BOZOK TARİHİ 1. Bozoklar'ın Bölgeye Yerleşmeleri: Malazgirt Zaferi 'nden sonra, Anadolu'ya akın akın Türk boylan geldi. Oğuz boylarından, özellikle Bozoklar, kültürleriyle birlikte gelip, Yozgat ve çevresindeki güzel topraklara yerleşmişlerdir. Bozok Yaylası, Orta Anadolu'nun en güzel yaylalarından biridir. 1300 metre yüksekliğindeki, bu yaylada, başka bölgelerde pek nadir görülen, dar ve uzun vadiler vardır. Vadi tabanlarından büyüklü küçüklü özler geçer. İşte bu güzel bölgenin verimli topraklan, Bozok Boyu'na bağlı Türkmen oymakları tarafından yurt tutulmuş, belli bir süre mutlu yaşamışlardır. Bozoklar'ın mutlulukları, ancak 1243 yılına kadar sürmüştür. Kösedağ savaşında Anadolu Selçuklu ordusunu yenen Moğollar, 1256 yılından itiba ren, Anadolu'da önce işgal kuvvetleri bulundurmaya başladılar. Ama za manla, Orta Asya'dan Kara Tatar Moğollar'ı da Anadolu'ya göç ettiler. Sivas'tan Kütahya'ya, Çorum'dan Konya'ya kadar olan tüm bölge ile birlikte, Yozgat yöresini de yurt tuttular. Özler bölgesinde iklim yumuşak idi ve pek az kar düşerdi. Kara Tatarlar, yün elbiseler, kürkler giyerek, keçe çadırlar içinde yaşadılar. Yaz aylarında ise, geniş ve bol otlu yaylalarda, hayvanlarını otlattılar. Kısa zamanda bölgenin en varlıklı kavimleri oldular. Zaman içerisinde, Bozok kültürü tüm bölgeyi etkiledi. Bu arada Kara Tatarlar da Oğuz Türkleri kültür dairesine girdiler.. Bozoklar ve Kara Tatarlar, tarihin seyri içinde, Osmanlı Tebâsı oldular. İki büyük Türk Hakan'ı Timurlenk ve Yıldırım Beyazıt Han arasındaki çatışma Tatarların rahatını bozdu. Ankara Savaşı'nın galibi Timur Han, Çin'e büyük bir sefer düşünüyordu. Oysa Orta Asya Türk Nüfusu, Çin nüfusu karşısında hep azınlıktaydı. Bu yüzden Kösedağ savaşından sonra Anadolu'ya yerleşen, Kara Tatarlardı zorla Orta Asya'ya göçürmeye karar verdi. İşte bu vesileyle, Yozgat ve yöresindeki Kara Tatarlar da, Ata yurtla rına götürülmek üzere, bölgeden zorla koparıldılar. Orta Anadolu, birden bire boşalıvermişti. Bu boşluk, Sivas ve Kayseri'de yaylayan Dulkadırlı Türkmenlerine yaradı. Oğuz Eli'nin Bozok koluna mensup bu Türkmenler, Yozgat ve yöresini kısa zamanda işgal ve iskan ettiler. XV. ve XVII. Yüzyıllarda Bozok adı, bölgeyi değil, orada yaşayan halkı ifade ediyordu. Ancak daha sonra "Bozok" ismi, bir bölge adı anlamını taşımaya başladı. 2. XV. Yüzyılda Yozgat ve Komşu Yörelere Yerleşen ve Bozok Adıyla Anılan Oymaklar ve 1 / 5
