19 Aralık 2106 Açık Denizler (ders planı) Açık deniz tanımı (BMDHS md. 86): Bir devletin iç sularına, karasularına, takımada sularına veya münhasır ekonomik bölgesine dahil olmayan tüm deniz alanları Açık deniz, yalnızca su alanını kapsar. Uluslararası deniz yatağı ayrıca düzenlenmiştir. Açık denizlerin serbestliği ilkesi: Kapsamı md. 87 (yansı) Seyrüsefer serbestisi (md. 90): Bütün devletlerin gemilerinin açık denizde serbestçe seyredebileceği Denizaltıların su altında seyredebileceği Hava sahasını kullanma serbestisi Deniz altı kabloları ve petrol boruları döşeme serbestisi Yapay ada ve tesislerin inşası Balık avlama serbestisi: Uluslararası hukukun öngördüğü kısıtlamalar, canlı kaynakların korunması ve makul biçimde işletilmesi (md. 116-120) 1
Bilimsel araştırma serbestisi: (XIII. Bölüm Denizlerde bilimsel araştırma md. 238-241) Bilimsel araştırmaların barışçıl amaçlarla yapılması Üçüncü devletlerin haklarına engel olmaması Çevrenin korunmasına ilişkin kurallara uygun olması Açık denizlerin barışçıl amaçlarla kullanılması (md. 88) (keza md. 141) Genel bir kısıtlama, ancak kapsamı tartışmaya açık. Askeri faaliyetlere ilişkin mutlak bir kısıtlama olarak anlaşılmamakta, savunma amaçlı askeri faaliyetlerin yasaklanmadığı genel olarak kabul edilmektedir. Buna göre, askeri gemilerin seyrüsefer serbestisi (savaş gemilerinin dokunulmazlığı, md. 95), askeri tatbikat yapmak vs. kabul edilmekte. BM Şartı nın özellikle 2(4) ve 51. maddelerine uygunluk kriteri. Nükleer silah yerleştirilmesi veya denenmesinin yasaklandığı bazı yazarlarca ileri sürülmektedir. Devletlerin açık denizlerde sahip oldukları yetkiler Bayrak yasası, İzleme hakkı Bayrak yasası Açık denizde seyreden bir gemi üzerinde ilke olarak yalnızca uyruğunda bulunduğu devletin münhasır egemen yetkileri geçerlidir (md. 92/1). Bazı istisnalar hariç, diğer devletlerin bu gemiye müdahalesi mümkün değildir. Bayrak yasası uyarınca: 2
devletin uyrukluğuna sahip olmak üzere bir geminin hangi koşulları sağlaması gerektiğini saptamaya, geminin sahip olması gereken teknik özellikler ve idari koşulları saptamaya, gemiyle ilgili kayıtları tutmaya ve uyrukluk ilişkisini kanıtlayan belgeleri vermeye bayrak devleti münhasıran yetkilidir. Açık denizde gemide ortaya çıkan her türlü olay, bayrak devletinin yasalarına göre ve onun münhasır yetkisi dahilinde işlem görür. (Ceza, idare ve hukuk davaları da bayrak devleti yasalarına göre görülür.) Münhasır yetkinin istisnaları ziyaret hakkı (md. 110/1) (yansı) Devletin uyruğunda bulunan gemiyle gerçek bir bağın bulunması zorunludur (md. 94/4 ve 6. fıkralar). Kesintisiz izleme hakkı (md. 111) Bir yabancı gemi bir kıyı devletinin egemen yetkiler kullandığı sularda yasalarını ihlal ettikten sonra açık denize kaçtığı takdirde, kıyı devletinin kamu hizmetindeki devlet gemileri vasıtasıyla sözkonusu yabancı gemiyi açık denizde de izleme ve yakalaması halinde yasal işlem yapma yetkisi BMDHS bu yetkinin kapsamını genişletmiştir: kıta sahanlığı, MEB ve yapay tesisler çevresindeki emniyet alanları da dahil edilmiştir. Kesintisiz izleme hakkının kullanılmasına ilişkin koşullar: İç sular, karasuları ya da takımada sularındaki yasalara aykırı davranışlar bakımından, bu deniz alanlarının herhangi birinde bulunan kıyı devletinin görevli 3
