Hareket Sistemi (Systema locomotorium)

Hareket Sistemi (Systema locomotorium) Hareket sistemi İskelet sistemi kemikleri, eklemleri ve ligamentleri (bağları)içerir. Kas sistemi kasları ve bunların aksesuarları olan tendonları, tendon kılıflarını, bursa vs yapıları içerir. İskelet sistemi vücudun pasif hareket parçasını, Kas sistemi ise aktif hareket parçasınıoluşturur Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 2 İskelet sistemi (Systema skeletale) Yeni doğan çocuklarda 270, 14 yaşındaki çocukta 256, erişkin insanda 206 kemik bulunur. Bu kemikler birbirleri ile eklem yapmak sureti ile iskelet sistemini meydana getirirler. Vücut ağırlığının % 17 kadarını oluşturur. 25-30 yaşlarda kemiklerin toplam ağırlığı 5-6 kg kadardır. İskelet sisteminin (Systema skeletale) görevleri Vücudumuza sekil verir. Kas ve bağ yapılarının tutunmasına yarar. Bu sayede kaldıraç gibi görev yaparak hareketin ortaya çıkmasında yardımcı olur. İç organların korunması ve tutunmalarına yarar. Mineral ve yağ deposudurlar. Kemikler içerisinde bulunan boşluklarda kemik iliği vardır. Bu yapı ise kanın şekilli elemanlarının üretildiği yerdir. Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 3 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 4 Kemiklerin görevleri Koruma Destek Hareket Mineral depolamak Kan hücresi oluşumu İskeleti oluşturan kemik tipleri Uzun kemikler (Ossa longa) Boyu eninden büyük olan kemikler bu gruba dahil edilir örneğin kol ve bacaklardaki kemikler Kısa kemikler (Ossa brevia) Boyu, eni ve kalınlığı eşit fakat düzensiz görünümlü kemiklerdir, el bileği (carpal) ve ayak bileği (tarsal) kemikler bu gruba girerler Yassı kemikler (Ossa plana) İnce ve açılı kemiklerdir, kaburgalar, skapula, sternum ve kafatası kemikleri bu gruba girerler Düzensiz kemikler (Ossa irregularia) Diğer hiçbir kategoriye girmeyen kemiklerdir; vertebralar, pek çok yüz kemikleri ve kalça kemikleri bu kategoridendir Sesamoid kemikler (Ossa sesamoidea) Tendonlar içine gömülmüş küçük kemiklerdir, örneğin patella Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 5 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 6 1

Uzun bir kemiğin kısımları Kemik dokusu tipleri Diafiz Epifiz Metafiz Epifizal plak Kemik iliği Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 7 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 8 Kemik dokusu tipleri Kemik dokusu tipleri Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 9 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 10 Periosteum ve endosteum Kemiğin yapısı Kollajen tip I %90-95 i Glikozaminoglikanlar Kondroitin sülfat Keratan sülfat Hiyaluronik asit Proteoglikanlar Glikoproteinler Osteonektin Osteokalsin Osteopontin Proteinler Kemik sialoproteini Başta kalsiyum ve fosfat Kalsiyum fosfat (%85) Kalsiyum karbonat (%10), Bikarbonat, sitrat, magnezyum, sodyum ve potasyum. Son ikisi dışındakiler daha çok bileşikler halinde bulunur. Kalsiyum ve fosfot hidroksiapatit kristalleri şeklinde bulunur. Kristaller 40x25x3 nm boyutlarında plakalar halinde ve çevreleri de hidratasyon kabuğu (su + iyon) adı verilen bir tabakayla çevrilmiştir. Hidratasyon kabuğu kristalize yapıyla vücut sıvıları arasındaki iyon geçişimini düzenler. Bu kristaller, kollajen fibriller üzerinde minik tabakalar ve çubukçuklar oluşturacak şekilde birikir. Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 11 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 12 2

Kemik Oluşumu (Osteogenez) Endokondral kemikleşme Hyaline cartilage model Primary ossification center Secondary ossification centers Epiphyseal plate Osteoblasts vs. osteoclasts İntramembranöz kemikleşme Endokondral kemikleşme Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 13 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 14 Endokondral kemikleşme Kemiğin boyuna büyümesi Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 15 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 16 Figure 6.10 Kemik yapımı üzerine hormonların etkileri Kemik yapımı üzerine hormonların etkileri Paratiroid hormonu Kalsitonin Büyüme hormonu (Somatotropin) Büyüme çağında eksikliği cücelik (nanizm) e Büyüme çağında fazlalığı devlik (gigantizm) e yol açar. Yetişkinlerde fazlalığı ise akromegali adlı hastalığa neden olur. Gonadal hormonlar Menapozal osteoporöz: menapoz sonrası ostrojen eksikliğine balğı olarak ortaya çıkar. Kalsitrol hormonu Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 17 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 18 3