Yerleştikleri Bölgeler. -Kızıl Kocalılar Oymağı: Yozgat, Şefaatli, Yerköy, Musabeyli, Sekili, Sorgun-Alişar ve civarları.. - Ağçalu Oymağı: Karanlık Dere ve civan. - Selmanlu Oymağı: Bugünkü Salmanlı Köyü ve civan. - Çiçeklü Oymağı: Boğazlıyan ve Taf civarı. - Zakirlü Oymağı:Yozgat'ın doğusunda bulunan, Sorgun ve civarı. - Kavurgalı Oymağı: Karvurgalı Köyü ve civan. - Demircülü Oymağı: Sanmbeğ Köyü ve civarı. - Şam Bayadı Oymağı: Şarkışla ve civan. - Söklen Oymağı: Yukarı Kanak'ın tamamı. - Hisar Beğlii Oymağı: Hisar Beğlü, Hisarbey, Hasbek, Kozan, Başkışla, İnkışla, Eynelli ve civan. 2 / 5
- Kara Tatarlar: İlisu ve Sankaya civan. - Karalu Oymağı: Çayıralan ve civan. 3. XVI. Yüzyılda Bozok Bölgesi: XVI. yüzyıl başından itibaren bir sancak olarak bilinen Bozok, Sivas eyaletine bağlıydı. Sancağın idaresinden sancakbeyi sorumluydu. Ayrıca Kadı, Çeribaşı, Alaybeyi, Sipahi Kethüda yeri ve Yeniçeri Serdarı da, idarede görevliydiler. Bu yüzyılda, bugünkü Şefaatli topraklan üzerinde, Boz-ok kazasının, Kara Dere ve Aşağı Kanak nahiyeleri vardı. Bu nahiyelerde, hangi köy ve ekinlikler vardı? Bu köy ve ekinliklerin isimlerinden hangileri bugüne kadar gelebilmiştir? Şefaatli ve yöresinde, XII. Yüzyılda yerleşmiş köyleri, ilk isimleri ile görmek bakımından, " Cumh uriyetin 50. Yıldönümünü Anma " adlı kitaptan, Prof. Dr. Faruk Sümer 'in, Bozok Tarihine Dair Araştırmalar makalesinin, ilgili bölümlerini aynen almayı uygun bulduk. a. Kara Dere: Kara Dere nahiyesinin yerini kesin olarak tespit edemedik. Bu nahiyenin şimdi Şefaatli'nin güneyindeki Kara Su denilen vadi olduğunu düşünüyoruz. Şefaatli ile Yerköy'ü arasındaki vadinin de Kara Dere'ye dahil bulunması muhtemeldir. Bu yöre umumiyetle, Ağçalu oymağının yurdu idi. Kara Dere'deki kayda değer köyleri zikrediyoruz: "Hamzalu, Nusretlü, Boyalu Viran, Anklu, Tabanlu (diğer adı: Tutluca), Yer Köyü (966:1574-1575 yılında 45 vergi nüfusu var), Cafer Hacı Kışlası, Yukarı Curcurlu, Aşağı Curcurlu, Fîruz Beğli, Pökrenklü, Kozca Kışla, Beğ Kışla, Kavacık Kışla, Çırak Kışlası, (diğer adı: Çökeldi Pınarı), Kaya Pınanrı ile Taştemüz Oğlu Ağılı, Köşkerlü, Köçeklü, Ağca Taş, Göl Kışla, Kuruca Kışla, Yukaru Göçkünlü, Kara Bayır (diğer adı: Pervanalık), Kara Kaya, Kuyucuk (Koç Dağı civarında), Çay Kışla, Günü Kışla, Kadı (diğer adı: Dört Kışla), Beğ Kışla (diğer adı: Mukaddemlü), 3 / 5
