Prof. Dr. Ali Nazım SÖZER Yaşar Üniversitesi, Hukuk Fakültesi İşçi, Bağımsız Çalışan ve Kamu Görevlileri Bakımından TÜRK SOSYAL SİGORTALAR HUKUKU Özel Yaşam Sigorta Dalları Mesleki Yaşam Sigorta Dalları Geride Kalanların Sigortalılığı İşsizlik Sigortası İstanbul - 2015
Yayın No : 3339 Hukuk Dizisi : 1616 1. Baskı Mart 2013 İSTANBUL 2. Baskı Aralık 2015 İSTANBUL ISBN 978-605 - 333-492 - 7 Copyright Bu kitabın bu basısının Türkiye deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş. ye ait tir. Her hak kı sak lı dır. Hiç bir bö lü mü ve pa rag ra fı kıs men ve ya ta ma men ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi Baskı - Cilt : Beta Basım A.Ş. Kapak Tasarım : Atiye Yaprak : İnkılâp Kitabevi Yayın San. Tic. A.Ş. Çobançeşme Mah. Sanayi Cad. Altay Sok. No: 8 Yenibosna - İSTANBUL (Sertifika No: 10614) Tel: (0212) 496 11 81 Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. (Sertifika No: 16136) Narlıbahçe Sokak Damga Binası No: 11 Cağaloğlu - İSTANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 www.betayayincilik.com
Çok sevdiğim meslektaşlarıma ve öğrencilerimize...
İçindekiler V ÖNSÖZ Türk Sosyal Sigortalar Hukuku nu anlatan bu eserin ikincisi basısında ilk basıda var olan bazı eksiklikler giderilmeye çalışılmış, bazı konuların başlangıç kısmına çözümü okuyucuya bırakılan örnek olaylar konulmuştur. Bu arada değişen/yeni mevzuat (en son 27 Mayıs 2015 T. ve 6637 SK) ilgili konularda dikkate alınmış, ayrıca bazı yeni yayınlar ve bazı yargı kararları esere işlenmiştir. İlk basının önsözünde ifade edildiği üzere, yine sosyal güvenliğe giriş, uluslararası yönü, zorunlu sosyal sigortayı tamamlayıcı sistemler (ikinci ayak sigorta sandıkları), bireysel emeklilik ve aile yardımları kapsam dışında bırakılmıştır. Ayrıca, Sosyal Hukukun diğer konuları arasından yer alan sosyal yardımlar, sosyal hizmet ve sosyal teşvik müesseseleri incelenmemiştir. Önemi ve ulaştığı hacım dikkate alınarak önceki dönemde Hastalık Sigortasının karşılığı olan Genel Sağlık Sigortası ayrı bir eserde ele alınıp yayınlanmıştır. İkinci baskı öncesi değerli kardeşim Abdülhalim EKE çalışmayı inceleyerek bazı önerilerde bulunmuştur. Bir yazar eserinin doğuşunu diğer meslektaşlarının eserlerine borçludur. Onun varlığını sürdürmesi ise öğrencilere ve okuyucularına bağlıdır. Değinilen nedenle, bu alanda emeği geçen akademisyen ve uygulamacı tüm meslektaşlarıma, katkıda bulunan öğrencilerime saygı ve sevgilerimi sunarım. Prof. Dr. Ali Nazım SÖZER İzmir, Ekim 2015
İçindekiler VII İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...V KISALTMALAR...XXVII Birinci Bölüm TEMEL KAVRAMLAR ve KONULARI 1. SOSYAL HUKUK...1 2. SOSYAL SİGORTALAR HUKUKU...2 I. Kavram...2 II. III. Sosyal Sigorta Hukukunun Kaynakları...3 A. Ulusüstü Kaynaklar...3 B. Uluslararası Kaynaklar...4 C. Ulusal Kaynaklar...5 1. Yasama Kaynakları...6 2. Yürütme Kaynakları...8 3. Yargı Kaynakları ve Yargı Yolu...9 Sosyal Güvenlik Hukukunda Yorum ve Uygulama...11 3. SOSYAL SİGORTA TİPLERİ...13 I. Zorunlu Sigorta...13 II. İsteğe Bağlı Sigorta...14 III. A. Risk Bakımından Kapsam...14 B. Kişi Bakımından Kapsam Ve Yararlanma Koşulları...15 C. İsteğe Bağlı Sigortalılığın Başlangıcı Ve Son Bulması...22 D. Prim Borcu...22 E. Primlerin Değerlendirilmesi...23 F. İsteğe Bağlı Sigortaya Genel Bakış...23 Şekli (Formel) Sigorta İlişkisi...24 A. Genel Olarak...24 B. Türk Hukukunda Şekli (Formel) Sigorta İlişkisi...25
