BURSA İLİ 2016 YILI HAVA KALİTESİ Dr. Efsun DİNDAR Uludağ Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü
HAVA KİRLİLİĞİ NEDİR? ISINMA ULAŞIM SANAYİ DOĞAL SEBEPLER
Hava kirleticileri
Kirletici parametreler ve sağlık etkileri: Kirletici Ana Kaynağı Sağlık Etkisi Kükürtdioksit Fosil yakıt yanması Solunum yolu hastalıkları Azotoksitler Taşıt emisyonları, Yüksek sıcaklıkta yakma prosesleri Partikül Madde Sanayi, yakıt yanması, tarım ve ikincil kimyasal reaksiyonlar Karbonmonoksit Eksik yanma ürünü, taşıt emisyonları Ozon Trafikten kaynaklanan azot oksitler ve uçucu organik bileşiklerin(voc) güneş ışığıyla değişimi Göz ve solunum yolu hastalıkları, asit yağmurları Kanser, kalp problemleri, solunum yolu hastalıkları, bebek ölüm oranlarında artış Kandaki hemoglobin ile birleşerek oksijen taşınma kapasitesinde azalma, ölüm Solunum sistemi problemleri, göz ve burunda iritasyon, astım, vücut direncinde azalma
DSÖ tarafından kurşun, benzen, arsenik, kadmiyum, nikel, benzo(a)piren gibi kirleticilerin ölçülmesi ve değerlendirilmesi gerekliliği ortaya konulmuştur. Ağır metaller: Enerji santralleri (civa) yanan metal ve galvanik, atık yakma ve kömür saflaştırılması gibi endüstriyel süreçler sonucunda açığa çıkar. Benzen: Sanayi faaliyetlerinin, araç egzozlarından, dolum istasyonları, odun dumanı ve sigara dahil olmak üzere birçok farklı kaynaktan yayılan yaygın olarak kullanılan bir endüstriyel çözücü Uçucu organik bileşikler: Çözücüler, boyalar ve verniklerden yayılan bileşikler ve araba, egzoz ve benzin istasyonlarından salınır
Bartın Hakkari Gaziantep Siirt Afyon Karaman Iğdır Isparta WHO verilerine göre dünyada her yıl 12.6 milyon insan çevre ve hava kirliliği nedeniyle ölüyor. PM 2.5
HAVA KALİTESİNİN İZLENMESİ http://www.havaizleme.gov.tr/default.ltr.aspx Etkin kirletici İSTASYON NO İSTASYON ADI ÖLÇÜLEN PARAMETRE 1 BURSA PM10,SO 2 2 BEYAZIT CAD. PM10,SO 2, NO, NO 2,NOX,CO 3 KESTEL PM10,SO 2, NO, NO 2,NOX 4 ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ PM2.5, SO 2, NO, NO 2, NOX, O 3 5 KÜLTÜRPARK SO 2, NO, NO 2, NOX, O 3 6 İNEGÖL PM10,SO 2, NO, NO 2,NOX PM10 NO 2 PM10 NO 2 NO 2 SO 2
HAVA KALİTESİ İNDEKSİ Hava Kalitesi İndeksi (HKİ) denilen sınıflama sistemi ile havadaki kirleticilerin konsantrasyonlarına göre hava kalitesini iyi, orta, kötü, tehlikeli vb. şeklinde derecelendirme yapılmaktadır. Ulusal Hava Kalitesi İndeksi, EPA Hava Kalitesi İndeksini ulusal mevzuatımız ve sınır değerlerimize uyarlayarak oluşturulmuştur. 5 temel kirletici için hava kalitesi indeksi hesaplanmaktadır. Bunlar; partikül maddeler (PM10), karbon monoksit (CO), kükürt dioksit (SO 2 ), azot dioksit (NO 2 ) ve ozon (O 3 ) dur.
EPA Hava Kalitesi İndeksi Hava Kalitesi İndeksi (AQI) Değerler Sağlık Endişe Seviyeleri Renkler Anlamı 0-50 İyi Yeşil 51-100 Orta Sarı 101-150 Hassas Turuncu 151-200 Sağlıksız Kırmızı 201-300 Kötü Mor Hava kalitesi memnun edici ve hava kirliliği az riskli veya hiç risk teşkil etmiyor. Hava kalitesi uygun fakat alışılmadık şekilde hava kirliliğine hassas olan çok az sayıdaki insanlar için bazı kirleticiler açısından orta düzeyde sağlık endişesi oluşabilir. Hassas gruplar için sağlık etkileri oluşabilir. Genel olarak kamunun etkilenmesi olası değildir. Herkes sağlık etkileri yaşamaya başlayabilir, hassas gruplar için ciddi sağlık etkileri söz konusu olabilir. Sağlık açısından acil durum oluşturabilir. Nüfusun tamamının etkilenme olasılığı yüksektir. 301-500 Tehlikeli Kahverengi Sağlık alarmı: Herkes daha ciddi sağlık etkileri ile karşılaşabilir.
