Geliş Tarihi:

TARIM B İ L İMLER İ DERGISI 2004, 10 (2) 158-162 Biyolojik Silaj Katk ı Maddeleri Kullan ı larak Yap ı lan Küçük Plastik Balya M ıs ı r Silajlar ı n ın Kalite Özellikleri, Yem De ğeri ve Kuzu Besisinde Kullan ımı Üzerine Bir Ara şt ı rma Ismail FiLYA 1 Ekin SUCU' Hülya HANOĞ LU 2 Geliş Tarihi: 01.05.2003 Özet: Bu araşt ı rma silaj katk ı maddesi olarak kullan ı lan iki farkl ı laktik asit bakteri inokulant ı n ı n, küçük plastik balya m ı s ı r (Zea mays) silajlar ı n ı n fermantasyon ve aerobik stabilite özellikleri ile in situ rumen parçalanabilirlik özellikleri ve kuzu besisinde kullan ı m ı üzerindeki etkilerinin belirlenmesi amac ı ile düzenlenmi ştir. Araşt ı rman ı n ilk bölümünde kullan ı lan m ı s ı r hamur olum döneminde hasat edilmi ş (% 34.0±0.13 KM), yakla şı k 2.0 cm boyutunda parçalanan taze materyal inokulant A (Pioneer 1188, USA) ve inokulant B (Maize-All, Alltech, UK) ile ayr ı ayr ı muamele edilerek (10 6-1 ), yakla şı k 30 kg kapasiteli ve hava geçirmeyen plastik balyalara silolanm ışlard ır. 90 günlük fermantasyon dönemi cfu g sonucunda her gruptan 3' er balya aç ı larak bu silajlarda kimyasal ve mikrobiyolojik analizler yap ı lm ışt ı r. Ayr ı ca bu silajlar ı n aerobik olarak stabil olup olmad ıklar ı ve in situ rumen kuru madde ve organik maddeler parçalanabilirlikleri saptanm ışt ı r. Ara ştı rman ı n ikinci bölümünde, her birinde 10 ba ş kuzu bulunan 3 grupta (kontrol, inokulant A ve inokulant B) toplam 30 baş Merinos kuzu ile besi denemesi yürütülmü ştür. Besi denemesi iki haftal ı k bir al ışt ı rma döneminden sonra 56 gün sürmü ştür. Besi süresince kuzulara bireysel olarak ad-libitum düzeyde m ı s ı r silaj ı verilirken, ayr ıca canl ı ağı rl ı klar ı n ı n % 2' si düzeyinde de yo ğun yem karmas ı verilmi ştir. Ara şt ı rma sonucunda, ara şt ı rmada kullan ı lan inokulantlar ı n silajlar ı n ı n fermantasyon özelliklerini önemli düzeyde (P<0.05) geli ştirdiği ve silajlarda aerobik stabiliteyi sağ lad ığı saptanm ışt ı r. Di ğer yandan her iki inokulant da in situ rumen kuru madde ve organik maddeler parçalanabilirlikleri ile kuzular ı n besi performanslar ı n ı önemli derecede etkilememi şlerdir. Anahtar Kelimeler: m ı s ı r silaj ı, biyolojik silaj katk ı maddeleri, küçük plastik balya silaj ı, fermantasyon, aerobik stabilite, in situ rumen parçalanabilirli ğ i, kuzu besisi A Research on the Quality Characteristics and Nutritive Value of Small Plastic Bale Maize Silages Ensiled with Biological Silage Additives and their Use in Lamb Fattening Abstract: This research was carried out to determine the effects of two different lactic acid bacterial inoculants used as silage additives on the fermentation, aerobic stability characteristics, in situ rumen degradability characteristics and use of small plastic bale maize (Zea mays) silages in lamb fattening. Maize was harvested at dough stage of maturity (34.0±0.13 % DM); chopped about 2.0 cm treated with (10 6 cfu g -11) inoculant A (Pioneer 1188, USA) and inoculant B (Maize-All, Altech, UK) separately; ensiled in about 30 kg capacity air-tightness small plastic bales. At the end of the 90 