Doç. Dr. Çetingil, Arif smet

D R M 23 Önce yeknesak ni aî tagaddiyi deapplei tirmek lâzımdır. Hastaya et ve hafif sebze, komposto ve meyva suları vermek iktiza eder. Perhizi bu suretle deapplei tirmekle beraber midede eksik olan ifrazları tenbih ve aynı zamanda bir dereceye kadar azaltmak için de bismuth, ve afyon mürekkepleri kullanmak faydalıdır. Fakat bunlar muayyen bir zaman içindir. Burada esas tedaviyi karaciappleer hulâsası olan Campolon müstahzarı te kil etmektedir. Bunlar ile eldeettiappleimiz neticeler cidden parlaktır. Karaciappleer hulâsalarında B vitamini kompleksi tamamile mevcuttur. Bu suretle sprue'da esas olan hypovitaminos'a kar ı ciddî bir tedbir alınmı olur. Bjve B 2 vitaminleri ve acide nicotinique, sprue'da çok iyi tesir eder. Bunlara ilâveten bira mayası, C vitamini gibi yardımcılardan dahi istifade olunur, i te bu tedavi sayesinde hastanın süratle kendine geldiapplei, i tahının arttıappleı, kuvvetlendiapplei görülür. Kansızlık tedricen zail olur. ishaller birkaç gün zarfında kesilir. Yaapplelarda yava yava gaitada görülmez olur. Hasta birkaç hafta zarfında i manlar. Bir, birbuçuk ay zarfında hastalarımızın 10-25 kilo aldıklarına ahit olduk. Fakat tedaviye en,ziyade mukavemet eden mide ifrazlarıdır. IV"ide hamızıyeti en sonra, tabiîye yakla ırr. Sprue ekseriyetle nükseden müzmin bir hastalık olduappleu cihetle hastaların uzun müddet kontrol altında bulundurulması lâzımdır. Orta ve hattâ çok ilerlemi sprue'larda dahi bu tedavi sayesinde pek parlak neticeler alınabilir. Yalnız ka eksi devrine gelmi sprue'larda muvaffakiyet çok güçtür. Ba aapplerıları Doç. Dr. Çetingil, Arif smet Tıb fakültesi II. ci dahiliye kliniapplei doçenti L J ratikte ençok rastlanan ikâyet ba aapplerısıdır. Hayatında birçok vesilelerle ba aapplerısından ikâyet etmeyen hiçbir ahıs tasavvur edilemez. Bu kadar umumî olan bu sübjektif arazın mahiyet ve delâleti hakkında toplu ve classifie malûmattan hiçbir hekim müstaappleni kalamas?. Çünkü muhtelif uzuv ve sistemlerin birçok mütenevvi hastalıkları, klinikte yegâne ve mü terek olarak ba aapplerısı eklinde tezahürler gösterir. Bu suretle ba aapplerısı, dahiliyeciler kadar sinir, göz, kulak mütehassıslarını, kadın hekimlerini, hattâ cerrahları bile alâkadar eder. Bu kadar geni delâleti olan bu arazın toplu olarak mutalea edilmesi birçok noktalardan mühimdir. Her nekadar kitaplarda birçok hastalıkların

24 D î R I M arazları arasında ba aapplerısının da mevcut olduappleu zikredilir, fakat hasta ba ında tefriki te his yapmak mecburiyetinde olan bir praticien, bütün bunları tam bir surette hafızasında saklayamaz. Doappleru bir te hise vasıl olmak içinde bütün ihtimallerin göz önünde tutulması lâzımdır. Bu kadar büyük ehemmiyetine raapplemen bu araz, imdiye kadar lâyıkiyle mutalea edilmemi ve ehemmiyetsiz bir mevzu telâkki edilerek ihmal olunmu tur. Ba aapplerısının ne suretle husule geldiappleini izah etmek o tadar kolay bir i deappleildir. Çünkü aapplerının ba ın hangi uzvundan, hangi kısmından ileri geldiappleini kestirmek çok güçtür. Doapplerudan doappleruya beyin maddesi, mekanik tenbihlere kar ı hassas deappleildir. Hissî sinirler yalnız meninge'lerde vardır. Aapplerının da bu suretle husule geldiapplei ihtimal dahilindedir. Fakat kan ve kafa içi kan damarlarının anormal vaziyetleı inden ileri gelen ba aapplerılarının izahı pek basit deappleildir. Meselâ yüksek tansiyonlu olanlarda görülen ba aapplerısı, hem beyin, hem meninge üzerinde olan tazyik tesirinden ileri gelmektedir. Yorgunluappleun, gözdeki inkisar hatalarının, zehirlenmelerin ne suretle