CON S EI L D E L'EUROPE AVRUPA KONSEYĐ AVRUPA ĐNSAN HAKLARI MAHKEMESĐ ĐKĐNCĐ DAĐRE MĐRAN - TÜRKĐYE DAVASI (Başvuru no: 43980/04) KARARIN ÖZET ÇEVĐRĐSĐ STRAZBURG 21 Nisan 2009 Đşbu karar AĐHS nin 44/2 maddesinde belirtilen koşullar çerçevesinde kesinleşecek olup, şekli bazı düzeltmelere tabi olabilir. T.C. Dışişleri Bakanlığı, 2009. Bu gayrıresmi özet çeviri Dışişleri Bakanlığı Avrupa Konseyi ve İnsan Hakları Genel Müdür Yardımcılığı tarafından yapılmış olup, Mahkeme yi bağlamamaktadır. Bu çeviri, davanın adının tam olarak belirtilmiş olması ve yukarıdaki telif hakkı bilgisiyle beraber olması koşulu ile Dışişleri Bakanlığı Avrupa Konseyi ve İnsan Hakları Genel Müdür Yardımcılığı na atıfta bulunmak suretiyle ticari olmayan amaçlarla alıntılanabilir.
USUL T.C. vatandaşı Murat Miran (başvuran) tarafından Türkiye Cumhuriyeti aleyhine, 1 Kasım 2004 tarihinde, Đnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına ilişkin Sözleşme nin (Avrupa Đnsan Hakları Sözleşmesi - AĐHS) 34. maddesi uyarınca yapılan 43980/04 numaralı başvuru sonucu bu dava görülmektedir. OLAYLAR 1987 doğumlu ve Đzmir de ikamet eden başvuran, disiplin kurulu kararı akabinde 7 Mart 2003 tarihinde Mızıka Astsubay Hazırlama Okulu ndan atılmıştır. Başvuranın avukatı 29 Nisan 2003 tarihinde Askeri Yüksek Đdari Mahkeme ye başvurarak yürütmenin durdurulması ve ihraç kararının iptali talebinde bulunmuştur. Başvuranın avukatı müvekkilinin ihraç kararı gerekçelerinden bilgilendirilmediğini, ancak ailesi konuyu araştırınca nedenini öğrendiğini ileri sürmüştür. Milli Savunma Bakanlığı yürürlükte bulunan ilgili yasal hükümleri hatırlatarak 31 Temmuz 2003 tarihinde vermiş olduğu cevap mahiyetindeki layihada başvuranın ihraç edilmesinin yasal bir dayanağının bulunduğunu ve keyfi olmadığını bildirmiştir. Milli Savunma Bakanlığı, Askeri Yüksek Mahkeme ye ilişkin 1602 sayılı Kanun un 52. maddesi uyarınca ayrı bir yazı ekinde AYĐM e bir belge gönderildiğini ifade etmiştir. Başvuranın avukatı 18 Eylül 2003 tarihinde savunmasını sunmuş ve özellikle başvuran hakkında verilen ihraç kararının dayanağını oluşturan gerekçelerin ve belgelerin incelenmek üzere kendisine verilmesini talep etmiştir. 15 Ocak 2004 tarihinde Askeri Yüksek Đdari Mahkemesi Başsavcısı davanın esası hakkındaki görüşünü bildirmiştir. Bu görüş başvuran tarafa iletilmemiştir. 10 Mart 2004 tarihinde aynı gün gerçekleştirilen duruşmada tarafların dinlenmesinin ardından Askeri Yüksek Đdari Mahkemesi, diğerleri arasında Milli Savunma Bakanlığı tarafından 1602 sayılı Kanun un 52. maddesi kapsamında iletilen deliller ve belgeler ışığında, başvuranın ihraç kararının iptaline ilişkin talebini reddetmiştir. Başvuran tarafından 12 Mayıs 2004 tarihinde yapılan karar düzeltme talebi de reddedilmiştir. HUKUK I. AĐHS NĐN 6. MADDESĐ NĐN ĐHLAL EDĐLDĐĞĐ ĐDDĐASI HAKKINDA Askeri Yüksek Đdari Mahkemesi nin önündeki temyiz incelemesinde kararını «gizli» olarak nitelendirilen belgelere ve delillere dayandırması nedeniyle bunlara erişimin imkânsız olduğunu ve Askeri Yüksek Đdari Mahkemesi Başsavcısının görüşünün tebliğ edilmediğini ileri süren başvuran, bu mahkemede görülen davanın çekişmeli yargı ve silahların eşitliği ilkelerine aykırı olduğundan şikayetçi olmaktadır. Başvuran bu bağlamda AĐHS nin 6. maddesine atıfta bulunmaktadır. Hükümet öncelikle AĐHM nin Pellegrin-Fransa (no: 28541/95) kararındaki içtihadına atıfta bulunarak AĐHS nin 6. maddesinin bu başvuruya uygulanamayacağını savunmaktadır. Hükümet ayrıca iç hukuk yollarının tüketilmediği itirazında bulunmakta ve başvuranın öne 2
