tepav türkiye ekonomi politikaları araştırma vakfı Sosyal politika çerçevesi neden önemli? 3 Şubat 2009
Slide 2 Kısaca TEPAV Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı 2004 de TOBB un desteğiyle kuruldu Düşünce kuruluşu (think-tank); bağımsız, partilerüstü, bilimsel ve disiplinlerarası yaklaşımla politika araştırmaları Rekabet gücü, sanayi politikası, yönetişim, mali izleme, düzenleyici etki analizi, bölgesel entegrasyon Avrupa Birliği, Dünya Bankası, OECD ile ortak projeler DPT,İçişleri Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı
TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Slide 3 TEPAV çalışmalarından örnekler Özel sektörün hükümetle kuracağı politika diyalogu için araçlar geliştirmek, gündemin bilgi içeriğini doldurmak IX. Kalkınma Planı için Sanayi Politikası Raporu ( DPT ile birlikte) Yatırım Ortamı Değerlendirme Projesi (Dünya Bankası ile) Rekabet Ortamı Değerlendirme Projesi (FIAS ve Rekabet Kurumu ile) Yükseköğretim Sektörü Projesi (Dünya Bankası ile) Ekonomik gelişim sürecinin yönetişimi Yerelleşme çalışmaları, yerel kalkınma çerçevesi (İç İşleri Bakanlığı ve yerel idareler ile) Mali İzleme ve Şeffaflık İzleme Bölgesel Entegrasyon Barış için Sanayi Girişimi (TOBB ile) Karadeniz ve Avrasya Projesi (TOBB ile) Suriye, İran, Irak
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Slide 4 AB Destekli EKOSEP ve IGEP Projeleri Göç Alan Kentlerde Ekonomik ve Sosyal Entegrasyon Projeleri Diyarbakır, Gaziantep, Şanlıurfa, Erzurum (EKOSEP) İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa (İGEP) Projeler kent nüfusunun yaklaşık%70 ine sosyal politika tasarımına ve sunumuna ilişkin yeni bir model arayışı öngörüyor. Tematik İşbirliğine yönelik Aşağıdan yukarıya-katılımcı
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Slide 5 Sosyal politika Toplumun yaşam kalitesini yükseltmeye yönelik politikaların tamamı Eğitim, sağlık Sosyal güvenlik, sosyal hizmet Çocuk, genç, yaşlı ve özürlülere yönelik politikalar
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Slide 6 Sosyal politikalar ekonomik büyüme için önemlidir Büyüme muhasebesi demek sosyal politika demektir. Çalışma çağındaki nüfus artışı İşgücüne katılım oranı Verimlilik Sosyal politikalar, özellikle eğitim ve sağlık politikaları, önümüzdeki dönemin büyüme patikasının şekillenmesinde birincil öneme sahip Demografik geçiş Ekonomide dönüşüm-dönüşüm sürecinin güvenliği Ekonominin Dönüşümü = Beceri dönüşümü
Sosyal politikalar neden bugün özellikle önemlidir?. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Slide 7 2001 krizinde işsizlik yüzde 6.2 den yüzde 10.4 e çıktı Ekim ayı işsizlik oranı: 2007 de %9.7, 2008 de %10.9 Ekim ayı işsiz sayısı: 2007 de 2 milyon 300 bin, 2008 de 2 milyon 687 bin İşsizlik ödeneği alan kişi sayısı (Mart 2002- Aralık 2008) 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 0 Mart 02 Temmuz 02 Kasım 02 Mart 03 Temmuz 03 Kasım 03 Mart 04 Temmuz 04 Kasım 04 Mart 05 Temmuz 05 Kasım 05 Mart 06 Temmuz 06 Kasım 06 Mart 07 Temmuz 07 Kasım 07 Mart 08 Temmuz 08 Kasım 08
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Slide 8 Peki nasıl yapacağız? Sosyal politikanın, ekonomi politikalarının kritik bir unsuru olarak ele alınması lazım Politika tasarımı ve uygulama için gereken kapasiteye sahip miyiz? İktisadi kalkınma demek, esasen ülkelerin organizasyon kapasitelerinin değişmesi demek Sosyal politikalara yönelik kamu idari yapılanmasının gözden geçirilmesi gerekiyor Politika tasarımı, uygulaması ve koordinasyonu
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Slide 9 Meseleye nasıl bakalım? Harcamaların boyutu Harcamaların önceliği Harcamaların etkinliği Problem nerede?