days fermentation period, three plastic bales per treatment were sampled for chemical and microbiological analysis. Aerobic stability and in situ rumen degradability characteristics were determined on the same bales. At the second part of the research a fattening trial was carried out with 30 heads Merino lambs as 3 groups (control, inoculant A, inoculant B) each containing 10 lambs. The fattening trial durated 56 days after two weeks adaptation period. The silages were 0,Foffered ad-libitum as individually with a concentrate supplementation equivalent to 2 % of individual live weights. The results indicated that, both of bacterial inoculants improved (P<0.05) fermentation characteristics of maize silages and increased aerobic stability. On the other hand both inoculants did not affect in situ rumen dry matter, organic matters degradability and fattening performance of the lambs. Key Words: maize silage, biological silage additives, small plastic bale silage, fermentation, aerobic stability, in situ rumen degradability, lamb fattening Giriş Silaj fermantasyonunda kullan ılan biyolojik katk ı maddelerinden olan homofermantatif laktik asit bakteri (LAB) inokulantlar ı silajlar ın ph, asetik asit, bütrik asit, amonyak-azotu ve etanol düzeylerini dü şürüp; lactobacilli, laktik asit ve laktik:asetik asit oran ı n ı art ırarak silaj fermantasyonunu geli ştirmektedir (Meeske ve ark. 1993, Weinberg ve ark. 1993, Filya 2002 a,b). Söz konusu inokulantlar silajlar ın aerobik stabilitelerini bazen art ı r ı rlarken (Seale 1986, Moran ve ark. 1996), bazen etkilememekte (Filya ve ark. 2001, Filya ve ark. 2002a) ve bazen de dü şürmektedirler (Weinberg ve ark. 1993, Filya 2002 a,b). Diğer yandan homofermantatif LAB inokulantlar ı genel olarak ruminatlar ın performanslar ı üzerinde az da olsa bir art ış sağlad ığı (Harrison 1989, Bolsen ve ark. 1992, Muck 1993), bu art ışın özellikle LAB inokulantlar ın ı n ruminantlar ın kuru madde (KM) tüketimini art ı rmas ından ileri geldi ğ i saptanm ışt ır (Rooke and Kafılzadeh 1994, Flores ve ark. 1999). Ancak KM Uludağ Üniv. Ziraat Fak. Zootekni Bölümü-Bursa 2 Marmara Hayvanc ı l ı k Araşt ı rma Enstitüsü, Band ı rma-bal ıkesir

F İ LYA, i., E. SUCU ve H. HANOĞLU, "Biyolojik silaj katk ı maddeleri kullan ı larak yap ı lan küçük plastik balya m ısı r 159 silajlar ı n ı n kalite özellikleri, yem değeri ve kuzu besisinde kullan ı m ı üzerine bir ara şt ı rma" tüketiminde ortaya ç ıkan bu art ışı n silajlar ı n sindirilebilirli ğini bazen art ı rd ığı (Kleinmans and Hooper 1999, Filya 2002 a,b) bazen ise etkilemedi ği (Filya ve ark. 2001, Filya ve ark. 2002b) saptanm ışt ı r. Bu çal ışma ile, ülkemizde özellikle son birkaç y ı ld ı r silaj katk ı maddesi olarak kullan ılan iki farkl ı LAB inokulant ı n ın, ülkemiz silaj potansiyelinin % 80' inini olu şturan m ı s ı r silaj ı n ın fermantasyon, aerobik stabilite ve in situ rumen parçalanabilirlik özelliklerinin saptanmas ı amaçlanm ışt ır. Ayr ıca bu çal ışma sonucunda, özellikle küçük aile i şletmeleri ba şta olmak üzere her i şletmede kolayl ıkla yap ılabilecek küçük plastik balya silajlar ını n fermantasyon