Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2006; 10: 244-248 Hastane İnfeksiyonları Bir Devlet Hastanesi Örne i: Eskiflehir Yunus Emre Devlet Hastanesinde 2005 Y l nda Saptanan Hastane nfeksiyonlar # Dr. Figen Ça lan ÇEV K*, Dr. Nevil AYKIN*, Dr. Hasan NAZ* * Eskiflehir Yunus Emre Devlet Hastanesi, nfeksiyon Hastal klar ve Klinik Mikrobiyoloji Klini i, Eskiflehir. belirlenmifltir. H nin kliniklere göre da l m irdelendi inde, en yüksek oran n nöroloji klini inde (%2.4) oldu u görülmüfltür. Bunu s ras yla yo un bak m (%2.2) ve ortopedi (%1.5) klinikleri takip etmektedir. Çal flmam z n, hizmet hastanelerindeki H lerin de erlendirilmesi aç s ndan ek bir veri kayna olabilece i düflüncesindeyiz. Anahtar Kelimeler: Hastane nfeksiyonlar, Sürveyans, nfeksiyon Kontrolü. ÖZET Hastane infeksiyonlar (H ) bütün dünyada oldu u gibi, ülkemizde de önemli bir sa l k sorunu olma özelli ini sürdürmektedir. Hastane infeksiyonu etkenlerinin da l m - n n bilinmesi ve bu verilerin y llar içinde izlenmesi, infeksiyon kontrol politikalar na yön verme ve hastanelerdeki hizmet kalitesi aç s ndan önemlidir. Bu çal flmada, bir hizmet hastanesi olan Eskiflehir Yunus Emre Devlet Hastanesinde 2005 y l nda saptanan H lerin de erlendirilmesi amaçlanm flt r. 01 Ocak 2005-31 Aral k 2005 tarihleri aras nda, 669 yatak kapasiteli hastanemizde 32.092 hasta yatarak tedavi görmüfltür. Hastalar, klinik ve laboratuvar verilerine dayal aktif sürveyans yöntemi ile nfeksiyon Kontrol Komitesi ( KK) taraf ndan izlenmifl ve veriler retrospektif olarak de erlendirilmifltir. Yüz otuz dokuz hastada 149 hastane infeksiyonu tespit edilmifltir. Hastane infeksiyonu h z %0.5 olarak belirlenmifltir. Tespit edilen H nin %25.5 inin cerrahi alan infeksiyonlar (CA ), %21.5 inin deri ve yumuflak doku infeksiyonlar ve %20.8 inin üriner sistem infeksiyonlar (ÜS ) oldu u görülmüfltür. Bu infeksiyonlardan izole edilen mikroorganizmalar s ras yla %23.3 Staphylococcus aureus, %17.3 Pseudomonas spp. ve %13.5 Acinetobacter spp. olarak SUMMARY A State Hospital Case Study: Hospital Infections Detected in Eskisehir Yunus Emre State Hospital During 2005 Hospital infections (HIs) continue to pose a significant health problem in our country, as they do worldwide. Analysis of the distribution of hospital infection pathogens and observation of these data through the years are important for regulation of infection control policies and the quality of health care in hospitals. In this study, HIs detected in Eskisehir Yunus Emre State Hospital, during the year 2005 were evaluated. In the year 2005, 32.092 patients were admitted to our hospital. Patients were followed up via active surveillance based on clinical and laboratory data. Data were evaluated retrospectively by Infection Control Committee (ICC) of our hospital. One hundred and thirty-nine patients had 149 hospital infections. The rate of nosocomial infections was 0.5%. 25.5% of the hospital infections were surgical site infections, 21.5% were skin and soft tissue infections, and 20.8% were urinary tract infections. The isolated microorganisms were, in order of frequency, Staphylococcus aureus (23.3%), Pseudomonas spp. (17.3%), 244