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Slide 10 Kamu sektörü büyük(mü)! Devletin büyüklüğü = kamu harcamaları 60 50 Genel Yönetim Harcamaları (GSYİH, %) 5.2 3.2 2.7 Türkiye, AB ve OECD ortalamalarına yakın faiz dışı kamu harcaması yapıyor. 40 30 20 10.9 26.1 18.3 8.4 33.6 35.2 45.1 44.2 44.1 3.9 2.3 37.1 38.2 Faiz Harcamaları Faiz Dışı Harcama 10 Az mı harcıyor, çok mu harcıyor değil ne kadar etkili harcıyor. 0 1995-1999 2000-2004 2006 1995-1999 2000-2004 2006 1995-1999 2000-2004 Türkiye AB Üyesi Ülkeler OECD Ülkeleri TÜRKİYE AB OECD Kaynak: İstikrar Programlarında Mali Uyumda Kalite Sorunu, H. Yılmaz, EUROSTAT ve DPT
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Slide 11 Merkezi ve yerel yönetim harcamaları Yerel yönetim harcamaları merkezi yönetim harcamalarına göre düşük Son yapılan düzenlemelerle merkezden transferler %30 oranında arttı. Merkezin yerelde ne kadar harcadığı bilinmiyor. 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Yerel Yönetim Harcamalarının Merkezi Yönetim Harcamalarına Oranı (1990-2002 ortalama değerler) 31,5 Tüm Örneklem Ülkeleri (68) 38,5 Kaynak: UN Public Administration Network 32,1 Gelişmiş Ülkeler Geçiş ekonomileri Gelişmekte Olan Ülkeler 14,5 13,7 Türkiye
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Slide 12 Kamu sektörü etkili mi? - Eğitim Kamu eğitimde temel hizmet sağlayıcı 8.0 7.0 6.0 Eğitim Harcamaları (GSYİH, % ) Eğitim hizmetinin dışsallığı yüksek Hizmetin faydası maliyetinden yüksek 5.0 4.0 3.0 2.0 1.0 0.0 Danimarka İsveç Meksika İsviçre Finlandiya Bireşik Krallık Macaristan Avusturya Portekiz Almanya Hollanda Çek Cum. Slovakya Japonya İspanya İrllanda Yunanistan Türkiye EU19 ortalama OECD Ortalama OECD www.oecd.org/edu/eag2007 1995 2004
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Slide 13 Kamu sektörü etkili mi? - Eğitim Kamu eğitime para harcıyor, sonuç? Nitelikli insan kaynağı yetiştirebiliyor muyuz? İş gücü piyasasının beklentilerine uygun mu? Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı 15 yaş grubu öğrenciler matematik, fen problem çözme becerileri Öğrencilerimizin ortalama performansı AB ve OECD ortalamalarının altında Türk öğrencilerin %50 sinden fazlası 3 ün altında OECD öğrencilerinin %21 i 3 ün altında
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Slide 14 Kamu sektörü etkili mi? - Sağlık Kamu sağlıkta temel hizmet sağlayıcı 14.0 12.0 10.0 Sağlık Harcamaları (GSYİH, %) Sağlık, yaşam kalitesini, yaşam kalitesi büyüme ve verimliliği etkiliyor 8.0 6.0 4.0 2.0 0.0 1995 2005 Meksika Slovakya Çek Cum. Finlandiya İrlanda Japan Macaristan İsoanya Birleşik Krlk. Danimarka İsveç Hollanda Yunanistan Avusturya Portekiz Almanya İsviçre Türkiye EU 19 Ort. OECD Ort. OECD Health Data (2007)
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Slide 15 Kamu sektörü etkili mi? - Sağlık Kamu sağlığa para harcıyor, sonuç? Bebek Ölüm Oranı (Doğan 1000 bebekten ölenlerin sayısı) İnsan kaynağının sağlığını koruyabiliyor muyuz? 0.0 5.0 10.0 İsveç Japonya Finlandiya Çek Cum. Portekiz Yunanistan Almanya İrlanda İspanya Avusturya İsviçre Danimarka Hollanda Birleşik Krlk. Macaristan Slovakya Meksika Türkiye EU 19 Ort. OECD Ort. 15.0 Bebek ölüm oranı Doğan 1000 bebekten 25 i ölmektedir. 20.0 25.0 30.0 35.0 40.0 45.0 1995 2005 50.0