Beslenme faktörlerinin kemiklere etkisi İskeletin bölümleri Besin maddeleri aşağıdaki unsurları içermeli Protein Kemiğin organik kısmı için (Kollajen ve matriks yapımında) Vitaminler D vitamini (Ca emiliminde), C vitamini (kollajen sentezinde) ve A vitamini (kemik yıkımında) Mineral maddeler Bilhassa kalsiyum ve fosfor içeren besinlerin alınması Beslenme faktörlerine bağlı olarak kemik doku ile ilgili Raşitizm Osteomalazi Laboratuvarda işlenecek!!!! Osteoporöz görülür. Caput (Baş) : 29 kemikten Columna Vertebralis (Omurga) : 26 kemikten Thorax (Göğüs) : 25 kemikten Ossa Membri Superioris (Üst taraf kemikleri) : 64 kemikten Ossa Membri Inferioris (Alt taraf kemikleri) : 62 kemikten Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 19 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 20 İskeletin bölümleri İskeletin bölümleri Axial İskelet Kafatası Omurga Kaburgalar Göğüs kemiği Axial iskelet Appendicular iskelet Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 21 Appendicular İskelet Ön üyeler Arka üyeler Pektoral kemer Pelvik kemer Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 22 Axial ve appendicular iskelet Axial iskelet Kafatası Omurga Kaburgalar Göğüs kemiği Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 23 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 24 4

Kafatası kemikleri Kafatası kemikleri Neucranium (Cranial kemikler) Beyni içine alır Splanchnocranium (Facial kemikler) Ağız ile burun boşluklarını sınırlayan ve yüz bölgesini kapsar Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 25 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 26 Neucranium (cranial) kemikleri Kafatası kemikleri Frontal kemik Parietal kemik Temporal kemik Occipital kemik Sphenoid kemik Ethmoid kemik Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 27 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 28 Kafatası kemikleri Kafatası kemikleri Maxilla (üst çene kemiği) Lacrimal kemik (Göz yaşı kemiği) Palatinum (Damak kemiği) Nasal Kemik (Burun kemiği) Mandibul (altçene kemiği Vomer (Sapan kemiği) Hyoideum (Dil kemiği) Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 29 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 30 5

Hyoid kemik Kafatası kemikleri Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 31 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 32 Kafatası kemikleri ve ekyerleri Bıngıldaklar (Frontanel) Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 33 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 34 Bıngıldaklar (Frontanel) Bıngıldaklar (Frontanel) Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 35 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 36 6

Paranazal sinuslar Paranazal sinuslar Kafa kemiklerinin bazılarının içinde hava dolu boşluklar bulunmaktadır. Burun (nasus) etrafindaki bu kemiklerin, (os frontale, os ethmoidale, os spenoidale ve maxilla) içinde bulunan ve sinus adı verilen boşluklar her iki tarafta (bilateral olarak) dört çifttir ve tümüne birden paranazal sinuslar (sinus paranasales) adı verilir. En büyük paranazal sinus, maxillada bulunan sinus maxillaris dir. Vücut dışındaki hava ile özel kanalları aracılığı ile ilişkili olan paranazal sinusların iç yüzleri silli epitel ile örtülüdür ve mikroplarla enfekte olması durumunda sinusitis denilen rahatsızlık görülür. Tüm paranazal sinuslar, özel açıklıkları aracılığıyla burun boşluğuna açılırlar. Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 37 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 38 Paranazal sinuslar Paranazal sinuslar Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 39 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 40 Omurga (Spinal kolon) Omurga ve bölümleri Cervical Region Cervical vertebrae (C1 C7) The atlas (C1) is the first cervical vertebra The axis (C2) is the second cervical vertebra Thoracic Region Thoracic vertebrae (T1 T12) Articulate with the ribs Lumbar Region Lumbar vertebrae (L1 L5) Provide for the attachment of the large back muscles Sacrum The sacrum is a triangular bone formed by the union of five sacral vertebrae (S1 S5) Serves as a strong foundation for the pelvic girdle Coccyx The coccyx, like the sacrum, is triangular in shape It is formed by the fusion of usually four coccygeal vertebrae Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 41 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 42 7

Omurga (Spinal kolon) Vertebraların tümü Bir vertebral cisim (corpus vertebrae) Bir vertebral kavis (arcus vertebrae), İki adet transvers çıkıntı (processus transversus), Bir spinöz çıkıntı (processus spinosus) ve Eklem yüzeylerinden (processus articularis) oluşur. Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 43 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 44 Omurlar Boyun (Servikal) bölgesi Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 45 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 46 Göğüs (Torasik) bölgesi Bel (Lumbar) bölgesi Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 47 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 48 8

Bel (Lumbar) bölgesi Kuyruk sokumu (Sacral) ve kuyruk (Koksik) bölgesi Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 49 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 50 Omurganın bölümleri ve omurlar - özet Göğüs iskeleti Cervical vertebrae Thoracic vertebrae Lumbar vertebrae Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 51 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 52 Göğüs iskeleti Göğüs iskeleti Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 53 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 54 9

