GİRİŞ BÖLÜM 13 Kullanıcı El kitabı, Çevrimiçi Yardım ve Eğitimler User Manuals, Online Help and Tutorials 2009639046 MUSTAFA CANER SAY Arayüz tasarımlarının geliştirilmesine yoğunlaşılmasına karşın her zaman kullanıcılara yardım edecek destekleyici materyallere ihtiyaç olmaktadır. Kağıt kullanıcı el kitap çeşitleri: Kurulum el kitabı Installation manual Özet başlangıç notları Brief getting-started notes Giriş eğitimler (Başlangıç seviye) Introductory tutorial Ayrıntılı eğitimler (İleri seviye) Thorough tutorial Detaylı referans el kitabı Detailed reference manual Hızlı referans kartları Quick reference card Dönüşüm el kitabı Conversion manual Çevrimiçi Materyaller Online materials Çevrimiçi el kitabı Online manual Çevrimiçi Yardım Online help Konuya özel yardım Context-sensitive help Çevrimiçi Eğitim Online tutorial Canlı (anime) örneklemeler Animated demonstration Kılavuzlar Guides Sıkça sorulan sorular (SSS) FAQs Çevrimiçi birlikler, haber grupları, list sunucular, e- posta, anında mesajlaşma Online communities, newsgroups, list servers, e-mail, chat, and instant messaging Kullanıcının hedeflerine (amaçlarına) göre kağıt ve çevrimiçi materyallerin sınıflaması Kullanıcının hedefi Satın almak Öğrenmek Kullanmak Bir problemi çözmek Kağıt Çevrimiçi Satış broşürü, Animasyon sunumlar bilgi formu Eğitim (Tutorial) Kullanıcı elkitabı SSS El kitabı, eğitim, kılavuz, Animasyon sunumlar El kitabı, yardım, konuya göre yardım Yardım, SSS, çevrimiçi gruplar Yardım sistemini kontrol eden domain Arayüz nesnelerinin ve hareketlerin tanımı (Sözel-syntactic) Görevleri yerine getirmek için uygulama sırası (Anlamsal-Semantik) Görev-Domain-özel bilgi (eğitici-pragmatik) Arayüz etkileşim derecesi Çevrimiçi belge ve eğitim Kullanıcı doküman, çevrimiçi yardım ve eğitimlerin sınıflaması Çevrimiçi yardım Konuya duyarlı yardım Hareketli örnek sunumlar Zamanlama Başlamadan önce Uygulama başlangıcında Eylem sırasında Hata ile karşılaşınca Yeniden başlama ipuçları Medya Text Grafik Ses kayıtları Arayüz kullanımı sırasında video kayıtları Animasyon Simülasyon Geliştirilebilme Kapalı sistemler Açık sistemler (kullanıcı değişim yapabilir) KAĞIT VE ÇEVRIMIÇI EL KITAPLARI KARŞILAŞTIRMA 1
Kağıt ve çevrimiçi el kitapları karşılaştırma Kağıt ve çevrimiçi el kitapları karşılaştırma Çevrimiçi el kitaplarına sahip olmanın nedenleri Fiziksel avantajlar Ulaşılabilirlik, alan, kolay güncelleme Navigasyon özellikleri Arama, iç/dış kaynaklarla ilişkilendirme İnteraktif hizmetler multimedya, işaretleme/not yazma, çevrimiçi gruplarla iletişim Ekonomik avantajlar Çoğaltma ve dağıtım maliyeti düşüktür Çevrimiçi el kitapları: negatif yönleri Görüntüler kağıt baskılar kadar okunaklı olmayabilir Aslında her ekran görüntüsü bir sayfa kağıttan daha düşük çözünürlüğe sahiptir. Çevrimiçi yardım sistemlerinin kullanıcı arayüzü ileri seviye veya kafa karıştırıcı olabilir. Birçok ekran arasında geçiş yapmak için harcanan ekstra mantıksal