dinamikleri, besleme de ğerleri ve kuzu besisinde kullan ı labilme olanaklar ı n ın ortaya konmas ı ile, Birle ş mi ş Milletler G ıda ve Tar ı m Örgütü (FAO) taraf ı ndan gelişmekte olan ülkelerde uygulanmas ı önerilen bir modelin ülkemiz koşullar ındaki uygulamas ın ın sonuçlar ı da görülmü ş olacakt ı r. Materyal ve Yöntem Silaj materyali: Silaj materyali olarak TIGEM Tahirova Tar ı m i şletmesi' nde yeti ştirilen m ısı r (Zea mays) bitkisi kullan ı lm ıştı r. Hayvan materyali: Silajlar ın in situ rumen parçalanabilirlik özelliklerinin saptanmas ında rumen kanülü tak ı l ı, yakla şık 3 yaş l ı, 3 baş Merinos erkek koç kullan ı lm ışt ı r. Silajlar ı n kullan ı ld ığı besi denemesinde ise yakla şık 2.5 ayl ık yaşta, erken şütten kesilmi ş 30 baş Merinos erkek kuzu kullan ı lm ışt ı r. Silajlar ı n haz ı rlanmas ı : Ara şt ı rmada kullan ı lan m ıs ı r hamur olum döneminde hasat edilmi ştir. Yakla şık 2.0 cm boyutunda parçalanan m ıs ır materyali, yakla şık 30 kg kapasiteli, 90x60 cm boyutlar ında, 0.3 mm kal ı nl ığı nda ve hava geçirmeyen plastik torbalara silolanm ışlard ır. Daha sonra torbalar ın a ğızlar ı hava almayacak şekilde PVC bant ile s ı k ıca kapat ı lm ışt ı r. Ara şt ırmada her grup için (kontrol, inokulant A, inokulant B) 35' er tane olmak üzere toplam 105 torba silaj yap ılm ışt ır. Fermantasyon dönemi sonunda (90. gün) her muamele grubundan 3' er torba silaj aç ılarak bu silajlarda kimyasal ve mikrobiyolojik analizler yap ılm ışt ı r. Ayr ıca bu silajlara 5 gün süre ile aerobik stabilite testi uygulan ırken, söz konusu silajlar ın 48 saatlik in situ rumen kuru madde (KM) ve organik maddeler (OM) parçalanabilirlikleri de saptanm ışt ı r. Kullan ı lan LAB inokulantlar ı : 1. Inokulum A: lnoculant 1188 (Pioneer, USA). Üretici firman ı n bildirdiğine göre, Lactobacillus plantarum ve Enterococcus faecium içermektedir. Rogosa agar üzerinde say ı lan mikroorganizma say ısı 3.0x10 1 cfu dir. 2. Inokulum B: Maize All (Alltech, UK). Üretici firman ın bildirdi ğine göre, Lactobacillus plantarum, Pediococcus acidilactici ile birlikte amilaz enzimi içermektedir (Ürünün içerdi ği mikroorganizma say ısı üretici firma taraf ı ndan bildirilmemi ştir. Ancak önerilen oranlarda kullan ıld ığında 1 g m ıs ır 106 cfu g -1 bakteri içermektedir). İnokulantlar ın kullan ı m şekli: 1. grup kontrol grubu olup inokulant içermemektedir. 2. grupta, inokulant 1188 (Pioneer, USA) kullan ı lm ışt ır. 1100kg parçalanm ış materyal temiz bir alana yay ı lm ışt ır. Inokulanttan 36.3 g tart ılarak üzerine 2200 ml çeşme suyu konmu ş ve iyice kar ışt ı r ı ld ıktan sonra materyal üzerine homojen bir şekilde püskürtülmü ştür 3. grupta, Maize All (Alltech, UK) kullan ı lm ışt ı r. 11.0 g inokulant 1100 kg taze materyale, 2. grupta aç ı kland ığı gibi uygulanm ışt ı r. 