Kara Kaya (Asil Beğlü), Köycügez, Nazar Beğlü, Tur Alilu, Göl Kışla, Tana Kıran, Unudanlı, Zemheri Kışlası." XVII. Yüzyıl ortalarında 1 has, 19 zeamet ve 731 tımarı bulanan Bozok'-tan, sefer zamanı, sancakbeyinin askerleri ve tımarlı sipahilerle birlikte, 1.100 kişilik bir kuvvet cepheye giderdi. Sancağın kazalan Sorgun, Akdağ, Hüseyinova (Alaca), Budaközü, Kızılkocalu, Gedük (Şarkışla yöresi), Çubuk (Gemerek civarı), Emlak (Akdağmadeni ile Akçakışla arası), Boğazlıyan, Süleymanlı-i Sagir ve Han-ı Cedit'den (Yıldızeli), ibaretti. b. Aşağı Kanak: Kanak, bilindiği üzere, Has Bek'in güney doğusundan çıkarak bir çok özleri (d ere) aldıktan sonra Şefaatli istasyonu civarında Karasu ile birleşir. 1526 Tarihinde Söklen oğlu Musa ve Atmaca emrindeki Söklenlü, Tatar (Moğol), Hisar Beğlü ve diğer oymaklar ile Osmanlı kuvvetleri Kanak suyu kıyısında (muhtemelen Yukarı Kanak'da, suyun ad aldığı yerde) karşılaşmışlardı. Aşağı Kanak'a gelince, burası bugünkü San Kaya kasabasının batısındaki Kadılı köyünden başlayıp, Kanak suyunu takiben, Şefaatlı'ya kadar uzanan topraklan ihtiva ediyordu. Şimdiki Höke, Kara Kaya, Halaçlu, Seydiyar, Hüyük Kışla, Yenice Özü, Çamurlu, Bayad Viran, Kadılı köylerinin Aşağı Kanak'a ait olduğu anlaşılıyor. Burada şimdi mevkîni tasbit edemediğimiz şu köyler de bulunuyordu. "Ak Burun, Domalan (diğe r adı: Yeni Bayad), Evliya kışlası, Dokuz İn, De recik Kışla, Üyük, Gökçe Mağara, Ekiz Ağıl, Bacaklu, Fakihlu, San Halillu, Âşıklu, Yalnız İn, Köprü Ağzı, Ahi Dündar, Küllüce, Çunkar Oğlu Kışlası, (Moğol Ca 'ungar kolunun başında bulunan ailenin yurdu), Ömerlü, İbrahim Fakihlu, Poyrazlu, Pedek (her halde şimdiki Didik, Çungarlar'a ait köy lerden), Yenice Özü, Köse Üveys Kışlası, Tuzlacık, Kerpiccek (bugünkü Kerpicek),Ali Fakihlu, Mahmud Fakihlu". Bu köylerden bir çoğu Haşer adlı bir oymağın yurdu idi. 4.Yozgat İli: XVI. Yüzyıl da, Kanuni Sultan Süleyman zamanında Osmanlı İmparatorluğu, dünyanın tartışmasız en büyük devleti idi. İşte bu devirde Yozgat, Bozok Sancağı'nın Baltı nahiyesine bağlı, küçük bir köydü.bugünkü Yozgat'ın kuruluş ve gelişmesi, Osmanlı Devletinin 4 / 5
gelişme devirlerinden çok sonra olur. Yozgat, Osmanlı Döneminde kurulmuş olan ilk ve tek ildir. O zamanki Yozgat Köyü'nde Alpavud adında bir beyin nökerleri oturuyordu. Vergiye tâbi erkek nüfus 29 idi. XVI. Yüzyılda Bozok sancağında hakim nüfusu konar göçerler oluşturuyordu. Küçük köylerle birkaç nahiyenin dışında şehir bulunmadığı bilinmektedir. Bu yüzyılda, şehirleşmeye en müsait görünen iki yerleşim yeri, Muşallim Kalesi (Akdağmadeni Çalışkanlar Köyü) ile, Emirce Sultan (Osmanpaşa Tekkesi) zaviyesidir. Fakat, Çapanoğulları ile birlikte Mamalu aşireti, Bozok'a gelip bugünkü Yozgat'a yerleştiler. Böylece, Muşallim Kalesi ve Emirce Sultan Zaviyesi, şehirleşme şanslarını kaybettiler. 5 / 5