Bir Devlet Hastanesi Örne i: Eskiflehir Yunus Emre Devlet Çevik FÇ, Ayk n N, Naz H. and Acinetobacter spp. (13.5%). The rate of hospital infections according to departments was 2.4% in the neurology clinic, 2.2% in the intensive care clinic, and 1.5% in the orthopedics clinic. We believe, this study can be used as on additional data reference for evaluating HIs in state hospitals. Key Words: Hospital Infections, Surveillance, Infection Control. # Bu çal flma Hastane nfeksiyonlar Kongresi (6-9 Nisan 2006, Ankara) nde poster olarak sunulmufltur. G R fi Hastane infeksiyonlar (H ) bütün dünyada oldu u gibi, ülkemizde de önemli bir sa l k sorunu olma özelli ini sürdürmektedir (1). H etkenlerinin da l m n n bilinmesi ve bu verilerin y llar içinde izlenmesi, infeksiyon kontrol politikalar na yön verme ve hastanelerdeki hizmet kalitesi aç s ndan önemlidir. Bu veriler hastaneden hastaneye farkl l k gösterdi i için, kontrol politikalar n oluflturmada her merkez kendi verilerini göz önüne almal d r (2). Bu çal flmada, bir hizmet hastanesi olan Eskiflehir Yunus Emre Devlet Hastanesinde 2005 y - l nda saptanan H lerin de erlendirilmesi amaçlanm flt r. MATERYAL ve METOD Hastanemiz 669 yatak kapasiteli olup, 706.430 nüfusa sahip Eskiflehir iline hizmet vermektedir. Hastanemizde sekiz cerrahi klinik (genel cerrahi, beyin cerrahisi, gö üs-kalp-damar cerrahisi, ortopedi, üroloji, göz, kulak-burun-bo- az ve plastik cerrahi klinikleri) ve 10 dahili klinik (dahiliye, nöroloji, gö üs hastal klar, hematoloji, gastroenteroloji, infeksiyon hastal klar, fizik tedavi ve rehabilitasyon, dermatoloji, psikiyatri ve nefroloji-diyaliz ünitesi) bulunmaktad r. Yo un bak m yatak say m z 28 (13 cerrahi, 10 koroner ve 5 dahiliye) dir. Bu çal flmada, hastanemizde 01 Ocak 2005-31 Aral k 2005 tarihleri aras nda yatan 32.092 hasta de erlendirmeye al nm flt r. Bu dönemde yat r - lan hastalar, klinik ve laboratuvar verilerine dayal aktif sürveyans yöntemi ile nfeksiyon Kontrol Komitesi ( KK) taraf ndan izlenmifl ve veriler retrospektif olarak de erlendirilmifltir. Sürveyans çal flmalar hastane genelinde yap lmaktad r. H tan s alan olgulara NosoLINE Projesi ne kat lan merkezlerde kullan lan hasta izlem formu doldurulmufltur (3). zlem formu hastan n hastaneye yat fl nedeni ve süresi, altta yatan hastal klar (malignite, böbrek yetmezli i, genel vücut travmas, nötropeni vs.), yap lan invaziv giriflimler (operasyon, idrar sondas, entübasyon, kateter vs.), klinik, laboratuvar bulgular ve kullan lan antibiyotiklere ait verileri içermektedir. H tan - lar Centers for Disease Control and Prevention (CDC) kriterlerine göre yap lm flt r (4). Toplanan verilerin bilgisayara kay t edilmesinde NosoLI- NE ver 1.0 program kullan lm flt r. H s kl de erlendirilirken afla daki formül kullan lm flt r (5); Belli bir