Aydın Damızlık Sığır Yetiştiricileri Öncülüğünde Besiciliğin Geliştirilmesi Projesi Aydın İlinde Besi Sığırcılığını Değerlendirmede Ele Alınabilecek Ölçütler Prof. Dr. Ahmet Gökhan Önol Adnan Menderes Üniversitesi Veteriner Fakültesi
Projedeki temel amaçlar - Aydın daki besicilik potansiyelinin ortaya konulması, - Yetiştiricilerin besi sığırı bakım ve beslenmesi konusunda bilgilendirilmesi, - Çalıştay düzenlenerek Aydın da besiciliğin sorunlarının ortaya konulması ve besiciliğin geliştirilmesi için yeni stratejiler ortaya konulması, - Besicilik işletmesi veya et entegre tesisi kurmak isteyen yatırımcıların bilgilendirilmesi, yönlendirilmesi.
Sunumun içeriği - Eğitim seminerlerinin değerlendirilmesi - Aydın İlinde besi sığırcılığını değerlendirmede ele alınabilecek ölçütler ve bunları etkileyen faktörler - Yetiştiricilere özlü söz: Başarılı besi sığırcılığı için
Kuyucak
Bozdoğan
Nazilli
Yenipazar
Çine
ermencik
Söke
Efeler
Yetiştiricilerin besi sığırı bakım ve beslenmesi konusunda bilgilendirilmesi çalışmalarına ilişkin değerlendirme İlçe Katılan yetiştirici sayısı Kuyucak 80 Bozdoğan 105 Nazilli 60 Yenipazar 70 Çine 50 Germencik 40 Söke 45 Efeler 30 + 80 - Katılımcı sayısı ve seminer için bilgilendirme - Katılımcı istekliliği veya seçimi - Katılımcı istemlerinin belirlenmesi - Seminerin zamanlaması - Seminerin verildiği yer - Semineri veren kişi - Seminerin içeriği ve süresi - Seminerde sorulanlar, katkılar - Anket uygulaması - Ülkesel, sektörel ve ekonomik sorunlar -
1 Aydın İlinde Besi Sığırcılığını Değerlendirmede Ele Alınabilecek Ölçütler ve Bunları Etkileyen Faktörler Besi materyali - Erkek sığır varlığı, ithal besi hayvanı sayısı, il dışına erkek hayvan satışı, il dışından getirilen hayvan sayısı, Türkiye ölçeğinde durum - Irklara göre dağılım, genetik kapasite (ırk, etçi yönü yüksek tohum kullanımı), sağlıklı buzağı
Harita 1. İl Bazında Hayvan Birimi Dikkate Alınarak Hesaplanmış Sığır Potansiyeli Dağılımı Aydın İli sığır varlığı 476.311 baş (T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Aralık 2016) TÜİK,13.05.2014
Harita 2. Türkiye de Kırmızı Et Üretim Kapasitesinin Dağılım Grafiği Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 2011 Verileri Aydın İli Kırmızı Et Üretim Miktarları (Aydın İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Verileri) 2015 Yılı Büyükbaş 13.584 ton + Küçükbaş 163 ton (2016 Yılı Büyükbaş 7.474 ton + Küçükbaş 147 ton)
Aydın İlinde İlçelere Göre Soykütüğüne Kayıtlı İşletmelerde Erkek Sığır Varlığı İlçe Dana Tosun Toplam İşletme başına düşen erkek hayvan sayısı Çine 3286 4421 9409 9.1 Efeler 2100 2721 6248 10.0 Bozdoğan 1188 2079 4205 9.1 Nazilli 1217 1397 3685 7.7 Kuyucak 1239 1252 3570 8.0 Yenipazar 881 1212 2671 8.5 Söke 825 912 2279 12.3 Germencik 485 588 1644 8.7 ADSYB nde soykütüğüne kayıtlı işletmelerde 46.312 baş ve ön soykütüğüne kayıtlı işletmelerde 55.392 baş erkek hayvan varlığı bulunmaktadır (ADSYB, 22 Kasım 2016). Aydın İli Erkek Sığır Varlığı İçinde Irkların Oranı Holştayn ve melezi % 58.5 Montofon ve melezi % 20.0 (TürkVet, 2016) Aydın İlinde doğan erkek buzağıların besiye alınma oranı % 40 (Aydın İli Kırmızı Et Üreticileri Birliği)
