KARACİĞER HİSTOLOJİSİ Yrd.Doç.Dr.Sevda Söker
Dıştan glisson kapsülü ile sarılmış olup, insan vücudunun en büyük salgı bezi ve organıdır. Hem endokrin hem de ekzokrin bir bezdir. Parankimadan oldukça zengindir.
Karaciğer P.a. Santral ven P.a.
Kan dolaşımı K.c kan portal ven ( %75-80) ile (Sindirim yolu,dalak ve pankreastan gelen kanı) : Özellikle barsak duvarından gelen ve gıda maddelerinin emilimi ile zenginleştirilmiş kanı karaciğere iletir. Çöliak dal olan hepatik arter oksijenden zengin kanın(%20-25) ni ınterlobar arter ve ınterlobuler arter ile portal alandan önce K.C e ulaştırır. Portal ven ve hepatik arterin dallarından gelen kan K.C lobçuklarının sinuzoidlerinde karışır. Sinuzoid içindeki kan merkezi venülde toplanır(v.sentralise)
Merkezi venüller birleşip---sublobuler veni oluşt. Kan hepatik venlerin ve toplayıcı venlerin yolunu izleyerek V.cava ınf.geri döner. Sağ ve sol hepatik safra kanalları K.C den çıkar,birleşerek hepatik kanalı oluşt. Hepatik kanal ortak safra kanalını oluşt.sonra safra kanalını safra kesesine bağlayan ince tüp şeklinde cystic kanalı oluşt.
Karaciğer Kan Dolaşımı A. Hepatika A.Hepatika interlobares A.Hepatika interlobülares Terminal Arteriol Sinuzoitler V. Sentralis V. Sublobülaris Toplayıcı venler V. Hepatika V. Kava İnferior V. Porta V. Porta İnterlobares V. Porta İnterlobülares Sinuzoitler
Karaciğerin Yapısal Organizasyonu 1- Stroma: Kapsül İnterlobüler bağ dokusu 2- Parankima: Hepatositler
Karaciğerin büyük bir bölümü Periton zarı ile kaplanmıştır. Bu zarın a) Tunika Seroza b)tunika Fibroza olmak üzere iki önemli tabakası bulunmaktadır.
Tunika fibroza (Glisson kapsülü] porta hepatisden içeri girer ve karaciğeri lobcuklara ayırır. Lobcuklar altı köşelidirler. Bu lobcuklar arasına uzanmış olan tunika fibroza, Lobcuklar arası kapsül denilen yapıyı oluşturur. Lobcuklar arası kapsül lobcukları çepeçevre sarmış olmayıp, yalnız köşelerde bulunur. Lobcuklar arası kapsülün içinden damarlar, sinirler ve safra yolları geçer. (hılus) Bu lobcuklar arası köşe bölgelerine Kiernan aralıkları denilmektedir.
Karaciğerin alt (visseral) yüzünde enine derin bir yarık görülür. Bu açıklık karaciğer kapısı (porta hepatis) adı ile isimlendirilir. Buradan karaciğere önemli oluşumlar girer ve çıkarlar. Bu yapılar şunlardır. Vena portae Arteria hepatica Ductus hepaticus Sinirler Lemfa damarları Yukarıda verilen oluşumların yanısıra karaciğerin alt yüzünde safra kesesi ve vena cava inferior'de kendilerine ait çukurluklarda bulunurlar.
Vena porta ve arteria hepatika propria karaciğere girdikten sonra çok sayıda dallara bölünürler. Bu dallar Kiernan aralıklarına geldikten sonra lobcukların içine, Remac plaklarının arasına doğru uzanırlar. Lobcukların içine girmiş olan bu dallar birleşip, yukarıda sözünü ettiğimiz ven sinüzoidlerini oluştururlar. Vena porta, sindirim kanalından emilen besin maddelerini içinde taşıyan özel bir toplardamar ağının kanını taşımaktadır. Arteria hepatika propria ise bilinen atardamar kanıdır.
Hepatosit Fonk gören K.c hücresi Nukleus tek sentrik.nadiren çift, Koyu boyanan nukleus,1-2 çekirdekçik EM da GER iyi gelişmiş(kan ve plazma proteinlerini üretir.) AGER. Hücre aktivitesine göre fonk yapar.(lipid,pglerin yapımı, Toksik maddelerin detoksifikasyonu)
Karaciğerin fonksiyonu ile safra yapılır. Buradan, kendine ait bir takım yolları takip ederek, safra karaciğerden dışarıya çıkar. Sağ ve sol karaciğer loblarından gelen oldukça büyük safra yolları (ductus hepaticus dexter ve sinister) karaciğer kapısında birleşirler. Böylece daha büyük safra kanalı (ductus hepaticus communis) meydana gelir.
