Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü Yoksulluk Kavramı ve Kırsal Alana Yansıması Tufan BAL
Sunum Planı Analitik Çerçeve ve Kavramlar Yoksulluğa Yol Açan Faktörler Dünyada Yoksulluk Türkiye de Yoksulluk Türkiye de Kırsal Alanda Yoksulluk Sorunlar ve Öneriler Kaynaklar 2
Analitik Çerçeve Yoksulluk sorunu küresel gelişmelerden etkilenen, doğurduğu sonuçlarla da artık tek tek toplumları değil, tüm dünyayı etkileyen bir düzeye ulaştığından, sorunun çözümünün de küresel düzeyde olması gerekliliğini ortaya koymaktadır. Yoksulluğun bir değil pek çok nedeni bulunmaktadır. Yoksulluk, fazla üretememeden ve aynı zamanda üretilen değerler karşılığında elde edilen değerlerin bireyler, bölgeler ve sektörler arasında uygun bir şekilde paylaşılamamasından kaynaklanmaktadır (Öztürk ve Çetin, 2009). 3
Analitik Çerçeve Yoksulluğun Kaynakları Olumsuz ekonomik konjonktür, Çözülen geleneksel yapılar ve sosyal güvencesizlik, Uluslararası finans sermayesinin etkisi ve ekonomik krizler, Gelir dağılımın uçurumlaşması, Demografik yapıdaki değişim ve artan göç hareketleri, Enformel sektörün gelişimi ve sendikasızlaştırma politikaları, Adaletsiz vergi sistemi, Yüksek faiz ve rant ekonomisi, Doğal afetler, Çalışamayacak durumda olan özürlü sayısının fazla olması, Bireyler arasındaki yetenek farklılıkları, Miras yoluyla elde edilen gelirler, Piyasada tekelleşmenin olması, Devlet teşvikleri, Enflasyon ve işsizlik (Aktan, 2002) 4
Kavramlar Dünya Bankasına göre yoksulluk asgari yaşam standardına erişememe durumudur, yani maddi nitelikteki mahrumiyetler nedeniyle kaynaklara ve üretim faktörlerine erişememe ve asgari bir yaşam düzeyini sürdürecek gelirden yoksun olma halidir (www.worldbank.org). En çok kabul gören yoksulluk kavramları; mutlak yoksulluk, göreli yoksulluk, öznel yoksulluk, gelir yoksulluğu, insani yoksulluk ve yoksulluk sınırıdır. 5
Yoksulluk Yoksulluğu dar ve geniş anlamda olmak üzere iki türlü tanımlamak mümkündür. Dar anlamda yoksulluk, açlıktan ölme ve barınacak yeri olmama durumu iken, Geniş anlamda yoksulluk, gıda, giyim ve barınma gibi olanakları yaşamlarını devam ettirmeye yettiği halde toplumun genel düzeyinin gerisinde kalmayı ifade eder. 6
Mutlak Yoksulluk Mutlak yoksulluk, hanehalkı veya bireyin yaşamını sürdürebilecek asgari refah düzeyini yakalayamaması durumudur. Bu nedenle, mutlak yoksulluğun ortaya çıkarılması, bireylerin yaşamlarını sürdürebilmeleri için gerekli olan minimum tüketim ihtiyaçlarının belirlenmesini gerektirir. Mutlak yoksul oranı, bu asgari refah düzeyini yakalayamayanların sayısının toplam nüfusa oranıdır. 7
Göreli Yoksulluk Bireylerin, toplumun ortalama refah düzeyinin belli bir oranının altında olması durumudur. Buna göre toplumun genel düzeyine göre belli bir sınırın altında gelir ve harcamaya sahip olan birey veya hanehalkı göreli anlamda yoksul olarak tanımlanır. Refah ölçüsü olarak amaca göre tüketim veya gelir düzeyi seçilebilir. 8
