Dolaşım Sistemi Dicle Aras Kalbin temel anatomisi, dolaşım sistemleri, kalbin uyarlaması, kardiyak döngü, debi, kalp atım hacmi ve hızı 3.9.2015 1
Kalbin Temel Anatomisi Kalp sağ ve sol olmak üzere ikiye ayrılır. Kalbin sağ ve sol tarafını birbirinden ayıran kas duvara interventriküler septum adı verilir. Kalpte atrium (kulakçık) ve ventrikül (karıncık) denilen boşluklar bulunur. 3.9.2015 2
Kalbin Temel Anatomisi Kalp sağ atrium ve sağ ventrikülün oluşturduğu sağ pompa ve sol atriumla sol ventrikülün oluşturduğu sol pompa şeklinde çalışır. Kalpteki kan atriadan ventriküllere doğru gider. Buradan da arterlere pompalanır. 3.9.2015 3
Kalbin Temel Anatomisi Aort, sol ventrikülden çıkan ve tüm vücuda O 2 li kanı taşıyan en büyük atardamardır. 3.9.2015 4
Kalbin Temel Anatomisi Kalpte, hareket eden kanın geri dönüşünü engellemek için kapakçıklar bulunur. Atriumlar ile ventriküller arasındaki kapakçıklara atrioventriküler kapak denir. Sağ atriumu sağ ventriküle bağlayan atrioventriküler kapakçığa triküspit kapaktır. 3.9.2015 5
Kalbin Temel Anatomisi Sol atriumu sol ventriküle bağlayan atrioventriküler kapağa ise biküspit (mitral) kapak denir. Ventriküller ile arterler arasındaki kapakçıklara ise semilüner kapak denir. Bunlar arterlerdeki kanın ventriküllere geri dönmesini engellerler. 3.9.2015 6
Kalbin Temel Anatomisi Pulmoner arterle sağ ventrikül arasında pulmoner semilüner kapaktır. Aort ile sol ventrikül arasında ise aortik semilüner kapak bulunur. 3.9.2015 7
Pulmoner ve Sistemik Dolaşım Kalbin sağ kısmı O 2 miktarı az, CO 2 miktarı fazla olan kanı akciğerlere götürür. Bu kanın O 2 miktarı akciğerlerde normale döner ve tüm vücuda pompalanmak üzere kalbin sol bölümüne gelir. Buna pulmoner (küçük) dolaşım denir. 3.9.2015 8
Pulmoner ve Sistemik Dolaşım Kalbe geri dönen O 2 li kan sol atriumdan sol ventriküle, buradan da aort yoluyla tüm vücuda pompalanır. Dokularda O 2 enerji olarak kullanılırken CO 2 üretilir, CO 2 miktarı yüksek olan kan venöz dönüşle vena kava yoluyla sağ atriuma geri döner. Bu dolaşıma ise sistemik (büyük) dolaşım denir. 3.9.2015 9
Pulmoner ve Sistemik Dolaşım Yanda; kalp, pulmoner ve sistemik dolaşım. O 2 den zengin kanı taşıyan kısımlar daha koyu renkle gösterilmiştir. 3.9.2015 10
Pulmoner ve Sistemik Dolaşım Miyokardiyum, kalbin kasılmasından ve kanın kalpten çıkışından sorumludur. Miyokardiyum ihtiyacı olan O 2 li kanı koroner arterlerden alır. Sağ ve sol koroner arterler tarafından, kalp kasının kendisine sağlanan bu dolaşıma koroner dolaşım denir. 3.9.2015 11
Pulmoner ve Sistemik Dolaşım Koroner arterler aorttan çıkarlar ve kalbi çevrelerler. Kalp çevresinde bunlara paralel olarak koroner venler de bulunur. Bu venler kullanılan kanı alıp vena kavaya boşaltırlar. 3.9.2015 12
Pulmoner ve Sistemik Dolaşım 3.9.2015 13
Kalbin Uyarılması Kalp bağımsız bir kasılma ritmine sahiptir. Kalbe bağlı tüm sinirler zarar görse bile kalp kasılmaya devam eder. Kalp üzerinde bu otoritmi sağlayan bazı önemli noktalar vardır. 3.9.2015 14
Kalbin Uyarılması Bunlar; Sinoatrial (SA) düğüm (70-80 atım/dk), Atrioventriküler (AV) düğüm (40-60 atım/dk), His demeti, sağ ve sol dalları (20-40 atım/dk), Purkinje lifleri (25-40 atım/dk), Ektopik pacemaker. 3.9.2015 15
Kalbin Uyarılması 3.9.2015 16
Kalbin Uyarılması Sinir uyarısı SA düğümden atria boyunca dağılır ve atria kasılarak içindeki kanı ventriküllere boşaltır. Sonra, atriadaki bu uyarı atria ile ventriküllerin birleştiği yerde bulunan atrioventriküler düğümü (AV) harekete geçirir. 3.9.2015 17
Kalbin Uyarılması Uyarı AV düğümünün bir uzantısı olan his demeti yoluyla ventriküllere gider. His demeti ventriküllerin duvarlarına purkinje lifleri olarak yayılır ve purkinje sistemini oluşturur. 3.9.2015 18
Kalbin Uyarılması Böylece uyarılar ventriküler miyokardiyumun tamamına ulaşır ve ventriküler kasılmayı sağlar. Bu kasılma sayesinde ventriküllerdeki kan arterlere ve dolayısıyla tüm vücuda pompalanır.