'Yap ılan bu inokulant uygulamalar ı sonucunda taze materyale 106 koloniform ünite (cfu Tl) LAB kat ı lm ışt ı r. Kimyasal ve mikrobiyolojik analizler: Taze ve silolanm ış m ısır ile kuzu besisinde kullan ı lan yoğun yem karmas ın ın ham besin maddeleri içerikleri Weende analiz yöntemi ile; silajlar ın laktik asit, asetik asit ve bütrik asit içerikleri Lepper yöntemi ile (Aky ı ld ız 1984), suda çözünebilir karbonhidrat (SÇK) içerikleri fenol sülfürik asit yöntemi ile (Dubois ve ark. 1956), etanol içerikleri Anonymous (1983) ile belirlenmi ştir. Silajlar ın aerobik stabilite testlerinde Ashbell ve ark. (1991) taraf ı ndan geli ştirilen yöntem kullan ı l ırken, silajlardaki görsel küflenmenin saptanmas ında Filya ve ark. (2000) taraf ı ndan geliştirilen de ğerlendirme yöntemi kullan ı lm ışt ı r. Araşt ırmada taze materyal ve silajlar ı n içerdiği lactobacilli, maya, küf, enterobacteria ve clostridia populasyonlar ı Filya (2002a) taraf ından bildirilen yöntemler ile belirlenmi ştir. Rumen parçalanabilirlik özellikleri: Fermantasyonun son günü olan 90. günde aç ı lan silajlar ın 48 saatlik in situ rumen kuru madde (KM) ve organik maddeler (OM) parçalanabilirlikleri Mehrez and Orskov (1977) taraf ından bildirilen naylon kese yöntemi ile saptan ırken, silajlar ın rumen parçalanabilirlik özellikleri Orskov and McDonald (1979) taraf ından geli ştirilen p= a + b (1-e -ct) eksponensiyel denklemine göre Neway bilgisayar program ı ndan yararlan ılarak saptanm ışt ı r. Kuzu besisi: Araşt ı rmada kullan ılan 30 ba ş Merinos erkek kuzu canl ı a ğı rl ı klar ı birbirine yak ın olacak şekilde her grupta 10 ba ş kuzu bulunan 3 gruba ayr ı lm ışt ı r. Kuzular 2 haftal ık bir al ışt ırma yemlemesinden sonra besiye al ınm ış ve besi 56 gün sürmü ştür. Kuzular ı n bireysel olarak yemlenip, suland ığı denemede kuzular adlibitum m ıs ı r silaj ı (60.0 g/kg HP; 833.0 kcal/kg ME) ve canl ı a ğı rl ı klar ı n ın % 2' si düzeyinde % 74 bu ğday, % 24 ayçiçe ği tohumu küspesi, % 1.4 mermer tozu, % 0.5 tuz ve % 0.1 vitamin-mineral karmas ı temeline dayal ı olarak i şletmede haz ırlanan yo ğun yem karmas ı n ı (161.9 g/kg HP; 2550.0 kcal/kg ME) tüketmi şlerdir. Denemede kuzular ın canl ı ağı rl ı klar ı 2 haftada bir yap ı lan kontrol tart ı mlar ı ile belirlenirken, silaj tüketimleri günlük olarak belirlenmi ştir.

160 TARIM BILIMLERI DERGISI 2004, Cilt 10, Say ı 2 istatistik analizler: Ara şt ırmadan elde edilen verilerin istatistiki olarak de ğerlendirilmesinde varyans analizi, ortalamalar aras ındaki farkl ı l ı klar ın önem seviyesinin kontrol edilmesinde ise Duncan çoklu kar şı laşt ı rma testinden yararlan ı lm ışt ı r (SAS, 1988) Bulgular ve Tart ışma Taze ve silolanm ış m ısır ı n kimyasal ve mikrobiyolojik analiz sonuçlar ı Çizelge 1 ve 2' de verilmi ştir. Çizelge 1' de de görüldü ğü gibi 90 gün sonunda aç ı lan silajlarda kullan ılan her iki LAB inokulant ı da bütrik asit içeriklerini önemli düzeyde dü şürürken (P<0.05), SÇK ve laktik asit içeriklerini önemli düzeyde art ırm ışt ı r (P<0.05). Di ğer yandan Çizelge 2' de de görüldü ğü gibi aç ılan tüm m ı s ı r silajlar ı başlang ıç materyalin ı n içerdi ğinden daha az düzeyde mikrobiyal populasyon içerirken, inokulant kullan ı lan silajlar ı n lactobacilli içerikleri kontrol grubu silajlar ı n ınkinden önemli düzeyde yüksek bulunurken(p<0.05), enterobacteria ve clostridia içerikleri ise önemli düzeyde dü şük bulunmuştur (P<0.05). Ancak inokulantlar ı n silajlar ın maya ve küf