Öznel Yoksulluğu Yoksulluk çizgisinin kesin olarak belirlenmesi için yapılması gereken çalışmalardan bahsedilir. Bu yaklaşımda temel düşünce şudur: Mademki yoksulluk toplumun kabul edeceği minimum bir yaşam standardı düzeyiyle ilgilidir. Öyleyse yoksulluk çizgisini belirlemenin bir yolu, büyük ölçekli anketler yaparak toplumun bu konudaki görüşünü belirlemektir (Goodman ve ark., 1997). Kısaca öznel yoksulluk, insanların kendileri için yeterli kabul edebilecekleri, maksimum düzeyi sağlamaya yetecek bir gelire sahip olup olmadıklarına ilişkin beyanlara bağlı olarak yapılan bir tanımdır. 9
Gelir Yoksulluğu Gelir yoksulluğu yaşamın idame ettirilmesi için asgari düzeyde gerekli gelir düzeyiyle ölçülmektedir. Bu anlamda, gelir yoksulluğu, satın alma gücünden yoksun olma anlamına gelmektedir. Gelir yoksulluğu hesaplamalarında genellikle bir ülkede belirli miktarda yiyecek satın almak için gerekli gelir, yoksulluk sınırı olarak belirlenmektedir. 10
İnsani Yoksulluk Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı tarafından geliştirilmiş yeni bir yoksulluk ölçütüdür. İnsani yoksulluk bazı bireylerin insanca yaşam imkânlarına sahip olamaması anlamına gelmektedir. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı, ülkelerin gelişmişlik düzeyine bağlı olarak, insani yoksulluğu üç kriterden yola çıkarak hesaplamaktadır. Bu kriterler; yaşam suresi, eğitim ve ekonomik ve sosyal imkanlardır. 11
Yoksulluk Sınırı Bir toplumda yoksul olanlarla olmayanları birbirinden ayırmakta kullanılan izafi bir çizgidir. Yoksulluk sınırıyla ilgili olarak; Gıda harcamalarına göre, Temel ihtiyaçların maliyetlerine göre, Gıda kalori alımına göre ve Ortalama gelirin yarısı yaklaşımına göre çeşitli yönlerden hesaplama yapılabilmektedir. 12
Yoksulluğun Ortaya Çıkardığı Sonuçlar Düşük gelir düzeyi, Yetersiz ve dengesiz beslenme, Sosyal yalıtım ve düşük sosyal katılım, Psikolojik ve ekonomik bireysel güvensizlik, Doğal çevrenin bozulması ve sosyal çevrede kısır döngü sayılabilir. 13
Yoksulluğa Yol Açan Faktörler Dinamik Yapısal Küresel Yoksulluğa yol açan faktörlerde de farklı yaklaşımlar bulunmaktadır. Yoksulluğun genel olarak neden kaynaklandığı sorusuna net bir cevap bulabilmek mümkün değildir. Genel çerçeve itibariyle yoksulluk sorununa neden olan faktörler gruplanacak olunursa, üç farklı faktör grubundan söz edilebilir. 14
1.Yapısal Faktörler Toplumsal işleyişin yapısal özellikleri göz ardı edildiği sürece yoksulluk analizleri tam anlamıyla açıklanamamaktadır. Ekonomik güç eşitsizlikleri düzeltilmeden, yönetimdeki iyileştirmelerin fazla bir anlamı olmayacağı görüşündedirler Yoksulluğun ekonomik boyutunda gelir dağılımı eksenli bir yaklaşım ön plana çıkmaktadır. Ekonomik kaynakların kullanım ve dağılımı ile ilgili bir soruna bağlı olarak, gelir dağılımı eşitsizliği yoksulluğun en önemli yapısal problemlerinden birini oluşturmaktadır. 15
2.Dinamik Faktörler Yoksulluk, toplumsal unsurların birçoğunda yaşanan bir yoksullaşma sureci olarak kendini yeniden tanımladığı için dinamiktir. Dünya sistemine bir bütün olarak bakıldığında, yoksul alanların kaba çizgilerle ayrıldığı görülmektedir. Genellikle, güney kuzeye, çevre merkeze, kır kente göre daha yoksuldur. Piyasa dinamiklerinin eşitsizlik yaratıcı ögelerinin giderek toplumsal alanda daha fazla hissedilir olması, yoksulluk sorununu toplumsal tartışma konularının ilk sırasına taşımıştır. 16
