DEĞERLER EĞİTİMİ (Teorik Çerçeve) Yrd. Doç. Dr. Mahmut ZENGİN Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi
Değerler Eğitimi Değer Kavramı? Okullar Değer Öğretimi Yapmalı mı? - Niçin Değerler Eğitimi? Hangi Değerler/Kimin Değerleri? Değerler Eğitiminden Ne Anlaşılmalı? Değerler Eğitiminin Etki Boyutu Nedir? Etkili Değerler Eğitiminin Temel İlkeleri Nelerdir?
Giriş Sorunlar ve Meydan Okumalar Beklentiler Okulun Amacı
Giriş Başarılı Öğrenci İyi Öğrenci Akademik Boyut Değerler Boyutu Milli Eğitimin ve Öğretim Programlarının Ortak Hedefi
«DEĞER» Kavramı Üzerine Felsefi Tartışmalar Değer Kategorileri ve İlişkileri İnsani Varlık Alanı Yapıp eden bir varlık olarak İnsan
«DEĞER» Kavramı Üzerine «İnsanın yapıp etmelerini belirleyen, yöneten, yönlendiren, onların temelinde yatan ilkelerdir» «Kutsallığı olan, kutsallık atfedilen» bir kavram olarak değerler, sahip olunduğunda insanı yücelten, sahip olmayanlarla kıyaslandığında kendi varlık alanında ona bir ayrıcalık ve erdem kazandıran ilkelerdir» «Değerli olan, insanın değerini koruyan ve ona değer kazandıran şeylerdir»
Niçin Değerler Eğitimi? Mutluluk Bireycilik Kalkınma Modern Dünyanın Moda Kavramları Gelişme Sosyal Refah Özgürlük Niçin Yaşadığına, yapıp etmelerinin amacının ne olduğuna cevap veremeyen bireyler? Geleneksel kültürün insana bakışı: İnsanı olgun (kâmil) bireyler haline getirmek
Niçin Değerler Eğitimi? Değer Sıralaması Mülkiyet Sahip Olma Yaşama Var olma
Niçin Değerler Eğitimi? Değerlerin Çözülme ve Kaybolmasına Yönelik Bazı Göstergeler Aile mahremiyeti ve kutsallığının zedelenmesi, namus ve iffet anlayışının güç kaybetmesi, Yaygın bir bencillik ve kişisel çıkar anlayışının diğer amaçların önüne geçmesi, Maddiyatın artan önemine paralel olarak, bu amaca ulaşmada her yolun mübah olarak görülmeye başlanması
Niçin Değerler Eğitimi? Değerlerin Çözülme ve Kaybolmasına Yönelik Bazı Göstergeler Yolsuzluk, rüşvet, sahtekârlık gibi davranışların ayıplanır olmaktan çıkması, neredeyse beceriklilik ve işbilirlik olarak görülmeye başlanması, Toplumun temel kurumlarına olan güvenin azalması Bireylerin birbirine güvenmemesi sonucunda, toplumsal güvensizlik duygusunun yaygınlaşması.
Niçin Değerler Eğitimi? Değerlerin Sarsılması- Karakter inşası ilişkisi Bilgi ve yaşam araçlarının Çokluğu- Değerler alanının daralması Okul, insan karakterini yüceltecek değerlerle yeterince donatılmış mı? Yetersiz Kişilikler- Yıkıcı Etkiler Anomi Yabancılaşma Yaşamdan haz alamama Köksüzlük Amaçsızlık
Hangi Değerler? Bir değerler dünyasına sahip varlık olarak insan Tek kültürlü-çok kültürlü toplumlarda değerler Ortak değerler ve davranış standartları- Toplumun varlığı ilişkisi
Hangi Değerler? İki Temel Problem Herkes için geçerli bir değerler listesi var mı? (Uygun değerleri tespit etmek ve okulda tutarlı bir yaklaşım geliştirmenin zorluğu) Değerler eğitiminin, çocukların okul dışında, evden, medyadan ve akran gruplarından öğrendikleri farklı değerlere yeterli düzeyde etki edebilmesi
Hangi Değerler? Hangi değerler? Sorusuna nasıl çözüm üretilecek? Temel değerleri belirlemek amacıyla okullar, aileler ve toplumsal kurumlarla ilişki kurmak ve işbirliğini geliştirmek Sorunlu bir tartışma alanı: «kimin değerleri öğretilmeli?» yerine «objektif, evrensel ve çocuklara öğretilmeye layık değerlerin belirlenmesine odaklanmak»
Değerler Eğitiminden Ne Anlaşılmalı? Öğrenim çağındaki her bireyin uygun ahlaki kararlar ve davranışlar sergilemesine yardımcı olacak değerler ve becerilerle donatılması Öğrencilerin sorumluluklarını taşıyabilecekleri, makul seçimler yapabilmelerine imkân sağlayan bilgi, beceri ve yeteneklerin geliştirilmesi
Değerler Eğitiminden Ne Anlaşılmalı? Genel bir Çerçeve olarak; Öğrencilere değerlerin içeriğini öğretmek, onlara toplumda var olan ahlaki değerler ile ilgili bilgi vermek Öğrencilerin okulda elde ettikleri bilgi ve değerleri hayata aktarabilecekleri yetenekleri kazanmalarını temin etmek Elde edilen karakter özelliklerinin sınıf ve okul dışında uygulanacağı girişim ve teşebbüsleri oluşturmak
Değerler Eğitiminden Ne Anlaşılmalı? Değerlere dayalı bir okul kültürü oluşturmak için; Bütün okul yaşamını oluşturan değerlere dayalı okul vizyonu ve stratejik plan Değerleri program ve ilave etkinlik ve uygulamalara açık ve gizli bir şekilde dahil etmek Bütün okulda değerlerin uygulanması ve izlenmesini içeren okul topluluğu ile işbirliği Tüm okul kültürünün içinde destekleyici öğrenme ortamları Değerlerin öğrenme alanlarının hedef ve uygulamalarına entegre edildiği kaliteli bir öğretim için personelin profesyonel gelişimi
Değerler Eğitiminden Ne Anlaşılmalı? Okullarda değerlerin öğretilmesi Değerlerin okulları şekillendirmesi Organizasyon Programlar Disiplin uygulamaları Öğretmen-öğrenci ilişkileri Öğrenci öğrenci ilişkileri.
