Şekil 2.1. Risk Sınıflandırması Örneği Şekil 2.2. İç ve Dış Kaynaklı Önemli Risk Faktörleri
Şekil. 2.3. Olaylar ve Riskler 2.1.Sistematik Risk Sistematik risk, firmaların sahip oldukları varlıklar üzerindeki riski çesitlendirme yoluyla azaltamadıgı, piyasanın genel ekonomik kosullarından kaynaklanan ve tüm firmaları etkileyen risktir. Sistematik risk piyasa riski ve çesitlendirilemeyen risk olarak da adlandırılır.tamamıyla dıs etkenlerden kaynaklanan bir risk çeşididir 2.1.1.Piyasa Riski Piyasalarda, bazen belirli bir nedenden, bazen de belirli bir nedeni olmadan kaynaklanan ve bunun sonucunda da piyasalardaki yatırımcı firmaların finansal varlıklarının fiyatlarının olumsuz etkilenmesi piyasa riski olarak adlandırılır. faiz oranlarının, emtia fiyatlarının, hisse senedi fiyatlarının gibi ekonomik ve finansal degiskenlerin degismesi sonucu ortaya çıkmaktadır. bu riski en aza indirmek için piyasadaki firmaların denetimini, bilgi alısverisini ve olusan bu süreci iyi koordine etmek gerekmektedir.
2.1.2.Politik risk Politik risk, firmaların faaliyet gösterdigi ülkede veya bir baska ülkede meydana gelen siyasi ve ekonomik krizlerin, savasların firmaların davranısları üzerinde olusturdugu etki olarak adlandırılır Politik risk, hem yerel hemde ulusal hükümetlerin eylemsizlikleri ve dogrudan eylemleri sonucu ortaya çıkmaktadır Eylemsizlikleri sonucu ortaya çıkan risk unsuru yasaların uygulanmasındaki basarısızlıktır. Eylemleri sonucu ise izlemis oldugu siyasi, vergi, para, ve dıs ticaret politikalarının piyasalardaki menkul kıymetler üzerinde olumlu ya da olumsuz etki yaratmasıdır. Not: denizaşırı veya gelişmekte olan ülkelerde daja sık görülür 2.1.3.Faiz oranı riski Faiz oran riski, kazanç veya sermaye faiz oranlarının degiskenliginden dogan bir risk çesididir Faiz oran riski, firmaların faize duyarlı varlıklarının (tahvil, bono, hisse senedi vb.) vade açısından faiz oranlarının uyumsuzlugu sonucu da ortaya çıkabilmektedir Piyasada faiz oranının yükselmesi firmaların varlıklarını deger kaybına ugrattıgı gibi faiz oranının düsmesi ise varlıkların prim yapma ihtimalini artırır. 2.1.4.Döviz Kuru Riski döviz kur riski, siyasi olaylar, ödemelerde çıkan sorunlar gibi belirli nedenlerin ulusal para degerini etkilemesi sonucu ulusal para degerinin yabancı para degeri karsısında olumlu ya da olumsuz degisim göstermesidir. Döviz kur riski üç çeside ayrılır. Bunlar; islem, dönüstürme ve ekonomik olarak sıralanabilir. İşlem riski: Firmanın nakit giris ve çıkıslarının döviz kurunda meydana gelen dalgalanmalardan etkilenmesidir. Dogal olarak yabancı para cinsinden islem yapılması sırasında ortaya çıkmaktadır. Dönüstürme riski: Çok uluslu firmaların dönem sonu bilanço ve gelir tablolarının konsolidasyonu esnasında ortaya çıkan bir risktir. İki bilanço tarihleri arasında kurlarda meydana gelen degismelerin bilanço degerlerinde olusturdugu etkidir. Ekonomik risk: Kurdaki degismelerin firmanın degerini ya da firmanın nakit akıslarını etkilemesidir. Not. Kur riskine açık olma, yabancı para cinsinden varlıklara ya da yükümlülüklere sahip olan firmanın döviz fiyatlarındaki degismelerden etkilenmesi olarak ifade edilmektedir 2.1.5.Enflasyon riski Enflasyon fiyatların sürekli artması olarak tanımlanmaktadır Enflasyonda (fiyatlar genel düzeyinde) meydana gelen sürekli artıslar paranın satın alma gücünü azaltmakta buna baglı olarak da firmanın yatırımını olumsuz yönde etkilemektedir. sabit getirili finansal varlıklar (tahvil ve bono) enflasyon riskinden oldukça fazla etkilenirken, hisse senetlerinin enflasyon riskinden en az etkilenen finansal varlılar oldugu varsayılmaktadır. 2.1.6.Yasal risk gerçeklesen satıs sonrası, kanuna aykırı olan bir anlasmanın uygulamaya koyulamaması nedeniyle firmanın karsı karsıya kaldıgı risk sekli olarak tanımlanabilir. Firmalar ve kuruluslar herhangi bir anlasma yapmadan önce yapılacak anlasmaların uygulanabilirligini analiz etmeleri gerekmektedir