3.Küreselleşme ve Yoksulluk Yoksulluğun ulusal olduğu kadar uluslararası boyutları da vardır. Yoksulluk küreselleşmeye paralel olarak ülke sınırlarını aşarak tüm dünyanın müşterek bir problemine donuşmuş bulunmaktadır. Uluslararası araştırma sonuçları, tahmin ve projeksiyonlar dünyadaki aşırı zengin ve aşırı fakirler arasındaki uçurumun yakın bir gelecekte iyileşme emareleri göstermediğini ortaya koymaktadır. Böyle bir sosyal problemin dünyada sosyal patlamalara, terör ve şiddetin artmasına, suç oranlarının yükselmesine yol açacak, arzu edilen huzur ve barış ortamını ortadan kaldıracaktır (Bozan, 2010). Sadaka Taşı Kaynak: http://blog.milliyet.com.tr/sadakatasi 17
Bireysel Gelir Eşitsizliğinin Ölçülmesi Bireysel gelir eşitsizliğini ölçmek amacıyla çeşitli ölçme araçları geliştirilmiştir. Lorenz eğrisi, Gini katsayısı, yüzdelik dilimleme yöntemi, değişim aralığı ve değişim katsayısı, gelir eşitsizliğini ölçmek amacıyla kullanılan başlıca ölçme teknikleridir. 18
Tablo 1.Hane Halkı Kullanılabilir Gelire Göre %20 lik Grupların Gelirden Aldığı Pay (2010) %20 lik gruplar Türkiye Kent Kır Birinci %20 (1) 6,5 6,9 6,8 İkinci %20 11,1 11,4 11,5 Üçüncü %20 15,6 15,7 16,0 Dördüncü %20 21,9 21,6 22,4 Beşinci %20 (2) 44,9 44,3 43,3 Toplam 100,0 100,0 100,0 Gini katsayısı 0,380 0,370 0,361 (1)Toplam gelirden en az pay alan grup (2)Toplam gelirden en fazla pay alan grup Kaynak: TÜİK, Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması, 2010. Gini Katsayısı:Milli gelirin nasıl bölüşüldüğü sorunu, ekonomide fonksiyonel ve kişisel gelir dağılımı olmak üzere iki temel yaklaşımla incelenmektedir. Bireylerin ya da hanelerin gelir dağılımlarındaki eşitsizliği bireysel temelde ölçmek, eşitsizliğin derecesini zamana ve ülkelere (bölgelere) göre karşılaştırabilmek için Lorenz eğrisi ve Lorenz eğrisi temeline dayanan Gini katsayısı kullanılmaktadır (Eğilmez ve Kumcu, 2005). 19
Hane Halkı Kullanılabilir Gelire Göre %20 lik Grupların Gelirden Aldığı Pay (2014) 20
Düşünmemiz gereken 15 gerçek.. 1.Dünya genelinde 1 milyar çocuk yoksulluk sınırında veya altında yaşıyor. 2.900 milyon civarında insan ise "aşırı yoksul" statüsünde. 3.Bu "aşırı yoksul" 900 milyon insanın neredeyse yarısını 18 yaş ve altı insanlar, yani çocuklar oluşturuyor. 4. Sadece Afrika'da 247 milyon çocuk temel haklarından yararlanamıyor. Sahraaltı Afrika'da bulunan 30 ülkedeki her üç çocuktan ikisi beslenme, barınma, su, eğitim veya sağlık haklarının en az ikisinden yararlanamadığı raporlarda belirtiliyor. 5. Zengin ülkelerde de iş çok iç açıcı değil. Dünyanın en zengin ülkelerinde yaşayan her 4 çocuktan biri "yoksul" statüsünde. 6. Sadece Avrupa Birliği genelinde bile 26 milyon çocuk ya yoksul, ya da yoksulluk sınırında. 7. İstatistiklere göre yoksulluk hemen hemen her ülkede en çok çocukları etkiliyor. 8. Dünya genelinde 3 milyar insan günlük 2.5 dolardan daha az kazanıyor. 21