AYDIN İLİ KIRMIZI ET ÜRETİCİLERİ BİRLİĞİ BESİLİK ERKEK SIĞIR DESTEKLEMESİ İLÇE VERİLERİ 2013 Yılı 2014 Yılı 2015 Yılı İLÇE Yetiştirici Sayısı Dana Sayısı Yetiştirici Sayısı Dana Sayısı Yetiştirici Sayısı Dana Sayısı EFELER 946 4671 977 5493 768 5127 BOZDOĞAN 267 813 457 1911 257 1475 ÇİNE 1734 9384 2107 10863 1875 10160 GERMENCİK 270 1381 274 1384 217 1474 KARACASU 176 574 180 555 116 417 KOÇARLI 178 1298 177 1158 136 739 KUŞADASI 24 213 24 209 24 247 KUYUCAK 173 2847 170 3506 145 2827 NAZİLLİ 242 1284 207 1440 143 1232 SÖKE 299 3548 301 3232 364 4303 SULTANHİSAR 39 136 38 137 28 191 YENİPAZAR 545 2976 641 3625 603 2323 BUHARKENT 30 118 36 207 18 77 İNCİRLİOVA 203 1069 180 1205 135 947 KARPUZLU 611 1611 654 1687 566 1450 KÖŞK 75 356 72 318 38 427 DİDİM 18 90 19 86 9 29 TOPLAM 5830 32369 6514 37016 5442 33445
2 Aydın İlinde Besi Sığırcılığını Değerlendirmede Ele Alınabilecek Ölçütler ve Bunları Etkileyen Faktörler Besi işletmesi - Besi işletmesi sayısı, işletme büyüklüğü, işletme tipi ve işletmelerin fiziksel yeterlilik (hayvan refahı açısından) durumları, Türkiye ölçeğinde durum - İşletmelerde verimlilik (besi süresi, karkas randımanı ve kalitesi, kâr vb) analizi - Ekonomik işletme ölçeği ve işletme tipi temelinde irdelemeler (a) süt işletmesi ile birlikte veya sadece besi işletmesi (b) yeminin bir kısmını üreten veya tamamını dışarıdan satın alan işletmeler
Aydın da Besi İşletme şekli Süt sığırı işletmesi ile birlikte Yarı açık serbest besi Kapalı bağlı besi Besi süresi 13 14 aylık yaşa kadar besi 16 18 aylık yaşa kadar besi Merada baktıktan sonra 4 6 ay besi 3 4 ay besi Besi şekli Yoğun besi Mera besisi + Yoğun besi
Besi İşletmelerinde Fiziksel Yeterlilik Yemlik Suluk Kuru yatacak yer Gölge alan Rüzgârdan koruma Hayvanın refahı / konforu (Holştayn dana daha hassas) Besi sığırları için beton zeminde 24 saat içindeki aktivite (500-600 kg ağırlıkta Holştayn, 5 m 2 /baş alan) % 50 Yatma % 10 Yem yeme % 0.3 Su içme % 0.3 Dövüş % 0.1 Birbirine atlama % 0.2 Diğerini yalama % 0.25 Kendini yalama Besi İşletmesinde Temel Bölümler veya Gereksinimler Yeterli alan, gezinti alanı Yemlikler ve suluklar Bölmeler Çitler Silaj / posa yeri Yem deposu Yarı kapalı alan Gölge veya rüzgâr Yem karıştırma vagonu Hayvan indirme-bindirme yeri Bakıcı odası, malzeme odası Hayvan yakalama yeri ve tartım yeri Gübre çukuru
Aydın için hayvan refahını sağlayacak en düşük maliyetli besi işletmesi nasıl olmalıdır? Yapılacak yer, uygun yapı malzemelerinin seçimi, farklı çözümlerin artıları ve eksileri, yetiştirici deneyimleri vb Aydın daki besi işletmelerinde sıcak aylarda süt inekleri kadar besi sığırlarına özen gösteriyor muyuz? Eğer onları doğal ortamlarından alıp ahırların içinde yaşamaya zorluyorsak, eğer onlardan her şeyi daha fazla yapmalarını istiyorsak, rahat ve mutlu olmaları için elimizden geleni yapmalıyız.
