İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EĞİTİM SEMİNERLERİ
TEHLİKE TANIMLAMA VE RİSK DEĞERLENDİRME ÖZKAN ÖZGÜR İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI ÇEVRE MÜHENDİSİ
Eğitimin Amacı İşletme ve işyerlerine risk analizi yaparak; Tehlikelerin Belirlenmesi, Risklerin Değerlendirilmesi ve Risklerin Kabul Edilebilir Seviyelere Çekilmesi
TEHLİKE TANIMLAMASI, RİSK DEĞERLENDİRMESİ VE RİSK KONTROLÜ
RİSK ANALİZİ YASAL BİR ZORUNLULUK MUDUR?
1475 Sayılı İş Kanunu na göre çıkartılmış olan tüzük ve yönetmeliklerden farklı olarak 4857 sayılı İş Kanunu na göre çıkartılmış tüm yönetmeliklerdeki en büyük ve en önemli yeniliklerden biri de, işverenlere işyerlerinde Risk Değerlendirme si yapma ve alınan sonuçlara göre gerekli sağlık ve güvenlik önlemlerini belirlenme zorunluluğunun getirilmiş olmasıdır.
4857 sayılı İş Kanunu nun 78. maddesine göre çıkartılan yönetmeliklere göre işveren; Sağlık ve Güvenlik yönünden Risk Değerlendirmesi yapmakla, Risk değerlendirmesi sonucuna göre, alınması gereken koruyucu önlemlere ve kullanılması gereken koruyucu ekipmana karar vermekle, YÜKÜMLÜDÜR.
Risk Değerlendirmenin Amacı Risk değerlendirme çalışmaları ile Tehlikelerin sınıflandırılması, Risklerin belirlenmesi, Risklerin Derecelendirilmesi, Kabul edilebilir sınırlara çekilmesi, hedeflenmektedir.
Risk Analizinin ve Yönetiminin Yararları 1. İşyerinin yazılı prosedür ve politikalarının oluşmasını ya da olgunlaşmasını sağlar. 2. İşyeri yönetiminin ve çalışanlarının İSG konularında bilgi sahibi olmalarını ve katılımını sağlar. 3. Risk analizi prosesinden alınan ilk sonuçlar ile organizasyon ya da işletmedeki olası tehlikeler ve alınacak tedbirler belirlenir. 5. İşletme, organizasyon ya da kurumdaki risklerin büyüklüğünün hesaplamasına ve riskin tolere edilebilir olup olmadığına karar verilmesini sağlar. 6. İşyerinde yanlış güvenlik tedbirleri alınmış olabilir, ya da insanlarda yanlış güvenlik bilinci oluşmuş olabilir, tüm bu tedbirlerin ve güvenlik bilincinin gözden geçirilmesini sağlar. 7. İşyerinde yasal yükümlülükler ve İSG politikası çerçevesinde tahammül edilebilir düzeye indirilmiş risk ile çalışılmasını sağlar. 8. İşyerindeki gerekli düzeltici ve önleyici faaliyetlerin gerçekleştirilmesini sağlayacak verilerin kaydedilmesini, sonuçların izlenmesini ve ölçülmesini sağlar.
Tehlike ve Risk Kavramı
Somut Tehlike Risk Yaralanma, hastalık, hasar, zarar meydana getirme potansiyeli olan kaynak ya da durumdur. Tehlikenin oluşma olasılığı ile bu olasılık gerçekleştiğinde ortaya çıkabilecek sonucun ciddiyet derecesidir. RİSK SEVİYESİ = Tehlike Ortaya Çıkarsa Yaratabileceği Şiddet X Ortaya çıkma Olasılığı
Bu durumda: Köpek balığı; Tehlike midir? Risk midir?
Bu durum için köpek balığı sadece bir TEHLİKEDİR. Suya girerseniz köpek balığı bir RİSK olur. RESİMDE BAŞKA TEHLİKE VAR MIDIR?