VIII Türk Sosyal Sigortalar Hukuku IV. Fiili Sigorta İlişkisi...27 V. Geçersiz Sigorta İlişkisi (Sahtecilik Halinde Primler ve Edimler)...28 A. Genel olarak...28 B. Türk Hukukunda Geçersiz Sigorta İlişkisi...28 VI. Sigorta Tiplerinin Genel Görünümü...32 4. SOSYAL SİGORTA KOLLARI...32 5. SOSYAL SİGORTA İLİŞKİSİ...33 I. Kavram 33 II. Tarafları...34 A. İşveren...35 1. Genel Olarak İşveren...35 2. Alt İşveren...37 3. Ödünç (Geçici) İşveren...39 4. İşveren Vekili...40 B. Asli Sigortalı...42 C. Bağlı Sigortalı...43 D. Sosyal Güvenlik Kurumu...44 E. Sağlık Kurumları...48 F. Eczahaneler...48 G. Sigortalının İşlem Muhatapları...49 1. Tüm Sigortalılar Bakımından...50 a. Kendiliğinden Bildirme Yükümü Olanlar...50 b. Talep Üzerine Bildirme ve İbraz Yükümü Olanlar...50 c. Verileri Kuruma İbraz Edilmiş Sayılanlar...52 d. İşlem Muhataplarının Yükümlerinin Genel Görünümü...52 2. Bağımsız çalışanlar bakımından...52 III. Sosyal Sigorta İlişkisinin Kurulması...54 IV. Sosyal Sigorta İlişkisinde Kesinti Oluşturmayan (Dikkate Alınmayan) Haller...56 A. Kısa Vadeli Sigortada...57 B. Uzun Vadeli Sigortada...59 C. Genel Sağlık Sigortasında...60 V. Sosyal Sigorta İlişkisinin Son Bulması...60 A. Kısa Vadeli Sigortada...60 B. Uzun Vadeli Sigortada...63 C. İsteğe Bağlı Sigortada...63 D. Genel Sağlık Sigortasında...63
İçindekiler IX İkinci Bölüm 5510 SAYILI KANUNDA SOSYAL SİGORTALARIN YER VE KİŞİ BAKIMINDAN KAPSAMI 1. KANUNUN YER BAKIMINDAN KAPSAMI (İŞYERİ)...65 2. KANUNUN KİŞİ BAKIMINDAN KAPSAMI...67 I. Sigortalı Sayılanlar (Tamamen Kapsamda Olanlar)...67 A. İşçiler Ve İşçi Konumunda Sayılanlar...67 1. İşçiler...67 2. İşçi Konumunda Sayılanlar...73 B. Bağımsız Çalışanlar...76 1. Köy Ve Mahalle Muhtarları...76 2. Gelir Vergisi Mükellefleri...77 3. Gelir Vergisinden Muaf Olup Esnaf Ve Sanatkar Siciline Kayıtlı Olanlar..78 4. Şirket ortakları...81 5. Tarımsal Faaliyette Bulunanlar...84 6. Jokeyler ve Antrenörler...86 C. Kamu Görevlileri...87 1. Genel Olarak...87 2. Diğer Kamu Görevlileri...89 3. Bazı İşçiler...90 4. Kamu Görevlisi Konumunda Değerlendirilenler...90 a. Kamu Görevlisi Olan Sendikacılar...90 b. Resmi Öğrenciler...91 aa. Askeri öğrenciler...91 bb. Emniyet Teşkilatı Öğrencileri...91 II. Kısmi Sigortalılar...92 A. Yurt Dışına Götürülen Türk İşçileri...93 B. Öğrenciler Ve Kursiyerler...94 C. Yüksek Öğrenim Kurumlarında Kısmi Zamanlı Olarak Çalışan Öğrenciler...95 D. Yeniden Çalışan Bazı Vazife Malullü Görevliler...96 E. Türkiye İş Kurumu Kursiyerleri...96 F. Çalıştırılan Hükümlü Ve Tutuklular...96 G. İş Kaybı Tazminatı Alanlar...97 H. Kısmi Sigortalıların Genel Görünümü...98
X Türk Sosyal Sigortalar Hukuku III. Sigortalı Sayılmayanlar...99 A. İşverenin İşyerinde Ücretsiz Çalışan Eşi...99 B. Evde Hısımlar Arasında Yapılan İşlerde Çalışanlar...100 C. Ev Hizmetlerinde Çalışanlar...102 D. Erler ve Erbaşlar...104 E. Yedek Subay Okulu Öğrencileri...106 F. Türkiye ye İşçi Olarak Gönderilenler...106 G. Türkiye ye Bağımsız Çalışmak İçin Gelenler...108 H. Uygulamalı Eğitim Gören Öğrenciler...108 I. Eski Hale Getirilen Hastalar...109 İ. Onsekiz Yaşını Doldurmamış Bağımsız Çalışanlar Ve Kamu Görevlileri...109 J. Düşük Gelirli Çalışanlar...111 1. Tarımda Süreksiz İşlerde Çalışan İşçiler...111 2. Tarımda Kendi Adına Ve Hesabına Çalışanlar...111 3. Tarım Dışında Bağımsız Çalışanlar...112 K. Kamu İdarelerinin Dış Temsilciliklerinde Çalışan Sözleşmeli Personel...112 L. Türkiye deki Dış Temsilciliklerde Çalışanlar...114 M. Geçici Köy Korucuları...116 N. Gençlik ve Spor Faaliyetlerine Katılanlar...117 Üçüncü Bölüm SOSYAL SİGORTA İLİŞKİSİNDE TARAFLARIN VE ÜÇÜNCÜ KİŞİLERİN YÜKÜMLERİ 1. İŞVERENİN YÜKÜMLERİ...119 I. İşyerini Bildirmek...119 A. Yüküm...119 B. Yaptırım...120 II. Sigortalıyı Sağlık Raporu İle Çalıştırmak...121 A. Yüküm...121 B. Yaptırım...122 III. İşe Giriş Bildirgesi Vermek...123 A. Yüküm...123 1. İşçiler İçin İşe Giriş Bildirgesi Verilmesi...123 2. Kamu Görevlileri İçin İşe Giriş Bildirgesi Verilmesi...125 3. Kısmi Sigortalılar İçin İşe Giriş Bildirgesi Verilmesi...125 4. Yaşlılık Aylığı Almakta İken Çalışanlar İçin İşe Giriş Bildirgesi Verilmesi.127 B. İşe Giriş Bildirgesi Verme Yükümünün İhlali...127