Hepatosit; Bağırsaklardan emilen besin maddeleri kan yoluyla bu hücrelere gelerek vücüda yararlı hale getirilir. Bu işlemleri gerçekleştiren çok sayıda enzim bu hücrelerde bulunur. ARTIK maddeleri karaciğerden uzaklaştıran safra sıvısını salgılar.. Bu sıvı, hücreler arasındaki özel kanallarla safra kesesine ulaşır.
Hepatosit bazolateral bölgesi mikrovillus çok ve disse aralığına doğru.. Dısse ralığındaki fazla sıvı hepatik lobülün dışında bulunan Mall aralığında toplanır. (Bazolateral bölgede kandan kaynaklanan maddelerin emilimine ve plazma proteinlerinin salgılanmasına yardımcı). Apikal bölge mikrovillusla çevrili girinti şeklinde,ekzokrin safranın dışarı kaçışını engelleyen tıkayıcı bağlantılarla kapatılmış safra kanalikülünü çevreler.
Sinüzoitler Lümeni düzensizdir. Lümeni kupffer ve endotel hücreleri döşer. Bazal laminaları kopuntuludur.
Ven sinüzoidlerinin duvarını, Endotel denilen tek katlı yassı epitel hücreler oluşturmaktadır. Ven sinüzoidleri ile remac plakları arasında kalan aralığa ise Disse aralığı denilmektedir. Disse aralıklarında ince lenf damarları bulunmaktadır. Remac plaklarını oluşturan karaciğer hücreleri (hepatosit) arasında Kupfer yıldız hücreleri denilen hücreler de bulunmaktadır. Bu hücreler fagositoz özelliğine sahiptirler ve Retiküloendo-telial sistemi ne aittirler. Kupfer yıldız hücreleri makrofaj fonk.sahiptir..
Oksijen ve metabolik maddeler kapillerlerden disse aralığını geçerek hepatositlere ulaşır. Kupfer hücresi endotelden ayrımı için Peroksidaz ile (+)
Karaciğer Kupffer hücresi s h
Karaciğer h s isse aralığı
Her bir remak plağını oluşturan karaciğer hücrelerinin birbirine bakan komşu yüzleri arasında bir aralık bulunmaktadır. Bu aralığa Safra kanalcıkları denilmektedir. Çünkü karaciğer hücreleri tarafından salgılanan safra, bu kanalcıklar içine salgılanmaktadır. Safra kanalcıklarının duvarı karaciğer hücreleri tarafından oluşturulmaktadır. Safra kanalcıkları, karaciğer içi safra kanallarına dökülürler
Karaciğer (SEM) sin h h Santral ven sin Safra kanalikülü sin
Safra kanalları Bu kanallar ise sonunda sağ ve sol Hepatik duktus denilen iki büyük safra kanalını oluştururlar. Remac plakları arasındaki ven sinüzoidleri karaciğer lobcuğunun merkezindeki Vena sent-ralis e dökülürler. Birçok vena sentralis ise birleşerek, Vena sublobularis denilen toplardamarları oluştururlar. Bu damarların da birleşmesiyle Vena hepatika oluşur. Vena hepatika karaciğeri porta hepatisde bırakarak, vena kava inferiora açılır.
Karaciğer içindeki bu özel kan dolaşımı göz önüne alındığında, şu özellik göze çarpar: Sindirim kanalında emilen besin maddelerini içeren Vena porta kanı, karaciğere gelip, karaciğer hücreleri tarafından çeşitli amaçlarla denetlenip, işlendikten sonra vena kava inferiora, yani toplardamar sistemine boşaltılır.
Karaciğer upffer hücresi
Disse Aralığı Sinuzoit endotelinin bazal tarafı ile hepatositler arasındaki mesafedir. Bu aralıkta yağ depolayan hücreler bulunur(ito). Yağda eriyen Avit. Bu hücrelerde birikir. PIT HÜCRESİDE ratlarda gösterilmiş. Sinuzod boyunca kandaki belirli maddeler ve oksijen bu aralıktan geçerek hepatosite ulaşır
Karaciğer (TEM) Endotel Sinüzoid Disse aralığı Mikrovillus
Karaciğer Lobülleri A) Klasik Karaciğer Lobülü Altıgen şeklindedir Merkezinde Vena Sentralis yer alır. Köşelerde portal alan bulunur. Kan akışı periferden santrale, Safra akışı santralden perifere doğrudur.