Diğer tehlikeler nelerdir? Hindistan cevizi Hava Durumu Güneş Yağmur Rüzgar Deniz Ağaç Mevsim Korsanlar Gel-git
Kaza No Kaza Türü Kaza Sayısı 1 Kesik-Batma-Sıyrık 44 2 Düşme-Burkulma-İncinme 1 3 Trafik Kazası 4 Vücuda Nesne Düşmesi 2 5 Çarpma 6 6 Eksremite sıkışması 5 7 Yanma 8 Göze Metal Çapak Kaçması 3 9 Göze Toz Kaçması 2 10 Göze Kimyasal Madde Kaçması 1 11 Ağır Yük Kaldırma 1 12 Elektrik Çarpması 13 Diğer 2 Ocak-Şubat-Mart-Nisan 2006
Risk Değerlendirmenin Temel Adımları İşlerin Sınıflandırılması Tehlikenin Tanımlanması Riskin Belirlenmesi Riskin Tolere Edilebilirliğine Karar Verme Gerekli İse Riskin Kontrol Altına Alınması İçin Faaliyet Planı Hazırlanması Faaliyet Planının Yeterliliğinin Gözden Geçirilmesi
İşlerin Sınıflandırılması Rutin ve rutin olmayan işler (işletme, bakım, yönetim faaliyetleri) ve çalışanlara sağlanan olanaklar (ulaşım, yemek, banyo) belirlenmelidir.
İŞ SÜREÇLERİNDE İŞYERİ TANIMLAMADA RİSK DEĞERLENDİRME SAĞLIK YÖNÜNDEN RİSKLER GÜVENLİK YÖNÜNDEN RİSKLER
SAĞLIK YÖNÜNDEN RİSKLER TOZLAR GAZLAR BULAŞICI HASTALIKLAR GÜRÜLTÜ TİTREŞİM BİYOLOJİK KANSOREJEN MUTAJEN
GÜVENLİK YÖNÜNDEN RİSKLER PATLAMA YANGIN ELEKTRİK MEKANİK DÜŞME İŞ MAKİNALARI KİŞİSEL KORUYUCULAR MAKİNA KORUYUCULARI AYDINLATMA
TEHLİKELER NASIL BELİRLENİR?
İş Sağlığı ve Güvenliği ne ilişkin hukuki ve diğer şartlar, Ön gözden geçirme sonuçları, Çalışanlar ve diğer ilgili taraflardan alınan bilgiler, Çalışanlardan elde edilen İSG bilgileri, işyerindeki gözden geçirme ve iyileştirme faaliyetleri İSG politikası, Kaza ve olay kayıtları, Uygunsuzluklar, Denetim sonuçları, En iyi uygulamalar hk.bilgiler, Kuruluşa özgü tipik tehlike riskleri, benzer kuruluşlarda olmuş olan kaza ve olaylar, Elektrik kullanımı,
Kuruluşun tesisleri, prosesleri ve faaliyetleri hakkında bilgiler, Saha planları, Radyasyon kaynakları, Proses akış şemaları, Makine, ekipman v.b. bilgiler, Malzeme envanterleri (ham maddeler, kimyasallar, atıklar, ürünler ve alt ürünler), Toksikoloji ve diğer sağlık ve iş güvenliği verileri, Verilerin izlenmesi, Kimyasal ve biyolojik maddeler, Malzeme Güvenlik Bilgi Formları (MSDS), Yöntemler, görevler, İnceleme Raporları, Profesyonel destek, uzmanlık Tıbbi/ilk yardım raporları, Sağlık Riskleri
İşvereni Maddi ve Manevi Olarak Kayba Uğratan İş Kazası ve Meslek Hastalıklarını Meydana Getiren Nedenler
1. Fiziksel Tehlikeler Titreşim Gürültü Yetersiz havalandırma Aşırı Isı, nem ve hava hareketleri Yetersiz veya aşırı aydınlatma
2. Kimyasal Tehlikeler Toksik gazlar, organik sıvıların buharları, ergimiş haldeki metal gazları Radyasyona maruz kalma (X ışınları, doğal ve yapay radyoaktif maddeler, kızılötesi ve mor ötesi ışınlar Asitler, Bazlar nedeniyle yanma İnert tozlar, fibrojenik tozlar, toksik tozlar, kanserojenik tozlar, alerjik tozlar