çaba konsantrasyon ve öğrenmeyi zorlaştırır ve not tutmak zor olabilir. Çalışma ve yardım veya eğitim pencerelerinin dağıtılması gerçek çalışma için ekran kapasitesini azaltır. Cep telefonu gibi yeterli görüntüleme alanı bulunmayan küçük cihazlar çevrim içi yardımın görüntülemesini zorlaştırır Kağıt üzerinde ve ekranda okumanın Çeşitli çalışmalar, kağıt üzerinde okumayla karşılaştırıldığında ekrandan okunan bir metnin kavranması veya düzeltilmesinde %15 ila %30 arasında daha yavaş olunduğunu göstermiştir. Ekrandan okumanın potansiyel dezavantajları: Kötü fontlar, özellikle düşük çözünürlüklü monitörlerde Karakterler ve arkaplan arasında düşük kontrast ayarları Bulanık karakter sınırları Ekrandan yayılan ışık kağıttan yansıyan ışığa göre okumayı zorlaştırabilir Parlama ekranda fazla olabilir Küçük görüntüler daha sık sayfa değiştirmeyi gerektirebilir. Bir alana sığdırılan görüntüler okumak için uygun olmayabilir. Çıktı ve şekillendirme problemleri Yetersiz kenar boşlukları, çizgi kalınlıkları, çoklu sütunlar sabit döndürmeçevirme gerektirebilir. Kağıt baskılarla karşılaştırıldığında azalan el ve vücut hareketleri yorucu olabilir. Görüntü değişimlerinin yarattığı heyecan ve ekran görüntüsüne aşina olmamanın verdiği telaş stresi artırabilir Mobil araçların sağladığı bazı faydalar gazeteler, haritalar, Dokümanların esnekliği (Office, adobe ) Dokumanlar farklı görüntü boyutlarında ve farklı formatlarda okunabilir XML Gözle takip etme çalışmalarından elde edilen ısı haritaları: Kırmızı alan okuyucunun en fazla baktığı alan, sarı biraz daha az baktığı bölümler ve mavi ise kullanıcının en az baktığı bölgeleri belirtmektedir. Gri alanlar ise kullanıcının bakmadığı bölgeler. Soldaki görüntü işbirliği yapılan web sitesinin Hakkımızda bölümünde yer alan bir makaleden, ortadaki görüntü e-ticaret yapılan bir web sitesindeki bir ürünün sayfası, ve sağdaki görüntü ise bir arama motorunun sonuç sayfasıdır. Adobe Reader 11 kullanıcı el kitabı yazdırılabillir veya çevrimiçi okunabilir. 2
El kitaplarının içeriklerinin oluşturulması Çoğunlukla eğitim ve referans materyaller geliştirme takımının en yeni üyesi tarafından yazılmaktadır. El kitapları çoğunlukla çok zayıf yazılmışlardır. Kullanıcının alt yapısına uygun tasarlanmamıştır Geciktirilmiş veya tamamlanmamıştır Yeterince uygun şekilde test edilmemiştir EL KITAPLARININ IÇERIKLERININ OLUŞTURULMASI Çok iyi tasarlanmış el kitaplarının faydaları: Kısa öğrenme süreleri, Daha iyi kullanıcı performansı ve tatmin, Daha az açılan destek-yardım telefonları Daha kompakt elkitaplarına doğru Aktif kullanıcı paradoksu Kullanıcıların daha anlamlı aktiviteler gerçekleştirme istekleri çoğunlukla sadece öğrenmek için zaman harcamalarını engellemektedir ve bu nedenle kullanma becerileri her zaman vasat kalmaktadır. Öğreniciler genellikle uzun uzadıya el kitaplarını okumaktansa doğrudan bilgisayarda uygulamaları denemeyi tercih etmektedirler. Bu gözlemler daha