Göğüs iskeleti Göğüs iskeleti Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 55 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 56 Appendicular iskelet Clavicula (köprücük) ve Scapula (kürek) kemikleri Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 57 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 58 Humerus, Ulna ve Radius kemikleri El kemikleri Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 59 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 60 10

Pelvik kemer Kalça ve leğen kemikleri Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 61 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 62 Kadın ve erkekte pelvik kemer Kadın ve erkekte pelvik kemer Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 63 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 64 Femur, Tibia ve Fibula kemikleri Arka üyeler ve pelvik kemer Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 65 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 66 11

El ve ayak kemikleri - özet Patella Uyluğun kas sistemini vönlendirmesi Kaldırac prensiplerinin en uygun biçimde kullanılmasını sağlar Frenleme işlevi Koruyucu işlev Patellanın da arka yüzü, sürtünme direncini azaltmak için, hiyalin kıkırdakla kaplanmıştır. Merdiven çıkma ya da inme esnasında, patellar kirişte (tendonda) oluşan kuvvetler, vücut ağırlığının 3.3 katına, düz zeminde yürüyüş sırasında ortaya çıkan kuvvetlerin ise yedi katına eşittir. Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 67 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 68 Eklemler Eklemler Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 69 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 70 Eklemler Eklem yüzeyi Eklem kapsülü Eklem boşluğu Yapılarına göre eklemler Fibröz eklemler Kıkırdaklı eklemler Sinovial eklemler Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 71 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 72 12

Fonksiyonlarına göre eklemler Diartroz (oynar) eklemler Sinartroz (oynamaz) eklemler Sture Gomfozis Syncondrorozis Amfiartroz (az oynar) eklemler Syndesmosis Symphisis Diartroz (oynar) eklemler Yüzey eklemi (gliding) Menteşe tipi eklem (hinge) Eksen tipi eklem (pivot) Saraç tipi eklem (saddle) Kondiloid eklem (elipsoidal, condyloid) Sferoid eklem (ball-andsocket) Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 73 Diartroz (oynar) eklemler Diartroz (oynar) eklemler Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 75 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 76 Diartroz (oynar) eklemler Diartroz (oynar) eklemler Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 77 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 78 13

Diartroz (oynar) eklemler - özet Diartroz (oynar) eklemler - özet Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 79 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 80 İnsan iskeleti - özet İnsan iskeleti - özet 1. Clavicle 2. Fibula 3. Humerus 4. Patella 5. Radius 6. Sternum 7. Tarsals 1. Carpals 2. Cranium 3. Femur 4. Innominate 5. Mandible 6. Metacarpals 7. Metatarsals 8. Phalanges 9. Rib 1. Clavicle 2. Fibula 3. Humerus 4. Patella 5. Radius 6. Sternum 7. Tarsals 5 1 6 3 9 4 2 5 10 9 12 4 11 1 6 8 3 1. Carpals 2. Cranium 3. Femur 4. Innominate 5. Mandible 6. Metacarpals 7. Metatarsals 8. Phalanges 9. Rib 8. Tibia 9. Ulna 10. Scapula 11. Sacrum 12. Vertebra 8. Tibia 9. Ulna 8 2 7 7 10. Scapula 11. Sacrum 12. Vertebra Yararlanılan Kaynaklar Bittiiiii Aktümsek, A. (2010). Anatomi ve Fizyoloji - İnsan Biyolojisi (5.baskı). Nobel Yayın Dağıtım, Ankara. Solomon, E., P., İnsan Anatomi ve Fizyolojisine Giriş, Birinci Baskıdan çeviri (Çev. Edt. Doç.Dr.Levent Ertuğrul) Akademi Basın ve Yayıncılık, İstanbul, 2010. Aktümsek, A., 2010. İnsan Fizyolojisi (Human Physiology, Daniel McLaughlin, Jonathan Stamford, David White, Taylor & Francis), Nobel Yayın Dağıtım, Ankara. Guyton, A. C., Hall J. E. Tıbbi Fizyoloji. Nobel Tıp Kitap evleri. İzmir. Çevik, İ. E., Göçmen, B., Mermer, A., Hayvan Fizyolojisi (Animal Physiology), Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi Kitaplar Serisi, No: 169, Bornova-Izmir, 2001. Noyan. A. Yasamda ve Hekimlikte FIZYOLOJI. Meteksan. Ankara, 2003. Hatipoğlu, T., Anatomi ve Fizyoloji, 6. Baskı, Hatipoğlu Yayınevi, Ankara, 1987 McKinley & O'Loughlin, Human Anatomy, First Edition, McGraw-Hill Science/Engineering/Math; 1 edition (March 3, 2005) Durham, D.G., Biology 2401 - Anatomy & Physiology I (http://nhscience.lonestar.edu/biol/durham/documents2401.html) Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 83 Aralık 12 Doç. Dr. Hasan KOÇ 84 14