Düşünmemiz gereken 15 gerçek.. 9. Bu 3 milyar insanın yaklaşık yarısı ise günde 1 dolardan sadece biraz daha fazla kazanabiliyor. 10. Her gün 22 bin çocuk yoksulluk nedeniyle hayatını kaybediyor. 11. Temiz suya erişimleri olmaması nedeniyle her yıl 842 bin insan çeşitli hastalıklardan hayatını kaybediyor. 12. Her yıl 5 yaşından küçük 100 milyondan fazla çocuk yeterli beslenememesi nedeniyle büyüme ve gelişim problemleri yaşıyor. 13. Dünya nüfusunun dörtte birinin, yani 1.6 milyar insanın elektriğe erişimi yok. 14. Günde 10 dolardan fazla kazanan insanlar dünya nüfusunun %20'sinden bile az. 15. Araştırmalara göre aşırı yoksulluğu ortadan kaldırmak için yıllık 60 milyar dolar gerekiyor. 22
Dünyada Yoksulluk 23
Dünyanın Yoksulluk (2014 24
Dünyanın Yoksulluk Milenyum Hedefleri, dünyadaki yoksulluk oranının (günlük 1 dolardan daha az gelire sahip olanların oranı) ve açlık sorunuyla karşı karşıya kalan kişi sayısının 2015 yılında 1990 yılı oranlarının yarısına indirmeyi hedeflemektedir. 25
Dünyada Kırsal Alanda Yoksulluk Yoksullukla mücadelede, yoksulluğun derecesi kadar, yoksulluğun nerelerde yoğunlaştığı da önemli noktalardan biridir. Dünya genelinde birçok az gelişmiş ülkede yoksulluğun kırsal alanlarda eksik istihdam içinde olan topraksız köylüler, tarım işçileri ve küçük toprak sahibi köylüler arasında yaygın olduğu görülmektedir. 26
Açlık-Yoksulluk Sınırı Farklı Açlık sınırı (TÜRK-İŞ) Dört kişilik bir ailenin dengeli, sağlıklı ve yeterli beslenebilmesi için yapması gereken gıda harcaması tutarına açlık sınırı diyoruz. Anne, baba, küçük çocuk, büyük çocuk için ayrı ayrı kalori hesabı yapıyoruz. Beslenme kalıbında yer alan ürünleri dört gruba ayırmışlar. Süt, yoğurt, peynir grubu. Et, tavuk, balık, sakatat, bakliyat grubu. Yaş sebze meyve grubu. Ekmek, pirinç, un, makarna grubu. Yoksulluk sınırı (TÜRK-İŞ) TÜİK e göre hanehalkı tüketim harcamaları anketine göre gıda harcamalarının toplam tüketim harcamaları içindeki payı %30,70'miş. Yoksulluk sınırını bu oran üzerinden buluyorlar. Açlık sınırı mesela bu ay 1.308 lira ise (bu rakamı kendileri hesap ediyor) bu rakam da ankete göre hanenin toplam harcamasının yüzde 30'u olduğuna göre yüzde yüzü 4.259 lira olur gibi. 27
Açlık-Yoksulluk Sınırı Farklı Yoksulluk sınırı altındaki aile sayısının artmasına paralel olarak, intihar istatistikleri de endişeleri büyütüyor. TÜİK 2013 yılı istatistiklerine göre aile geçimsizliği, geçim zorluğu, işsizlik, ticari başarısızlık vb. nedenlerle intiharı seçenler, diğer intihar nedenleri arasında %18,1 ile toplamda en yüksek oranı oluşturuyor. 28
Türkiye de Yoksulluk Bireylerin temel ihtiyaçlarını karşılamaya yetecek mal ve hizmetleri alamaması olarak tanımlanan yoksulluk ve bunlara erişememe olarak tanımlanan yoksulluk, kırsal kesimdeki bireyleri kentlerde yaşayanlara göre daha çok etkilemektedir. Türkiye de geçmiş yıllarda uygulanan kırsal kalkınma politikalarının kırsal kesimde istenilen başarıyı sağlayamadığı hatta yoksullaşmayı azaltmada yeterince başarılı olmadığı görülmektedir. 29