Değerler Eğitiminin Etkileri Nelerdir? 1 Değer farkındalığı/bilinci Öğretmen Değerlerin anlamına dair bilincin artması Değerleri eğitiminin öğrenme ve yaşantıları dönüştürmedeki gücünü fark etme Öğrenme-öğretme sürecindeki yaklaşımları gözden geçirme Sınıf içi-dışı model olma durumlarını gözden geçirme Öğrenci Değerlerin anlamına dair bilincin artması Kendi değerlerinin neler olduğunu keşfetme Değerlerini keşfederek kendini değerli görme
Değerler Eğitiminin Etkileri Nelerdir? 2 Akademik Başarıda Artış Öğrencilerin; Okul ve sınıfa devam konusunda artış Kendi öğrenmeleri noktasında daha fazla sorumluluk alma Soru sorma ve işbirliğine dayalı çalışma becerisi Okul çalışmalarına büyük bir ilgi ve gayret Kendi çalışmalarından gurur duyma
Değerler Eğitiminin Etkileri Nelerdir? 3 Değerlere Dayalı Okul Kültürünün Oluşması Öğrenciler arasındaki anlaşmazlıkların azalması, daha yapıcı davranışlar Öğrencilerin daha fazla empati, dürüstlük ve uyum özellikleri göstermeleri Daha hoşgörülü ve birlikte çalışmaya dayalı etkileşimler Daha güvenli ve uyumlu sınıflar ve okul bahçesi Öğrencilerde okul eşyalarına ve rutin görevlere karşı sorumluluk
Değerler Eğitiminin Etkileri Nelerdir? 4 Öğretmen-Öğrenci İlişkileri Öğrenci ve öğretmenler arasında güvene dayalı ilişkinin gelişmesi Demokratik sınıflar Öğrenme etkinliklerinde öğrencilere daha fazla seçim şansı tanıma Öğretmenlerin öğrencileri dinlemesi, onların ilgilerine ve düşüncelerine karşılık vermesi Öğrencilerin öğretmenlerinin kendilerine iyi davrandığına dair algıları Öğrencilerin öğretmenlerine karşı saygılı davranmaları, incelik ve nezaket
Değerler Eğitiminin Etkileri Nelerdir? 5 Öğretmen-Öğrenci Mutluluğu Öğrencilerin okula büyük bir bağlılık ve aidiyet hissetmesi Öğretmenlerin mesleki destek ve güçlü bir liderlik algısı geliştirmesi Öğretmenlerin profesyonel gelişimleri yoluyla bilgi ve güven elde etmeleri Öğretmenlerin uygulamalarını ve rollerini yeniden düzenlemeleri Öğretmen, personel ve aileler ile güvene dayalı ilişkilerin geliştirilmesi
Değerler Eğitiminin Temel İlkeleri Değerler Eğitimi, okulun «temel görevi» olarak görülmeli, diğer alanlarla birlikte eşit düzeyde dikkate alınmalı. Okulun tamamında ortak ve paylaşılan bir «değerler dili» oluşturulmalı ve kullanmalı. Tüm disiplinlerde ve programlarda öğrenci merkezli ve değerler odaklı bir pedagoji tercih edilmeli. Değerler eğitimi ayrı bir program veya müfredatlara ek bir uygulama olarak değil, entegre bir program konusu olarak geliştirilmeli.
Değerler Eğitiminin Temel İlkeleri Değerler açık bir şekilde öğretilmeli, öğrenciler değerlerin ne anlama geldiğini ve bu değerlerin toplumda nasıl yaşadığını bilmeleri sağlanmalı. Değerler açık bir şekilde okulda inşa edilmeli, ardından «model olma» yoluyla değer öğrenme dolaylı olarak takviye edilmeli. Etkili değerler eğitimi, akademik bir çalışmanın ötesinde, önemli ölçüde gerçekçi ve ilgi çekici olmalı.
Değerler Eğitiminin Temel İlkeleri Öğretmenlere, bilgilendirici, sürdürülebilirliği olan ve hedefli profesyonel öğrenme imkanları sağlanmalı ve işbirliği olanakları desteklenmeli. Okul yöneticileri ve öğretmenleri değerler eğitimi yaklaşımlarında risk almaya yüreklendirilmeli. Değerler eğitiminde sürekli bir gelişim için veri toplama ve izleme faaliyeti gerçekleştirilmeli.
Son Söz Yerine «Malını kaybettiğinde hiçbir şey kaybetmezsin; sağlığını kaybettiğinde bir şeyler kaybolur; ama karakterini ve değerlerini kaybettiğinde her şeyini kaybedersin» Anonim