BERBERİDACEAE FAMİLYASI A. BERBERİS KADIN TUZLUĞU Herdemyeşil ya da yaprak döken türleri bulunan Berberislerin genellikle sürgünleri dikenlidir. Yaprak boyu, şekli vb. türlere göre değişiklik gösterir. Çiçekleri salkım dizilişlidir. Kadın tuzlukları yaprak ve çiçeklerinin renk etkisi ile estetik bitkilerdir. Soğuk iklimlere dayanıklıdırlar. Park ve bahçelerde özellikle canlı çit oluşturmak için, çit bitkisi olarak kullanılırlar. Berberis thunbergii Kadın tuzluğu 2-3 metre kadar boylanabilen, bol dallı bir çalıdır. Kışın yapraklarını döker. Dalları köşeli ve dikenlidir. Yaprakları ters yumurta biçiminde olup kenarları ince dişlidir. Çiçekleri tekli ya da birkaçı bir arada bulunur. Açık sarı renklidir. Mayıs- Haziran aylarında açarlar. Meyveleri koyu kırmızı renklidir. Kış boyu bitki üzerinde dururlar. Berberis thunbergii ler asitli toprakları severler. Endüstri kirliliğine dayanıklı bitkilerdir. Park ve bahçelerde gruplar halinde kullanılmaya uygun olup, çit bitkisi olarak da kullanılabilmektedirler. Berberis thunbergii Atropurpurea Kırmızı meyveli kadıntuzluğu Kışın yapraklarını döken, en fazla 2 metre boylanabilen bir çalıdır. Sürgünleri dikenlidir. Yumurta biçimindeki yaprakları ilk çıkarken kırmızı renkli, yaza doğru yeşil, sonbaharda yeniden kırmızı renklidir. Çiçekleri sarı renkli ve küçük olup, sarkık demetler halinde ve bir aradadır. Nisan- Mayıs aylarında açarlar. Meyveleri birkaç mm büyüklüğünde, silindirik ve ufaktır. Kırmızı renklidir. Berberis vulgaris Adi kadıntuzluğu Kışın yapraklarını döken, 1,5-3 metre kadar boylanabilen bir çalıdır. Sürgünleri dikenli olup, dikenleri üçlüdür. Yaprakları yumurta biçimli ve kenarları belirgin dişlidir. Çiçekleri sarıdır. Mayıs- Haziran aylarında çiçek açar. Meyveleri uzun silindirik şekilli ve kırmızı renklidir. Berberis julianae Siyah meyveli kadıntuzluğu Herdemyeşil Berberis türüdür. Dik duran, dağınık dallı 3-4 metre boylanabilen bir çalıdır. Sürgünleri dikenlidir. Yaprakların 3-5 tanesi bir arada toplanmıştır. Yapraklar dar şerit biçimli, sivri uçlu, kenarları keskin dişlidir. Sonbaharda yaprakların bir kısmı sararır ve kızarır. Çiçekleri sarı renklidir. Çiçeklerin birkaçı bir arada sarkık demetler oluştururlar. Nisan-Mayıs aylarında açarlar. Meyveleri silindir biçimlidir. Olgun meyvelerin üzeri dumanlı ve siyah renklidir. Berberis julianae dona dayanıklı bir türdür.
