Gazi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü ENM 307 Mühendislik Ekonomisi Ders Sorumlusu: Prof. Dr. Zülal GÜNGÖR Oda No:850 Telefon: 231 74 00/2850 E-mail: zulal@mmf.gazi.edu.tr
Gazi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü ENM 307 Mühendislik Ekonomisi Ders Sorumlusu: Prof. Dr. Zülal GÜNGÖR Oda No:850 Telefon: 231 74 00/2850 E-mail: zulal@mmf.gazi.edu.tr
İşlenecek Konular GİRİŞ: Mühendislikte ekonomik karar verme, mühendislik ekonomisinin endüstri mühendisliğindeki yeri TEMEL KAVRAMLAR: Mühendislik ekonomisinin temel kavramları, yatırım değerlendirme ölçütleri PARA ve ZAMAN DEĞERİ: Paranın maliyeti ve ekonomik eşdeğeri, faiz oranlarının hesaplanması FAİZ ORANI HESAPLARI: Nominal ve efektif ve faiz oranları; faiz formüllerinin çıkartılması faiz tablolarının kullanılması, Excel tablolarının yardımı ile yatırım değerlendirme tekniklerinin kullanılması YATIRIM DEĞERLENDİRME TEKNİKLERİNİN ÖZELLİKLERİ: Finansal ve finansal olmayan yatırımlar, yatırım stratejileri YATIRIM DEĞERLENDİRME TEKNİKLERİ: Net bugünkü değer analizi 1. ARASINAV
İşlenecek Konular YATIRIM DEĞERLENDİRME TEKNİKLERİ: Yıllık eşdeğer analizi, İç verim oranı, geri ödeme devresi analizi, Gelecek değer analizi, kazanç maliyet oranı analizi. DUYARLILIK ANALİZLERİ: Mühendislik ekonomisi parametrelerindeki değişikliklerin sonuçlara etkisi, başa baş noktası analizi ENFLASYONİST ORTAMDA KARAR VERME: Enflasyonun mühendislik ekonomisi hesaplarına etkileri ve yatırım değerlendirme tekniklerinin enflasyonist ortamda tekrar gözden geçirilmesi. Vergi ödendikten sonraki net gelirli yatırımların değerlendirilmesi 2.ARASINAV MÜHENDİSLİK EKONOMİSİNDE ÖZEL KONULAR: Yenileme analizleri, yatırımların ekonomik ömrünün hesaplanması
Yararlanılacak Kaynaklar I. C. S. Park, Contemporary Engineering Economics, Prentice Hall, Third Edition http://www.eng.auburn.edu/~park/cee.html II. W. J. Fabrycky, G. J. Thuesen, Economic Decision Analysis, Prentice Hall, Second Edition III. E. P. Degarmo, W. G. Sullivan and J. A. Bontadelli, Engineering Economy, Macmillan Publishing Company, Eight Edition
1. Karar Ekonomisi 1.1. Giriş Mühendislikte doğru problemi belirlemek önemlidir. Karar problemini çözmek için çeşitli bölümlere bağlı insanların bir arada çalışması gereklidir. Pazarlama Planlama Finans Üretim Satış Karar Aşaması
Karar Aşaması Karar aşamasında pek çok faktör rol oynar. Bunlardan en önemlileri; Para, Zaman, Risk tir. Para ve zamanı birleştirerek ekonomik bir fayda ölçütü oluşturabiliriz.
1.2. Mühendislik Ekonomisinde Karar Stratejileri Yeni proje fikirleri ortaya çıkınca; 1. Malzeme makine ve proses seçimi 2. Makinelerin yenilenmesi 3. Yeni ürün tasarımı ve gelişimi 4. Maliyet tasarrufu ve etkinliği 5. Servis geliştirilmesi
1.3. Karar Ekonomisinin Diğer Disiplinlerle olan ilişkisi Şekil 1: Karar Ekonomisinin Diğer Disiplinlerle olan ilişkisi
Rasyonel Karar Verme Prosesi 1. Karar Verme Problemini Belirle 2. Hedef veya amaçları belirle 3. İlgili bilgi ve dataları toparla 4. Olabilecek alternatifleri oluştur 5. Kullanılabilecek karar kriterlerini belirle 6. En uygun alternatifi seç
Hangi arabayı satın alalım? 1. Araba ihtiyacı 2. Güvenlik ve zaman tasarrufu 3. Teknik ve finansal bilgilerin toparlanması 4. Toyota ve kia alternatiflerinden birini seç 5. Minumum harcama tutarı 6. Kia yı seç
Mühendislik Probleminin Karar Aşamaları Planlama Yatırım Üretim Pazarlama Kar
2. Biz bu derste aşağıdaki sorulara cevap arayacağız? 1. Mühendislik ekonomisi nedir? Neyle ilgilenir? 2. Mühendis nedir? 3. Ekonomi nedir? 4. Yatırım nedir? Kaça ayrılır? 5. Proje nedir? 6. Cari işlem bütçeleri, 7. Sermaye harcamaları nelerdir? 8. Niçin yatırım yapıyoruz? 9. Yatırımların sınıflandırılması 10. Yatırım projesinin unsurları 11. Proje değerlendirilmesi 12. Proje konusunda Mühendisin ilgilendiği kavramlar
Bir mühendisin iş hayatındaki rolü; Çeşitli karar aşamalarında; proses, üretim, pazarlama, finans gibi Ekipman tedarikinde bulunmak, Ürün tasarımı yapmaktır.