K.c lobulunde hücreler arasında safra kanalcıkları(ıntralobuler) Komşu lobullerin birleşme yerinde Glisson üçgeniportal alan (arterya hepatika,vena porta ve safra kanalı)dalları olan arteriola ınterlobularis,vena ınterlobularis,ductulı ınterlobularis ve lenf kapillerleri
Karaciğer, klasik lobül ortal alan
Karaciğer Hepatosit (Remark) kordonları ve sinüzoidler C.v.
Karaciğer Hepatosit kordonları Portal alan C.v. Sinüzoidler
Karaciğer hepatosit s C.v. s s
Karaciğer.v.
B) PORTAL LOBÜL Üçgen şeklindedir Merkezde portal alan bulunur. Köşelerde V. Sentralis yer alır. Kan akışı sentralden perifere, Safra akışı periferden sentrale doğrudur.
Karaciğer, portal lobül C.v. Portal alan C.v. C.v.
C) Hepatik Asinüs Baklava dilimi şeklindedir. İKİ santral ven arası yer alan oval alan Merkezde interlobüler bağ dokusu, uzun eksen köşelerinde V. sentralis, kısa eksen köşelerinde portal alan yer alır. Hepatositler Zon-I, Zon-II ve Zon-III şeklinde tertiplenmiştir
Zon 1,Oksijen ve besin maddelerinden en zengin bölge Zon 2, Oksijen ve besin maddeleri açısından ara bölge Zon 3,Vena sentralise en yakın olan bölge
Karaciğer, hepatik asinus P.a. C.v. C.v. P.a.
Karaciğer Portal alan v. porta dalı a. hepatika dalı Safra duktusu
Karaciğer, portal alan Bağ dokusu a. hepatica all aralığı Lenf damarı v. porta Safra duktusu
Karaciğer, portal alan/portal triad S. d. V. porta a. hep. a. hep.
Karaciğer, portal alan
KC FONKSİYONLARI Metabolizma KH, yağ ve protein Sentez Albümin, pıhtılaşma faktörleri Sekresyon Safra, safra asitleri, tuzlar ve pigment Ekskresyon ve Bilirubin, ilaç, toksinler, amonyum Detoksifikasyon Depo Vitaminler, karbonhidratlar
Safra Yolları İntrahepatik Safra Yolları Kanalikülü Biliferi, Hering Kanalları, Duktus Hepatikus İnterlobülaris.
Karaciğer tarafından yapılan safrayı dışarıya ileten safra yolları, porta hepatis'de birleşerek ductus hepaticus communis adı verilen kanalı meydana getirirler. Bu kanal, aşağıya ve birazda sola doğru devam ederken; safra kesesinden gelen, daha ince diğer bir safra kanalıile (ductus cysticus) birleşir. Böylece daha da kalınlaşan safra kanalı ductus choledochus adını alır. Ductus choledochus en büyük safra kanalıdır.. Duodenum ve pankreas başının arka yüzleri ile sıkı bir komşuluk içinde aşağıya doğru uzanan bu büyük safra kanalı duodenum'un ikinci bölümüne açılarak sonlanır. Bazen dustus cholodechus, pankreasın kanalı ile birleşerek, tek bir kanal halindede barsağa açılabilir.
Karaciğer (SEM) Safra kanalikülü
Karaciğer, safra kanalikülleri (gümüşleme) C. v.
Karaciğer Safra kanalikülü
Ekstrahepatik Safra Yolları: Duktus Hepatikus Dekster ve Sinister,.=D.commınus Duktus Sistikus, Duktus Koledikus. D.pankreatisle birleşir,ampulla VATERİYE AÇILIR
KAYNAKLAR Gartner LP, Hiatt JL. Color Textbook of Histology W.B. Saunders Company, Philedelphia, 2006 Junqueira LC, Carneiro J. Basic Histology, Text & Atlas. Lange Medical Books McGraw-Hill, New York, 2003 Tekelioğlu, M.: Genel Tıp Histolojisi, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.Himaye-i Etfal Sk.No:13-15 Cağaloğlu / İstanbul, 1993 Ross M.H., Pawlina W., Histology A Text and Atlas, Fourth Edition, Lippincott Williams & Wilkins Company, Baltimore, 2006 Young B, Heath JW. Wheater s Functional Histology a Text and Colour Atlas, 4th edn. Edinburgh, Churchill Livingstone, 2000:133