B. MAHONİA MAHONYA Mahonia aquifolium- Mahonya, sarı boya çalısı Herdemyeşil, 2 metre kadar boylanabilen bir çalıdır. Bileşik yapraklıdır. Yapraklar 5-9 adet yaprakçığın bir araya gelmesiyle oluşur. Yaprakçıklar elips biçimli, sivri uçlu olup, kenarları dikenli dişlidir. Sonbaharda kırmızı mor renk alırlar. Çiçekleri sarı renkli, iri salkımlar halindedir. Çiçeklenme Nisan-Mayıs aylarında olur. Meyveleri morumsu siyah renkli olup üzerleri dumanlıdır. Salkımlar halindedir. Sonbaharda olgunlaşırlar. Mahonyalar da park ve bahçelerde süs bitkisi olarak tercih edilmektedir. Herdemyeşil oluşları ve yapraklarının sonbahar renk etkisi ile estetik bitkilerdir. Yarı gölge ağaç altları için iyi bir çalıdırlar. Eğimli alanların bitkilendirilmesinde tercih edilebilirler. Çit bitkisi olarak kullanılabilirler. C. NANDİNA CENNET BAMBUSU Nandina domestica Cennet bambusu 2 metre kadar boylanabilen, herdemyeşil bir çalıdır. Vatanı Çin ve Japonya dır. Sert kışlara ve donlara karşı hassas bir bitkidir. Böyle zamanlarda yapraklarını dökebilir. Yaprakları bileşik yaprak tipinde tüysü dizilişlidir. Gençken kırmızımsı, daha sonraları yeşil olan yapraklar sonbaharda tekrar kırmızı renk alırlar. Çiçekleri 20-40 cm büyüklüğündeki salkımlar halindedir. Yazın çiçek açarlar. Meyveleri bezelye büyüklüğünde ve kırmızıdır. Cennet bambuları peyzaj çalışmalarında özellikle gruplar halinde kullanıldığında hoş etkiler yaratırlar. Kızaran yaprakları, iri salkımlar halindeki çiçekleri ve kırmızı meyveleri ile oldukça estetik bitkilerdir. ELAEAGNACEAE FAMİLYASI A. ELAEAGNUS İĞDE Elaeagnus angustifolia Kuş iğdesi Kuş iğdesi, bazen çalı formlu yetişebilmekle beraber genellikle 7-8 metre kadar boylanabilen, kışın yapraklarını döken bir ağaçtır. Dalları dikenlidir. Yaprakları şeridimsi yapıda olup grimsi yeşil renkli ve tüylüdür. Çiçeklerin 1-3 adedi bir arada bulunur. Mayıs- Haziran aylarında açan çiçekleri sarı-beyaz renkli ve keskin kokuludur. Meyveleri uzun eliptik şekildedir. Olgunlukta koyu kızıl kahverengi renktedir. Yenilebilir. Kuş iğdesi kumul alanların bitkilendirilmesinde tercih edilebilecek bir türdür. Rüzgâra karşı dayanıklı olduğundan rüzgâr perdesi bitkisi olarak kullanılabilmektedir. Hava kirliliğine dayanıklıdır. Tuzlu ve fazla kuru topraklar için çok değerli bir düzenleme materyalidir.
B. HİPPOPHAE YALANCI İĞDE Hippophae rhamnoides- Yalancı iğde Kışın yapraklarını döken çalı ya da 5-10 metre boylanabilen bir ağaçtır. Dal ve sürgünleri gri renkli ve dikenlidir. Yaprakları dar uzun şerit biçiminde, gri yeşil renklidir. Yaprakların alt yüzleri açık gri ve kahverengi beneklidir. Sarmal dizilişlidirler. Çiçekleri yapraklanmadan önce açar. Sarı- kahverengi renkli ve gösterişsizdir. Meyveleri kahverengi-turuncu renkte ve üzeri yaldızlıdır. Yenilebilir. Yalancı iğde, peyzaj çalışmalarında; kumul stabilizasyonunda, canlı çit ve rüzgâr perdesi yapımında kullanılan bir bitkidir. Çorak toprakların zenginleştirilmesinde öncü ağaç olarak tercih edilir. ACERACEAE FAMİLYASI A. ACER AKÇAAĞAÇ Acer campestre Ova akçaağacı Kışın yapraklarını döken, 15-20 metre boylanabilen bir ağaçtır. Sık yapılı ve gayrimuntazam taçlıdır. Yaprakları 3-5 loplu, lopların kenarları küttür. Yapraklar sonbaharda sararır. Çiçekler kurullar halindedir. Kurulların üst çiçekleri erkek, alt çiçekleri dişidir. Çiçeklenme yapraklanma ile beraber olur. Meyveler kanatlı meyve şeklindedir. Kanatlar 180 açılıdır. Bu özelliği ile diğer akçaağaçlardan kolayca ayırt edilir. Park ve bahçelerde tek tek ya da gruplar halinde kullanılmaya uygundur. Çıplak alanların plantasyonunda ve eğimli alanlarda kullanılabilirler. Sık yapılı oluşları sebebiyle rüzgar perdesi düzenlemelerinde tercih edilebilirler. İyi bir alle ağacıdırlar. Acer negundo Dişbudak yapraklı akçaağaç Kışın yapraklarını