Kardiyak Siklus 3.9.2015 20
Kardiyak Siklus Kalp atımı sırasında kalpte görülen elektriksel ve mekanik değişikliklere (basınç ve hacim) kardiyak siklus denir. Kalp atımı sırasında miyokardiyumun kasılmasına sistol, gevşemesine ise diastol denir. 3.9.2015 21
Kardiyak Siklus Kalbin dinlenim ve maksimal egzersiz sırasında her bir siklus için harcadığı ortalama süreler vardır; 3.9.2015 22
Kardiyak Siklus Diastol sırasında, atria gevşediğinde basınç düşer ve venöz sistemden gelen kan atriayı doldurmaya başlar. Kan ile dolunca atriadaki basınç tekrar artar. Diastol sırasında ventriküllerdeki basınç atriadan düşük olduğu için atriaya gelen kan atrianın kasılmasıyla ventriküllere akar. 3.9.2015 23
Kardiyak Siklus Bu durumda ventriküler basınç artarken atrial basınç düşer. Atrial basınç düşünce vena kava ve pulmoner vendeki basınç artar. Kan tekrar atriaya gider ve bu siklus sürekli tekrarlanır. 3.9.2015 24
Kardiyak Siklus Ventriküler basınç, aorttaki ve pulmoner arterdeki basınçtan fazla olunca semilüner kapaklar açılır. Ventriküller kasılır ve kan, pulmoner ve sistemik dolaşıma pompalanır. 3.9.2015 25
Kardiyak Siklus Kalbin elektriksel aktivitesi Elektrokardiyografi (EKG) ile kaydedilebilir. Kalbin aksiyon potansiyeli oluşturma yeteneği, oluşan uyarının tüm kalp üzerinde yayılma süreci ve kontraksiyon gücü izlenebilir niteliktedir. Bu ölçüm kalbin, yapısal ve fonksiyonel durumu hakkında bilgi verir. 3.9.2015 26
Kardiyak Siklus Her bir kardiyak döngü; P, Q, R, S, T ve U dalgalarını, ST ve PR segmentlerini, PR, QRS, ST, QT ve RR intervallerini içerir. 3.9.2015 27
Kardiyak Siklus 3.9.2015 28
Kardiyak Siklus Neden önemli? Bu vektörel değerlerin anormal oluşu yani kalpte görülen ritim bozuklukları, birçok kalp rahatsızlığını hatta ani ölümleri önlemek için tanı olarak kullanılmaktadır. Spor bilimlerinde, egzersizin kalp ritimleri üzerindeki akut ve kronik etkisini incelenmektedir. 3.9.2015 29
Kardiyak Siklus Kalpte ileti nasıl oluşur (Aksiyon potansiyeli)? Kalp kasında elektrik uyarılarının hücre içi ve dışındaki iyon miktarında değişiklik yaratmasıdır. Bu iyon miktarlarındaki ani ve hızlı değişiklikler kontraksiyonu gerçekleştirir. 3.9.2015 30
Kardiyak Siklus Dinlenim iyon konsantrasyonu -90 milivolttur. Hücre içi ve dışı elektriksel olarak dengededir. Polarizasyon sürecinde, hücre içi K + miktarı dışına göre 30 kat daha fazladır. Hücre dışındaki Na + miktarı ise hücre içine göre 30 kat daha fazladır. 3.9.2015 31
Kardiyak Siklus Ancak kalp aktivitesi başka sistemlerce kontrol edilmektedir. 3.9.2015 32
Kardiyak Siklus Sempatik ve Parasempatik Kardioregülatuvar merkez; Kardiyak Hızlandırıcı Merkez Kardiyak Yavaşlatıcı Merkez 3.9.2015 33
Kardiyak Siklus Sempatik aktivite Artırır; SA nodu uyarı hızını İleti hızını Parasempatik aktivite Azaltır; SA nodu uyarı hızını İleti hızını Kontraksiyon gücünü Kontraksiyon gücünü Odakların irritabilitesini Odakların irritabilitesini 3.9.2015 34