İçindekiler XI IV. Sigortalılığın Sona Ermesine İlişkin Bildirim...129 A. Bildirim Yükümü...129 1. İşçiler İçin Sona Erme Bildirgesi Verilmesi...129 2. Kamu Görevlileri İçin Sona Erme Bildirgesi Verilmesi...130 3. Kısmi Sigortalılar İçin Sona Erme Bildirgesi Verilmesi...130 B. Bildirimin Biçimi...131 C. Sigortalılığın Sona Ermesini Bildirim Yükümünün İhlali...132 D. Sigortalılığın Başlamasını Ve Sona Ermesini Bildirim Yükümünü İhlalin Sonuçlarının Genel Görünümü...132 V. Sigortalı Çalıştırılmadığını Bildirmek...133 A. Yüküm...133 B. Yaptırımı...133 VI. Aylık Prim Ve Hizmet Belgelerini Vermek...133 A. Yüküm...133 B. Yaptırımı...136 VII. Prim Borcunu Ödemek...137 A. Prim Ödeme Yükümlüsü...137 B. Primlerin Ödenmesi...137 1. Olağan Ödeme...138 a. İşçiler Bakımından...138 b. Bağımsız Çalışanlar Bakımından...139 c. Kamu Görevlileri Bakımından...140 d. İsteğe Bağlı Sigortalılar Bakımından...141 e. Primlerin Ödenme Sürelerine İlişkin Genel Görünüm...141 2. Özel Ödeme Şekilleri...142 3. Tecil Sonrası Ödeme...142 C. Prim Ödeme Yükümünün İhlali...144 D. Prim Ödemelerinde Zamanaşımı...146 VIII. Belge Muhafaza Ve Sunma Yükümü...147 IX. A. Yüküm...147 B. Yaptırımı...147 Sigorta Olayına Sebep Olmamak (Sigortalıyı Korumak Borcu)...148 A. Yüküm...148 B. Yaptırımı...150 X. İş/Vazife Kazasını ve Meslek/Vazife Hastalığını Sosyal Güvenlik Kurumuna Bildirmek...156 A. Yüküm...156 B. Yaptırımı...158
XII Türk Sosyal Sigortalar Hukuku XI. İş kazası Sonrası İşçiye Sağlık Hizmeti Sunmak...158 A. Yüküm...158 B. Yaptırımı...159 XII. İşyeri Denetimlerini Kolaylaştırmak...159 A. Yüküm...159 B. Yaptırımı...160 XIII. İşverenlerin Yükümlerinin Genel Görünümü...160 2. SOSYAL GÜVENLİK KURUMU NUN YÜKÜMLERİ...161 I. İşyerlerini Denetim...161 II. Resen Belge Düzenlemek...162 III. Asgari İşçilik Tespiti...164 IV. Alacaklarını Tahsil Etmek...167 V. Sır Saklama Yükümü...168 VI. Bilgilendirme Yükümü...170 VII. Edim Sunmak Ve Sunulan Edimlere Aracılık Etmek Yükümü...172 VIII. Sigorta Yükümlerinin İhlalinde Yaptırım Uygulamak...172 3. SİGORTALININ YÜKÜMLERİ...174 I. Çalışmasını Sosyal Güvenlik Kurumu na Bildirmek...174 A. Yüküm...174 B. Yaptırımı...174 II. Primlerinin Kesilmesine/ Ödenmesine Katlanmak...175 A. Yüküm...175 B. Yaptırımı...175 III. Sigorta Olaylarına Sebep Olmamak (Sigortalının Kendini Koruma Yükümü)...175 A. Yüküm...175 B. Yaptırımı...176 IV. Sigorta Olaylarının Olumsuz Sonuçlarını Ortadan Kaldırmak...177 A. Önerilen Tedaviyi Kabul Etmek...177 1. Yüküm...177 2. Yaptırımı...177 B. Hekim Talimatlarına Uymak...178 1. Yüküm...178 2. Yaptırımı...178 C. İyileşme Raporu Almadan Çalışmamak...178
İçindekiler XIII 1. Yüküm...178 2. Yaptırımı...179 4. KAMU VE ÖZEL HUKUK TÜZEL KİŞİLERİNİN YÜKÜMLERİ...179 I. Bağımsız Çalışanlar İçin İşe Başlama Bildirgesi Verilmesi...179 A. Yüküm...179 B. Yaptırımı...182 II. Bağımsız Çalışanlar İçin Sona Erme Bildirgesi Verilmesi...183 A. Yüküm...183 B. Yaptırımı...183 A.Yüküm...184 B. Yaptırımı...185 IV. Kuruma Bilgi Ve Belge Verme...185 A. Düzenli Bilgi Sunumu...185 1. Yüküm...185 2. Yaptırımı...186 B. Sigorta tescilini kontrol 1. Yüküm...186 2. Yaptırımı...186 C. Asgari işçilik nedeniyle bilgi sunumu...187 1. Yüküm...187 2. Yaptırımı...187 D. Ruhsat işlemleri nedeniyle bilgi sunumu...187 1. Yüküm...187 2. Yaptırımı...188 5. ÜÇÜNCÜ ŞAHISLARIN YÜKÜMLERİ...188 I. Kısa Vadeli Sigorta Risklerine Sebep Olmaktan Kaçınmak...188 A. Yüküm...188 B. Yaptırımı...189 II. Uzun Vadeli Sigorta Risklerine Sebep Olmaktan Kaçınmak...192 A. Yüküm...192 B. Yaptırımı...193 III. Sigortalının Sağlığına Zarar Vermekten Kaçınmak...194 A. Yüküm...194 B. Yaptırımı...194