Ekonomi: İnsan ihtiyaçlarını karşılamak, içinde bulunduğu maddi şartları düzeltmek, toplumun refahını en üst seviyeye çıkartmak için, eldeki mevcut ekonomik kaynaklardan optimum faydayı sağlamayı planlayan bilim dalıdır. Mühendislik Ekonomisi: Alternatif olanaklar içinde en uygununu seçmeyi planlar. Mühendis minimum maliyet ile maksimum üretimi yapmak ister. Dolayısıyla mühendis ilgilendiği sahayla ilgili olarak araştırmak, tanımlamak, alternatifleri ortaya sermek ve uygun olanını seçmek zorundadır. Bu amaçlarını gerçekleştirmek için projeler üretir. Projenin teknik yönü ve mali yönü ayrı ayrı belirtilmelidir. Hazırlanan projeler geleceğe yöneliktir ve her proje bir mal ve hizmet üretimini amaçlar. Projeler bir anlamda yatırım demektir.
Yatırım: Milli ekonomi açısından üretim mallarına (tesis, teçhizat ve stoklara) belli bir dönem süresince genellikle bir yılda yapılan net ilavelerdir. Ekonominin üretim gücünü arttırmaya yönelik yatırımlara reel yatırımlar; Ekonominin üretim gücünü arttırmayan yatırımlara ise reel olmayan yatırımlar, yani mali yatırımlar adı verilir. (hisse senedi, tahvil, bono.)
2.1. Yatırımların Sınıflanması 1. Stratejik yatırımlar: Büyük yatırımlar, firmanın yeni bir politika izlemesi gerekir. 2. Taktik yatırımları: Politika önemli ölçüde değişmiyor 3. Bağımlı yatırımlar: 1. yatırımla, 2. yatırım bağımlı( nakit akımı bakımından) 4. Bağımsız yatırımlar 5. Tamamlayıcı yatırımlar: Birincinin kabulü ikinciyi sağlıyorsa 6. İkame yatırımlar: Birincinin kabulü ikinciye imkan bırakmıyorsa
2.2 Yatırım Projesinin Unsurları Yatırımın tutarı: Proje ile ilgili satınalma, veya üretim bedeleri, taşıma, montaj giderleri, vergiler, binalar, depolar, arazi için ödenecek bedeller. Yatırımın ömrü: a) Fiziki ömür: Fiilen üretimde kullanıldığı zaman b) Ekonomik ömür: Yatırımın faydalı olmak üzere üretimde kullanılabileceği süreyi kapsar. 4. Yatırımın hurda değeri: Yatırımın servisten çekildikten sonra alabileceği en son değeri kapsar. 5. Yatırımın verimi: Verim en genel tarifi ile çıktı /girdi dir. Yatırımdan beklenen minumum verimi ifade eder. Minumum attractive rate of return den ( En düşük çekici verim oranı) (MARR) bu oran küçükse yatırım red edilir, değilse kabul edilir.
3. Para zaman ilişkisi ve nakit akımlarının karşılaştırılması Sermaye üretime ayrılmış üretim araçlarıdır. Biz sermayeyi kendimiz doğrudan üretimde kullanabiliriz, veya üretimde kullanılmak üzere bir başka şahsa borç verebiliriz. Borç verdiğimiz kişi bu borç için bize fazlalık öder, bunun sebebi, 1. Sermayesini bir başkasına bıraktığı için riske katlanıyor demektir, 2. Ayrıca bu sermaye değiş tokuşu süresince bir takım masraflar olmuştur bunların karşılanması gerekmektedir. 3. Sermayeyi kullanan yeni kişi bu sermayeden belli bir miktar kar elde etmiştir, onun da bir kısmını sermayeyi ödünç aldığı kişiye vermesi gerekir. Bu ödenen fazlalığa faiz denir. Bu sermayeyi kendimiz kullanmış olsaydık elde edilecek fazlalığa kar adı verilir.
3.1. Faiz oranı Faiz oranı = fonu kullanmak için ödenecek miktar / kullanılan fon*100 Faiz oranı: 1. Kaybetme riski 2. Masraflar 3. Kar veya kazancı içinde bulundurmalıdır.