ba aapplerısına sebep oldukları ise malûm deappleildir. Ba aapplerısı pek ehemmiyetsiz bir delâlet olduappleu gibi, pek vahim uzvî bir hastalıappleın ilk arazlarını da te kil edebilir Bunun için sebebinin tayin ve tesbiti hususunda aapplerının yerine, zamanına ve vasıflarına ve aapplerı ile müterafık diappleer arazlara dikkat etmek icap eder. Aapplerının husul zamanı itibarile delâletleri u suretle hülâsa edilebir. Beyin veya beyin zarlarının uzvî afetlerinden ileri jrelen ba aappleadan ççjk kerc daimîdir, veya geceleri daha çoapplealır ve hastayı uykusundan uyandırır, halbuki toxique ve fonctiorîn^rs^ed etden ileri gelenler ise ufkî vaziyette istirahat etmekle hafifler. Bu sebepten geceleri hastanın ranatını ihlâl eden ba aapplerılarında, uzvî bir sebep üphe edilmek lâzımdır. Sabahleyin kalkıldıappleı zaman hissedilen ba aapplerısı oda havasının yenilenmediapplei veya odada kömür yakıldıappleı, veya iyi çekmeyen kok sobaları ile, havagazi ile tenvir ve teshin edilen odalarda veya hafif derecede olarak hipermetıopi ile müterafik astigmatizma hallerinde görülür. Pek yüksek yastıklar da beyindeki kan deveranını bozarak ba aapplerısına sebebiyet verirler. Sabahları daimî olarak mevcut ba aapplerısına kronik nefritlerde de rastlanır. Bu sebeplerden, bu gibi hastaların idrarlarının muayene edilmesi icap eder. Ak amları görülen ba aapplerıları ile gündüz fazla çalı madan ve gözde mevcut rüyet hatası neticesi gözün yaptıappleı cehitten ileri gelir. Aapplerının vasıfları da te hise az çok yardım edebilir. Bu aapplerı zonklar gibi paroxystique veya hareketle ve vaziyetle alâkadardır. appletida bczukluappleundan veya tansiyon yükselmesinden ileri gelen ha aapplerıları çok kere zonklar gibidir. Bu aapplerı yatar vaziyette salâh bulduappleu gibi, hareketle de çoapplealır. fiiddetli paroxystique aapplerılar nevraljiieıde olur. Aapplerının mevkii de sebebinin tayininde bize yol gösterebilir. Aapplerı önde, ortada, arkada veya tek taraflı olur. Bu suretle beynin uzvî hastalıklarında afetin yerini tayin etmeapplee hizmet eder. Böbrek hastalıklarında, üremi ile müterafik olan ba aapplerısı bermutat frontal'dir. Fakat occipital de olabilir. Const j- pation'da ise aapplerı ba ın ortasındadır. Yarım ba aapplerısı, tümör, abse ve orta

D R M 25 kulak iltihaplarında, aapplerı, ba ın yalnız bir tarafındadır. Küçük beyin hastalıappleında occipital nahiyededir. Occipital nahiyede duyulan ba aapplerısı, ense adalesi ve bunların veterlerinin myalgie'sinde görülür. Tamamile frontal olan ba aapplerıları, frontal sinüslerin nezleleri için vasfîdir. Malaryadan da ileri gelebilir. Ba aapplerılarının mutaleası için a aappleıdaki tasnif çok güzeldir : 1.) Mevziî ve uzvî hastalıklardan ileri gelenler 2.) Toxique sebeplerden ileri gelenler 3.) Fonctionnel olanlar Mevziî ve uzvî sebepler arasında, ba ın içinden dı ına doappleru muhtelif kısım ve uzuvların muhtelif hastalıkları varit olabilir. 1.) Bizzat beyin hastalıkları: Trauma, tümör, abse, gom, kist, encephalitis lethargica, polio-encephalitis, hydrocephalus, münte ir sclerosis, hypophyse'in anormal vaziyetleri, paralysie generale. 2.) Kafa içi damarları: Hemoraji, tromboz, emboli, anevrizma, frengiden ileri gelen endarteritis, arteriosclerosis 3.)Beyin zarı hastalıkları: Gerek mevziî, gerek umumî ekilde, muhtelif sebeplerden ileri gelen meningite'ler, pachymeningitis, frengiden ileri gelen meningite, tümör, kist. 4 ) Doapplerudan doappleıuya kafa tası hastalıkları : Kafa tası kemiklerinin iptidaî olsun, talî olsun selim ve habis tümörleri, üçüncü devir frengisi, frontal, antral ve mastoid sinüslerin cerahatlenmesi veya tümörleri, orbitanın cerahatlenme veya tümörleri, di hastalıkları. 