XIV Türk Sosyal Sigortalar Hukuku Dördüncü Bölüm SOSYAL SİGORTALARIN FİNANSMANI 1. GENEL OLARAK...195 2. PRİME ESAS KAZANÇ (MATRAH)...195 I. Günlük Kazanç (Matrah) Sınırları...195 II. III. IV. İşçiler bakımından prim matrahı...196 A. Asıl ücret...196 B. Ücret Ekleri...200 C. Özel Sigorta Ödemeleri...202 D. Sonradan Yapılan Ödemeler...202 E. Prim Dışı Kalan Kazançlar...204 Bağımsız Çalışanlar Bakımından Prim Matrahı...205 Kamu Görevlileri Bakımından Prim Matrahı...206 3. PRİM ORANLARI...207 4. PRİM BORÇLARINA İTİRAZ...212 5. PRİM BORÇLARINDAN MÜŞTEREK SORUMLULUK...213 6. SİGORTA PRİMLERİNİN ÖDENMESİNİ SAĞLAMAYA YÖNELİK TEDBİRLER...214 7. YERSİZ OLARAK ALINAN PRİMLER...216 8. PRİM BORÇLARINDA ZAMAN AŞIMI...219 Beşinci Bölüm ÖZEL YAŞAMDAN KAYNAKLANAN RİSKLERİ KONU EDİNEN SİGORTA DALLARI 1.GENEL OLARAK...221 2. HASTALIK SİGORTASI...222 I. Hastalığın Tanımı...223 II İşçiler bakımından hastalık sigortası...224 A. Hastalık Sigortasından Sunulan Edim: Geçici İşgöremezlik Ödeneği...224 1. Ödenekten Yararlanma Koşulları...224 2. Ödeneğin Süresi...228 3. Ödeneğin Tutarı...229 4. Ödeneğin Verilmesi...229 5. Ödeneğin Ücretten Mahsubu...230
İçindekiler XV II. Bağımsız Çalışanlar Bakımından Hastalık Sigortası...230 III. Kamu Görevlilerinin Hastalığa Karşı Güvencesi...231 3. ANALIK SİGORTASI...232 I. Analığın Tanımı...233 II. III. IV. İşçiler Bakımından Analık Sigortası...234 A. Analık Sigortasından Sunulan Edimler...234 1. Sigortalı Kadına Sunulan Edimler...234 a. Geçici İşgöremezlik Ödeneği...234 aa. Geçici İşgöremezlik Ödeneğinin Koşulları...234 bb. Geçici İşgöremezlik Ödeneğinin Süresi...235 cc. Geçici İşgöremezlik Ödeneğinin Tutarı...237 b. Emzirme Ödeneği ve doğum yardımı...237 aa. Emzirme Ödeneğinden Yararlanma Koşulları...237 bb. Emzirme Ödeneğinin Tutarı...238 cc. Doğum Yardımı...239 2. Bağlı Sigortalı Kadın İçin Sunulan Edim (Emzirme Ödeneği)...240 Bağımsız Çalışanlar Bakımından Analık Sigortası...240 Asli ve Bağlı Kadın Sigortalılara Sunulan Edimlere Genel Bakış...242 V. Kamu Görevlileri Bakımından Analık Halinde Korunma...242 VI. Analık Sigortasına İlişkin Genel Değerlendirme...244 4. ADİ MALULLÜK SİGORTASI...244 I. Kazanılmış Hak Sahipleri Bakımından Adi Malullük Sigortası...246 II. Beklenen Hak Sahipleri Bakımından Adi Malullük Sigortası...247 A. Genel Olarak...247 B. Beklenen Hak Sahibi İşçilerin Adi Malullük Sigortası...248 1. Malullük Aylığına Hak Kazanma Koşulları...249 2. Malullük Aylığı...251 C. Beklenen Hak Sahibi Bağımsız Çalışanların Adi Malullük Sigortası...251 1. Malullük aylığına hak kazanma koşulları...252 2. Malullük Aylığı...253 D. Beklenen Hak Sahibi Kamu Görevlilerinin Adi Malullük Sigortası...253 1. Malullük Aylığına Hak Kazanma Koşulları...254 2. Malullük Aylığı...256 E. Kazanılmış Ve Beklenen Hak Sahibi Sigortalılara İlişkin Genel Değerlendirme...257
XVI Türk Sosyal Sigortalar Hukuku III. Yeni Sigortalılar (İşçi, Bağımsız Çalışan Ve Kamu Görevlileri) Bakımından Malullük Sigortası...258 A. Adi Malullük Sigortasından Yararlanma Koşulları...258 1. Önceden Malul Olmamak...258 2. Sigortalılık Süresi İçinde Malul Olmak...259 a. Genel Olarak...259 b. Maluliyet Türleri...260 aa. Çalışma Gücünün Kaybı...260 bb. Meslekte Kazanma Gücünün Kaybı...261 cc. Vazifesini Yapamayacak Şekilde Meslekte Kazanma Gücünün Kaybı...263 dd. Başka Birinin Sürekli Bakımına Muhtaç Olmak...265 3. (Bir Sağlık Tesisinden) Malullük Tespit Talebinde Bulunmak...266 4. (Sağlık Tesisi Sağlık Kurulundan) Sakatlık Raporu Alınması...266 5. Sakatlık Raporunun (SGK Sağlık Kurulunca) Onaylanması...267 6. Bekleme (Staj) Süresinin Dolmuş Olması...268 7. İşten Ayrılma...270 8. Prim Borcunun Olmaması...270 9. Aylık Bağlanması Talebi...270 10. Önceki ve Yeni Mevzuat Dönemine İlişkin Adi Malullük Koşullarının Değerlendirilmesi...271 B. Malullerin Bir Başka İşe Nakli...272 C. Adi Malullük Aylığı...273 1. Malullük Aylığının Hesaplanması...273 a. İlk Kez Aylık Bağlananlarda Hesaplama...273 b. İkinci Kez Aylık Bağlananlarda Hesaplama...274 2. Malullük Aylığının Başlaması...276 3. Malullük Aylığının Kesilmesi...276 a. Malullerin Yeniden Çalışmaları...276 b. Kontrol Muayenesine Gitmeme...278 4. Aylıklarda Birleşme...279 Altıncı Bölüm MESLEKİ RİSKLERİ KONU EDİNEN SİGORTA DALLARI 1. KAMU GÖREVLİLERİ BAKIMINDAN VAZİFE MALULLÜĞÜ (KAZASI), HARP MALULLÜĞÜ VE VAZİFE (MESLEK) HASTALIĞI...281 I. Genel Olarak...281