sürdüğü şikayetlerini iç hukuktaki mahkemeler önünde dile getirmediğini ifade etmektedir. Başvuran bu argümanlara karşı çıkmaktadır. AĐHM, AĐHS nin 6. maddesinin uygulanabilirliği hususunda son yerleşik içtihadını hatırlatır (Bkz. Vilho Eskelinen vd.-finlandiya kararı, no: 63235/00). Mevcut başvuruda başvuranın ulusal hukuk uyarınca bir mahkemeye başvurma imkânı olduğu ve davasını Askeri Yüksek Đdare Mahkeme sinde dava açtığı konusunda bir ihtilaf bulunmamaktadır. AĐHM bu durumda 6. maddenin bu başvuruya uygulanabileceği görüşündedir. AĐHM iç hukuk yollarının tüketilmesi ile ilgili olarak, gizlilik dereceli belgelerin ve başsavcının görüşünün tebliğ edilmemesi uygulamasının olayların meydana geldiği zamanda geçerli olan mevzuata uygun olduğunu tespit etmektedir. Sonuç olarak Hükümetin bu şikayetlere ilişkin itirazlarını reddetmektedir. AĐHM bu şikayetlerin kabuledilemez nitelendirilmesi için herhangi bir unsurun bulunmadığını tespit eder. Başvuru kabuledilebilir niteliktedir. AĐHM, Askeri Yüksek Đdari Mahkemesi ndeki yargılama sürecinde başvuranın «gizlilik» dereceli belgelere erişiminin mümkün olmaması iddiası ile ilgili olarak, daha önce de benzer bir başvuruyu incelediğini ve AĐHS nin 6/1 maddesinin ihlal edildiği sonucuna vardığını hatırlatır. AĐHM ayrıca yerleşik bu içtihadının dışına çıkılmasını gerektirecek herhangi bir neden görememektedir. Bu nedenle AĐHS nin 6/1 maddesi bu bakımdan ihlal edilmiştir. Hükümet Askeri Yüksek Đdari Mahkemesi Başsavcısı nın yazılı görüşünün tebliğ edilmediği şikayetine ilişkin başvuranın duruşma öncesi dava dosyasını incelemiş olması halinde görüşe erişme sorununun olmayacağını çünkü Başsavcının görüşünün dava dosyasına konduğunu belirtmiştir. Hükümet ayrıca AYĐM in 10 Mart 2004 tarihinde yapmış olduğu duruşmada başvuranın ya da avukatının argümanlarını sunma veya başsavcının görüşlerine karşılık verme olanaklarının olduğunu vurgulamaktadır. Başvuran Hükümetin bu savlarına itiraz etmektedir. AĐHM bu başvurudakine benzer bir şikayeti daha önce de incelediğini ve başvuranın Danıştay başsavcısının görüşünün tebliğ edilmemesi nedeniyle AĐHS nin 6/1 maddesinin ihlal edildiği sonucuna vardığını hatırlatır (Bkz. Meral-Türkiye kararı no: 33446/02, 27 Kasım 2007, Göç- Türkiye kararı, no: 36590/97). Hükümetin başsavcının görüşünün duruşma sırasında okunduğu ve buna başvuranın yanıt verme imkânının olduğu argümanı ile ilgili, dosyada yer alan unsurların incelenmesinden başsavcının görüşünün Askeri Yüksek Đdari Mahkeme tarafından 10 Mart 2004 tarihli duruşmada incelendiği anlaşılmakla birlikte, AĐHM içtihadına uygun olarak (Bkz. özellikle, Reinhardt ve Slimane-Kaid-Fransa kararı, 31 Mart 1998, Kress-Fransa, no: 39594/98, Meftah vd.-fransa kararı no: 32911/96, 35237/97 ve 34595/97 ve Sağır-Türkiye kararı no: 37562/02, 19 Ekim 2006) başvuranın cevaplarını hazırlayacak ve yazılı veya sözlü karşılık vermesine imkân sağlayacak yeterli süreye sahip olacak şekilde Başsavcının görüşlerinden haberdar olup olmadığı konusunda açıklık bulunmamaktadır. AĐHM Hükümetin sözü edilen Meral kararından farklı bir sonuca ulaşmasını sağlayacak ikna edici hiçbir tespit ve delil sunmadığını tespit etmiş ve AĐHS nin 6/1 maddesinin ihlal edildiği sonucuna varmıştır. 3
II. ÖNE SÜRÜLEN DĐĞER ĐDDĐALAR HAKKINDA Başvuran AĐHS nin 6., 7., 13., 17. ve 18. maddesi ile güvence altına alınan birçok hakkın ihlal edildiğini ileri sürmektedir. Başvuran öncelikle AYĐM in bağımsızlığı ve tarafsızlığı konusunda şikayetçidir. Başvuran olayların meydana geldiği dönemde genç yaşta olduğu dikkate alındığında, nihai surette okuldan atılmasının 7. maddeye aykırı olarak suçların yasallığı ilkesinin ihlalini oluşturduğunu öne sürmektedir. AĐHS ye Ek 7 no lu Protokol ün hükümlerine atıfta bulunan başvuran, temyize açık olmayan Askeri Yüksek Đdari Mahkeme nin kararlarına karşı iç hukukta başvurabileceği