bildirmekle yükümlüdür. Rizikonun gerçekleştiğine ilişkin bildirimin yapılmaması veya geç yapılması, ödenecek tazminatta artışa neden olmuşsa, kusurun ağırlığına göre, tazminattan indirim yoluna gidilir. Sigorta ettiren veya sigortalı, rizikonun gerçekleşmesinden sonra, rizikonun veya tazminatın kapsamının belirlenmesinde gerekli ve sigorta ettirenden veya sigortalıdan beklenebilecek olan her türlü bilgi ile belgeyi sigortacıya makul bir süre içinde sağlamak mecburiyetindedir. Ayrıca sigorta ettiren veya sigortalı aldığı bilgi ve belgenin niteliğine göre, rizikonun gerçekleştiği veya diğer ilgili yerlerde sigortacının inceleme yapmasına izin vermek ve kendisinden beklenen uygun önlemleri almakla da yükümlüdür. Bu yükümlülüğün ihlal edilmesi sebebiyle ödenecek tutar artarsa, kusurun ağırlığına göre tazminattan indirim yapılır. Sigorta ettiren veya sigortalı, rizikonun gerçekleştiği veya gerçekleşme ihtimalinin yüksek olduğu durumlarda, zararın önlenmesi, azaltılması, artmasına engel olunması veya sigortacının nakliyeci ve üçüncü kişilere olan rücu haklarının korunabilmesi için, imkânlar ölçüsünde önlemler almakla yükümlüdür ve sigorta ettiren, sigortacının bu konudaki talimatlarına olabildiğince uymak zorundadır. Ayrıca, sigortacı, her türlü araştırmaya ve taşıma aracının zıyaı veya sefere elverişsiz bir hale gelmesi durumunda sigortalı yükün varma yerine gönderilmesi için gerekli işlemlere de girişebilir. Bunlardan dolayı sigortacının bir tasarrufta bulunduğu veya ödeme yükümlülüğünü kabul ettiği ileri sürülemez. Bu yükümlülüğe aykırılık sigortacı aleyhine bir durum yaratmışsa, kusurun ağırlığına göre tazminattan indirim yapılır. Sigortacı sigorta ettirenin veya sigortalının alınan önlemlerden doğan makul masraflarını, bunlar faydasız kalmış olsalar bile, tazmin eder. B.2. Zararın Tespiti: Bu sigorta sözleşmesinin hükümleri saklı kalmak koşulu ile yükün zıya veya hasarı nedeniyle ortaya çıkan zarar, sigortacının ya da sigortalının o yerde görevlendireceği hasar eksperi ile 3
karşılıklı olarak, eğer hasar eksperi görevlendirilmezse, o yerdeki usul ve adetlere göre belirlenir. Bu işlem, en geç rizikonun gerçekleşmesini izleyen beş (5) iş günü içinde yapılmalıdır. Sigorta ettiren veya sigortalı, hasarın belirlenmesinden önce, hasar konusu yerde ve malda, hasar sebebinin veya zarar miktarının belirlenmesini güçleştirecek veya engelleyecek bir değişiklik yapamaz; meğerki, bu değişiklik sigortacının onayı veya zararı azaltma amacı ile yapılmış olsun. Bu yükümlülüğün kusurlu ihlalinde, ihlal ile zarar arasında illiyet bulunması şartıyla, kusurun ağırlığına göre tazminattan indirime gidilir. Sigortacı, sigorta ettiren veya sigortalı tarafından, rizikonun ve/veya tazminat ödeme borcunun kapsamının belirlenmesi amacıyla yapılan makul giderleri, bunlar faydasız kalmış olsalar bile, öder. Sigorta sözleşmesinden doğan tazminat borcunun muaccel olabilmesi için, sigortalı, tazminatın hesabını gösteren bir liste ile diğer gerekli belgeleri vermek zorundadır. Bu belgeler özellikle şunlardır: 1) Sigortalı menfaatin kime ait