Türkiye de Yoksulluk Yoksulluğun kırsal ve kentsel alandaki durumu da ülkeden ülkeye ve bölgeden bölgeye farklılık göstermektedir. Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde kırsal nüfusun büyük bir kısmının tarımdan geçinmesi ve tarımdan sağlanan gelirin güvenirliliğinin düşük olması nedeni ile yoksulluk kırsal alanda kentsel alanlara göre daha şiddetli olmaktadır (Oğuz ve ark, 2010) 30
Türkiye de Yoksulluk Tarımsal üretimin kırsal, kentsel ve ulusal düzeyde yoksulluğun azaltılması için farklı düzeylerde katkı sağlayabileceğinden bahsetmek mümkündür. Bu katkılardan birincisi, tarımsal üretimin ve verimliliğin artması ile gıda fiyatlarının azalacağı, ikincisi, kırsal alanda yatırımın yapılması ve tarımın desteklenmesinin istihdam yaratacağı, üçüncüsü, gerçek ücretlerin artmasının sağlaması, son olarak da, tarım gelirinin artacağı beklentisi sayılabilir (Ozturk, 2008). 31
TÜİK Yoksulluk Çalışması Sonuçları (2014) Tanım: Yoksullukla ilgili çalışmalarda temel veri kaynağı bireylerin ve bunların oluşturduğu hanehalkının tüketimlerini, gelir düzeylerini, sosyoekonomik kesimler ve nüfus tabakalarına ve bölgelere göre ortaya çıkaran Hanehalkı Bütçe Anketleri dir. TÜİK 2002 yılından itibaren her yıl düzenli olarak hanehalkı bütçe anketleri uygulamaktadır. Aşağıda sunulan çizelgeler bu sonuçlardan alınmıştır. http://www.tuik.gov.tr/prehaberbultenleri.do?id=18690 32
TÜİK Yoksulluk Çalışması Sonuçları (2014) Kapsanan işlemler: Çalışmada, gıda yoksulluğunun temelini teşkil edecek olan gıda sepetinin belirlenmesinde Hanehalkı Bütçe Anketi verileri kullanılmıştır. Gıda harcamasına göre sıralı 3. ve 4. %10 luk dilimler, referans grup olarak alınmış ve bu hanelerin gıda tüketiminde en önemli paya sahip 80 madde gıda sepeti olarak tespit edilmiştir. Bir ferdin günlük asgari 2100 kalori almasını sağlayacak miktarlar, bu 80 maddeden oluşturulmuştur. Bu sepetin maliyeti gıda yoksulluk sınırı olarak alınmıştır. Gıda yoksulluk oranı, eşdeğer fert başına tüketim harcaması, gıda yoksulluk sınırının altında kalan hanehalklarının oluşturduğu nüfusun, toplam nüfus içindeki payı olarak hesaplanmıştır. 33
TÜİK Yoksulluk Çalışması Sonuçları (2009) Kapsanan işlemler: Çalışmada, uluslararası karşılaştırmalarda kullanılan çeşitli yoksulluk sınırlarına göre ise eşdeğer fert başına günlük tüketim harcaması, satın alma gücü paritesi cinsinden 2.15 $ ve 4.30 $ ın altında kalanlar yoksul olarak belirlenmiştir. Satınalma Gücü Paritesi (SGP) temel olarak, ülkeler arasındaki fiyat düzeyi farklılıklarını gidererek uluslararası anlamda fiyat ve hacim karşılaştırmalarına yönelik olarak geliştirilen bir yöntemdir. Diğer bir ifadeyle, SGP, farklı para birimlerinin satın alma gücünü eşitleyen bir değişim oranıdır. 34
Türkiye de Kırsal Alanda Yoksulluk 2010 yılı itibariyle Tarım sektörü toplam istihdamın %25 ni, toplam GSYH'nin %8,7 ni oluşturmaktadır. Kırsal alanda tarım sektörünün en çok istihdam yaratan sektör olması ve tarım sektörünün GSYH'deki payının barındırdığı istihdama göre düşük kalışı, kırsal alandaki yoksulluğun en önemli nedenidir. 35
TÜİK Yoksulluk Çalışması Sonuçları (2014) Satın alma gücü paritesine göre 4,3 dolar sınırında yoksulluk oranı %1,62 oldu Satın alma gücü paritesi cinsinden yoksulluk sınırlarına göre fert yoksulluk oranları, Türkiye, 2007-2014 36
Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması, 2014 Daha önce Türkiye, kent, kır ve İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması (İBBS) 1. Düzey e göre açıklanan Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması, 2014 yılı sonuçları ile birlikte Türkiye, İBBS 1. Düzey ve İBBS 2. Düzey e göre verilecektir. 37
Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması, 2014 En yüksek gelir grubunun toplam gelirden aldığı pay %45,9 oldu Eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri; hanehalkı kullanılabilir gelirinin, hanehalkı büyüklüğü ve kompozisyonu dikkate alınarak hesaplanan eşdeğer hanehalkı büyüklüğüne bölünmesi ile elde edilmektedir. Eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirine göre, en yüksek gelire sahip yüzde 20'lik grubun toplam gelirden aldığı pay %45,9 olurken, en düşük gelire sahip yüzde 20'lik grubun payı %6,2 oldu. Toplumun en zengin %20 sinin gelirinin en yoksul %20 sinin gelirine oranı şeklinde hesaplanan P80/P20 oranı 7,4 dir. 38
Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması, 2014 Gelir dağılımında bir önceki yıla göre iyileşme oldu Gelir dağılımı eşitsizliği ölçütlerinden olan Gini katsayısı, sıfıra yaklaştıkça gelir dağılımında eşitliği, 1 e yaklaştıkça gelir dağılımında bozulmayı ifade etmektedir. 2014 yılı sonuçlarına göre Gini katsayısı 0,391 olarak tahmin edildi. Eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirine göre sıralı yüzde 20 lik gruplar, 2013-2014 39
Ülkelerin GINI Katsayıları, 2014 40
Ülkelerin GINI Katsayıları, 2014 41
Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması, 2014 Türkiye deki hanehalklarının %22,4'ü yoksul Yoksulluk sınırının altında yaşayan hanehalklarının oranı %22,4 oldu. Hanehalkı tipine göre yoksulluk oranı incelendiğinde; Bağımlı çocuk; 25 yaşından küçük olup ekonomik açıdan pasif ve ebeveynlerinden en az biri ile yaşayan kişiler olarak tanımlanmaktadır. Bağımlı çocuğu olan hanehalklarının yoksulluk oranı (%27,2), bağımlı çocuğu olmayan hanehalklarının yoksulluk oranından (%7,7) yaklaşık 3,5 kat fazla oldu. İki yetişkinli, üç ya da daha fazla bağımlı çocuğu olan hanehalklarının yoksulluk oranı 2013 yılında %49,6 oldu. Tek başına yaşayıp 65 ve daha yukarı yaşta olan kişilerin yoksulluk oranı ise 2009 yılında %15,1 iken 2013 yılında %17,9 a yükseldi. Bu hane tipi ve yaş grubundaki erkeklerin yoksulluk oranı %9,1 iken bu oran kadınlar için %13,0 oldu. 42
Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması, 2014 Ortalama yıllık eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri 14 bin 553 TL, Toplam gelirden en yüksek payı %49,1 ile maaşücret gelirleri, Nüfusun %15 i yoksulluk sınırının altında, Okur-yazar olmayanların %27,7 si, üniversite mezunlarının ise %1,3 ü yoksul, Sürekli yoksulluk oranı %15,1, Ekonomik nedenlere bağlı yaşam koşullarında iyileşme olmuştur. 43