3. Elektrikle Çalışma İle Meydana Gelen Tehlikeler Topraklaması yapılmamış tezgahlar veya el aletleri Topraklamanın belli periyotlarla kontrolünün yapılmaması Elektrik ve aydınlatma tesisatının periyodik kontrolünün yaptırılmaması Yıpranmış ve hatalı onarılmış el aletleri Yetkisiz kişilerin müdahale etmek istemesi Kırık yıpranmış el aletleri Koruyucu baret, eldiven, çizme, ıstaka veya tabure gibi kişisel koruyucuların bulunmaması Zeminin yalıtılmaması Yüksek gerilim ile çalışmada gerekli kurallara uyulmaması
4. Mekanik Tehlikeler Makine ve tezgahın ezen, delen, kesen, dönen operasyon koruyucusunun bulunmaması Preslerde çift el kumanda kullanılmaması Preslerde ayak pedalı koruyucusu olmaması Transmisyon kayışlarının koruyucusunun takılmamış olması Makine ve tezgahı tehlike anında durduracak stop butonunun ya da swich nin bulunmaması Yetersiz ve uygun olmayan makine ve koruyucu teçhizat Yetersiz uyarı sistemleri Düzensiz ve dağınık işyeri ortamı Makinelerin, kaldırma aletlerinin, kazanların, kompresörlerin vb. gerekli bakım ve periyodik kontrollerinin yapılmaması
5. Tehlikeli Yöntem ve İşlemler Makine veya tezgahlarda çalışırken koruyucu teçhizatın devre dışı bırakılması Baret, gözlük, siper, maske vb. kişisel koruyucuların kullanılmaması Aşırı yük kaldırma 3m den yüksek malzeme istifleme Etiketlenmemiş veya yetersiz etiketlenmiş malzeme Gereken uyarı,ikaz işaret ve yazılarının konmamış olması Güvenlik kartı olmayan kimyasalla çalışma İşe yeni başlayan işçiye çalıştığı işle ve iş sağlığı ve güvenliği konularında eğitim vermeden çalıştırma Belli aralıklarla işçilere iş sağlığı ve güvenliği konularında eğitim verilmemesi Yeterli ikaz vermeden araçların çalıştırılması veya durdurulması Elektrik kesilmeden teçhizat üzerinde onarım Onarım esnasında şalter veya beklenmedik bir harekete karşı güç düğmesinin emniyete alınmamış olması Çalışır haldeki teçhizatın yağlanması, temizlenmesi, ayarlanması, Depo ve konteynırların tam olarak boşaltılıp temizlenmeden üzerinde onarım ve kaynak yapılması Yüksekten atlama Parlama, patlama ve yangın ihtimali olan yerlerde elektrik tesisatının exproof olmaması Parlama patlama tehlikesi olan yerlerde sigara içilmesi Yükleme ve boşaltma işlemlerinin uygun yöntemle yapılmaması Malzemelerin, makinelerin ve teçhizatın uygun yerleştirilmemesi
6. İşyeri Ortamından Kaynaklanan Tehlikeler İşyeri zemini Yetersiz Geçitler Yetersiz Çıkış yerleri Yetersiz iş alanı Düzensiz işyeri Merdivenlerde korkuluk olmaması Duşların ve tuvaletlerin çalışır durumda veya temiz olmaması
RİSKLERİN BELİRLENMESİ L TİPİ MATRİS ÖRNEĞİ Risk Skoru = İhtimal x Zarar Derecesi
En sık kullanılan yaklaşımlardan biri olan risk değerlendirme matrisi ABD. Askeri standardı MIL_STD_882-D olarak da bilinen sistem güvenlik program gereksimini karşılamak maksadıyla geliştirilmiştir.