olduğunu gösteren fatura ve diğer belgeler, 2) Yükün taşıma aracına yüklendiğini gösteren konişmento veya taşıma senedi vb. gibi belgeler, 3) Deniz taşımalarında deniz raporu veya kaza raporu, karayolu taşımalarında trafik kaza tutanağı, Havayolu taşımalarında kaza kırım raporu, demiryolu taşımalarında kaza raporu, 4) Zıya veya hasarın neden ve/veya nedenlerini ve kapsamını gösteren ekspertiz raporu, 5) Taşıyıcıya yasal süresi içinde gönderilmiş ihbar, ihtar, bildirim ya da protesto yazısı, 6) Gümrük giriş veya çıkış beyannameleri ile varsa rezerve tutanağı. B.3. Muafiyet: Taraflar aksini kararlaştırmadıkça, tazminat, muafiyet düşülmeksizin ödenir. Bir muafiyet kararlaştırılmışsa bunun türü, tutarı ve nasıl uygulanacağı özel şartla belirlenir. B.4. Tazminatın Hesabı ve Ödenmesi: Hasara uğrayan yükün kaybettiği değer, yükün varma yerindeki hasarlı değeri ile hasarsız değerinin karşılaştırılması ve bulunan yüzdenin sigorta değerine uygulanması ile hesaplanan miktardır. Yükün hasarlı değeri, değerlendirme yolu ile veya -sigortacı kabul ederse- açık arttırma ile belirlenir. Yükün hasarsız değeri ise o yükün varma yerindeki piyasa değeridir. Sigorta tazminatını ödeme borcu, rizikonun gerçekleşmesini müteakip ve rizikoyla ilgili belgelerin sigortacıya verilmesinden sonra, sigortacı tarafından genel ve özel şartlar gereğince yapılması gereken araştırmaları bitince ve ödemeye engel bir durumun bulunmaması halinde, yerine getirilir. Ödenecek tazminat borcu her hâlde rizikonun gerçekleştiğine ilişkin bildirimin yapılmasından kırk beş gün sonra muaccel olur. Sigortacıya 4
yüklenemeyen bir kusurdan dolayı inceleme gecikmişse süre işlemez. Araştırmalar, rizikonun gerçekleştiğine ilişkin bildirimin yapılmasından başlayarak üç ay içinde tamamlanamamışsa; sigortacı, tazminattan mahsup edilmek üzere, tarafların mutabakatı veya anlaşmazlık hâlinde mahkemece yaptırılacak ön ekspertiz sonucuna göre süratle tespit edilecek hasar miktarının en az yüzde ellisini avans olarak öder. B.5. Halefiyet: Sigortacı, sigorta tazminatını ödemekle, sigortalının üçüncü kişilere karşı olan tazminat talep haklarına sahip olur. Sorumlulara karşı bir dava veya takip başlatılmışsa, sigortacı, mahkemenin veya diğer tarafın onayı gerekmeksizin, halefiyet kuralı uyarınca, sigortalısına yaptığı ödemeyi ispat ederek, dava veya takibi kaldığı yerden devam ettirebilir. Sigortalı, sigortacının isteği üzerine bu hususu dispeçte veya sigorta tazminat makbuzunda yahut buna ait bir belgede belirtmeyi kabul eder. Sigortacının bu suretle sahip olduğu hak, ödenmiş olan sigorta tazminat tutarı ve bu nedenle yapılan masrafların toplamı ile sınırlıdır. B.6. Bırakma: Sigortalı yükü taşıyan araçtan haber alınamamışsa (eğer bu bir denizyolu taşımasıysa geminin planlanmış olan varış tarihinden itibaren 60 gün geçtikten sonra, kara taşımalarında ise iç taşımalarda 20 gün, dış taşımalarda ise 30 gün geçtikten sonra, haber alınamazsa kayıp sayılır ve bu süreler savaş ve benzeri olaylar - iç savaş, iç kargaşalık gibi - nedeniyle yaşanabilecek haberleşme sorunlarından dolayı en