içerikleri üzerindeki etkileri önemsiz düzeyde bulunmu ştur (P>0.05). Silajlar ın 5 günlük aerobik stabilite testlerine ili şkin bulgular Çizelge 3' de verilmi ştir. Araşt ırmada kullan ı lan her iki LAB inokulant ı da hava ile temas etti ği bu 5 günlük süre içerisinde m ıs ı r silajlar ın ı n ph, CO2 ve küf içeriklerini etkilemezken, maya içeriklerini önemli düzeyde dü şürmüştür (P<0.05; Çizelge 3). Silajlar ın 48 saatlik inkubasyon sonucundaki in situ rumen KM ve OM parçalanabilirlikleri ile ara şt ı rmada yap ılan kuzu besisine ili şkin bulgular Çizelge 4 ve 5' te verilmiştir. Çizelge 1. M ı s ı r silajlar ı n ı n kimyasal analiz sonuçlar ı (x ± S x ) Uygulama ph KM SÇK NH3-N HP HK LA AA BA Etanol Taze 5.8±0.20 34.0±2.56 6.0±1.16 0 6.0±0.67 6.3±0.13 0 0 0 0 m ı s ı r silaj ı Kontrol 3.7±0.13 a 35.7±3.15 0.8±0.03 b 2.6±0.03 a 6.0±0.04 6.5±0.10 a 3.3±0.55 b.0±0 a 3.0±0.08 a 0.3±0 a İA 3.5±0.11 a 35.9±3.60 a 3.9±0.31 a 0.2±0 b 6.0±0.10 a 6.4±0.11 a 7.6±0.84 a 1.1±0 a 0.2±0 b 0.6±0 a İ B 3.5±0.14 a 35.2±2.93 a 3.5±0.46 a 0.4±0 b 6.0±0.07 a 6.4±0.17 6.9±0.95 a 1.0±0 a 0.4±0.02 b 0.6±0 a KM, kuru madde; SÇK, suda çözünebilir karbonhidrat; NH 3-N, amonyak azotu; HP, ham protein; HK, ham kül; LA, laktik asit; AA, asetik asit; BA, bütrik asit; IA, inokulant A; 1B, inokulant B. KM ve ph d ışı ndaki tüm özelliklere ait analiz sonuçlar ı KM' de % olarak verilmi ştir: '-bayn ı sütunda m ı s ı r silajlar ı için farkl ı harf ta şıyan ortalamalar aras ı ndaki farkl ı l ı klar önemlidir (P<0.05). Çizelge 2. M ı s ı r silajlar ı n ı n mikrobiyolojik analiz sonuçlar ı (x ± S x ; log cfu g -1 KM) Uygulama Lactobacilli Maya Küf Enterobacteria Clostridia Taze 6.5±0.41 6.8±0.54 7.1±0.39 4.2±0.35 0 m ı s ı r silaj ı Kontrol 7.1±0.58 a 4.7±0.43 a 4.0±0.26 a 3.1 ±0.26a 2.7±0.55 a İA 8.4±0.55 b 4.9±0.50 a 3.7±0.21 a 0.6±0.13 b Ob İ B 8.2±0.67 b 5.0±0.35 3.5±0.33 a 0.4±0.17 b 0.2±0.11 b Log cfu, logaritma koloniform ünite; KM, kuru madde. "Ayn ı sütundaki m ı s ı r silajlar ı için farkl ı harf ta şı yan ortalamalar aras ı ndaki farkl ı l ı klar önemlidir (P<0.05). Çizelge 3. M ı s ı r silajlar ı n ı n aerobik stabilite test sonuçlar ı Uygulama ph CO2 Maya* Küf' Görsel küflenme*" Kontrol 4.0±0.26 4.4±1.77 4.9t1.13 a 8.4±3.37 1 İA 3.7±0.33 a 4.0±1.60 a 1.5±0.40 b 7.2±1.95 a 1 İ B 3.8±0.35 a 5.1±2.48 a 1.8±0.34 b 8.0±2.63 a 1 CO 2, karbondioksit (g kg - KM); IA, inokulant A; IB, inokulant B. *Maya ve küf, log cfu g. KM olarak verilmi ştir. ""Silajlar ı n küflenme durumlar ı n ı n görsel olarak 1' den 5' e kadar olan say ılarla değerlendirilmesidir. 1: hiç küf içermeyen bir silaj, 2: noktalar halinde çok çok az düzeyde küf içeren bir silaj; 3: noktalar halinde yüzeye yay ı lm ış bir şekilde küf içeren bir silaj, 4: yüzeyi k ı smen küf ile kapl ı, bölge bölge küflenmi ş yüzeyleri olan bir silaj, 5: yüzeyi tamamen küf ile kapl ı, a ğı r bir kokuya sahip ve partikülleri birbirine yap ış m ış bir silaj. Bu değerlendirmeler üç ki ş i taraf ı ndan yap ı lmakta ve daha sonra üçünün ortalamas ı al ı nmaktad ı r. "Ayn ı sütunda farkl ı harfler ile gösterilen ortalamalar aras ı ndaki farkl ı l ı klar önemlidir (P<0.05).

