CONSTRUCTION MANAGEMENT ASSOCIATION OF AMERICA STANDART CONSTRUCTION MANAGEMENT SERVICES AND PRACTICE 3 rd Edition İNŞAAT (PROJE) YÖNETİMİNİN HİZMET VE UYGULAMA STANDARDI (İkinci Baskõ) İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI İSTANBUL ŞUBESİ ARALIK 2003
STANDART CONSTRUCTION MANAGEMENT SERVICES AND PRACTICE (Third Edition) İNŞAAT (PROJE) YÖNETİMİNİN HİZMET VE UYGULAMA STANDARDI (İkinci Baskõ) This document has important legal consequences. Consultation with an attorney is encouraged with respect to its modification and completion Bu standardõn önemli yasal sonuçlarõ olduğundan, bunda yapõlmak istenen değişiklik ve eklemeler için bir hukukçuya danõşõlmasõ önerilmektedir. TAM ÇEVİRİYİ YAPAN PROF. DR. DOĞAN SORGUÇ DÜZENLEYEN VE BASIMA HAZIRLAYAN DR. MURAT KURUOĞLU 2
Bu metin Amerika Proje Yöneticileri Birliği (CMAA) nõn Dr. Murat KURUOĞLU na verdiği 22.Şubat.2001 tarihli yazõlõ iznine dayanarak Orijinalinden Türkçe ye uyarlanmõştõr. Orijinalinin tüm haklarõ CMAA ya, Türkçe çeviri ise çevirenlere aittir. Bu dokümanõn hiçbir kõsmõ yazarlarõn yazõlõ izni olmadan herhangi bir biçimde kopyalanamaz, çoğaltõlamaz. This book is translated following the written permission of CMAA given to Dr. Murat KURUOGLU dated 22 Feb.2001 for the Turkish translation. Copyright by the Construction Management Association of America (CMAA). No part of this document may be reproduced in any format or by any means without permission in writing from CMAA and translators in Turkish 3
ÇEVİRENİN ÖNSÖZÜ Yurdumuzda dar tasarõm anlamõnda kullanõlmakta olan proje deyimi, aslõnda gerçekleştirilmesi öngörülen düşünce ve bunun için girişilen faaliyetlerin tümünü kapsamaktadõr. Standartlar ise, bir ülkede bilim ve uygulama õşõğõnda geliştirilmiş olan üretim ve hizmet esaslarõdõr. Dünyada serbest piyasa ekonomisi ve işletme yönetiminin kuşkusuz en ileri ülkesi olan ABD de, 1960 lõ yõllardan başlayarak bilgisayarlar ve onlara dayalõ inşaat planlamasõ ön plana çõkmõştõr. Aynõ ülke, 1990 lõ yõllardan sonra inşaat (proje) yönetimine geçerek, 1993 ten itibaren eldeki standardõn ilk baskõsõnõ kullanmaya başlamõştõr. Yaşamõ daha kolay ve etkin kõlmak anlamõ taşõyan uygarlõğõn sağladõğõ bu çağdaş yönetim teknolojisinden her ülke, iş ve kuruluşun, kendi olanak ve koşullarõ çerçevesinde yararlanacağõ açõktõr. Bu kapsamda, öncelikle malsahibi veya yatõrõmcõnõn sorunu olan inşaat proje yönetimi için hazõrlanmõş bulunan standart, uygar dünyanõn girişimcilere sağladõğõ en büyük destek olduğu gibi, inşaat proje yönetiminin de iş tanõmõ (job description) niteliğindedir. Türkiye nin No.1 sorununun yönetimden (kalitesizliğinden) kaynaklandõğõ gerçeği, inşaat sektörünün geleneksel niteliği ile birlikte dikkate alõnõrsa, İngilizce orijinalinden uyarlanan Standartõn (yönetici) meslektaşlarõmõz için ne derece önemli olduğu anlaşõlõr. Bu Standart ilk baskõsõndan başlayarak, İ.T.Ü. Yapõ İşletmesi Anabilim Dalõnõn lisansüstü programõndaki bilgisayar destekli Construction Management ders ve saha uygulamalarõnõn en önemli kaynağõ olmuştur. Yaşama bakõş ve davranõş anlamõnõ taşõyan kültür açõsõndan, Türkiye ve ABD arasõndaki fark, bu standardõn anlaşõlmasõ ve çevirisindeki güçlüklerde ortaya çõkmaktadõr. Bunlar kõsaca, genel ve özgün ifade biçimi (project delivery, tool-box meeting), anlam karşõlõğõ (henüz) bulunamayan özgün yapõ işletmesi deyimleri (apparent low bidder, agency CM, biddability, constructability) ve yönetsel nüanslardan (control, review, checking, examination, verification, auditing) kaynaklanmaktadõr. Bu husus, ciddi yorum çabasõ gerektirmektedir. Nitekim çeviri etkinliği, iki dildeki kelimelere sözlük yardõmõyla yer değiştirmek değil, yabancõ kültürdeki bir düşünceyi tam anlamõyla kendine mal edecek