OLASILIK 5 İş yapıldığı sürece (çok yüksek olasılık) 4 Her gün (yüksek olasılık) 3 Haftada bir (orta dereceli olasılık) 2 Ayda bir (küçük olasılık) 1 Yılda bir (çok küçük olasılık)
Şiddet Şiddet Derecesi 5 İnsana Yönelik Ölümlü kaza Olası Sonuç (Derecesi büyük olan dikkate alınır.) Tesis / Ekipmana Yönelik Zararın maliyeti 100.000 $ a eşit veya 100.000 $ dan büyüktür. 4 Büyük yaralanma Zararın maliyeti 50.000 ila 100.000 $ arasındadır. 3 2 Orta dereceli yaralanma Hafif yaralanmalar Zararın maliyeti 20.000 ila 50.000 $ arasındadır. Zararın maliyeti 1.000 ila 20.000 $ arasındadır. 1 Kayıpsız olaylar Zararın maliyeti 1.000.$ dan azdır.
Riskin Derecelendirilmesi Şiddet Olasılık 1 2 3 4 5 1 Çok hafif seviye risk 1 Düşük seviye risk 2 Düşük seviye risk 3 Düşük seviye risk 4 Düşük seviye risk 5 2 Düşük seviye risk 2 Düşük seviye risk 4 Düşük seviye risk 6 Orta seviye risk 8 Orta seviye risk 10 3 Düşük seviye risk 3 Düşük seviye risk 6 Orta seviye risk 9 Orta seviye risk 12 Yüksek seviye risk 15 4 Düşük seviye risk 4 Orta seviye risk 8 Orta seviye risk 12 Yüksek seviye risk 16 Yüksek seviye risk 20 5 Düşük seviye risk 5 Orta seviye risk 10 Yüksek seviye risk 15 Yüksek seviye risk 20 Çok yüksek seviye risk 25
Riskin Tolere Edilebilirliğine Karar Verme Risk Seviyesi Çok hafif risk Düşük seviye risk Orta seviye risk Yüksek seviye risk Çok yüksek seviye risk Faaliyet ve Zamanlama Ek bir faaliyet, dokümantasyon ve kayıt tutulması gerekmemektedir. Tolere edilebilir risk. Ek kontroller gerekmiyor. Çabalar mali olarak daha etkin çözümlere veya iyileştirmelere yoğunlaştırılmalıdır. Önlemlerin mevcudiyetinden emin olmak için izleme gereklidir. Risk seviyesini azaltmak için çaba harcanmalıdır. Fakat önleme maliyeti dikkatle ölçülmeli ve sınırlandırılmalıdır. Risk azaltma önlemleri belirlenen en kısa zaman periyodunda uygulanmalıdır. Şiddeti çok yüksek olabilecek orta seviye riskler söz konusu olduğunda; daha iyi önlemler alınabilmesi için olasılık değerlendirmesi bir kez daha yapılmalıdır. Çalışma risk azaltılmadan başlatılmamalıdır. Riskin azaltılması için dikkate değer kaynak ayrılması gerekebilir. İşin bu riske rağmen devam etmesi gerekiyorsa acil önlemler alınmalıdır. Tolere edilemez. İş, risk azaltılıncaya kadar başlatılmamalı veya devam ettirilmemelidir. Sınırsız kaynak kullanımı durumunda bile riskin azaltılması mümkün değilse; iş hiç başlatılmamalıdır.
Gerekli İse Riskin Kontrol Altına Alınması İçin Faaliyet Planı Hazırlanması Eğer mümkünse tehlikelerin tümü yok edilir veya risk, kaynağında yok edilir. Örneğin; tehlikeli bir madde yerine güvenli bir madde kullanılır. Eğer tehlikenin yok edilmesi mümkün değilse, risk azaltılmaya çalışılır. Örneğin; daha düşük voltajlı elektriksel cihazların kullanımı Mümkünse işin yapılışı bireylere uygun hale getirilir. Bireylere adapte edilir. Örn: bireylerin fiziksel ve zihinsel kapasiteleri dikkate alınır. Önlemlerin iyileştirilmesi için teknik gelişmelerden yararlanılır. Önlemler tüm ilgili taraflar (çalışanlar, müteahhitler, toplum, tedarikçiler, müşteriler, ziyaretçiler) dikkate alınarak belirlenir. Önlemlerin teknik ve yazılı tarafları dikkate alınır. Ekipmanların güvenli bir şekilde çalışması için gerekli bakım çalışmaları planlanır. Risk önleme çalışmaları riskin seviyesini azaltmak için yetersiz olduğunda kişisel koruyucu ekipman kullanımı planlanır.