2.2. Sistematik olmayan risk Sistematik olmayan risk, firmaya özgü nedenlerle ortaya çıkan bir risk çesididir. Bir varlıgın getirisinin baska bir varlıgın getirisini etkilemedigi risk olarak da tanımlanır Bu risk çesidini firmalar ve kuruluslar çok iyi çesitlendirilmis portföyle en aza indirebilir hatta ortadan kaldırabilirler. Sistematik olmayan risk çesitleri; finansal risk, operasyonel risk ve yönetim riskidir. 2.2.1.Operasyonel risk Operasyonel risk, çalısanlardan kaynaklanan veya teknik hatalar sonucu ortaya çıkan ya da kazalar sonucu olusan kayıplara iliskin risk olarak ifade edilebilir Operasyonel risk; yalnızca operasyonel islemlerle ortaya çıkan risk çesidi degil süreçlerin genelinde meydana gelecek herhangi bir aksaklıktır. Örnek verecek olursak; yapılan muhasebe hataları, bilgilerin sisteme yanlıs kodlanması veya eksik girilmesi çalısanların fiziksel ya da fikri hırsızlık yapmalar gibi. 2.2.2.Yönetim riski Firma yöneticilerinin hataları veya yanlıs kararları sonucu ortaya çıkan risk çesididir. Bu riskte firma yönetiminin yapacagı hatalar firmayı dogrudan etkileyeceginden yatırımcının firma hakkında bilgi edinmesinde bu risk çesidi önemli rol oynamaktadır. 2.2.3.Finansal risk Finansal risk sistematik olmayan risklerden biri olup firmanın finansal yapısından dogan, firma tarafından kontrolü saglanan ve portföydeki varlıkların çesitlendirilmesiyle azaltılabilen ya da yok edilebilen risk çesididir. fiyatlarda olusan dalgalanmalar veya faiz oranlarındaki degisimler sonucunda firmaların aktiflerindeki ya da pasiflerindeki varlıkların degerlerinin degismesi olarak ifade edilmektedir Firma açısından finansal risk; pazar riski, kredi riski, likidite riski ve sermaye riski 2.2.3.1. Pazar riski Bu risk firmanın faaliyette bulundugu endüstri alanındaki arz ve talep degisiklikleri, piyasadaki yasal sınırlandırmalar, firmanın pazar istek ve ihtiyaçlarına yeterince cevap verememesi, uygun fiyatlandırma politikalarının izlenmemesi ve gereken pazar arastırmalarının yapılmaması sonucu ortaya çıkmaktadır. Pazar riski firmadan kaynaklandıgı gibi firmanın dısında gelisen olaylar sonucu da ortaya çıkabilmektedir. Firma dısında gelisen bu olaylar siyasi, spekülatif ya da psikolojik faktörlerden kaynaklanabilirpazar riskini etkileyen bir baska faktörde enflasyon oranıdır. Enflasyon oranındaki olası bir artıs firmanın yatırım kararlarının degismesine ve önceden yapılmıs olan yatırımlardan gelecek getirilerin de etkilenmesine neden olacakt 2.2.3.2. Kredi riski kredi riski faktoring, dogrudan kiralama ve vadeli finansman islemleri, bir menkul kıymetin ve kredi alım satım olayına baglı olarak, firmanın piyasa degerinde karsılasması olası kayıplar olarak tanımlanmaktadır. Kredi riskinin üç temel bileseni vardır. Bunlardan ilki, firmalar veya kuruluslardan birinin basarısızlıga ugraması sonucu ortaya çıkan kayıp miktarıdır. İkincisi ise, taraflardan birinin borcunu ödeyememesi ya da diger tarafın alacagını temin edememesi durumudur. Bu durum taraflardan birinin sözlesme yükümlülügünü yerine getirememesi anlamına da gelmektedir. Sonuncu bilesen ise, taraflardan birinin borcunu ödeyememesi durumunda kaybedilecek kısmın bir kısmını kurtarma oranıdır. 2.2.3.3. Likidite riski Likidite risk, firmanın su anki ve gelecekteki nakit akıslarının ve firmanın ekonomik durumunu ya da günlük operasyonlarının etkisi olmadan ortaya çıkan ek ihtiyaçlarını hızlı ve verimli bir sekilde
karsılayamıyor olması riskidir Firmanın varlıklarını (tahvil, pay senedi vb.) istedigi anda nakite çevirememesi riskine varlık likiditesi, nakit akımından meydana gelen riske de fon likiditesi riski denmektedir. 2.2.3.4. Sermaye yapısı riski Firmalar sermaye yapılarını öz sermaye ya da borç kullanarak olustururlar. Bu olusum öz sermaye ve yabancı kaynakların firma finansmanındaki dagılımını ifade etmektedir. firmanın olusturmus oldugu sermaye yapısı firmanın karsılasacagı Pazar riskini, kredi riskini, likidite riskini ve firma riskini etkilemektedir ya da bu risklerden etkilenmektedir. Bu nedenle firmalar sermaye yapılarını olustururken bu etkenleri degerlendirerek yapacakları yatırımlara ve bu süreçte yatırımlardan bekledikleri getirilere iliskin uygun kararları almalı ve bu kararları iyi bir sekilde uygulamalıdırlar.