biçimde ifade edebilmek, anlaşõlmak ve davranmaktõr. Öte yandan ABD İnşaat Yöneticileri Birliği nce (CMAA) inşaata özgün biçimde hazõrlanmõş olan Standart, meslektaşlarõmõzõ genel nitelikteki ABD Proje Yönetim Derneği (PMI) esaslarõnõ inşaata uyarlama çabasõndan kurtarmõş bulunmaktadõr. Bu kolaylõğõn uygulamanõn başarõsõ açõsõndan değeri büyüktür. Standardõn meslektaşlarõmõz açõsõndan rehberliği, inşaat (proje) yönetiminin öncelik ve özellikle, insan dizgesi niteliğinde bir organizasyon (amacõn işlevsel analize dayalõ insan seçimi, ilişki ve iletişim süreçleri ile ilgili prosedürlerin belirlemesi, denetleme vs.) sorunu olduğunu, bunun dõşõnda kullanõlan (matematik) dizgelerin destek araç niteliğinde sayõlabileceğini göstermektedir. Standardõn Türk 4
(inşaat yönetimi) kültüründe kullanõm ve özümsenmesini kolaylaştõrmak amacõyla, İngilizce ve Türkçe metinlerin rahatlõkla karşõlaştõrõlmasõnõ sağlayan, orjinal formata uygun düzenleme, Dr. Murat Kuruoğlu tarafõndan gerçekleştirilmiş; bu kapsamda, I. Bölümdeki tanõmlarõn listesi İngilizce metindeki (alfabetik) sõraya göre düzenlenmiştir. Ülkemiz ve inşaat sektörümüzün No.1 sorununun çözümü doğrultusunda bu Standart õn, İstanbul İ.M.O. tarafõndan yayõnlanmasõnõ sağlayan Oda Başkanõ Sayõn Cemal Gökçe ve Oda Yönetim Kuruluna, bu yayõn ve çeviriye izin veren ABD İnşaat Yöneticileri Birliği ne (CMAA), bu çerçevede gereken ilişkileri kuran, izinleri alan ve metni yayõna hazõrlayarak meslektaşlarõmõza sunulmasõnõ sağlayan Dr. Murat Kuruoğlu na en içten teşekkürü bir borç bilirim. Ayrõca Standarttõn Türkiye de çağdaş inşaat (proje) yönetiminin gelişmesine katkõda bulunmasõnõ dilerken, meslektaşlarõmõn bu uygulamada karşõlaşacaklarõ sorun ve deneyimlerini bizden esirgememelerini rica ediyorum. Prof. Dr. Doğan Sorguç 2. BASKININ ÖNSÖZÜ Türkçe çeviri 2. baskõda yeniden gözden geçirilirken bazõ ifadelerde akõcõlõğõ arttõrarak metnin daha kolay anlaşõlõr olmasõna özen gösterilmiştir. Nispeten daha kõsa zamanda tükenen 1. baskõ ardõndan 2. gözden geçirilmiş baskõyõda Yönetici İnşaat Mühendislerimizin ilgi ve yararõna sunarken, bu hizmeti sağlayan İMO İstanbul Şube.Başkanõ SayõnCemal Gökçe ile. yönetim kurulu üyeleri ve Sn. Dr.Murat Kuruoğlu na teşekkürü bir borç bilirim. Prof.Dr. Doğan Sorguç İrtibat Adresi : Prof.Dr. Doğan Sorguç, İTÜ İnşaat Fakültesi Yapõ İşletmesi Anabilim Dalõ, Maslak/İstanbul, dsorguc@ins.itu.edu.tr, 0212 2853653 Dr. Murat Kuruoğlu,İTÜ İnşaat Fakültesi Yapõ İşletmesi Anabilim Dalõ,Maslak/İstanbul, mkuruoglu@ins.itu.edu.tr, 0212 2853655 5
İÇİNDEKİLER 1. GİRİŞ VE TANIMLAR...7 1.1 GİRİŞ...8 1.2 TANIMLAR...10 2. PROJE YÖNETİMİ (GENEL)... 24 2.1 GİRİŞ...25 2.2 ÖN TASARIM EVRESİ...25 2.3 TASARIM EVRESİ...28 2.4 İHALE VE SATINALMA (TEDARİK) EVRESİ...30 2.5 YAPIM EVRESİ...31 2.6 YAPIM SONRASI EVRE...34 3. MALİYET YÖNETİMİ... 35 3.1 GİRİŞ...36 3.2 ÖN TASARIM EVRESİ...36 3.3 TASARIM EVRESİ...37 3.4 İHALE VE SATINALMA (TEDARİK) EVRESİ...40 3.5 YAPIM EVRESİ...40 3.6 YAPIM SONRASI EVRE...43 4. SÜRE YÖNETİMİ... 44 4.1 GİRİŞ...45 4.2 ÖN TASARIM EVRESİ...45 4.3 TASARIM EVRESİ...46 4.4 İHALE VE SATINALMA (TEDARİK) EVRESİ...47 4.5 YAPIM EVRESİ...47 4.6 YAPIM SONRASI EVRE...50 5. KALİTE YÖNETİMİ... 51 5.1 GİRİŞ...52 5.2 ÖN TASARIM EVRESİ...52 5.3 TASARIM EVRESİ...53 5.4 TEKLİF VE İHALE (TEDARİK) EVRESİ...56 5.5 YAPIM EVRESİ...58 5.6 YAPIM SONRASI EVRE...60 6. SÖZLEŞME UYGULAMASI... 61 6.1 GİRİŞ...62 6.2 ÖN TASARIM EVRESİ...62 6.3 TASARIM EVRESİ...62 6.4 İHALE VE SATINALMA (TEDARİK) EVRESİ...63 6.5 YAPIM EVRESİ...66 6.6 YAPIM SONRASI EVRE...72 7. İŞ GÜVENLİĞİ YÖNETİMİ... 74 7.1 GİRİŞ...75 7.2 ÖN TASARIM EVRESİ...75 7.3 TASARIM EVRESİ...76 7.4 İHALE VE SATINALMA ÖNCESİ EVRE...77 7.5 YAPIM ÖNCESİ AŞAMA...79 7.6 YAPIM EVRESİ...80 6