3 Aydın İlinde Besi Sığırcılığını Değerlendirmede Ele Alınabilecek Ölçütler ve Bunları Etkileyen Faktörler Beside yem maddeleri - Meraların durumu - Kaliteli kaba yem ve yoğun yem üretimi, temini, doğru kullanımları -Karma yem kullanımı, yem katkı maddeleri -Yem formları - Yem hijyeni - Fiyat analizi Aydın İli Alanının Kullanım Şekli Arazi Kullanım Şekli Alan (ha) Kültür arazisi 368.336 Çayır-mera arazisi 25.242 Bataklıkgöl % 2 Tarım dışı arazi % 10 Arazi Varlığı Kültür arazisi % 46 (Tahıl, sebze ve diğer bitkisel ürünler % 20) Orman 313.632 Göl-bataklık 14.950 Tarım dışı arazi 78.540 Toplam alan 800.700 Orman % 39 Çayır mera arazisi % 3
Aydın da meraların durumu Meralarda ot verimi ve çeşidi Suni mera çalışmaları Erken otlatma Ağır otlatma Rotasyon ile otlatma Zararlı otlarla mücadele Gübreleme Mera ıslahı Gölgelik, suluk, tuzluk Mineral blokları Ek yemleme Hayvanların izlenmesi Dengesiz / yetersiz beslenme Zehirli bitkiler Parazitler Hastalıklar Vahşi / zehirli hayvanlar
Entansif sığır besisinde işletme giderlerinin % 75 80 ini yem giderleri oluşturur.
4 Aydın İlinde Besi Sığırcılığını Değerlendirmede Ele Alınabilecek Ölçütler ve Bunları Etkileyen Faktörler Yetiştirici ve bakıcı - Yetiştirici ve bakıcı analizi (Yaş grubu, beside bilgi birikimi -bakım, besleme, veri tutma ve ekonomik analiz-, birincil işi olup olmadığı vb) - Besi uygulamasında (bakım ve beslemede) alışkanlıklar, yaklaşımlar, doğrular ve yanlışlar Daha kârlı bir besi için; - Hayvan refahını sağlayacak barınak - En uygun besi programını (besi süresi ve besleme yöntemi) seçmek - İşletme giderleri içinde yem giderini azaltmak (yem fiyatı, doğru rasyon) - Canlı ağırlık artışını izlemek ve kesim canlı ağırlığına kısa sürede ulaşmak - Veri tutmak ve kârı hesaplamak Hızlı büyüme dönemini ve doğru beslemeyi bilmek
Aydın da Holştayn ve Montofon Erkek Buzağılarını* Kaliteli Kaba Yem Ağırlıklı Besiye Alan Orta Ölçekli Bir İşletmede İçin Kaba Ekonomik Analiz Yemler Fiyat, TL 5. aydan sonra 15 aylık yaşta Mısır silajı (% 70) 0.2 Yonca (% 22) % 50 nem 0.8 Saman (% 8) 0.5 0.36 (% 50 nem) Yiyebildiği kadar (10 kg 5 kg KM) Besi yemi ve arpa karışımı 1.0 5 kg 400 kg canlı ağırlıkta rasyon 8.6 TL/gün 11 ay (330 gün) 10 ay besi süresince yem gideri 2.838 TL 1.33 kg/gün CAA Süt + Buzağı yemi + Yonca Toplam yem gideri Kâr** 600 + 200 + 70 TL 3700 TL 560-600 kg canlı ağırlık 290 310 kg karkas (Holştayn için % 52 karkas randımanı) 7.200 TL 3500 TL + Desteklemeler *: Buzağılara 4 ay boyunca günde 5 lt süt veriliyor. 