döken, 10-20 metre kadar boylanabilen bir ağaçtır. Hızlı büyümesi, soğuğa ve diğer olumsuz şartlara dayanıklılığı nedeniyle park ve bahçelerde çokça tercih edilmektedir. Açık yeşil renkli yaprakları bileşik yaprak tipindedir. Bu bileşik yapraklar 3-5 adet yaprakçıktan oluşur. Yaprakçıklar sivri uçlu, yumurtamsı, kenarları dişlidir. Uçtaki yaprakçık genellikle üç lopludur. Erkek ve dişi çiçekler farklı ağaçlar üzerinde yer alırlar. Erkek çiçekler ince, ipliksi halde ve kırmızımsı renktedir. Dişi çiçekler açık yeşil renklidir, aşağı doğru sarkık olarak dururlar. Kanatlı meyveler 2 li gruplar halindedir, kanatları dar açılıdır. Meyveler aşağı doğru sarkarlar. Acer negundo lar nemli ortamları severler. Kuru koşullara da dayanıklıdırlar. Hava kirliliğine dayanıklıdırlar. Alle ağacı olarak kullanılmaya uygundurlar. Acer platanoides Çınar yapraklı akçaağaç Kışın yapraklarını döken, 20-25 metre boylanabilen bir ağaçtır. Yuvarlak taç yapısına sahiptir. Yaprakları 10-15 cm boyunda, 5 loplu olup, lopların uçları sivridir. Lopların kenarları uzunca sivri dişlidir. Sonbahar renklenmesi sarı-turuncu renkte olur. Çiçekleri açık sarı renkli ve demetler halindedir. Bir çiçek demetinin içinde hem dişi hem de erkek çiçek bulunur. Çiçekleri yapraklanmadan önce, Nisan
ayında açarlar. Kanatlı meyveler yapışık ikili grup halindedir. Kanatlar arasındaki açı 130-180 arasındadır. Acer platanoides Crimson King Kırmızı çınar yapraklı akçaağaç Acer platanoides in yaprakları kırmızı renkli kültür formudur. Acer pseudoplatanus Yalancı çınar yapraklı akçaağaç Kışın yapraklarını döken, 20-30 metre boylanabilen bir ağaçtır. Çok muntazam bir taç yapısına sahiptir. Yaprakları iri, uzun saplı ve 5 lopludur. Lopların kenarları kaba dişlidir. Loplar sivri uçludur. Lopların kenarlarındaki dişler A.platanoides te olduğu kadar belirgin sivri değildir. Yapraklar sonbaharda sarıkahverengimsi renk alırlar. Erkek ve dişi çiçekler bir arada açık sarı renkli, aşağı doğru sarkık salkımlar halindedir. Kanatlı meyveler ikili yapışık gruplar halindedir. Kanatlar dar açılıdır. Acer pseudoplatanus lar soğuk iklim koşullarına dayanıklı ağaçlardır. Güçlü ve derine giden kök sistemlerinin oluşu sebebiyle kayalık meyillerin plantasyonunda ve rüzgâr perdesi düzenlemelerinde kullanılmaya çok uygundurlar. Hava kirliliğine dayanıklıdırlar. Otoyol ağaçlandırmasında rahatlıkla kullanılabilirler. İyi bir alle ağacıdırlar. Acer palmatum Japon akçaağacı Kışın yapraklarını döken, 7-8 metre boylanabilen küçük bir ağaçtır. Yuvarlağımsı taç yapısına sahiptir. Vatanı Japonya ve Çin dir. Ilıman iklimleri sever fakat soğuğa dayanıklıdır. Farklı renk ve biçimlerde yapraklara sahip formları da vardır. Yaprakları 5-7 adet derin lopa sahiptir. Yaprakların kenarları dişli ve uçları sivridir. Yapraklar sonbaharda kırmızı renk alırlar. Çiçekler kurullar halindedir. Dik veya sarkık durumdadırlar. Kanatlı meyvelerin kanat açısı geniştir. Japon akçağaçları güneşli ve yarı gölge ortamlarda iyi gelişirler. Ev bahçeleri, parklar ve kaya bahçeleri için iyi bir düzenleme materyalidirler. Acer palmatum Atropurpureum Kırmızı yapraklı Japon akçaağacı Acer palmatum un yaprakları kırmızı renkli kültür formudur. Acer saccharinum Gümüşi akçaağaç Kışın yaprağını döken, geniş tepeli, 25-30 metre boylanabilen bir ağaçtır. Yapraklar 5 adet derin loplu, üst yüzü açık yeşil, alt yüzü gümüşi renktedir. Lopların ucu sivri, kenarları kaba ve sivri dişlidir. Yapraklar sonbaharda parlak sarı renk alırlar. Dişi ve erkek çiçekler aynı demetin içinde ayrı ayrı yerdedir. Açık kırmızı renklidir. Kanatlı meyvelerin kanatları dar açılıdır.
KAYNAKLAR Kurum, E. 2008. Angiospermae (Kapalı Tohumlular) Lisans Ders Notu (Basılmamış). Mamıkoğlu, N.G. 2007. Türkiye nin Ağaçları ve Çalıları. NTV Yayınları, 727, İstanbul.