kompakt (minimal) el kitaplarının tasarlanmasına yol açmıştır. Pratik kazandırarak aktif katılımı (öğrenmeyi) desteklemek Daha kompakt el kitaplarına doğru Kılavuzlar: Hareket tabanlı yöntem seçmek Orta seviye uygulaması sunmak Araştırma ve yenilikleri desteklemek ve cesaretlendirmek Çok sayıda örnek göstermek Kullanıcı görev kılavuzunu düzenleme Gerçek görevler içinde açıklayıcı aktiviteleri seçmek veya tasarlanması Arayüz nesne ve aktivitelerinden önce görev konseptlerinin sunulması Görev yapısını yansıtan talimat bileşenleri üretilmesi Daha kompakt el kitaplarına doğru Kılavuzlar (devam): Hata tanıma ve düzeltmeyi destekleme Aktivitelerde hata fazla olduğunda veya düzeltilmesi zor olduğunda hata bilgi mesajı sunulması Tespit, Teşhis ve Düzeltme eylemlerini destekleyen hata mesajları sunulması Hata mesajlarının hemen sunulması (geciktirmesiz) Yapılacaklar, çalışma ve konumlandırma okumalarını desteklemek Kısaca; her şeyi yazmayın İçindekiler, indeks ve sözlük tabloları oluşturun Yazı stilini açık ve basit tutun Nesne-aksiyon arayüz modeli (OAI: object-action interface) Bazı görev nesnelerini ve uygulamalarını bilen fakat arayüzü tanımayan kullanıcıların gösterimi. Nesne ve aksiyonlarla ilgili biraz daha detaylı bilgi verilmesi onların genel arayüz hatlarını öğrenmelerini sağlayacaktır. 3
Düzenleme ve Yazım Stili Bir elkitabı üretimi, öncelikle okuyucuları ve gerçekleştirecekleri Hızlı Katalog Aranan yazının ID girilmesi görevleri anlamakla başlar. Artan zorluk seviyesine göre mantıksal bir sıralamada konuları sunmak İleri düzey referanslardan kaçınmak Bölümleri yaklaşık olarak aynı düzeyde yeni materyallerle oluşturmak Yeterli sayıda örnek vermek ve örneklem anlatım bölümlerini yarım bırakmamak Ürün menüsü 1. Office 2. Word 3. Excel 4. Access 5. Powerpoint 6. Ana menü 1 hızlı katalog 2 hızlı ipuçları haritası 3 teknik bilgi 4 müşteri servisi 5 indirme servisi Hızlı İpuçları haritası Düzen haritası Yeni kullanıcı bilgisinin dinlenmesi Teknik bilgi Katalog düzeni Araçlar düzeni Tanımlama düzeni Soru&yanıt Müşteri servisi Kullanıcılarla doğrudan iletişim Tutarlılık ve yüksek kalite yakalamak adına düzenlemeler için stil kılavuzları kullanmak İndirme servisi İnternet üzerinden yapılan indirmeleri düzenleme Yazım stili (düzeyi) kullanıcının okuma seviyesine uygun olmalı Geçişli bir diyagram kullanıcılara yardımcı olacaktır. Çevrimiçi el kitapları ve yardım ÇEVRIMIÇI EL KITAPLARI VE YARDIM Standart formatlar: WinHelp, PDF, Windows HTML Help, Araçlar (Tools): RoboHelp, helpmatic Pro, Çevrimiçi Elkitapları: Elektronik ortam için yeniden tasarlanan elkitaplarının avantajları: Metin (dizi) arama Çoklu içindekiler tabloları, şekiller vb. Hipertext geçişleri Otomatik geçmiş kayıt etme Metin vurgulama renk ses animasyon Çevrimiçi yardım Arayüz nesneleri ve aktivitelerinin özet tanımlanması Orta seviye kullanıcılar için daha etkilidir; başlangıç düzeyi (acemi) kullanıcılar için pek kullanışlı