zaman diliminde ortaya ç kan H say s H insidans h z = x 100 Ayn zaman diliminde yatan/taburcu olan hasta say s BULGULAR Hastanemizde 01 Ocak 2005-31 Aral k 2005 tarihleri aras nda 32.092 hasta yatarak tedavi görmüfl ve 139 hastada 149 H ata tespit edilmifltir. H insidans h z %0.5 olarak belirlenmifltir. Tespit edilen H nin %25.5 inin cerrahi alan infeksiyonlar (CA ), %21.5 inin deri ve yumuflak doku infeksiyonlar ve %20.8 inin de üriner sistem infeksiyonlar (ÜS ) oldu u görülmüfltür. H nin sistemlere göre da l m Tablo 1 de gösterilmifltir. Tablo 1. Hastane nfeksiyonlar n n Sistemlere Göre Hastane infeksiyonu n % Cerrahi alan infeksiyonlar 38 25.5 Deri ve yumuflak doku infeksiyonlar 32 21.5 Üriner sistem infeksiyonlar 31 20.8 Bakteremi 23 15.4 Solunum sistemi infeksiyonlar 15 10.1 Kemik ve eklem infeksiyonlar 3 2.0 Di er* 7 4.7 Toplam 149 100 *Gastrointestinal sistem infeksiyonlar, santral sinir sistemi infeksiyonlar, göz ve kulak-burun-bo az infeksiyonlar, genital bölge infeksiyonlar. Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2006; 10: 4 245
Çevik FÇ, Ayk n N, Naz H. Bir Devlet Hastanesi Örne i: Eskiflehir Yunus Emre Devlet Yüz k rk dokuz H ata nda, hastalardan al - nan çeflitli klinik materyallerden toplam 133 etken izole edilmifltir. zole edilen H etkenlerinin da l m Tablo 2 de görülmektedir. H nin kliniklere göre da l m irdelendi inde, en yüksek oran n nöroloji klini inde (%2.4) oldu u görülmüfltür. Bunu s ras yla yo un bak m (%2.2) ve ortopedi (%1.5) klinikleri takip etmektedir. Tespit edilen H lerin kliniklere göre da - l m Tablo 3 te görülmektedir. TARTIfiMA Günümüzde al nan tüm kontrol önlemlerine karfl n H önemli bir sa l k sorunu olma özelli ini korumaktad r. Geliflmifl ülkelerde hastanede yatarak tedavi gören hastalar n %5-10 unda H görülmekte iken, bu sorunun geliflmekte olan ülkelerde %25 lere kadar ç kt bildirilmektedir (6,7). Ülkemizde çeflitli merkezlerde yap lan çal flmalarda H oranlar %1.5-9.2 aras nda de iflmektedir (8-11). Hastanemizdeki H h z %0.5 olarak tespit edilmifltir. Benzer flekilde Özkaraalp ve arkadafllar n n yapm fl oldu u hizmet hastanesi çal flmas yla Öncü ve arkadafllar n n yapt - e itim ve araflt rma hastanesi çal flmas nda da H h zlar s ras yla %0.4 ve %0.7 olarak bulunmufltur (12,13). limizdeki e itim ve araflt rma hastanesinde Kartal ve arkadafllar n n yapm fl oldu u Tablo 2. zole Edilen Hastane nfeksiyonu Etkenlerinin Patojen n % Staphylococcus aureus 31 23.3 Pseudomonas spp. 23 17.3 Acinetobacter spp. 18 13.5 Candida spp. 14 10.5 Klebsiella spp. 12 9.0 Escherichia coli 11 8.3 Koagülaz-negatif stafilokok 10 7.5 Enterobacter spp. 4 3.1 Morganella morganii 3 2.25 Streptococcus spp. 3 2.25 Enterococcus spp. 2 1.5 Stenotrophomonas maltophilia 1 0.75 Providencia spp. 1 0.75 Toplam 133 100 Tablo 3. Hastane nfeksiyonlar n n Kliniklere Göre Yatan hasta say s n Klinik (2005 y l ) (H ) % Nöroloji 908 22 2.4 Yo un bak m 829 18 2.2 Ortopedi 1518 23 1.5 Genel cerrahi 1548 15 1.0 Kalp-damar cerrahisi 