İçindekiler XVII II. III. IV. Vazife (İş) Malullüğü (Kazası)...281 A. Kazanılmış Hak Sahipleri Bakımında Vazife Malullüğü...282 B. Beklenen Hak Sahibi Sigortalılar Bakımından Vazife Malullüğü...282 C. Yeni Sigortalılar Bakımından Vazife Malullüğü...283 1. Vazife Malullüğü Kavramı...284 2. Vazife Malullüğünün Doğduğu Durumlar...284 a. İşyerinde Meydana Gelen Kazalar...285 b. Vazife Sırasında Meydana Gelen Kazalar...286 c. Kurumun Menfaatini Korumak İçin İş Yaparken Meydana Gelen Kazalar...288 d. İdarelerince Bir Başka İdarede Görevlendirilmiş Olarak İş Yaparken Meydana Gelen Kazalar...289 e. İdarece Sağlanan Taşıtla İşe Geliş ve Dönüş Sırasında Meydana Gelen Kazalar...290 3. Vazife Malullüğünü Engelleyen Haller...290 D. Vazife Malullülüğünün 5434 ve 5510 SK lar Bakımından Kıyaslanması...291 E. Vazife Malullüğünü Bildirim Yükümü...292 1. Bildirim Yükümünün İfası...292 2. Bildirim Yükümünde Gecikme...293 F. Vazife Malullüğünde Sunulan Edimler...294 G. Vazife Malullük Aylığı Alanların Yeniden Çalışmaları...295 a. Özellikli vazife malulleri...295 b. Diğer vazife malulleri...295 Erler Ve Yedek Subay Okulu Öğrencileri İçin Vazife Malullüğü...297 A. Kişi Ve Konu Bakımından Kapsam...297 B. Erlerin Ve Yedek Subay Öğrencilerin Vazife Malullüğü Aylığı...299 Harp Malullüğü...301 A. Kazanılmış Hak Sahipleri Bakımından Harp Malullüğü...301 B. Beklenen Hak Sahibi Sigortalılar Bakımından Harp Malullüğü...301 C. Yeni Sigortalılar Bakımından Harp Malullüğü...301 1. Kapsam...302 2. Harp Malullülerine Sunulan Edimler...303 a. Harp Malullüğü Aylığı...303 b. Diğer Edimler...305 V. Kamu Görevlileri Bakımından Vazife (Meslek) Hastalığı...306
XVIII Türk Sosyal Sigortalar Hukuku 2. İŞÇİLER BAKIMINDAN İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIKLARI SİGORTASI...309 I. Genel Olarak...309 II. III. IV. Kazanılmış hak sahipleri bakımından iş kazası ve meslek hastalıkları sigortalılığı...309 Beklenen hak sahipleri bakımından iş kazası ve meslek hastalıkları sigortalılığı...310 İşçiler Bakımından İş Kazasının Unsurları...310 A. Sigortalı Olma...311 B. Kazaya Uğrama...314 C. Kaza Karinesi (13. Maddede Belirtilen Haller ile Kaza Arasında Uygun İlliyet Bağının Bulunması)...317 1. Genel Olarak...317 2. İş Kazasının Varlığına Karine Olan Haller...319 a. Sigortalının İşyerinde Bulunduğu Sırada Meydana Gelen Kazalar...319 aa. İşyeri Kavramı...319 bb. İşyerindeki Kazanın İşin Sonucu Doğmuş Olmasının Gerekli Olup Olmadığı...322 cc. Kazanın Zamanı...323 b. İşveren Tarafından Yürütülmekte Olan İş Dolayısıyla Meydana Gelen Kazalar...324 c. Görevli Olarak Başka Yere Gönderilen Sigortalının Uğradığı Kazalar...326 d. Süt İzninde Meydana Gelen Kazalar...327 e. İşverence Sağlanan Taşıtla İşin Yapıldığı Yere Gidiş Geliş Sırasında Uğranılan Kazalar...327 aa. Genel Olarak...327 bb. İşverence Sağlanan Taşıt...329 cc. İşin Yapıldığı Yere Gidiş ve Dönüş...330 D. Sigortalının Zarara Uğraması...331 E. Kaza ile Zarar Arasında İlliyet Bağının Bulunması...332 V. İş Kazasının Saptanmasında Yöntem...334 VI. A. İş Kazası Tutanağı Düzenleme Yükümü...334 B. İş Kazasını Bildirme Yükümü...334 C. İş Kazasının Soruşturulması...335 İşçiler Bakımından Meslek Hastalığı...336 A. Meslek Hastalığının Tanımı...336
İçindekiler XIX B. Unsurları...336 C. Meslek Hastalığının Tespiti...338 D. Meslek Hastalığının Soruşturulması...341 3. BAĞIMSIZ ÇALIŞANLAR BAKIMINDAN İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIKLARI SİGORTASI...341 I. Genel Olarak...341 II. Bağımsız Çalışanlar Bakımından İş Kazası...342 A. Kavram...342 B. İş Kazasının Saptanmasında Yöntem...344 1. İş Kazası Tutanağı Düzenleme Yükümü...344 2. İş Kazasını Bildirme Yükümü...345 3. İş Kazasının Soruşturulması...345 III. Bağımsız Çalışanlar Bakımından Meslek Hastalığı...345 A. Meslek hastalığı kavramı ve unsurları...345 B. Meslek Hastalığının Saptanmasında