Maddi yoksunluk yaşayanların oranı %29,4 oldu Ciddi finansal sıkıntıyla karşı karşıya olan nüfusun oranı olarak tanımlanan ve beklenmedik harcamalar, evden uzakta bir haftalık tatil, ödeme zorluğu, iki günde bir et, tavuk, balık içeren yemek, evin ısınma ihtiyacı, çamaşır makinesi, renkli televizyon, telefon, otomobil sahipliği olarak belirlenen dokuz maddeden en az dördünü karşılayamayanların oranı olarak tanımlanmaktadır. Maddi yoksunluk oranı Eurostat ın bu konudaki düzenlemeleri dikkate alınarak 2006-2014 yılları için yeniden hesaplandı. 44
Maddi yoksunluk yaşayanların oranı %29,4 oldu Maddi yoksunluk oranı, 2006-2014 Ekonomik nedenlerden dolayı yukarıda belirtilen maddelerin en az dördünü karşılayamayanların oranı 2013 de %43,8 iken, 2014 yılında bu oran %29,4 e düştü. 45
Türkiye de Kırsal Alanda Yoksulluk Kırsal yoksulluk; Bağımsızlık, Özsaygı, Güvenlik, Sosyal kimlik, Sosyal ilişkilerin sıklığı ve sağlamlığı, Karar alma özgürlüğü, Hukukî ve siyasî haklar gibi niteliksel beklentiler ve yoksunluklar üzerine odaklanırken; Kentsel yoksulluk, Gelir, Tüketim şeklinde niceliksel beklentiler ve yoksunluklar konusuna eğilmektedir. 46
Türkiye de Kırsal Alanda Yoksulluk Kırsal kesimdeki yoksullar, Ağırlıklı olarak tarım, Balıkçılık, Ormancılık ve Küçük ölçekli sanayi ve hizmetler kesiminde çalışırlar. Gelişmekte olan ülkelerdeki kırsal yoksullar homojen bir grup olmamakla birlikte, Ziraat ile uğraşan yoksullar Ziraat ile uğraşmayan Kırsal yoksulluğun temel kaynağı topraksız ve kalifiye olmayan işçilerdir ve nüfus arttıkça, şehirleşme süreci hızlandıkça bu kesimin sayısı hızla artma eğilimindedir. 47
Kırsal Alanda Yoksulluğu Besleyen Faktörler Kırsal Alanlardaki İkilik Kötü Yönetim Kırsal Kesimi Dışlayan İktisadi ve Sosyal Politikalar 48
Türkiye de Kırsal Alanda Yoksulluğu Arttıran Sorunlar Ulaşım Eğitim Sağlık Tarımsal Hizmetler Örgütlenme Destek 49
Sonuç ve Öneriler 1 Kentsel işgücü piyasasının kente yeni göç edenlere iş imkanları sağlayamaması, aile bağlarının zayıflaması, gecekondu alanlarının dolması yoksulluk riskini artıran önemli etkenlerdir. Kır kent arasındaki eşitsizlik sadece gelirde değil aynı zamanda eğitim, sağlık hizmetlerine ulaşabilme ve ortalama yaşam süresi gibi diğer konularda da görülmektedir. Kırsal kesimde yaşayan insanlar beslenme yetersizliği, yüksek bebek ölüm oranları, yetersiz barınma, eğitimsizlik v.b. sorunlarla karşılaşmaktadır ki bu durum önemli bir kısmının yoksulluk sınırı altında yaşamak zorunda olduklarını göstermektedir. 50
Sonuç ve Öneriler 2 Ekonomik ve politik gücün kentlerde toplanması, uygulanan politikalarda kırsal kesimin unutulmasına ya da önemsenmemesine yol açmaktadır. Yüksek pazar değeri taşıyan ürünlerin küçük tarım işletmeleri tarafından üretilmesi ve bunların pazarda satılması, bu alanda pazarlama girişimlerini de beraberinde getireceği için, kooperatifler ya da benzer kuruluşların oynayacağı rol önemlidir. Tarım dışı istihdam yaratılmadan dolaylı baskılarla tarımsal nüfusun göçe zorlanmasının ciddi bir sosyal patlama yaratması kaçınılmazdır. 51