fazla üç katı güne kadar uzatılabilir.) veya sigortalı yük temin edilmiş bir rizikonun gerçekleşmesi nedeniyle hasara uğramışsa ve bu hasar dolayısıyla yükleme ve varma yerinden başka bir yerde satışı emredilmişse veya sigortalı yükün tamamının, temin edilmiş bir rizikonun gerçekleşmesi nedeniyle tam zıya olması önlenemiyorsa veya tam zıya uğramaktan kurtarmak için kurtarıldıkları zaman haiz olacağı değerden daha fazla masraf gerekiyorsa sigortalı, sigortalı yük üzerinde haiz olduğu hakları bırakarak sigorta bedelinin tamamının ödenmesini isteyebilir. Bırakma işlemine yer veren bütün hallerde, sigortacı, bırakmayı kabul etmek veya malın sahipliğini üstlenmeksizin tam zıya yolu ile ödemek seçeneklerinden birini daima seçebilir. Sigortacıya bırakma süresi içinde ulaşması gereken bırakma beyanının kayıtsız ve şartsız yapılması ve sigortacı tarafından da kabul edilmesi ve sigorta edilmiş şeyin olay sırasında deniz rizikolarına maruz kalması ve bunun yükün tamamını ilgilendirmesi şarttır. Bırakma süresi geçtikten sonra bırakma geçerli değildir. Ancak, sigortalının diğer sebepler dolayısıyla bir zararın tazminini isteme hakkı saklıdır. Bırakma beyanının dayandığı olaylar doğru çıkmaz veya beyanın tebliği sırasında artık mevcut olmazsa, bırakma beyanı hükümsüz kalır. Buna karşılık daha önce baş göstermesi halinde bırakma hakkının kullanılmasına engel olabilecek olaylar sonradan çıksa bile bırakma beyanı her iki tarafı bağlar. Sigortacı bırakma beyanını kabul etmişse, sigortalının bırakılan şey üzerinde haiz olduğu bütün haklar bırakma beyanı ile sigortacıya geçer. Sigortalı ve sigortacıların yükü ve gemiyi kurtarmak ve korumak için alacakları önlemler bırakmadan vazgeçme ya da bırakmanın kabulü anlamına gelmez. Sigorta bedelinin ödenmesi, geminin kalkma limanından çıktığı tarih ile kayıp süresi içinde varma limanına ulaşmadığı hakkında - bırakmanın haklı olduğunu gösteren - güvenilir belgelerin ibraz edilmesinden sonra, istenebilir. 5
Bu madde diğer taşıma araçlarına da uygun düştüğü ölçüde uygulanır. C. ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER: C.1. Beyan Yükümlülüğü: Sözleşmenin her safhasında sigorta ettirenin veya sigortalının yahut bunların sözleşmeyi yapmakla görevlendirdiği kişilerin azami iyi niyetle hareket etmek için öngörülmüş olan beyan yükümlülüğüne titizlikle riayet etmeleri şarttır. Sigorta ettiren veya sigortalı yahut bunların sözleşmeyi yapmakla görevlendirdiği kişiler, sözleşmenin esasına ilişkin ve kendilerince bilinen her hususu, sözleşmenin yapılması öncesinde/sırasında, teklif ile kabul arasındaki değişiklikler esnasında, sözleşmenin süresi içinde ve riziko gerçekleştiğinde sigortacıya beyan etmekle yükümlüdürler. Bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde, iyi niyete aykırı hareket edilmiş sayılır. Sigorta ettiren veya sigortalı yahut bunların sözleşmeyi yapmakla görevlendirdikleri kişiler, işlerinin olağan süreci içinde kendilerince bilinmesi gerekli her hususu biliyor sayılırlar. Rizikonun değerlendirilmesi açısından taşıdıkları önem dolayısıyla, sözleşmeyi yapıp