854 8 0.9 Üroloji 1661 10 0.6 Dahiliye* 6737 36 0.5 Beyin cerrahisi 1938 10 0.5 Kulak-burun-bo az 1511 1 0.07 Di er** 14.588 6 0.04 * Genel dahiliye, hematoloji, nefroloji, gastroenteroloji, ** Fizik tedavi ve rehabilitasyon, kardiyoloji, diyaliz. çal flmada, H h z %6.86 olarak bulunmufltur (10). Gerek hastane ve laboratuvar imkanlar n n farkl l, gerekse kliniklerden veri toplanmas ndaki sorunlar nedeniyle H s kl aç s ndan ülkemizdeki hastaneler aras nda büyük farkl l klar bulunmaktad r. De iflik hastanelerin sonuçlar karfl laflt r l rken hastanenin e itim hastanesi olup olmamas, büyüklü ü, sürveyans yap lan kliniklerin nitelikleri ve veri toplama yöntemleri gibi faktörler göz önünde bulundurulmal d r. Hastanemizin hizmet hastanesi olmas nedeniyle komplike hastalar n daha az s kl kla yatmas ; hasta sirkülasyonunun h zl olmas nedeniyle H aç s ndan hastalar n yeterli sürede takip edilememesi; onkoloji, yan k ünitesi, çocuk ve yenido an servisi gibi H görülme riski yüksek olan birimlerin olmamas ; yo un bak m üniteleri (YBÜ) ndeki hasta yatak say s n n az olmas ; baz kliniklerin KK ile yeterince ifl birli i içinde çal flmamas gibi nedenlerle H saptama oran m z n düflük oldu unu düflünmekteyiz. Ayr ca, hastanemiz KK ve Antibiyotik Kullan m Komitesinin etkili çal flmalar sayesinde, sürekli hizmet içi e itimlerin verilmesi ve personelin giderek daha bilinçli hale gelmesi etkisinin de H h z n n düflüklü üne katk s oldu unu düflünmekteyiz. H lerin sistemlere göre da l m gözden geçirildi inde; Nosocomial Infections Surveillance (NNIS) sistem verilerine göre; ÜS ler ilk s radad r. Bunu s ras yla; solunum sistemi infeksiyonlar, bakteremi ve CA ler izlemektedir (14). Bi- 246 Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2006; 10: 4
Bir Devlet Hastanesi Örne i: Eskiflehir Yunus Emre Devlet Çevik FÇ, Ayk n N, Naz H. zim çal flmam zda ilk s rada %25.5 oran nda CA lerin yer ald görülmüfltür. Wilke ve arkadafllar n n yapt çal flmada da, benzer flekilde en s k CA (%25) ler izlenmektedir (8). Yine bir hizmet hastanesi örne i olan Özkaraalp ve arkadafllar n n çal flmas nda da CA (%40.2) ler ilk s - rada yer almaktad r (12). CA lerin yüksek ç kmas n n; hastanemizde cerrahi profilakside uygunsuz antibiyotik kullan m oranlar n n yüksek olufluna, ameliyathane teknik ve mimari flartlar ndaki yetersizliklere ve yap lan pasif gözlemlerde, özellikle cerrahi kliniklerinde el y kama al flkanl n n yeterince kazan lmam fl olmas na ba l olabilece ini düflünmekteyiz (15). Çal flmam zda ikinci s kl kta %21.5 oran nda deri ve yumuflak doku infeksiyonlar tespit edilmifltir. Hastanede özellikle baz kliniklerdeki (nöroloji, ortopedi) hastalar n uzun süre yatarak tedavi gerektirmeleri; bu tür hastalarda beslenme bozuklu u, yafll l k, obezite ve hareket k s tl l gibi deri ve yumuflak doku infeksiyonlar n n geliflme riskini art rabilecek predispoze faktörlere sahip olmalar ile bu infeksiyonlar n s kl aç klanabilir. Bu tür infeksiyonlar n önlenmesinde hasta, hasta yak nlar ve sa l k personeli e itimlerinin ve hastalara yeterli say da sa l k personelince hizmet verilmesinin önemli oldu u düflüncesindeyiz. H etkenleri hastaneler aras nda, ayn hastanede bölümler aras nda ve hatta ayn bölümde zaman içinde sürekli de iflim içinde olabilmektedir. 