F İ LYA, İ., E. SUCU ve H. HANOĞLU, "Biyolojik silaj katk ı maddeleri kullan ı larak yap ı lan küçük plastik balya m ı s ı r 161 silajlar ı n ı n kalite özellikleri, yem de ğeri ve kuzu besisinde kullan ı m ı üzerine bir ara şt ı rma" Çizelge 4. M ı s ı r silajlar ı n ı n in situ rumen parçalanabilirlik özellikleri (x t S x ; %) Uygulama KM parçalanabilirli ğ i OM parçalanabilirli ğ i Kontrol 56.9t4.83 e 60.6±6.77 e İA 57.8±5.41 a 62.5±5.58 a İ B 58.4±5.00 8 61.7±7.24 e KM, kuru madde; OM, organik maddeler; İA, inokulant A; İB, inokulant B. a-bayn ı sütunda farkl ı harfler ile gösterilen ortalamalar aras ı ndaki farkl ı l ı klar önemlidir (P<0.05). Çizelge 5. Kuzular ı n besi performanslar ı na ilişkin özellikler (x ± S x ) Özellikler Kontrol İA İ B Besi ba ş lang ı c ı CA, kg 25.78t0.579 8 25.73±0.648e 25.87±0.485 Besi sonu CA, kg 35.00t0.710 8 35.44±0.860 8 34.88±0.683 Besi süresince TCAA, kg 9.22±0.778 9.71±0.650 9.01±0.710 8 Besi süresince GOCAA, g 164.6±15.43 173.4±17.81 160.9±22.94 Besi süresince günlük ort. silaj KMT, g 1159.1t105.23 8 1137.2±117.45 1133.2±112.24 Yemden yararlanma 7.04±0.280 6.56±0.197 7.04±0.330e İA, inokulant A; IB, inokulant B; CA, canl ı a ğı rl ı k; TCAA, toplam canl ı ağı rl ı k art ışı ; GOCAA, günlük ortalama canl ı ağı rl ı k art ışı ; KMT, kuru madde tüketimi. "Ayn ı sat ı rda farkl ı harfler ile gösterilen ortalamalar aras ı ndaki farkl ı l ı klar önemlidir (P<0.05). Çizelge 4 ve 5' de de görüldü ğü gibi ara şt ı rmada kullan ı lan her iki LAB inokulant ı n ın da m ısı r silajlar ı n ı n KM ve OM parçalanabilirlikleri ile kuzular ın besi performans ı üzerindeki etkileri önemsiz bulunmu ştur (P>0.05). Ara şt ı rmada kontrol grubu dahil olmak üzere yap ı lan tüm silajlar oldukça iyi fermente olmu şlard ı r. Kullan ı lan her iki LAB inokulant ı da silajlar ı n kimyasal ve mikrobiyolojik özelliklerini olumlu yönde etkileyerek, silaj fermantasyonunu geli ştirmi şlerdir. M ısır ın yeterli düzeyde fermente olabilir substrat içermesine ba ğ l ı olarak, LAB' nin SÇK' ı fermente etmesi sonucu, LAB inokulant ı kullan ı lan silajlarda temel fermantasyon ürünü laktik asit olmu ştur (P<0.05; Çizelge 1). İ nokulant kullan ı lan gruplarda üretilen laktik asit kontrol grubuna göre daha az SÇK kullanarak üretilmi ş ve fermantasyon sonucunda bu silajlardaki SÇK miktar ı kontrol grubundan daha yüksek düzeyde olmu ştur. (P<0.05; Çizelge 1). Di ğer yandan LAB inokulant ı kullan ı lan silajlar ı n lactobacilli içerikleri artt ığı için (P<0.05; Çizelge 2), bu silajlardaki laktik asit üretimi de fazla olmu ş ve silaj ph' lar ı da düşmüştür. Her iki LAB inokulant ı da silajlar ın enterobacteria ve clostridia içeri ğini dü şürmüştür (P<0.05). Dolay ısıyla LAB' nin dominant mikroflora olduğu silaj ortam ı nda laktik asit haricindeki asetik asit, bütrik asit ve etanol gibi fermantasyon ürünlerinin olu şmas ı da engellenmi ştir (Çizelge 1). Ara şt ı rmada kullan ılan her iki LAB inokulant ı da silajlardaki protein parçalanmasm ı azaltarak bu silajlardaki amonyak-azotu düzeyini dü şürmü ştür (P<0.05; Çizelge 1). Silajlar ı n kimyasal ve mikrobiyolojik özellikleri ile - ilgili olarak ara şt ırmadan elde edilen bulgular, benzer konularda yap ılan ara şt ı rma bulgular ı ile uyumludur (Meeske ve ark., 1993; Weinberg ve ark. 1993, Filya 2002 a,b). Ara şt ırma sonucunda tüm silajlar aerobik olarak stabil bulunmu şlard ı r. Her iki LAB inokulant ı da silajlardaki CO2 üretimini ve küf populasyonunu