2 aylık yaştan sonra yiyebildiği kadar kaliteli yonca ve günde 2.5 kg buzağı büyütme yemi veriliyor. **: Diğer giderler hesaplanmamıştır. ***: İşletme mısır silajı ve yoncayı kendi üretmektedir. Holştayn buzağı satış fiyatı 2.500 TL
5 Aydın İlinde Besi Sığırcılığını Değerlendirmede Ele Alınabilecek Ölçütler ve Bunları Etkileyen Faktörler Bölgesel iklim 6 Hastalıklar - Bölgesel iklim (Sıcak stresi) - Hastalıklar (Salgın ve beslenmeye bağlı hastalıklar, hastalıklarla mücadele) - Hayvan hareketleri (Yurt içi, kaçak, ithal hayvan) 7 Hayvan hareketleri
8 Kesim ve mezbahalar Aydın İlinde Besi Sığırcılığını Değerlendirmede Ele Alınabilecek Ölçütler ve Bunları Etkileyen Faktörler - Nakliye ve kesim öncesi hijyen ve refah - Mezbahalar, kaçak kesim, Aydın dışındaki mezbahalarda kesim oranı - Kesim ve karkas kalitesine ilişkin standartlar Aydın İlinde faaliyette bulunan mezbaha sayısı 9 adet (T.C. Aydın Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü, Kasım 2016)
9 Et işleme tesisleri Aydın İlinde Besi Sığırcılığını Değerlendirmede Ele Alınabilecek Ölçütler ve Bunları Etkileyen Faktörler - Et işleme tesisleri sayısı, kapasitesi, ürün çeşidi - Et dışındaki diğer ürünlerin değerlendirilmesi Aydın İli 2015 yılı kırmızı et üretimi (dana+koyun) 13.750 ton Aydın İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 2016 Yılında 24 adet et işletmesi İşlenmiş et ürünleri: Parçalanmış kırmızı et, hazır et karışımı, kıyma, sucuk, kavurma, kokoreç, pişmiş et ürünleri (dil, işkembe, döner) Toplam yıllık kapasite: 3140 ton İşlenmiş et ürünleri oranı % 23
10 Pazarlama Aydın İlinde Besi Sığırcılığını Değerlendirmede Ele Alınabilecek Ölçütler ve Bunları Etkileyen Faktörler - Yurt içi ve dışı pazarlama olanakları, markalaşma vb - Kırmızı ete ilişkin tüketici istemleri ve tüketicinin gelir durumu - Nüfus artışı, turizme bağlı mevsimsel nüfus değişimi, Kurban Bayramı - Yasal olmayan yaklaşımlar (Alo Gıda, hileler, şikayetler vb) Aydın İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Alo Gıda 174 Hattı Şikayetleri 2016 Yılında et ile ilgili 155 şikayet 10 yasal işlem Şikayet konuları: Domuz eti, son kullanma tarihi geçmiş ürün ve kaçak kesim.