1960 y l ndan itibaren H etkeni olarak gram-negatif enterik bakteriler s kl kla izole edilirken, son y llarda gram-pozitif bakteriler öne geçmifltir (16). Bizim verilerimizde de en s k izole edilen mikroorganizma Staphylococcus aureus (%23.3) idi. Bu etkeni Pseudomonas spp. (%17.3) izlemekte idi. Kim ve arkadafllar n n yapm fl oldu- u bir çal flmada da, H den en s k izole edilen mikroorganizmalar s ras yla S. aureus (%17.2) ve Pseudomonas aeruginosa (%13.8) olarak bulunmufltur (17). Özkaraalp ve arkadafllar da yapt klar çal flmada benzer sonuçlar elde etmifllerdir (12). Servislerden kültür al m n n art r lmas ve H etkenlerinden izole edilen mikroorganizma oran - n n artmas yla, bu da l m n da de iflebilece ini düflünmekteyiz. Hastanemizde H lerin en s k görüldü ü klinik nöroloji klini idir (%2.4). Yetkin ve arkadafllar n n yapm fl oldu u çal flmada da en s k nöroloji klini- inde (%11.6) H saptanm flt r (9). Bu kliniklerdeki H s kl ; hastalar n genellikle altta yatan kritik bir hastal olup, uzun süre yatarak tedavi gerektirmeleri ve H geliflme riskini art rabilecek predispoze faktörlere sahip olmalar ile aç klanabilir. Genellikle H lerin ço unlu u YBÜ lerde görülmesine ra men; bizim hastanemizde yo un bak m infeksiyonlar ikinci s kl kla (%2.2) görülmüfltür (18). Bu durumun hastanemiz yo un bak m yatak say s n n az ve hasta sirkülasyonunun h zl olmas nedeniyle oldu unu düflünmekteyiz. Sonuç olarak; H h z m z n ülkemizdeki di er hastanelerin H h z ndan düflük olmas sebebiyle, Hastane nfeksiyon Kontrol Ekibi olarak takip yöntemlerimizin tekrar gözden geçirilmesine karar verdik. H kontrol programlar n n gelifltirilmesinde, tüm yatakl tedavi kurumlar n n kendi hastane verilerine sahip olmas önemlidir. Çal flmam z n hizmet hastanelerindeki H lerin de erlendirilmesi aç s ndan ek bir veri kayna olabilece i düflüncesindeyiz. KAYNAKLAR 1. Akhan S, Hayran M. Hastane infeksiyonlar na epidemiyolojik bak fl. Hastane nfeksiyonlar Dergisi 1997;1:31-7. 2. Taflyaran MA, Ertek M, Çelebi S, Harbigil A, K z - lo lu G. Atatürk Üniversitesi Hastaneleri nde hastane infeksiyonlar : 1999 y l sonuçlar. Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2001;5:38-42. 3. Karabey S. Hastane infeksiyonlar n n sürveyans. Do anay M, Ünal S (editörler). Hastane nfeksiyonlar. 1. Bask. Ankara: Bilimsel T p Yay nevi, 2003:165-93. 4. Gerner JS, Jarwis WR, Emori TG, Horan TC, Hughes JM. CDC definitions for nosocomial infections, 1988. Am J Infect Control 1988;16:128-40. 5. Karabey S, Ay P. Hastane epidemiyolojisinin temel ilkeleri ve biyoistatistik. Do anay M, Ünal S (editörler). Hastane nfeksiyonlar. 1. Bask. Ankara: Bilimsel T p Yay nevi, 2003:195-223. 