Kardiyak Debi Kardiyak debi (CQ), kalpten bir dakikada pompalanan kan miktarıdır. Dolaşım sisteminin, fiziksel aktivitenin getirdiği fonksiyonel ihtiyaçları karşılayabilme kapasitesinin göstergesidir. 3.9.2015 35
Kardiyak Debi Kardiyak debi, kalp atım hızı ve kalp atım volümünün [ayrıca strok volüm (SV) olarak da bilinir ve kalpten bir atımda pompalanabilen kan miktarıdır] bir ürünüdür. CQ (L/dk) = KAV (L/atım) * KAH (atım/dk) Kalp atım hızı veya kalp atım volümündeki artış kardiyak debide de artışa neden olur. 3.9.2015 36
Kardiyak Debi Dinlenme sırasında antrenmanlı ve antrenmansız kişilerin kardiyak debilerinde pek fark yoktur. Ortalama 5-6 L/dk dır. Egzersizle artan iş yükü ve O 2 kullanımıyla birlikte kardiyak debide de artış olur ve bu artış antrenmanlı kişilerde daha fazladır. 3.9.2015 37
Kardiyak Debi Antrenmanlı erkeklerde kardiyak debi egzersiz sırasında 40 L/dk ya çıkabilir. Bu miktar dinlenme değerinin yaklaşık 7-8 katıdır. Antrenmansız kişilerde bu değer 20-25 L/dk olur. Maksimal kardiyak debi arttıkça maksimal aerobik güç de artar. 3.9.2015 38
Kardiyak Debi Antrenman ile CQ da oluşan değişiklikler açısından erkekler ve kadınlar benzerdir. Kadınlar, birim iş yükünde daha yüksek kardiyak debiye sahiptir. Bunun nedeni olarak, kadınların düşük hemoglobin seviyesine sahip olmaları düşünülmektedir. 3.9.2015 39
Kardiyak Debi Bununla birlikte kadınların, maksimal kardiyak debisini erkeklerinkinden düşüktür. Bunun sebebi olarak da kadınların daha küçük vücut yapısına sahip olmaları düşünülmektedir. 3.9.2015 40
Kalp Atım Volümü Antrenmansız erkeklerin dinlenik halde, ayakta dik dururkenki kalp atım volümleri ortalama 70-90 ml/atım dır. Maksimal değerler ise 100-120 ml/atım dır. Bu değerler antrenmanlı erkeklerde dinlenik durumda 100-120 ve egzersiz sırasında 150-170 ml/atım dır. 3.9.2015 41
Kalp Atım Volümü Elit dayanıklılık sporcuları 200 ml/atım a ulaşabilmektedir. Öyleyse dayanıklılık sporcularında görülen yüksek kardiyak debinin nedeni strok volümün artışıdır. Çünkü maksimal kalp atım sayısı tüm bireylerde aşağı yukarı aynıdır. 3.9.2015 42
Kalp Atım Volümü Kadınlarda SV, kalp hacminin küçük olmasından dolayı düşüktür. Antrenmansız kadınlarda dinlenik kalp atım volümü 50-70 ml/atım iken, egzersiz kalp atım volümü 80-100 ml/atımdır. Antrenmanlı kadınlar ise 70-90 ml/atım dinlenik SV ye ve 100-120 ml/atım egzersiz SV ye sahiptir. 3.9.2015 43
Kalp Atım Volümü Kalp atım volümünü istirahat ve egzersiz sırasında düzenleyen değişkenler şunlardır; End-diastolik volüm (EDV), yani diastol sonunda ventrikülde bulunan kan veya diastol sonu hacim, Ortalama aortik kan basıncı ve Ventriküler kasılmanın kuvveti dir. 3.9.2015 44
Atım volümü (ml) Kalp atım sayısı (atım/dk) Kardiyak debi (L/dk) Kardiyak Debi Kalp Atım Volümü ve Kalp Atım Hızı 3.9.2015 45