İndeks Hesaplanan Parametrelerin Sınır Değerleri Parametre SO 2 [µg/m³] NO 2 [µg/m³] CO [µg/m³] O 3 [µg/m³] PM10 [µg/m³] 1 Sa. Ort. 1 Sa. Ort. 8 Sa. Ort. 8 Sa. Ort. 24 Sa. Ort. Ulusal Sınır Değer 410 270 10.000 120 70 AB Üye Ülkeleri Sınır Değeri 350 200 10.000 120 50 İndeks HKİ SO 2 [µg/m³] NO 2 [µg/m³] CO [µg/m³] O 3 [µg/m³] PM10 [µg/m³] 1 Sa. Ort. 1 Sa. Ort. 8 Sa. Ort. 8 Sa. Ort. 24 Sa. Ort. İyi 0 50 0-100 0-100 0-5500 0-120 0-50 Orta 51 100 101-250 101-200 5501-10000 121-160 51-100 Hassas 101 150 251-500 201-500 10001-16000 161-180 101-260 Sağlıksız 151 200 501-850 501-1000 16001-24000 181-240 261-400 Kötü 201 300 851-1100 1001-2000 24001-32000 241-700 401-520 Tehlikeli 301 500 >1101 >2001 >32001 >701 >521
BURSA İLİ HAVA KALİTESİ İNDEKSİ
PM10 Ulusal sınır değer 70 µg/m³ AB sınır değer 50 µg/m³ BURSA BEYAZIT C KESTEL PM10 PM10 PM10 BİRİM µg/m³ µg/m³ µg/m³ ORTALAMA 24 saatlik 24 saatlik 24 saatlik AŞIM SAYISI (ULUSAL SD) 194 120 124 AŞIM SAYISI (AB SD) 280 209 218
PM2,5 Bursa da bir tek Uludağ Üniversitesi İstasyonunda PM2,5 ölçümü yapılmaktadır! DSÖ sınır değer 25 µg/m³ (24 sa) Bu değer 121 defa AŞILMIŞTIR! DSÖ yıllık ortalama sınır değer 10 µg/m³ Ölçülen yıllık ortalama değer 24 µg/m³
SO 2 Ulusal sınır değer 410 µg/m³ AB sınır değer 350 µg/m³ BURSA BEYAZIT C KESTEL SO2 SO2 SO2 BİRİM µg/m³ µg/m³ µg/m³ ORTALAMA 1 saatlik 1saatlik 1 saatlik AŞIM SAYISI (ULUSAL SD) 0 0 0 AŞIM SAYISI (AB SD) 0 1 1
SO2 Ulusal sınır değer 410 µg/m³ AB sınır değer 350 µg/m³ AŞIM YOK!
NO 2 Ulusal sınır değer 270 µg/m³ AB sınır değer 200 µg/m³ ULUDAĞ KÜLTÜRPARK BEYAZIT C KESTEL NO2 NO2 NO2 NO2 µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ 1 saatlik 1 saatlik 1 saatlik 1 saatlik 0 0 0 0 0 0 3 0
NO 2 Ulusal sınır değer 270 µg/m³ AB sınır değer 200 µg/m³ ULUDAĞ KÜLTÜRPARK BEYAZIT C KESTEL NO2 NO2 NO2 NO2 µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ 1 saatlik 1 saatlik 1 saatlik 1 saatlik 0 0 0 0 0 0 3 0
CO Bursa da bir tek Beyazıt Caddesi İstasyonunda CO ölçümü yapılmaktadır! AŞIM YOK! Ulusal ve AB sınır değeri 10.000 µg/m³
O 3 Ulusal ve AB sınır değeri 120 µg/m³ ULUDAĞ KÜLTÜRPARK O3 O3 BİRİM µg/m³ µg/m³ ORTALAMA 8 saatlik 8 saatlik AŞIM SAYISI (ULUSAL SD) AŞIM SAYISI (AB SD) 19 7 19 7
NOx ULUDAĞ KÜLTÜRPARK BEYAZIT C KESTEL NOx NOx NOx NOx µg/m³ µg/m³ µg/m³ µg/m³ Yıllık Ort.Değ. Yıllık Ort.Değ. Yıllık Ort.Değ. Yıllık Ort.Değ. DSÖ yıllık sınır değeri 30 µg/m³ 48 82 168 53 Max. Ölçülen Max. Ölçülen Max. Ölçülen Max. Ölçülen 227 482 685 245
NOx
NOx
HAVA KİRLİLİĞİNE ETKİ ETMESİ MUHTEMEL PROJELER KAYAPA ÇÖP YAKMA OSB ÇAMUR YAKMA DOSAB TERMİK SANTRAL DOSAB ÇAMUR YAKMA YEŞİL ÇEVRE ÇAMUR YAKMA BBB ARITMA ÇAMURU YAKMA BURSA ÇİMENTO
Sanayi kaynaklı hava kirliliği önlemek veya azaltmak için neler yapılmalı?