etkili bir başvuru yolunun olanaksız oluşundan şikayetçi olmaktadır. Başvuran son olarak aynı olaylara dayalı olarak AĐHS nin 13., 17. ve 18. maddelerinin ihlal edildiğini iddia etmektedir. AĐHM başvurunun bu bölümü ile ilgili olarak mahkemeye sunulan delil unsurlarının bütünü ve öne sürülen iddiaları kabul etmenin kendi yetkisinde olması ışığında, AĐHS ve Protokolleri ile güvence altına alınan hak ve özgürlüklere yönelik herhangi bir ihlalin sözkonusu olmadığını vurgular (Askeri Yüksek Đdari Mahkemenin tarafsızlığı ve bağımsızlığı hakkındaki şikayet ile ilintili olarak bkz. Yavuz vd-türkiye kararı, no: 29870/96, 25 Mayıs 2000; etkili başvuru yolunun bulunmayışına ilişkin bkz. Yavuz Selim Karayiğit-Türkiye kararı no: 45874/05, 23 Eylül 2008). Bu şikayetlerin dayanaktan yoksun bulunması nedeniyle AĐHS nin 35. maddesinin 3. ve 4. paragraflarına uygun olarak reddedilmesi gerekir. III. AĐHS NĐN 41. MADDESĐ NĐN UYGULANMASI HAKKINDA Başvuran özellikle okul masraflarını karşılama zorunluluğunun bulunması, Devlete yatılı okul masraflarını geri ödemek zorunda kalması, ayrıca bu tür okullara giriş için yapmış olduğu hazırlık masrafları sonucunda 30.000 Euro maddi tazminat talep etmektedir. Başvuran ayrıca 20.000 Euro manevi tazminat talep etmektedir. Başvuran yargılama masraf ve giderlerine dair 3.000 Euro talep etmektedir. Başvuran bu yönde kanıtlayıcı herhangi bir belge sunmamıştır. Hükümet bu taleplere karşı çıkmaktadır. AĐHM bu başvuruda adil tatmine dayanak teşkil eden tek unsurun başvuranın AĐHS nin 6. maddesinin 1. paragrafının güvence altına aldığı haklardan yararlanamamış olduğunu tespit eder. AĐHM, başvuranın bu haklardan yararlanmış olması halinde davanın akıbetinin ne olacağına ilişkin spekülasyon yapacak durumda değildir (Bkz. sözü edilen Aksoy (Eroğlu) kararı). AĐHM sonuç olarak başvuranın maddi tazminata ilişkin talebini reddetmektedir. AĐHM bununla birlikte başvuranın belirli bir ölçüde manevi zarara uğradığını ve bunun yalnızca ihlal tespiti ile giderilemeyeceğine itibar etmektedir. AĐHM 41. madde uyarınca hakkaniyete uygun başvurana 6.500 Euro manevi tazminat ödenmesini kararlaştırmaktadır. Yargılama masraf ve giderleri ile ilgili başvuranın kanıtlayıcı belge sunmaması ışığında AĐHM bu yönde bir ödeme yapılmasını gerekli görmemektedir. AĐHM, Avrupa Merkez Bankası nın marjinal kredi kolaylıklarına uyguladığı faiz oranına üç puanlık bir artışın ekleneceğini belirtmektedir. BU GEREKÇELERE DAYALI OLARAK, AĐHM, OYBĐRLĐĞĐYLE, 1. Başsavcının görüşünün tebliğ edilmemesi ve Askeri Yüksek Đdari Mahkemesi önündeki yargılamada gizli belgelere erişimin mümkün olmadığı hakkındaki şikayetlerin kabuledilebilir, bunun dışındakilerin kabuledilemez olduğuna; 4
2. Askeri Yüksek Đdari Mahkemesi Başsavcısının görüşünün başvurana tebliğ edilmemesine ve bu mahkemede görülen davada «gizli» ibareli belgelere başvuranın erişimin imkânsız olmasına ilişkin şikayetler çerçevesinde AĐHS nin 6/1 maddesinin ihlal edildiğine; 3. a) AĐHS nin 44 / 2 maddesi gereğince kararın kesinleştiği tarihten itibaren üç ay içinde, ödeme tarihindeki döviz kuru üzerinden TL ye çevrilmek ve her türlü vergiden muaf tutulmak üzere Savunmacı Hükümet tarafından başvurana manevi tazminat olarak 6.500 (altı bin beş yüz) Euro ödenmesine; b) Sözkonusu sürenin bittiği tarihten itibaren ve ödemenin yapılmasına kadar, bu meblağlara Avrupa Merkez Bankasının o dönem için geçerli faizinin üç puan fazlasına eşit oranda basit faizin uygulanmasına; 4. Adil tatmine ilişkin diğer taleplerin reddine; KARAR VERMĐŞTĐR. Đşbu karar Fransızca olarak hazırlanmış ve AĐHM nin iç tüzüğünün 77. maddesinin 2. ve 3. paragraflarına uygun olarak 21 Nisan 2009 tarihinde yazıyla bildirilmiştir. 5