gemisinin, yabancı geminin bu alanlarda bulunduğu sırada izlemeyi başlatması gerekmektedir. Bitişik bölge veya münhasır ekonomik bölgede bulunan yabancı geminin izlenmeye başlanması ise, yalnızca bu deniz alanlarına ilişkin yasaların ihlali halinde sözkonusu olabilmektedir. Suçu işleyen yabancı gemiye, suç işlediği deniz alanı içindeyken, görülebilir veya duyulabilir bir biçimde ve uzaklıkta, dur emrinin verilmesi gereklidir. İzleme kesintisiz biçimde yürütülmelidir. İzleme, doğal nedenlerle veya sürat farkı gibi teknik nedenlerle kesilebileceği gibi, bir başka devletin karasularına girilmesi de izlemeyi kesintiye uğratan bir nedendir. İzleme, kıyı devletinin savaş gemileri, askeri uçakları ya da kamu hizmetine tahsis edilmiş olan ve görevli oldukları işaretlerle belirtilen gemi ve uçaklarla icra edilmelidir. Devletlerin açık denizde diğer devletlerle müştereken kullandığı yetkiler: Belirli uluslararası suçlarla mücadele Açık denizlerden yararlanmaya ilişkin düzenlemeler 1. Belirli uluslararası suçlarla mücadele BMDHS de düzenlenen uluslararası suçlar: Köle taşınmasının yasaklanması (md. 99) Deniz haydutluğuyla mücadele (md. 100-107) Uyuşturucu madde kaçakçılığıyla mücadele (md. 108) Açık denizde izinsiz radyo yayını (md. 109) 4
Ziyaret hakkı (md. 110) yalnızca ticaret gemileri için 1- Müdahalenin bir andlaşma ile tanınan yetkilerden kaynaklanması durumu dışında, açık denizde 95. ve 96. maddelerde öngörülen tam dokunulmazlıklardan yararlananlar haricindeki bir yabancı gemiyle karşılaşan bir savaş gemisi aşağıda belirtilen konularda ciddi nedenler olmadıkça, bu gemiyi durdurup denetleme hakkına sahip değildir. a) Geminin deniz haydutluğu yaptığı; b) Geminin köle ticaretine karıştığı; c) Savaş gemisinin bayrağını taşıdığı devletin 109. madde uyarınca yargılama yetkisine sahip olduğu bir durumda, geminin izinsiz yayına hizmet ettiği; d) Geminin tabiiyetsiz olduğu; veya e) Yabancı bir bayrak çekmiş olmasına veya bayrağını göstermekten kaçınmasına rağmen, geminin gerçekte savaş gemisiyle aynı tabiiyette olduğu. Açık denizlerde uyuşturucu madde kaçakçılığıyla mücadele BMDHS md. 108 BM Sınıraşan Örgütlü Suçlarla Mücadele Sözleşmesi Uyuşturucu ve Psikotrop Maddelerin Kaçakçılığına Karşı BM Sözleşmesi (Viyana, 20 Aralık 1988), md. 17 Uyuşturucu ve Psikotrop Maddelerin Kaçakçılığına Karşı BM Sözleşmesinin 17. Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Deniz Yoluyla Kaçakçılıkla Mücadele Anlaşması (Avrupa Konseyi bünyesinde hazırlanarak 31 Ocak 1995 te imzaya açılmıştır.) Türkiye bakımından: Türkiye BM Sözleşmesine ve Avrupa Konseyi Sözleşmesine taraf, ayrıca ikili andlaşmalar mevcut. 5
Denizaltı kabloları ve petrol boruları döşeme hakkı (md. 112-115) Bütün devletlere tanınmış bir haktır. Md. 79/5 gözetilir: önceden döşenmiş kablo ve borulara zarar verilmemesi. 1884 tarihli sözleşme. 2. Açık denizlerden yararlanmaya ilişkin düzenlemeler Açık denizlerde, hiçbir devletin münhasır yetki alanına girmeyen belirli sorunların çözümü, ancak uluslararası düzeyde kabul edilecek standart düzenlemelerle gerçekleştirilebilir. Anlaşmalar Standart kuralları yansıtan ulusal düzenlemeler. 1. Çatmaları önlemeye ve yetkileri belirlemeye yönelik düzenlemeler 2. Denizde can emniyetini korumaya yönelik düzenlemeler 3. Açık denizde çevrenin korunmasına yönelik düzenlemeler Açık denizlerde balıkçılık (md. 116-120): 6
BM Deniz Hukuku Sözleşmesi tarafından teşkil edilen kurumlar: Kıta Sahanlığı Sınırları Komisyonu (md 76/8, Ek II) Uluslararası Deniz Yatağı Otoritesi (XI. Bölüm, BMDHS nin XI. Bölümünün Uygulanmasına İlişkin Anlaşma, 1994) Uluslararası Deniz Hukuku Mahkemesi (ITLOS, Ek VI) ---------------------------- Madde 87 Açık denizlerin serbestliği 1- Açık denizler, sahili bulunsun veya bulunmasın bütün devletlere açıktır. Açık denizlerin serbestliği, işbu Sözleşmede yer alan şartlar ve diğer uluslararası hukuk kuralları çerçevesinde kullanılır. Bu serbesti, sahili bulunsun veya bulunmasın bütün devletler için, inter alia, aşağıdakileri kapsar: a) Seyrüsefer serbestisi; b) Açık deniz üzerinden uçma serbestisi; c) VI. Kısım saklı kalmak şartıyla, denizaltı kabloları ve petrol boruları döşeme serbestisi; d) VI. Kısım saklı kalmak şartıyla, sun'i adalar ve uluslararası hukukun izin verdiği diğer tesisleri inşa etme serbestisi; e) 2. Bölümde zikredilen şartlar saklı kalmak şartıyla, balık avlanma serbestisi; f) VI. ve XIII. Kısımlar saklı kalmak şartıyla, bilimsel araştırma serbestisi. 7