değildir. Çünkü arama terimlerinin bilinmesi gerekmektedir ve kullanıcıların bu terimle ilgili çıkan arama sonuçlarının içerisinden uygun makaleyi seçebilmesi istenmektedir. Bir cevaplama sihirbazı yerel (anadil) dil taleplerine cevap verebilir. Konuya duyarlı yardım Kullanıcı kontrolünde, interaktif nesne yardımı Küçük pop-up kutusu (araç ipucu) Görüntünün özel bölümü Pop-up menü (Açılır menü) Sistem kontrolünde ( intelligent - akıllı ) yardım Kullanıcı etkileşim geçmişi ve görevlerinin-aksiyonlarının sunumu kullanıcının ne istediği ile ilgili önermelerde bulunur Genellikle başarısızdır. 4
Kearsley nin çevrimiçi yardım sistemleri için önerileri: Yardım sistemini erişimi ve geri dönüşü kolay oluşturmak. Yardımı olabildiğince spesifik yapın. (konuya özgü) Yardımda ihtiyaç duyulanları anlamak için veri toplayın. Yardım sisteminde kullanıcıya olabildiğince fazla kontrol hakkı verin. Yardım mesajlarını doğru ve tam yazın. Zayıf arayüz tasarımını telafi etmek için yardımı kullanmayın. ÇEVRIMIÇI EĞITIMLER, ÖRNEKLER VE ANIMASYONLAR Çevrimiçi eğitimler, örnekler ve animasyonlar Çevrimiçi Eğitimler Terminal ve eğitici materyaller arasındaki geçişleri dikkate almaya gerek yoktur. Bireysel bir aşamada tek başına çalışabilir. Becerilerin tekrarlanması (uygulanması) sistem kullanımını gerektirir. Örnek belgeler, programlar vb. daha iyi bir yardım oluşturabilir. Başlangıç ipuçları Çevrimiçi eğitimler, örnekler ve animasyonlar Anime sunumlar Animasyon, renk grafikleri, ses kullanarak sistem özelliklerini göstermek Potansiyel kullanıcıların dikkatini çekmek için tasarlanmıştır Oyunların genellikle 30 saniyelik bir sunumu vardır. Aynı zamanda çalıştıkları gibi kullanıcıları eğitmek içinde kullanılırlar Tipik kontroller Otomatik ve manuel aşamalandırma Durdurma, tekrar oynatma ve atlama Kullanıcı arayüzü gereksinimleri: Kullanıcının ilgisini çekme ve ilgiyi devam ettirme Bilgi aktarımı Pozitif ürün görüntüsü yaratma Bir ekran yakalayan anmasyonu standart araçlarla oluşturmak kolaydır. Kullanıcılar tarafından ses kayıtlı açıklamalar oldukça beğenilmektedir. Kullanıcı yönlendirmek için çevrimiçi Gruplar e-posta kullanan yardım ağları Görevli yardım masası veya çalışana mail gönderme Şirketteki genel listeye mail gönderme Kullanıcılar bilgi eksikliklerini açıkça belirtmeli Yanlış bir öneri alma riski Genel yaklaşım yazılım yönetiminde düşük maliyet demektir. Microsoft aktif olarak bu sistemi destekliyor Yeni başlayanlar için Sıkça sorulan sorular (FAQ) listeleri Geliştirme süreci Uygun şekilde yönetilmeli ve kalifiye eleman yerleştirilmeli Erken başlamak oldukça önemlidir. Gözden geçirme, test etme ve düzeltme için yeterli zaman tanır El kitabı daha kapsamlı olabilir ve yazılım için şekilsel özelliklere kapsamlı alternatif üretir. El kitabı yazarı uygulama takımını yönlendirebilen etkin eleştirici, gözden geçirici veya sorgulayıcı haline gelir. Yazılımın öğrenilebilirliğinin pilot sınanması sağlanır. 5