Sanayi kaynaklı hava kirliliği önlemek veya azaltmak için neler yapılmalı? Temiz yakıt ve hammadde kullanımı, Kirliliği kaynağında yok edecek teknolojilerin kullanılması, Tesislerin yakma ünitelerinde vasıflı yakıtların kullanılması, Yeterli yükseklikte bacaların inşası ve bacalarda filtre kullanılması, Arıtma tesislerinin kurulması, Atıkların değerlendirilmesi, düzenli ve sağlıklı boşaltılması, Tesisler mümkün olduğu kadar yerleşim yerlerinin dışına yapılmalı, Personele çevre konusunda eğitimler verilmeli,
Isınmadan kaynaklanan hava kirliliğini azaltmak veya önlemek için neler yapılmalı? Yakıt tüketimi azaltılmalı, Temiz enerji kaynakları ve kaliteli yakıtlar kullanılmalı, Yakıtlar soba ve kaloriferlerde tekniğine uygun yakılmalı,
Taşıtların kirletici etkilerini önlemek veya azaltmak için neler yapılmalı? Egzoz gazı emisyon ölçümü zamanında yapılmalı, Araçların bakım ve onarımları zamanında yapılmalı, Temiz yakıt kullanılmalı, Araçların muayeneleri periyodik olarak yapılmalı, Araç kapasitelerinin üzerinde yolcu ve yük taşınmamalı, Benzinli taşıtlarda katalitik konvertör takılmalı, Toplu taşımaya önem verilmeli
SONUÇ OLARAK Kentlerde, coğrafi konumdan kaynaklı enverziyon (terselme-inversion) problemi nedeniyle kirli havanın dağılamaması problemi bulunmaktadır. Bu nedenle, hava koridorlarının önüne bina yapımı engellenmelidir. Eğer bir kentsel dönüşümden söz edilecekse, hava kirliliğini çözme odaklı yürütülmelidir.
ENVERZİYON
ÖNERİLER Ölçüm noktasında ölçüm yapılan kirlilik parametrelerinin sayısı arttırılmalı, ölçüm cihazları geliştirilmelidir. Kömür kullanımını teşvik etmek yerine doğalgaz kullanımı için maddi olarak vatandaşa destek sağlanmalıdır.
ÖNERİLER Şehir planlaması yapılırken ilin hâkim rüzgar yönü ile komşu illerden olası kirletici taşınımı göz önünde bulundurulmalıdır. Kömür kullanan konutlarda doğru yakma sistemlerinin kullanılarak emisyon azaltımı sağlanması için halka eğitimler düzenlenebilir. Konutlarda izolasyon tekniklerinin uygulanması, kullanılan yakıt ve salınan emisyon miktarında %50 oranında bir azalma sağlanacağı dikkate alındığında, halkın bu konuda hazırlanan mevzuatlara uyumu konusunda teşvik edilmesi ve desteklenmesi sağlanabilir.
ÖNERİLER Kalitesiz kömür kullanımına dair denetimler arttırılmalı, kalite standartları altındaki kömürün kullanımı yasaklanmalıdır. Trafikten kaynaklı emisyonların azaltımı için; yeşil dalga ve akıllı sinyalizasyon sistemlerinin kullanımı yaygınlaştırılabilir
KİRLİLİK ÜLKE/İL SINIRI TANIMAZ
Presentation Title Dr. Efsun DİNDAR My name TMMOB My position, Bursa contact Çevre information Mühendisleri or Odası project description