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Slide 16 Kamu sektörü etkili mi? - İnsani gelişim Birleşmiş Milletler İnsani Kalkınma Endeksi Ekonomik gelişmişlik göstergeleri + sosyal kalkınma göstergeleri Kişi başına düşen doktor, öğretmen Temiz suya ulaşan nüfus, anne çocuk sağlığı Cinsiyet eşitliği, okuryazarlık İstihdam, gelir dağılımı vs 76. sıradayız Kişi başı GSYİH yaklaşık 11500 USD Kişi Başı GSYİH (USD) 13000 12000 11000 10000 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 Kişi Başı GSYİH ve İnsani Kalkınma 1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 HDI Değeri İnsani gelişmişliği Türkiye ile çok yakın olan 75. sıradaki Bosna: $7000 69. sıradaki Arnavutluk: $6000 Aynı insani gelişmişliği daha az parayla sağlayabilir miydik? Veya Harcadığımız parayla daha fazla insani gelişmişlik elde edebilir miydik? GSYİH KB (USD) HDI Değeri BM İnsani Kalkınma Raporu (2008)
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Slide 17 Kamu sektörü etkili mi? İnsani gelişim Türkiye de insani kalkınma gelişiyor ama.. Diğer ülkelerde daha hızlı gelişiyor 1975 yılında 0,571 puan ile 55. sırada 2006 yılında 0,798 puan ile 76. sırada Endeks Değeri 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 0,591 55 0,614 63 İnsani Kalkınma Endeksi (Endeks Değeri ve Ülke Sıralaması) 0,65 66 0,682 76 Yıllar 0,713 74 0,743 0,757 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2004 2006 68 92 0,798 40 76 30 50 60 70 80 90 100 Ülke Sıralaması Endeks Değeri Sıralama
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Slide 18 Kamu sektörü neden etkisiz? Merkezi düzey Ulusal politikaların önceliklendirmesine ilişkin sorunlar İstek listesi biçiminde önceliklendirme Hedef gerçekleşmelerine odaklanan izleme ve değerlendirme eksikliği Ulusal öncelikler ve kurumsal stratejilerin uyumlaştırılmasına ilişkin sorunlar Yatay ve tematik konularda kuruluşlar arasında nasıl planlama ve koordinasyon yapılacağı belli değil. Ulusal politikaların yerel düzeyden beslenememesi Sağlıklı ve yeterli yerel veri üretilmiyor Yerel malumat merkeze sistematik biçimde taşınmıyor
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Slide 19 Kamu sektörü neden etkisiz? Yerel düzey Yereldeki kuruluşlar yerelin ihtiyaçlarına duyarlı değil Standart hizmetler yerelin ihtiyaçlarına göre farklılaştırılmıyor Hizmete ilişkin durumu ve ihtiyacı tespit etmeye yönelik bir motivasyon yok Yerelde kamu kuruluşlarını ortak bir gelecek tasavvuru çerçevesinde bir araya getiren bir planlama ve yönetim aracı yok
Kamu sektörü neden etkisiz? Yerel düzey Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Slide 20 Mevcut koordinasyon mekanizmaları birden çok kuruluşu ilgilendirebilecek tematik alanlarda hizmet çakışmalarını önceden görebilecek ve yönetebilecek düzeyde değil Merkezi kuruluşlar arasında Merkezi kuruluşlar ve belediyeler arasında Büyükşehir belediyeleri ve alt belediyeler arasında Koordinasyon ortak hedef için birlikte çalışma yerine birbirine muhtaç olma şeklinde algılanıyor. İnsan unsuru değişime direniyor.
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Slide 21 Ne Yapmalı Reformların tanıştırdığı politika geliştirme çerçevesinin daha etkin kullanılması İÖİ ve Belediye stratejik planlarının katılımcı ve ortak bir vizyon doğrultusunda hazırlanması ve uygulanması Sektörel politikalara bölgesel boyut kazandırılması Ör. SHÇEK, SYDGM gibi kurumların stratejik planlarının bölgesel ihtiyaçlara duyarlı hale getirilmesi İşbirliklerini teşvik eden bir yönetim anlayışı Koordinasyon mekanizması olarak kalkınma ajansları işlev görebilir mi? Yerelde iş yapma kapasitesinin artırılması Yetki devri ve paylaşımı
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Slide 22 Sonuçlar Türkiye de yerel düşünme alışkanlığını ve yerel politika geliştirme kapasitesini güçlendirmek gerekiyor Kamu idaresinde, birden fazla yapılanmanın varlığı politika koordinasyonu mekanizmasının inşasını gerekli kılıyor Hatayı hızla düzeltebilme kapasitesini geliştirmeliyiz. Dönüşüm sürecinin, özellikle kriz ortamında, güvenli biçimde devam etmesi açısından, sosyal politika kararları birincil öneme sahiptir Etkisizlik, toplumsal kutuplaşmanın artması demektir