11 Örgütlenme ve birlikler Aydın İlinde Besi Sığırcılığını Değerlendirmede Ele Alınabilecek Ölçütler ve Bunları Etkileyen Faktörler - Örgütlenme ve birlikler - Dünya daki ve Türkiye deki bitkisel üretim ve kırmızı et üretimi, ekonomik, iklim vb değişikliklere ilişkin aylık ve yıllık tahminler ve değerlendirmelerle yetiştiricilerin bilgilendirilmesi (Kırmızı Et Konseyi, Kırmızı Et Üreticileri Birliği) Dünya Ölçeğinden Türkiye ve Aydın Ölçeğine Değerlendirmeler - Kişi başına hayvansal protein tüketim miktarları - Hayvansal protein tüketim tercihi - Kırmızı etin hayvansal protein tüketimi içindeki düzeyi - Nüfus artış hızı - Sosyo-ekonomik durum - İklimsel değişim - Et fiyatları ve rekabet gücü - Stratejik ürünlerde devlet desteklemeleri - Sütçü ırk besi hayvanlarının değerlendirilmesinde yaklaşımlar - Çevre kirliliği ve hayvan refahı konularında düzenlemeler -
12 Destekleme 13 Hayvan pazarları 14 Diğer paydaşlar Aydın İlinde Besi Sığırcılığını Değerlendirmede Ele Alınabilecek Ölçütler ve Bunları Etkileyen Faktörler - Tarım ve hayvancılıkla ilgili desteklemeler (Devlet, IPARD TKDK, banka kredileri vb) - Politikalar (Kalkınma Planlarındaki yaklaşımlar) - Hayvan pazarları - Devlet yetkilileri, veterinerler, celepler, mezbaha sahipleri, yem satanlar, nakliyeciler ve yanlış bilgilendirmeler, yönlendirmeler - Hayvancılıkla ilgili tesis, makine, alet yapım sektörleri - Kasaplar, marketler, yemek fabrikaları, lokantalar
Dünya ve Türkiye de Kırmızı Et Fiyatlarında Değişim Ekim 2016 Fiyatları ile Besiye Alınan Farklı Kaynaklı Danaların Mayıs 2017 İçin Tahmini Karkas Maliyeti Yıl Türkiye de Kırmızı Et Fiyatı (TL/kg) (Kırmızı Et Konseyi) Dana Karkas Üretim Maliyeti Fizibilitesi (Ekim 2016) İthal Güney Amerika Etçi Ulusal Et Fiyatları Endeksi (FAO) 2013 18,1 184,1 2014 20,2 198,3 2015 23,9 168,4 2013 2015 % 32 % - 8,2 İthal Avrupa Etçi Yerli Ege-Marmara Bölgesi Sütçü (Holstein) Besiye giriş canlı ağırlığı, kg 270 270 270 Besi süresi, gün 190 210 225 Günlük canlı ağırlık artışı, kg 1.3 1.6 1.2 Besi sonu canlı ağırlık, kg 517 606 540 Karkas randımanı, % 54 59 53 Karkas ağırlığı, kg 279 358 286 Besi sonu karkas maliyeti, kg/tl 20.3 20.5 24.6
15 Aydın İlinde Besi Sığırcılığını Değerlendirmede Çevre Ele Alınabilecek Ölçütler ve Bunları Etkileyen Faktörler 16 Ar-Ge çalışmaları 17 - Çevre kirliliği (metan gazı, gübre, mezbaha atıkları, ekilebilir arazide işletme vb) - Devlet-Üniversite-Birlikler-Özel sektör ile Ar-Ge çalışmaları, projeler, raporlar vb - AB uyum süreci, yeni yasalar ve yönetmelikler Yeni kurallar