6. Edmond MB, Wenzel RP. Organization for infection control. In: Mandell GL, Bennet JE, Dolin R (eds). Principles and Practice of Infectious Diseases. 5 th ed. Philadelphia: Churchill Livingstone, 2000:2988-91. 7. Noskin GA. Nosocomial infections. In: Shulman ST, Phair JP, Peterson LR, Warren JR (eds). The Biologic and Clinical Basis of Infectious Diseases. 5 th ed. Philadelphia: WB Saunders Company, 1997:382-95. 8. Wilke A, Baskan S, Palab y ko lu, Birsel E, Köse T. Ankara Üniversitesi T p Fakültesi bn-i Sina Hastanesi nde 1992-1998 y llar nda gözlenen hastane infeksiyonlar. Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2001;5:31-7. Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2006; 10: 4 247
Çevik FÇ, Ayk n N, Naz H. Bir Devlet Hastanesi Örne i: Eskiflehir Yunus Emre Devlet 9. Yetkin MA, Erdinç Ffi, Hatipo lu Ç ve ark. S.B. Ankara E itim ve Araflt rma Hastanesi nde 2002 ve 2003 y llar nda saptanan hastane infeksiyonlar. Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2004;8(Ek 2):59. 10. Kartal ED, Özgünefl, Çolak H, Akflit F, Atlan S, Usluer G. Osmangazi Üniversitesi T p Fakültesi Hastanesi 2003 y l hastane infeksiyon izlem sonuçlar. Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2004;8(Ek 2):51. 11. Saniç A, Leblebicio lu H, Nas Y, Günayd n M, Güçlü A, Gürses N. Ondokuz May s Üniversitesi Hastanesi nde hastane infeksiyonlar. Mikrobiol Bul 1996;30:147-52. 12. Özkaraalp H, Özdemir A, Süer K, Tuncer D, Yergök Ç. SSK Antalya Bölge Hastanesi nde 2003 y l nda saptanan hastane infeksiyonlar. Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2004;8(Ek 2):36. 13. Öncü S, Öztürk B, Aydemir M, Sakarya S. Adnan Menderes Üniversitesi T p Fakültesi Hastanesi nde nozokomiyal infeksiyonlar. Klimik Dergisi 2004;17:120-3. 14. National Nosocomial Infections Surveillance (NNIS) System, Center for Disease Control and Prevention. National Nosocomial Infections (NNSI) report, data summary from October 1986- April 1996. Am J Infect Control 1996;24:380-8. 15. Naz H, Çevik FÇ, Ayk n N, U ur M, Yaflar ZD. Eskiflehir Yunus Emre Devlet Hastanesi nde yatan hastalarda antibiyotik kullan m na yönelik kesitsel araflt rma. Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2006;10(Ek 1):10. 16. Gür D. Hastane infeksiyonlar nda önem kazanan gram-negatif bakterilerde antibiyotiklere direnç mekanizmalar. Hastane nfeksiyonlar Dergisi 1997;1:38-45. 17. Kim JM, Park ES, Jeong JS, et al. Multicenter surveillance study for nosocomial infections in major hospitals in Korea. Nosocomial Infection Surveillance Committee of the Korean Society for Nosocomial Infection Control. Am J Infect Control 2000;28:454-8. 18. Akal n H. Yo un bak m ünitesi infeksiyonlar : Risk faktörleri ve epidemiyoloji. Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2001;5:5-16. YAZIfiMA ADRES Dr. Figen Ça lan ÇEV K Atatürk Bulvar Çizgi Sitesi C Blok D: 11 ESK fieh R e-mail: figencevik@hotmail.com Makalenin Gelifl Tarihi: 29.06.2006 Kabul Tarihi: 17.11.2006 248 Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2006; 10: 4