5.) Havas uzuvlarının hastalıkları:. Göz: nkisar hataları, iritis, glaucoma, conjunctivitis, melanotik sarkom. Kulak : Orta kulak hastalıkları. Nasopharynx : Bademcik, adenoid, polip ve nezleler, frontal, ethmoidal, sphenoidal sinüslerin iltihapları, frontal sinus empyeması. Bütün bu hastalıklar ba aapplerısı yapabilirler. Bunlardan, uzvî beyin hastalıklarından ileri geleninin vasıfları unlardır: Husul zamanı: Mükerrer olarak vaki olan ve geceleri gelen ba aapplerıları bu hususta çok üphe uyandırır. fiiddeti: Aapplerı çok kere iddetli olup bazan paroxystique'dir. Mevkii: Tümör vakalarında aapplerı tek taraflı veya frontal, cerebellum tümörlerinde ise occipital'dîr. Orta kulak hastalıappleında ve mastoide iltihabında aapplerı tek taraflı olup mevziî hassasiyet te vardır. Occipital ba aapplerısı meningite'lerin erken arazlarındandır. Ba aapplerısı ile müterafık olan diappleer delil ve arazlar. Kay: gıda ile alâkadar olmayan ve bulantı ile ba lamayan cerebral vasıftadır. Gözbebeklerinin birbirine müsavi olmaması, Strabismus, Nevritis optica, ba dönmesi, fibrilation, Convulsion.

26 D R M Aapplerı olan tarafta ba a vurulursa mevziî hassasiyat mevcudiyeti tesbit olunur. Bu arazlardan herhangi biri ba aapplerıs ile beraber bulunursa, yukarda zikredilen uzvî hastalıklardan birine delâlet eder. Nevrite optique olup olmadıappleını tahkik için fundus muayenesi yapılması hiç ihmal edilmemelidir. Ponction lombaire ve çıkan mayiin tahlili çok kere lâzımdır. Münte ir sclerosis'de görülen ba aapplerıları bazen peroxystique vasıfta olup kayla müterafıktır ve çok kere de ba ın arka tarafında ve ensede hissedilir. Beyinde hemoraji, emboli ve trombozdan ileri gelen ba aapplerıları çok kere muhtelif iddetlerdedir. Beyin içi damarlarının anevrizmasında ritmik darbe veya pulsation hissedildiapplei gibi, vurma sesi de duyulur. Buna bilhassa carotis interna anevrizmalarında rastlanır. Darbe hissi, zonklama, aterom, arteriosclerosis ve yüksek kan tazyikında daha fazla görülür. Ritmik darbe hissi ve gürültüler birçok kansız kimselerde de olur. leri derecede bir arteriosclerosis bazen çok iddetli ba aapplerılarile kendini gösterir. Bu aapplerı bazen kayla da mûterafık olabilir. Bazı vakalar bu suretle beyin tümörüne çok benzerler. Bilhassa epidemique meningite'de ba aapplerıları çok vasfîdir. Bu aapplerılar bermutat iddetli, occipital olup, hattâ erken devrelerinde bile ense sertliapplei ve ba retraction'u ile müterafıktir. Burada ponction lombaire, te hisi hemen aydınlatır. Sinus hastalıklarından ileri gelen ba sgrilan eappleilmekle meydana çıkar veya fazlala ır. Bunlar çok kere tek taraflı olup, meselâ frontal sinus üzerinde localise'dir. Te his, tedavi veya anesthesie maksadile yapılan ponction lombaire'i müteakip iddetli ba aapplerıları husule gelebilir. Bu aapplerı yastıksız olarak ufkî vaziyette yatmakla salâh bulur. Havas uzvularından ileri gelen aapplerıların karakteri : Astigmatizma, hipermetropi, myopi, katarakt, glaucoma, iriuvden husule gelen ba aapplerıları, umumiyetle frontal veya temporal'dir. Hafif bir inkisar hatası, bilhassa çocuklarda, çok iddetli ba aapplerılarını mucip olabilir. Bu aapplerı frontal olup, çok kere ak amları ve mektep zamanından sonra görülür. Çok çalı makla ve çok donuk veya çok parlak ı ıkta okumakla çoapplealır. Bu aapplerı yanma, batma ve göz ya arması ile kendini gösterir. Çok defa inkisar hatasının muvafık bir gözlükle tashihinden sonra aapplerının zail