Yöntem...346 1. Meslek Hastalığının Tespiti...346 2. Meslek Hastalığını Bildirme Yükümü...346 3. Bağımsız Çalışanların Bildirim Yükümünün Genel Görünümü...346 4. Meslek Hastalığının Soruşturulması...346 4. İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIKLARI SİGORTASINDA İŞÇİLERE VE BAĞIMSIZ ÇALIŞANLARA SUNULAN EDİMLER...347 1. Geçici İşgöremezlik Ödeneği...347 2. Sürekli İşgöremezlik Geliri...348 3. Ödenek Ve Gelirlere Esas Günlük Kazanç...351 Yedinci Bölüm KAÇINILMAZ BİR RİSKE KARŞI ÖNLEM OLARAK YAŞLILIK SİGORTASI 1. GENEL OLARAK...353 2. KAZANILMIŞ HAK SAHİPLERİ BAKIMINDAN YAŞLILIK SİGORTASI...353 3. BEKLENEN HAK SAHİPLERİ BAKIMINDAN YAŞLILIK SİGORTASI...354 I. Yaşlılık Sigortasında Beklenen Hak Sahibi İşçiler...354 A. Genel Olarak...354 B. 8/9/1999 Öncesi Sigortalı Olan İşçiler...356
XX Türk Sosyal Sigortalar Hukuku II. C. 8/9/1999-30/4/2008 Döneminde Sigortalı Olan İşçiler...359 1. Olağan Emeklilik...359 2. Kolaylaştırılmış emeklilik...361 3. Özürlü İşçilerin Emekliliği...363 4. Yeraltı Maden İşçilerinin Emekliliği...366 5. Erken Yaşlanmış İşçilerin Emekliliği...367 Yaşlılık Sigortasında Beklenen Hak Sahibi Bağımsız Çalışanlar...368 A. Genel Olarak...368 B. 8/9/1999 Öncesi Dönemde Sigortalı Olan Bağımsız Çalışanlar...369 C. 8/9/1999-30/4/2008 Döneminde Sigortalı Olan Bağımsız Çalışanlar...369 III. Yaşlılık Sigortasında Beklenen Hak Sahibi Kamu Görevlileri...371 A. Genel Olarak...371 B. 8/9/1999 Öncesi Dönemde Sigortalı Olan Kamu Görevlileri...373 C. 8/9/1999-30/4/2008 Döneminde Sigortalı Olan Kamu Görevlileri...373 1. İstek üzerine emeklilik...373 a. Olağan Emeklilik...373 b. Engelliliğe Bağlı Emeklilik...377 2. Resen Emeklilik...377 4. YENİ HAK SAHİPLERİ (30.4.2008 SONRASI) BAKIMINDAN YAŞLILIK SİGORTASI...378 I. Yaşlılık Aylığı...378 A. Hak Kazanma Koşulları...379 1. Bekleme süresinin tamamlanmış olması...379 a. İşçilerin bekleme süresi...379 aa. 1.10.2008-31.12.2035 döneminde sigortalı olan işçiler...379 bb. 1.1.2036 sonrası sigortalı olan işçiler...380 cc. Geçiş dönemi...380 b. 30.4.2008 sonrası sigortalı olan bağımsız çalışanlar bakımından yaşlılık sigortasında bekleme süresi,...381 c. 30.4.2008 Sonrası Dönemde Sigortalı Olan Kamu Görevlileri Bakımından Yaşlılık Sigortasında Bekleme Süresi...382 aa. İstek Üzerine Emeklilik...382 bb. Yaş haddinden emeklilik...382 cc. Resen Emeklilik...384
İçindekiler XXI 2. Özel Koşullarda Yaşlılık Aylığı İçin Bekleme Süresi...384 a. Engelliliğe Bağlı Emeklilik...384 aa. Engelli İşçiler Bakımından Bekleme Süresi...385 bb. Bağımsız Çalışan Özürlüler Bakımından Bekleme Süresi...387 cc. Kamu Görevlisi Olan Özürlüler Bakımından Bekleme Süresi...387 b. Yeraltı Maden İşlerinde Çalışanların Yaşlılık Sigortası...387 aa. Maden İşlerinde İşçi Olarak Çalışan Kişiler Bakımından Bekleme Süresi...387 bb. Maden İşlerinde Bağımsız Çalışan Veya Kamu Görevlisi Olan Kişiler Bakımından Bekleme Süresi...388 c. Erken Yaşlanmaya Bağlı Yaşlılık Sigortası...388 aa. Erken Yaşlanmış İşçiler İçin Bekleme Süresi...389 bb. Bağımsız Çalışanlar ve Kamu Görevlileri Bakımından Erken Yaşlanma...389 d. Malul Çocuğu Bulunan Kadın Sigortalının Yaşlılık Sigortası...389 3. İşten Ayrılma...390 B. Yaşlılık Aylığının Hesaplanması...392 C. Farazi Hizmet Süreleri...393 1. Fiili Hizmet Süresi Zammı...393 2. İtibari Hizmet Süresi...396 3. Fiili Hizmet Süresi Zammı İle İtibari Hizmet Süresinin Mukayesesi...397 D. Yaşlılık Aylığının Bağlanması...397 E. Yaşlılık Aylığının Kesilmesi ve Yeniden Bağlanması...398 1. İlk Kez 5510 SK dan Önce Emekliliğe Hak Kazanmış veya Tescil Edilmiş Kişiler...398 a. Emekli Kamu Görevlilerinin Yeniden Çalışmaları...399 b. Emekli İşçilerin Yeniden Çalışmaları...400 c. Emekli Bağımsız Çalışanların Yeniden Çalışmaları...401 d. 5510 SK Öncesi Tescilli Emeklilerin Yeniden Çalışmalarının Genel Görünümü...402 2. İlk Kez 5510 SK Döneminde Çalışmaya Başlayan ve Emeklilik Aylığına Hak Kazanan Kişiler...403 a. Yaşlılık Aylığı Alan İşçi Ve Kamu Görevlilerinin Bağımsız Faaliyet Dışında Yeniden Çalışmaları...403 b. Herhangi Bir Yaşlılık Aylığı Alanların Bağımsız Olarak Çalışmaları...404 c. 5510 SK Emeklilerinin Yeniden Çalışmalarının Genel Görünümü...405