Sonuç ve Öneriler 3 Hizmet ve sanayi sektörlerinden farklı olarak, tarımda çalışanların daha yüksek bir yoksulluk riski ile karşı karşıya olması, yoksulluğun kırsal kesimde daha yaygın olması sonucunu doğurmuştur. Kırsal alanda yoksulluk oranları kentlere kıyasla daha yüksektir. Bu durum, kırsal kesimde üretim ve istihdam odaklı desteklerin çeşitlendirilmesini ve artırılmasını zorunlu kılmaktadır. Kırsal alanda, gıda yoksulluğunun düşüş göstermesi ise, son yıllarda tarım sektörünün gösterdiği büyüme performansı ve üretim artışları nedeniyle anlamlıdır. Son yıllarda Türkiye de oluşturulan tarımsal havza sistemi gerek destekleme politikalarının belirlenmesi gerekse tarımsal alanda yoksullukla mücadele stratejisi oluşturulması için büyük önem taşımaktadır. 52
Sonuç ve Öneriler 4 Kırsal yoksulluğun giderilmesi için yerel düzeyde gelir getirici projelerin desteklenmelidir. Vasıf düzeyi düşük işgücünün tarım dışı sektörlere yönlendirilmesi ve bu işgücünün nitelik ve beceri düzeylerinin, istihdam edilebilirliklerinin geliştirilmesi hususu önem taşımaktadır. Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı, Sosyal Destek Programı (SODES) ve Tarımsal Kooperatiflerin Desteklenmesi Projesi gibi programların uygulanmasına devam edilmelidir. Tarım sektörü hem kırsal hem de kentsel yoksulluğun azaltılmasında önemli rol üstlenebilmektedir. Eğer gerekli önlemler alınmazsa, hem kırda hem de kentte yoksulluğu artırabilir (Göç vs.) 53
Sonuç ve Öneriler 5 Kırdan göç etmek zorunda kalan veya bırakılan nüfusa yönelik çeşitli alanlarda meslek edindirme çalışmaları yapılmalıdır Tarıma dayalı sanayi, tarımsal nüfusun yoğun yerlerde kurulmalıdır, Tarımda örgütlenme modelleri yaygınlaştırılmalıdır, Tarım sektöründe çalışanların sosyal güvenlik hakları verilmelidir, Tarımda ciddi bir sorun olarak özellikle mevsimlik kadın ve çocuk tarım işçilerinin koşulları ve yasal hakları iyileştirilmelidir. Çalışma hayatının en dağınık ve örgütsüz kesimini olan tarım işçilerinin özellikle sendikal örgütlenmelerine ve yasal haklarının iyileştirilmesine çalışılmalıdır. 54
Kaynaklar Aktan, C.C, 2002. Yoksulluk Sorununun Nedenleri ve Yoksullukla Mücadele Stratejileri, Hak-İş Konfederasyonu Yayınları, Ankara. Bozan, M.2010.Yoksulluk Algısına Farklı Bir Bakış, Türkiye de Kırsal Alanda Tarımda Yoksulluk, Yoksulluğun Nedenleri ve Çözüm Önerileri. Uluslar arası Yoksullukla Mücadele Stratejileri Sempozyumu. İstanbul. Dikhanov, Y.2005. Trends in Global Income Distribution, Worl Bank, s.46. USA. Eğilmez, M. ve Kumcu,E. 2005. Ekonomi Politikası: Teori ve Türkiye Uygulaması, 8.Basım, Remzi Kitabevi, İstanbul. Goodman, A, Johnson, P and Webb, S (1997) Inequality in the UK, Oxford: Oxford University Press Oğuz, C.,Ergün, H.,Küçükkongar, M.,Kan, M.,Kan, A.,Demiröz, E.2010. Türkiye de Kırsal Alanda Tarımda Yoksulluk, Yoksulluğun Nedenleri ve Çözüm Önerileri. Uluslar arası Yoksullukla Mücadele Stratejileri Sempozyumu. İstanbul. Özturk, Ş,, 2008. Kırsal Yoksulluk ve Neo-Liberal Ekonomi Politikaları, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı 1/5.İstanbul. Öztürk, M.,Çetin,B.I.2009. Dünyada ve Türkiye de Yoksulluk ve Kadınlar. Journal of Yaşar University, 3(11), 2661-2698. İstanbul. http://www.tuik.gov.tr/pretablo.do?tb_id=23&ust_id=7 http://blog.milliyet.com.tr/sadakatasi www.worldbank.org www.tuik.gov.tr 55
Katıldığınız için teşekkürler tufanbal.net