Geleceğe Vurgu veya Geleceğe İlişkin Öngörüler 18 Gelecekteki değişimler ve besi sığırcılığı 19 Basın Aydın da Sığır Besiciliği İşletmeleri İçin İleriye Dönük Yaklaşımlar / Değişimler -Besiye hayvan materyali sağlayan işletmeler (Buzağı/dana bakımevi) - Birkaç süt sığırı işletmesinin ortaklaşa kurduğu besi işletmeleri - Büyük çaplı kooperatif şeklindeki besi işletmeleri Dünya da Sığır Besiciliğine İlişkin İleriye Dönük Yaklaşımlar / Değişimler - İklimsel değişimlere bağlı olarak meraların durumu - Bitkisel üretim miktarı ve maliyetlerinde değişimler - Hayvansal üretim bölgelerinde değişimler - Diğer hayvansal protein kaynakları içinde kırmızı etin üretim ve tüketim oranının değişimi - İşletme şekli ve mekanizasyonunda değişimler - Gıda üretimindeki ve beslenme alışkanlıklarındaki değişimler Gerçek olabilir mi? Sentetik et üretimi ve tüketimi yaşama aktarılabilir mi? Basın yayın organları, spekülatif haberler, doğru bilgilendirme
Aydın da Besi Sığırcılığı Açısından Artılar / Eksiler Artılar Yeterli besi materyali Genetik kapasitesi yüksek buzağı Sağlıklı buzağı Kaliteli kaba yem (Mısır silajı vb) Bilgi birikimi Birlikler Et işleme tesisleri Talep / Pazar (Turizm, Kurban Bayramı) Yerel yönetimlerin duyarlılığı Modern işletme örnekleri Eğitim olanakları / Bilgiye açık yetiştirici Eksiler Süt sığırı işletmesi içinde besi (Dişi hayvan, bölme, yem) Küçük işletme ölçeği* Sıcak stresi Yetersiz, kullanım süresi kısa mera Merada su, ek yem, ek mineral karışımı Sinekler, parazitler Hayvana ve işletme giderlerine ilişkin veri tutmama Uygulanan besleme - yemleme yöntemlerinde alışkanlıkların değiştirilmemesi / yanlış yönlendirilmesi Gübre yönetimi / çamur / beton zemin Bakıcı faktörü Hayvan hareketleri * Ekonomik işletme ölçeğine yaklaşım: Ek fiziki alan, ek yem, ek emek ve zaman, ek sermaye, ek takip vb. GZFT Analizi: Güçlü yanlar Zayıf yanlar Fırsatlar Tehditler GZTF Matrisi: GF (Güçlü Yan Fırsat), ZF (Zayıf Yan-Fırsat), GT (Güçlü Yan- Tehdit) ve ZT (Zayıf Yan-Tehdit) Kantitatif stratejik planlama matrisi
Yetiştiricilere Özlü Söz Besi Sığırcılığı İşletmelerinde Sürekli Takip İşlemlerine Örnekler Besi Sığırının İzlenmesi Çevrenin İzlenmesi Kayıtların İzlenmesi Vücut kondisyonu İklim ve ahır iklimi Canlı ağırlık kazancı Yemlik yönetimi / Rumen doluluğu Barındırma koşulları Et kalite özellikleri Dışkı kıvamı ve sindirilmemiş kısım Silaj için mısır / ot hasadı Kaba / yoğun yem analizleri Büyüme hızı / Tüketilen yem miktarı Rasyon formülasyonu İçme suyu kalitesi Grup içindeki hayvanların izlenmesi Yemleme yönetimi Hastalık ve ilaç kayıtları Klinik hastalık olguları Mera yönetimi Çiftlik bütçesi raporları Parazitler, sinekler Çiftlikte hijyen uygulamaları Mezbaha bulguları Tüy yapısı Çalışanların işe yaklaşımı Laboratuvar bulguları
Başarılı Besi Sığırcılığı = Başarılı Risk Yönetimi Besi sığırcılığı sanatı Yüksek miktarda kaliteli et ve en uygun kâr İsteyerek Severek Estetik katarak Yararlı olarak Örnek olarak
Milli hedef belli olmuştur. Ona ulaşacak yolları bulmak zor değildir, önemli olan, çetin olan o yollar üzerine çalışmaktır. Denebilir ki, hiçbir şeye muhtaç değiliz, yalnız tek bir şeye çok ihtiyacımız vardır: Çalışkan olmak. Sorular, paylaşım, öneriler İlginize teşekkürler