olması te hisi teyit eder. II. Toxique sebeplerden ileri gelen ba aapplerılarıdır. Burada toxique sebep, haricî veya dahilî olabilir. Haricî olanlar arasında kapalı ve havası deapplei tirilmeyen yerlerdeki havalarla, otomobillerin çürük gazları, monoxyde ve dioxyde de carbon gazları, kloroform, ether buharları, aceton, ilâçlardan kinin, demir, salicylate, afyon, alkol, cigara, kur un zehirlenmesi zikredilebilir. Dahilî olan intoxication'lardan da uremie, cholemie, goutte, diabete ile, mide-barsak yoluna ait olmak üzere dyspepıie, constipation, acidosis ve alca-

D î R I M 27 loıisler, tifo, grip, sıtma, ate le müterafık tüberküloz, suppuration'lar varit o- lur. Umumiyetle hararet yükselmesi, kendini ba aapplerısı eklinde gösterir. Bu suretle sübjektif olarak ba aapplerısından mü teki birçok hastalarda, herhangi bir sebepten ileri gelen hararet yükselmeleri tesbit edilebilir. Dahilî intoxication'lar içinde en ehemmiyetlisi uremie'dir. Uremie'den ileri gelen ba aapplerısı muhtelif derecelerde olabilir. Bu aapplerı ya sabahları frontal nahiyede duyulan, hafif olarak tepede veya ba ın her tarafında duyulan iddetli aapplerıdan ibarettir. Aapplerı ile beraber olarak kay, vertigo, dyspnee, görmede bozukluk ve retinada deapplei iklik te olur. Bütün ba aapplerılarında idrar muayenesi hiç ihmal edilmemelidir, ve idrarın kesafeti, albumine ve cylindremerin mevcut olup olmadıappleı tetkik olunmalıdır. III. Fonctionnel sebeplerden ileri gelen ba aapplerıları : 1.) Kan tazyikinin anomalisi, essential veya böbrek hastalıappleından ileri gelen tansiyon yükselmesi. 2.) Anemi, kalb hastalıappleı veya Addison'da görülen tansiyon azlıappleı. 3.) Veridî ihtikan. 4.) Fazla beyin yorgunluappleu. 5.) Ba üzerine tazyik ( aappleır yük ta ımak gibi ). 6.) Daimî gürültü. 7.) Deniz tutması (gemi, tren, otomobil, tayyare). 8.) Âdet (menstruation) 9.) Hysterie (Clavus hystericus). 10.) Epilepsi. 11.) Güne çarpması. Kan tazyiki yüksekliapplei çok kere ba aapplerısına sebep olur. Aapplerı burada bermutat zonklar gibidir, ve ba içinde dolgunluk hissi ile müterafıktır. Burada aapplerı, ak ama doappleru ve yemeklerden sonra görülür. Tansiyonun ölçülmesi te hisi teyit eder. Tansiyon azlıappleından ileri gelen ba aapplerıları, asthenique ve ptotique'lerde ve yukarda yazılan hallerde görülür. Sebep belki beyindeki anemidir. Bu aapplerı ufkî olarak yatmakla iyile tiapplei gibi, aneminin ve kalb afetinin tedavisi ile de salâh bulur. Kalb hastalıklarında compensation bozulduappleu takdirde, veridî ihtikan olur. Bu gibi. hastalarda çok yüksek veya çok alçak yastıkta yatma neticesi olarak sabahları ba aapplerısı görülür. Clavus hystericus, hysterique'lerde ba ın üstünde hissedilen çivi batması gibi bir aapplerıdır.. Yarım ba aapplerısı, çok kere tek taraflıdır ve çok kere de kayla müterafıktır. Te his, aynı vasıftaki ba aapplerılarının senelerdenberi tekerrür etmesi ile konur. Sara ba aapplerısı çok kere, post epileptique safhada görülür ve petit mal'in hafif tezahürlerini de takip edebilir. Güne çarpmasından sonra bermutat ba ın tepesinde hissedilen kronik ba aapplerısı aylarca devam edebilir. Ba taramalarını müteakip aynı vasıfta aapplerılar olur. Bazı defa kafa tası içinde husule gelen ba aapplerısı ile bir sinirin muhitî seyrinde husule gelen nevralgiemeri ayırmak güçtür. Nevralgie geni bir sahaya münte ir ise ba aapplerısı ile karı abilir. Burada sinirin distribution^, aapplerının çok kere iddetli ve paroxytique olu u, hassas noktaların mevcudiyeti, di çürüappleü gibi bariz sebebin bulunması nevralgie te hisini teyit eder.