Viyana Sözleşmesi Madde 17 Deniz Yoluyla Kaçakçılık 1. Taraflar, uluslararası deniz hukukuna uygun olarak, deniz yoluyla yapılan kaçakçılığı önlemek amacıyla mümkün olan en ileri düzeyde işbirliği yapacaklardır. 2. Kendi bayrağını taşıyan veya hiçbir bayrak veya kayıt işareti görülmeyen bir geminin uyuşturucu madde kaçakçılığı yaptığına dair makul bir şüphesi olan bir Taraf, geminin bu amaçla kullanımına son vermek amacıyla diğer Tarafların yardımını talep edebilecektir. Böyle bir talepte bulunulan Taraflar imkanları ölçüsünde yardımda bulunacaklardır. 3. Uluslararası hukuka uygun olarak seyrüsefer serbestisinden yararlanan ve diğer bir Tarafın bayrağını veya kayıt işaretlerini taşıyan bir geminin kaçakçılık yaptığına dair makul gerekçelere sahip olan bir Taraf, bayrak Devletine bu durumu bildirebilecek, kaydın doğrulanmasını ve doğrulanması halinde gemiyle ilgili olarak uygun önlemleri almak için bayrak Devletinden izin isteyebilecektir. 4. 3. fıkraya veya aralarında yürürlükte bulunan antlaşmalara veya ayrıca aksettikleri anlaşma veya düzenlemelere uygun olarak, bayrak Devleti talep eden Devlete başka işlemler yanında : (a)gemiye çıkılması; (b) Geminin aranması; (c) Kaçakçılığa ilişkin deliller bulunması halinde gemiye, gemideki kişilere ve yüküne ilişkin olarak uygun işlemlerin yapılması için izin verebilecektir. 5. Bu madde uyarınca işlem yapılması durumunda, ilgili Taraflar denizde can güvenliği ile gemi ve yükünün güvenliğinin tehlikeye atılmaması ve bayrak Devletinin veya ilgili diğer herhangi bir Devletin ticari ve hukuki çıkarlarının haleldar edilmemesi gerektiğini göz önünde tutacaklardır. 8
6. Bayrak Devleti, bu maddenin 1. fıkrasındaki yükümlülüklerine uygun olacak ölçüde, vereceği müsaadeyi talep eden Taraf ile sorumluluğa ilişkin koşullar dahil karşılıklı olarak kabul edilecek koşullara bağlı kalabilecektir. 7. Bu maddenin 3. ve 4. fıkralarında belirtilen amaçlar için Taraf her Devlet, bir geminin kendi bayrağını çekmeye hakkı olup olmadığını tespit amacıyla bir diğer Tarafça yapılan taleplerle 3. fıkra uyarınca yapılan izin taleplerini gecikmeksizin cevaplandıracaktır. Bu Sözleşmeye taraf olunurken, her Taraf, bu tür talepleri kabul edecek ve cevaplandıracak yetkili makamı veya gerekiyorsa makamları belirleyecektir. Belirlemeyi takip eden bir ay içinde, belirlenen makam Genel Sekreter aracılığıyla diğer tüm Taraflara bildirilecektir. 8. Bu madde uyarınca herhangi bir işlem yapan bir Taraf, bu işlemin sonuçlarını ilgili bayrak Devletine gecikmesizin bildirecektir. 9. Taraflar bu maddenin hükümlerini uygulamak veya daha etkili kılmak amacıyla ikili veya bölgesel anlaşma veya düzenlemeler akdedilmesini göz önünde bulunduracaklardır. 10. Bu maddenin 4. fıkrasında belirtilen işlemler, sadece, askeri gemi veya askeri uçaklarla Devlet hizmetinde olduğunu gösteren açık işaretler taşıyan, bu şekilde kolayca tanınabilecek ve usulüne uygun biçimde yetkili kılınmış diğer gemi veya uçaklar tarafından yerine getirilebilecektir. 11. Bu madde uyarınca yapılacak tüm işlemlerde, kıyı Devletlerinin hak ve yükümlülükleriyle uluslararası deniz hukukuna uygun olarak kullanacakları kazai yetkilerin haleldar edilmemesi veya etkilenmemesi gereği göz önünde tutulacaktır. 9