Faaliyet Planının Yeterliliğinin Gözden Geçirilmesi a) Revize edilen kontroller risk seviyelerinin tolere edilmesini sağlar mı? b) Yeni tehlikeler oluşur mu? c) Mali olarak en etkin çözüm seçildi mi? d) Revize edilen önleyici kontrollerle ilgili ihtiyaçlar ve bu kontrollerin uygulanabilirliği hakkında etkilenen kişiler neler düşünüyorlar? e) Revize edilen kontroller pratikte uygulanabilecek mi? İhmal edilmeyecek mi? (Örn : işin yapılması baskısı olduğunda)
TEHLİKENİN TANINMASI
RİSKLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ
RİSKİN KONTROLU
Kontrol Hiyerarşisi eliminasyon mühendislik kontrolleri yönetsel önlemler Prosedürler, talimatlar, eğitim uyarılar, ikazlar kişisel koruyucular çok etkin az etkin
Risk değerlendirme ekibinde kimler yer almalıdır? Ekipte ; İş Güvenliği Mühendisi, İşyeri Hekimi, İşletmenin geçmişini bilen yönetim sorumlusu, Operasyonel deneyimi olan teknik eleman, Bakım elemanı ve Çalışanlar bulunabilir.
Risk değerlendirmesi çalışmaları ne zaman yapılır? İşyerinde, daha önce hiç risk değerlendirmesi yapılmamış olması ve çalışanların sağlık ve güvenliğini etkileyebilecek aşağıda belirtilen önemli değişikliklerin olması durumunda, risk değerlendirmesi yapılması gereklidir: a) Yeni bir makine veya ekipman alınması, b) Yeni tekniklerin geliştirilmesi, c) İş organizasyonunda veya iş akışında değişiklikler yapılması, d) Yeni hammadde ve/veya yarı mamul maddelerin üretim sürecine girmesi, e) Yeni bir mevzuatın yürürlüğe girmesi veya mevcut mevzuatta değişiklik yapılması, f) İş kazası veya meslek hastalığı meydana gelmesi, g) İş kazası veya meslek hastalığı ile sonuçlanmasa bile yangın, parlama veya patlama gibi işyerindeki iş sağlığı ve güvenliğini ciddi şekilde etkileyen olayların ortaya çıkması.
Revizyon No: TEPE MOBİLYA TEHLİKE TANIMLAMA VE RİSK DEĞERLENDİRME PROGRAMI Tarih: Sayfa No: PROSES / FAALİYET KONTROL ÖNCESİ TEHLİKE VE RİSK DEĞERLENDİRMESİ TEHLİKE VE RISK KONTROLU KONTROL SONRASI TEHLİKE VE RİSK DEĞERLENDİRMESİ SIRA NO PROSES / FAALİYET TANIMI TEHLİKE TANIMI RİSK TANIMI OLASILIK (A) ETKİ (B) RİSK (A*B) ÖNCELİK SIRASI PLANLANAN FAALİYETLER SORUMLU TERMİN GERÇEKLEŞME DURUMU SON RİSK SKORU AÇIKLAMA 1 2 3 4 5
Hata arama, çözüm bul. Hata arama, çözüm bul. HATA ARAMA, ÇÖZÜM BUL.
YAYIN DOKÜMANTASYON Hazırlık Aşamasında detam@detam.com.tr http://www.detam.com.tr Tel : + 90 312 432 31 26-27 Faks : + 90 312 432 31 20