yapmama veya şartların belirlenmesinde, basiretli bir sigortacının vereceği karara etken olabilecek her husus, sözleşmenin esası ile ilgili sayılır. Sigorta ettirenin veya sigortalının yahut bunların sözleşmeyi yapmakla görevlendirdiği kişilerin, gerek sözleşmenin yapılması öncesindeki/sırasındaki, gerek teklif ile kabul arasındaki değişiklikler esnasındaki, gerek sözleşme süresi içindeki ve gerekse de riziko gerçekleştiğindeki beyan yükümlülüğü ve bunları ihlalin sonuçlarları ile ilgili olarak Türk Ticaret Kanununun bu konudaki hükümleri uygulanır. C.2. Sigorta Priminin Ödenmesi: Sigorta ettiren, sözleşmeyle kararlaştırılan primi ödemekle yükümlüdür. Sigortacının sorumluluğu sözleşmenin yapıldığı anda başlar; taraflarca başka türlü kararlaştırılmadıkça, sigorta primi, henüz poliçe düzenlenmemiş olsa bile sözleşmenin yapıldığı anda ödenir. Prim ödeme borcunda temerrüde düşülmesi halinde Türk Ticaret Kanununun bu konudaki hükümleri uygulanır. C.3. Tebliğ ve İhbarlar: Sigorta ettiren veya sigortalının bildirimleri, sigorta şirketinin merkezine veya sigorta sözleşmesine aracılık eden acenteye, noter aracılığı yahut taahhütlü mektupla yapılır. Sigorta şirketinin bildirimleri de sigorta ettiren veya sigortalının poliçede gösterilen adresine, bu adreslerin değişmiş olması halinde ise bunların, sigorta şirketinin merkezine veya sigorta sözleşmesine aracılık eden acenteye bildirilen son adresine aynı suretle yapılır. Taraflarca imza karşılığı elden verilen mektup, telgraf, teleks veya faks ile yapılan bildirimler de taahhütlü mektup hükmündedir ve sigorta sözleşmesinde belirlenen elektronik haberleşme yöntemleri ile de tebliğ ve ihbar yapılabilir. C.4. Vergi, Rüsum ve Harçlar: 6
Sigorta sözleşmesi, sigorta bedeli veya prim ile ilgili ve halen uygulanan veya ileride konulabilecek vergi, rüsum ve harçlar sigorta ettirene aittir. C.5. Ticari ve Mesleki Sırların Saklı Tutulması: Sigortacı ve sigortacı adına hareket edenler, sigorta ettiren ve sigortalıyla ilgili olarak öğrenecekleri ticari veya mesleki sırları gizli tutmakla yükümlüdür ve bu yükümlülüğe uyulmamasından doğacak zararlardan sorumludurlar. C.6. Yetkili Mahkeme ve Tahkim: Sigorta sözleşmesinden doğan anlaşmazlıklarda sigorta şirketinin merkezinin bulunduğu yerdeki mahkemeler yetkilidir ve Türkiye Cumhuriyeti kanunları uygulanır. Sigortalı, sigortacı Sigorta Tahkim Sistemine üye ise, bu sistemden yararlanabilir. Sigortacının Sigorta Tahkim Sistemine üye olup olmadığı bilgisi ile üye olduğu durumda Sigorta Tahkim Komisyonunun iletişim bilgisine poliçede yer verilir. C.7. Zamanaşımı: Sigorta sözleşmesinden doğan bütün istemler, Müşterek Avarya garame payları hariç, alacağın muaccel olduğu tarihten başlayarak iki yılda zamanaşımına uğrar. Müşterek avarya garame payları için ise zamanaşımı, dispeçin tanzim tarihinde işlemeye başlar ve bir yıldır. C.8. Özel Şartlar: Bu genel şartlara tarafların anlaşmasına göre eklenecek ya da poliçeye yazılacak özel şartlar (klozlar), bu sigorta sözleşmesinin ayrılmaz bir parçası olup genel şartlara göre öncelikli olarak uygulanır. 7