etkilemezken, maya populasyonunu azaltm ışt ır(p<0.05; Çizelge 3). Maya populasyonunun azalmas ı sonucu, ortamdaki laktatlar mayalar taraf ından kullan ı l ıp CO2 üretilmemi ş ve bu nedenle silajlar aerobik olarak stabil kalm ışlard ı r. Nitekim Filya (2002 a,b), bu dönemde silajlardaki mayalar ın silaj ortam ı ndaki laktatlar ı tüketerek CO2 ürettiklerini ve bunun sonucunda da silajlar ın aerobik stabilitelerini dü şürdü ğünü bildirmi ştir. Silajlar ı n aerobik stabiliteleri ile ilgili olarak ara şt ırmadan elde edilen bulgular, benzer konularda yap ılan ara şt ırma bulgular ı ile uyumludur (Weinberg ve ark. 1993, Filya ve ark. 2001, Filya ve ark. 2002a). Di ğer yandan ara şt ı rmada kullan ılan LAB inokulantlar ın ı n m ıs ı r silajlar ı n ı n in situ rumen KM ve OM parçalanabilirlikleri ile kuzular ın besi performanslar ı üzerinde herhangi bir etkisi olmam ışt ır (Çizelge 4 ve 5). Her iki LAB inokulant ı da silajlar ın KM ve OM parçalanabilirliklerini bir miktar art ı rm ış ancak bu art ışlar istatistiki olarak önemsiz bulunmu ştur (P>0.05). Nitekim silajlar ı n KM ve OM parçalanabilirliklerindeki bu önemsiz düzeydeki art ışlar kuzular ın besi performanslar ı üzerinde etkili olmam ışlard ı r. Silajlar ı n in situ rumen KM ve OM parçalanabilirlikleri ile kuzular ın besi performanslar ı ile ilgili olarak ara şt ırmadan elde edilen bulgular Filya ve ark. (2001) ile Filya ve ark. (2002b) taraf ından yap ılan ara şt ı rma sonuçlar ı ile uyumludur. Sonuç Ara şt ırmada kullan ı lan her iki LAB inokulant ı da m ı s ır silajlar ı n ın kimyasal ve mikrobiyolojik yönlerini olumlu yönde etkilerlerken, rumen KM ve OM

162 TARIM BILIMLERI DERGISI 2004, Cilt 10, Say ı 2 parçalanabilirlikleri ile kuzular ın besi performanslar ın ı etkilememi şlerdir. Bununla birlikte FAO taraf ından gelişmekte olan ülkeler için önerilen küçük plastik balya silajlar ı n ı n ülkemizdeki ba şta küçük i şletmeler olmak üzere yeti ştiriciler taraf ından rahatl ı kla kullan ılabileceği ve kuzu besisinde de ba şar ı l ı sonuçlar al ı nabilece ğ i görülmü ştür. Ara şt ı rmada yap ılan kuzu besisinde temel olarak adlibitum düzeyde m ıs ır silaj ı kullan ı lmas ına ve kuzular ı n a ğı rl ı kl ı olarak bir kaba yemle beslenmelerine ra ğmen oldukça iyi performans gösterdikleri söylenebilir. Kald ı ki bunun ekonomik önemi de tart ışı lmaz bir konudur. Kaynaklar Aky ı ld ız, A. R. 1984. Yemler Bilgisi Laboratuvar Klavuzu. Ankara Üniv. Ziraat Fak. No. 895, Ankara. Anonymous, 1983. G ıda Maddeleri Muayene ve Analiz Yöntemleri. T.O.K.B. G ıda I şleri Genel Müdürlü ğü. No. 65, Ankara. Ashbell, G., Z. G. Weinberg, A. Azrieli, Y. Hen and B. Horev, 1991. A simple system to study the aerobic deterioration of silages. Canadian Agric. Eng., 33, 391-393. Bolsen, K. K., R. N. Sonan, B. Dalke, R. Pope, J. G. Riley and A. Laytimi, 1992. Evaluation of inoculant and NPN silage additives: A summary of 26 trials and 65 farm scale silages. In: Kansas Agric. Exp. Sta. Rpt. of Prog. 651. Kansas State University, Manhattan, 101-102. Dubois, M., K. A. Giles, J. K. Hamilton, P. A. Rebes and F. Smith, 1956. Colorimetric method for determination of sugars and related substances. Anal. Chem., 28, 350-356. Filya, I., G. Ashbell, Y. Hen and Z. G. Weinberg, 2000. The effect of bacterial inoculants on the fermentation and aerobic stability of whole crop wheat silage. Anim. Feed Sci. Technol., 88:39-46. Filya, I., H. Hanoglu, E. Sucu and A. Karabulut, 2002a. Ensiling maize with biological additives in large containers for ruminats. In: Proc. XIII' Int. Silage Conference, Scotland, UK,. 