28 D R M fiu halde ba aapplerılarının te hisinde, mevziî ve umumî faktörleri, hastanın muhitini, meslek ve çalı ma derecesini tayin ettikten sonra aapplerının ne zamandanberi devam ettiappleini ve ne vakitler husule geldiappleini tesbit etmeli ve klinik muayene, laboratuvar muayenelerde ikmal olunmalıdır. Bunlar da, sırası ile kan tazyiki ölçülmesi, idrar muayenesi ve icap ederse kanda uree aranması, ba ın radiografisi (hypophyse, sinüsler), icap ederse encephalographie, ventriculographie, fundus muayenesi, di muayenesi gibi muayenelerdir. Ancak bu suretle hakikî te histen sonradır ki, rationnel bir tedavi bahis mevzuu olabilir. Tatbik edilecek tedavi de, bulunan sebebe tevcih edilmelidir. Sebep izale edilmediapplei veya tayin edilemediapplei takdirde symptomatique ilâçlara müracaat olunur. Sebep iyice ara tırılmadıappleı takdirde arazî tedavi muvaffakiyet vermiyeceapplei gibi, asıl sebebin izalesinde de kıymetli zamanlar kaybedilmi olur. Bu gibi ba aapplerısı birçok hastalıkların ve vaziyetlerin yegâne ve mü terek bir arazı olmak itibarile, bilhassa pratik sahada üzerinde dikkatli durulması icap eden bir mevzu te kil eder. Hekimlikte nadir görülen hâdiselere kar ı daha fazla alâka gösterilen ve bunların mahiyetleri ve arazları hakkında uzun uzadıya ne riyat yapıldıappleı halde en çok görülen ve basit telâkki edilen ba aapplerılarının mahiyeti henüz tam ve katî olarak tenvir edilememi tir. Kafa içi tazyiki yüksekliapplei ve circulation bozukluklarının tesirleri az çok malûm olmakla beraber, diappleerlerinin tesir tarzları henüz karanlıktır. Mevzu seçerken bunu intihap etmekliappleim, hayatta rastladıappleım bir takım vakaların ilhamlarıdır. Abortus Bang ve Avortman (Türkiyede görülen ilk vaka) Doç. Dr. Egeli, Ekrem fierif Tıb Fakültesi If. ci Dahiliye kliniapplei doçenti IJemen bütün Akdeniz sahillerinde, bazan epide- lıtf^nl L. m ' e D a z a n t ' e k vakalar halinde daima görülen Brucellose gurupundan Melitococci, memleketimizf de de tanınmı infection'iardan biridir. Fakat yapılan ne riyata bakılacak olursa, esas men ei olan Malta, talya, Fransa ve Tunusa nazaran bizde azdır. Bu gurupa dahil hastalıklardan ikincisi, yani Brucellosis Abortus Bang ise, daha az dikkati çekmi ve son ne riyatta hemen hiç tesadüf edilmez olmu tur. Halbuki, gördüappleümüz birçok vakalar, bu infection'un da memleketimizde mevcut olduappleunu göstermektedir. Esasen birçok müellifler, htriki hastalıappleı ve mikrobunu aynı telâkki edecek kadar ileri gider-