XXII Türk Sosyal Sigortalar Hukuku II. III. Toptan Ödeme...405 A. 1.10.2008 Öncesi Sigortalı Olanlar Bakımından...405 B. 1.10.2008 sonrası sigortalı olanlar bakımından...408 İhya (Canlandırma)...409 A. 1.10.2008 öncesi sigortalı olanlar bakımından...409 B. 1.10.2008 sonrası sigortalı olanlar bakımından...410 IV. Emekli ikramiyesi...411 A. Beklenen hak sahipleri için emekli ikramiyesi hakkı...411 1. 5.2.2009 tarihine kadar olan dönem...411 a. 5434 Sayılı Kanun Md. 89 a Göre Emekli İkramiyesi Ödenmesi...411 b. 2829 Sayılı Kanun Md. 12/I e Göre Emekli İkramiyesi Ödenmesi...413 2. 5.2.2009-12.5.2011 Dönemi...414 a. Emekli İkramiyesine İlişkin İlk Anayasa Mahkemesi Kararı...414 b. İlk Anayasa Mahkemesi Kararı Sonrası Kanuni Düzenleme (5997 SK Md. 14)...415 3. 12.5.2011-7.1.2015 Dönemi...417 a. Emekli İkramiyesine İlişkin İkinci Anayasa Mahkemesi Kararı...417 b. İkinci Anayasa Mahkemesi Kararı Sonrası Kanuni Düzenleme (6270 SK. Md. 1)...417 4. 7.1.2015 Sonrası...418 B. Yeni Hak Sahipleri İçin Emekli İkramiyesi Hakkı (5434 SK Ek Md. 82)...419 Sekizinci Bölüm GERİDE KALANLARIN SİGORTALILIĞI 1. ÖLÜM SİGORTASI...421 I. Kazanılmış Hak Sahipleri Bakımından Ölüm Sigortası...421 II. III. Beklenen Hak Sahipleri Bakımından Ölüm Sigortası...422 A. İşçilerin Beklenen Hak Sahipleri...422 B. Bağımsız Çalışanların Beklenen Hak Sahipleri...424 C. Kamu Görevlilerinin Beklenen Hak Sahipleri...426 D. Beklenen Hak Sahiplerinin Genel Görünümü...428 Yeni Hak Sahipleri Bakımından Ölüm Sigortası...428 A. İşçiler Bakımından Ölüm Sigortası...428 1. Hak Kazanma Koşulları...428 2. Sunulan Edimler...432 a. Ölüm Aylığı...432 aa. Bağlanacak Aylıklara Esas Tutar...433
İçindekiler XXIII bb. Ölüm Aylığının Hak Sahiplerine Paylaştırılması...433 cc. Ölüm Aylığının Hak Sahipleri Bakımından Genel Görünümü...437 dd. Aylığın Başlangıcı...437 ee. Aylıkların Kesilmesi...437 ff. Aylıkların Yeniden Bağlanması...438 b. Evlenme Ödeneği...438 c. Cenaze Ödeneği...439 d. Ölüme Bağlı Toptan Ödeme...439 3. Ölüm Sigortasında İhya...440 B. Bağımsız Çalışanlar Bakımından Ölüm Sigortası...441 C. Kamu Görevlileri Bakımından Ölüm Sigortası...442 2. İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIKLARI SİGORTASINDA BAĞLI SİGORTALILARA SUNULAN EDİMLER...442 I. Hak Sahiplerine Gelir Bağlanması...443 II. A. Gelir Bağlama Koşulları...443 B. Gelir Hesabına Esas Ödeme...443 Diğer Edimler...444 3. VAZİFE KAZASINDA VE VAZİFE MALULLÜ İKEN ÖLEN HAK SAHİPLERİNE SUNULAN EDİMLER...444 I. Vazifede Ölüm Aylığı...445 II. Cenaze Ödeneği...446 III. Evlenme Ödeneği...446 IV. Faizsiz Konut Kredisi...447 V. Eğitim-Öğretim Yardımı...447 4. ŞEHİTLERİN VE HARP MALULLERİNİN HAK SAHİPLERİNE SUNULAN EDİMLER...447 I. Şehit Aylığı...447 II. Cenaze Ödeneği ve Evlenme Ödeneği...448 III. Diğer Edimler...449 A. Ek Ödeme Yardımı...449 B. Eğitim ve Öğretim Yardımı...449 C. Tekel Bayiliği İşletmek...449 D. Faizsiz Konut Kredisi...450 5. GERİDE KALANLARIN SİGORTALILIĞINA İLİŞKİN GENEL BİR DEĞERLENDİRME...450
XXIV Türk Sosyal Sigortalar Hukuku Dokuzuncu Bölüm SOSYAL SİGORTA İLİŞKİSİNDE ÖZEL DURUMLAR 1. SOSYAL SİGORTA İLİŞKİSİNDE KESİNTİLERE (DEVAMLILIĞI SAĞLAMAYA) YÖNELİK ÖNLEMLER...453 I. Hizmet Tespit Davası...453 II. III. IV. A. İşçilerin Hizmet Tespit Davaları...454 1. Dava Açma Koşulları...454 2. Dava Açma Süresi...455 3. Davanın Konusu...456 4. Davanın Tarafları...457 5. Kararın Hukuki Sonucu...457 B. Bağımsız Çalışanların Hizmet Tespit Davaları...458 C. Kamu Görevlilerinin hizmet tespit davaları...459 Yurt Dışı Hizmetlerinin Değerlendirilmesi...459 A. Tam Aylık...460 1. Başvuru Koşulları...460 2. Yararlanma