194-196 Filya, I., A. Karabulut and E. Sucu, 2002b. The effects of Lactobacillus plantarum and Lactobacillus buchneri on the fermentation, aerobic stability, and ruminal degradability of maize silage in warm climate. In: Proc. XIII Int. Silage Conference, Scotland, UK, 192-194. Filya, İ. 2002a. Laktik asit bakteri inokulantlar ı n ı n m ı s ı r ve sorgum silajlar ı n ı n fermantasyon, aerobik stabilite ve in situ rumen parçalanabilirlik özellikleri üzerine etkileri. Turk J. Vet. Anim Sci., 26, 815-823. Filya, I. 2002b. Laktik asit ve laktik asit+enzim kar ışı m ı silaj inokulantlar ı n ı n m ı s ı r silaj ı üzerine etkileri. Turk J. Vet. Anim. Sci., 26, 679-687. Flores, G., J. Castro, A. G. Arraez, A. Amil, T. Brea and M. G. Warleta, 1999. Effect of a bacterial additive on silage fermentation, digestibility, ruminal degradability, intake and performance of lactating dairy cattle in Galicia (NW Spain). In: Proc. 12th International Silage Conference. Uppsala, Sweden, 181-182. Harrison, J. H. 1989. Use of silage additive and their effect on animal productivity. In: Proc. of the Pacific Northwest Animal Nutrition Conference. Boise, ldaho, 27-35. Kleinmans, J. and P. Hooper, 1999. The effect of a commercial silage inoculant (Pioneer brand 1188) on animal performance. In: Proc. 12 th International Silage Conference. Uppsala, Sweden, 319-320. Meeske, R., G. Ashbell, Z. G. Weinberg and T. Kipnis, 1993. Ensiling forage sorghum at two stages of maturity with the addition of lactic acid bacterial inoculants. Anim. Feed Sci. Technol., 43, 165-175. Mehrez, A. Z. and E. R. Orskov, 1977. A study of the artificial fibre bag technique for determining the digestibility of feeds in the rumen. J. Agric. Sci., 88, 645-650. Moran, J., Z. G. Weinberg, G. Ashbell, Y. Hen and T. R. Owen, 1996. The effect of a bacterial inoculant on the fermentation and aerobic stability of whole crop wheat silage. In: Proc. 11 th International Silage Conference. Aberystwyth, Wales, 164-165. Muck, R. E. 1993. The role of silage additives in making high quality silage. In: Proc. Nat. Silage Prod. Conf. NRAES-67, Ithaca, New York, 106-116. f2irskov, E. R. and I. McDonald, 1979. The estimation of protein degradability in the rumen from incubation measurements weighed according to rate of passage. J. Agric. Sci., 92, 499-503. Rooke, J. A. and F. Kafilzadeh, 1994. The effect upon fermentation and nutritive value of silages produced after treatment by three different inoculants of lactic acid bacteria applied alone or in combination. Grass Forage Sci., 49, 324-333. SAS. 1988. Statistical Analysis System. User's Guide: Statistics, Version 6 Edition. SAS Inst. Inc. Cary, NC. Seale, D. R. 1986. Bacterial inoculants as silage additives. J. Appl. Bacteriol., 61, 9-26. Weinberg, Z. G., G. Ashbell, Y. Hen and A. Azrieli, 1993. The effect of applying lactic acid bacteria ensiling on the aerobic stability of silages. J. Appl. Bacteriol., 75, 512-518. İ letişim adresi: Ismail F İ LYA Uludağ Üniv. Ziraat Fak. Zootekni Bölümü Görükle-Bursa E-Mail: ifilya@hotmail.com Filya, I., A. Karabulut, H. Kalkan ve E. Sucu, 2001. Bakteriyal inokulantlar ı n sorgum silajlar ı n ın fermantasyon, aerobik stabilite ve rumen parçalanabilirlik özellikleri üzerine etkileri. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Tar ı m Bilimleri Derg., 7 (2) 112-119.