Koşulları...462 3. Borçlanmanın Hukuki Sonucu...463 4. Aylığın Kesilmesi...465 B. Kısmi Aylık Borçlanması...466 C. Prim Transferi...467 D. İkili Sosyal Güvenlik Sözleşmeleri...467 Yurt İçi Sigorta Hizmetlerinin Birleştirilmesi...468 A. 5510 SK Öncesi Sigortalı Olanların Hizmetlerinin Birleştirilmesi...468 B. 5510 SK Sonrası Sigortalı Olanların Hizmetlerinin Birleştirilmesi...469 Yurt İçi Hizmet ve Hizmet Kesintisi Borçlanmaları...470 A. Hizmete Bağlı Borçlanma Süreleri...470 1. Askerlik Süreleri...470 2. Öğrenim Süreleri...472 3. Avukatlık Staj Süreleri...474 4. Fahri Asistanlık Süreleri...474 5. Kısmi Süreli Çalışmalarda Eksik Süreler...476 B. Hizmet Kesintisine Dayalı Borçlanma Süreleri...477 1. Toplu İş Uyuşmazlıklarında Geçen Süreler...477 2. Doğum ve Analık İzin Süreleri...477
İçindekiler XXV a. İşçi Kadınlar Bakımından...477 b. Bağımsız Çalışan Kadınlar Bakımından...482 c. Kamu Görevlisi Kadınlar Bakımından...482 d. Çalışanların Doğum Borçlanmasının Genel Görünümü...484 3. Aylıksız İzin Süreleri...485 4. Gözaltı Ve Tutukluluk Süreleri...486 5. Seçim Nedeniyle Görevden Uzak Kalınan Süreler...487 C. Borçlanmaya İlişkin Esaslar...487 2. SOSYAL SİGORTA İLİŞKİSİNDE VE EDİMLERDE ÇOKLUK...489 I. Sosyal Sigorta İlişkisinde Çokluk (Sigortalılık Statülerinin Çakışması)...489 II. Edimlerde Çokluk (Birden Fazla Sigorta Edimine Hak Kazanma)...491 A. Asli Sigortalılar Bakımından...491 B. Bağlı Sigortalılar Bakımından...492 Onuncu Bölüm İŞSİZLİK SİGORTASI 1. İŞSİZLİK SİGORTASININ TEŞKİLAT YAPISI...495 I. İşsizlik Sigortası Daire Başkanlığı...496 II. İşsizlik Sigortası Fonu...496 2. İŞSİZLİK SİGORTASININ FİNANSMANI...497 3. İŞSİZLİK SİGORTASININ KİŞİ BAKIMINDAN KAPSAMI...498 I. Kapsam İçinde Kalanlar...498 II. Kapsam Dışında Kalanlar...500 4. SİGORTALILIĞIN BAŞLANGICI VE SON BULMASI...501 5. SUNULAN EDİMLER...502 I. Sigortalılara Sunulan Edimler...502 A. İşsizlik Ödeneği...503 1. İşsizlik Ödeneğine Hak Kazanma Koşulları...503 a. Bekleme Süresinin Dolmuş Olması...503 b. İş Sözleşmesinin Ödeneğe Hak Kazandıracak Şekilde Son Bulması...504 c. İşverenden İşten Ayrılma Belgesi Alınması...506 d. İşsiz ve Çalışmaya Hazır Olmak...507 e. İŞKUR a Başvurmak...507
XXVI Türk Sosyal Sigortalar Hukuku 2. İşsizlik Ödeneğinin Miktarı Ve Ödenmesi...508 3. İşsizlik Ödeneğinin Son Bulması...510 B. Mesleki Eğitim Vermek...512 C. Yeni Bir İş Bulmak...513 D. Ücret Alacaklarını Karşılamak...514 E. Kısa Çalışma Ödeneği Vermek...516 1. Hak Kazanma Koşulları...516 2. Ödeneğin Miktarı...518 3. Ödeneğin Ödenmesi...518 4. Ödeneğin Süresi...519 5. Kısa Çalışma Ödeneğinin Son Bulması...520 F. Sigorta Primleri...520 II. İşverenlere Sağlanan Menfaatler...521 A. Daimi Nitelik Taşıyan Teşvikler...521 B. Geçici Nitelik Taşıyan Teşvikler...522 C. Teşvik Türlerinin Kıyaslanması...523 III. Hazineye Sağlanan Menfaatler...524 IV. İşsizlik Sigortasında Uyuşmazlıkların Çözümü...524 KAYNAKÇA...527
İçindekiler XXVII KISALTMALAR AS Aylık Hiz. Tebliği ÇGK GİGÖ GSS HGK HS İKMHS İK KVS MKGK MYÖS ÖS RG SGK SGDP SGS SİGG SSGSSK SSİ SSİY : Analık Sigortası : Aylık Prim Ve Hizmet Belgesinin Sosyal Güvenlik Kurumuna Verilmesine Ve Primlerin Ödenme Sürelerine Dair Usul Ve Esaslar Hakkında Tebliğ. : Çalışma gücünün kaybı : Geçici işgöremezlik ödeneği : Genel Sağlık Sigortası : Hukuk Genel Kurulu : Hastalık Sigortası : İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Sigortası : İş Kanunu T. : Tarih UVS : Kısa vadeli sigorta : Meslekte kazanma gücünün kaybı : Maliyet, Yaşlılık ve Ölüm Sigortası : Ölüm Sigortası : Resmi Gazete Y. : Yargıtay YS Yön. : Sosyal Güvenlik Kurumu : Sosyal güvenlik destek primi : Sosyal güvenlik sözleşmesi : Sürekli işgöremezlik geliri : Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu : Sosyal sigorta ilişkisi : Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği : Uzun vadeli sigorta : Yaşlılık Sigortası : Yönetmelik