EFD / JFL Edebiyat Fakültesi Dergisi / Journal of Faculty of Letters Cilt/Volume 25 Say /Number 2 (Aral k /December 2008)

EFD / JFL Edebiyat Fakültesi Dergisi / Journal of Faculty of Letters Cilt/Volume 25 Say /Number 2 (Aral k /December 2008) Sosyal Bilimler Tezlerinin At f Özellikleri * Citation Characteristics of Social Sciences Theses Nazan ÖZENÇ UÇAK **, Umut AL *** Öz Bir alanda gerçekleflen bilimsel iletiflim büyük ölçüde alan özellikleriyle yak ndan ilgilidir. Bu araflt rmada sosyal bilimler alan nda bilimsel iletiflim özelliklerinin aç klanmas na çal fl lm flt r. Bu amaçla Hacettepe Üniversitesinde 1968-2007 y llar aras nda sosyoloji, psikoloji, tarih, ekonomi, felsefe ve ngiliz dili ve edebiyat disiplinlerinde yap lan tezler aras ndan y llara ve derecelere göre tabakal örnekleme ile 87 yüksek lisans ve 41 doktora tezi olmak üzere toplam 128 tez belirlenmifltir. Bu tezlerde yer alan 15.970 at f n disiplinlere ve dönemlere göre analizi yap lm flt r. Yap lan at f analizinde tezlerde yer alan at flar n say s na, yay m tarihine, yay n türüne, yay mland ortama (bas l / elektronik), diline, yazar say s na göre inceleme yap lm flt r. Elde edilen bulgular do rultusunda at flar n disiplinlere göre farkl l k gösterip göstermedi ine, zaman içinde at f yap lan kaynaklar n ne ölçüde de ifliklik gösterdi ine, at flarda yer alan kaynaklar n yafllanma h z n n ne oldu una, yüksek lisans ve doktora tezleri aras nda at f özellikleri aç s ndan fark olup olmad na bak lm flt r. Verilerin kaydedilmesi için amaca uygun bir veri taban tasarlanm fl ve elde edilen verilerin de erlendirilmesinde Microsoft Excel ve Statistical Package for the Social Sciences (SPSS) programlar ndan yararlan lm flt r. Araflt rma sonucunda at f say s ile tez derecesi ve sayfa say s aras nda bir iliflki oldu u; sosyal bilimler alan nda yap lan tezlerde en fazla kitaba at f yap ld, derginin ikinci önemli kaynak oldu u, bu kaynaklar d fl ndaki kaynak kullan m oran n n düflük düzeyde kald ; en fazla Türkçe kaynaklara at f yap ld ; at f yap lan kaynaklar n yar yaflam süresinin 14 y l oldu u; tek yazarl kaynak kullan m oran n n çok fazla oldu u sonucuna ulafl lm flt r. Ayr ca sosyal bilimler alan içinde yer alan bu alt disiplin aras nda at f özellikleri aç s ndan farkl l klar saptanm flt r. En fazla kitaplara at f yapan disiplinler felsefe, ngiliz dili ve edebiyat olurken en fazla dergi kullanan disiplinlerin * Bu çal flma TÜB TAK Sosyal Bilimler Araflt rma Grubu (SOBAG) taraf ndan desteklenen Bilimsel iletiflimin zamana ve disiplinlere göre de iflimi: Tezler üzerine bibliyometrik bir inceleme bafll kl projenin (Proje no: 107K505) sosyal bilimlerle ilgili verilerine dayan larak haz rlanm flt r. ** Doç. Dr., Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Bilgi ve Belge Yönetimi, ucak@hacettepe.edu.tr *** Arfl.Gör., Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Bilgi ve Belge Yönetimi, umutal@hacettepe.edu.tr 2008, Hacettepe University Faculty of Letters. All Rights Reserved 223

Sosyal Bilimler Tezlerinin At f Özellikleri psikoloji ve ekonomi oldu u görülmüfltür. Literatür eskimesi aç s ndan ise en h zl eskime psikolojide görülürken en yavafl eskimenin tarihde oldu u anlafl lm flt r. Yay n dili aç s ndan bak ld nda ngilizce kaynak kullan m n n psikolojide yo un oldu u, di er disiplinlerde Türkçe kaynak kullan m n n yayg n oldu u, en fazla dil çeflitlili inin felsefede görüldü ü sonucuna ulafl lm flt r. Çal flmam z n bafl nda konuyla ilgili literatüre yer verilmifl ve elde edilen sonuçlar literatürde yer alan bulgularla karfl laflt r ld nda büyük ölçüde örtüfltü ü görülmüfltür. Anahtar sözcükler: bibliyometri, at f analizi, tezler, sosyal bilimler, bilimsel iletiflim, literatür eskimesi Abstract Scholarly communication is very much related with characteristics of the given discipline. The aim of this study is to stress the characteristics of the scholarly communication in social sciences. For this purpose, first of all a total number of 128 theses (87 master s and 41 PhD) have been selected. These theses, submitted between 1968-2007, are chosen according to their year of submission and their layered sampling ratio among the disciplines of sociology, psychology, history, economics, philosophy, and English language and literature. In addition, an analysis of 15,970 citations in these theses has been made according to their total page number, date, type, medium, language, and number of authors. According to the findings, it has been evaluated whether the citations vary according to disciplines, the sources that are being cited alter in time, there is a considerable rate of obsolescence, and there are differences between master s and PhD theses in terms of their citation characteristics. In order to save the data, a relevant database has been designed. The data acquired has been evaluated by Microsoft Excel and Statistical Package for the Social Sciences (SPSS) softwares. This study concludes that there is a correlation among the number of citations, the degree of theses, and the number of pages; book is the most cited source, whereas journal is the second in social sciences, while the usage of other sources remain low; the most cited sources are Turkish; the half-life of the cited sources is 14 years; and finally the use of single-authored sources is very high. In addition, these given six disciplines of social sciences differ according to their citation characteristics. The most book-citing disciplines are philosophy and English language and literature; while the most journal-user disciplines are psychology and economics. The fastest literature obsolescence is seen in psychology; on the other hand, it is the slowest in history. In terms of language the most intense use of English sources is seen in psychology. In other disciplines Turkish sources are widely used and philosophy is a discipline in which the language variety is high. In the beginning of our study the relevant literature has been introduced and it has been found out that the previous findings in the literature and those of ours are overlapping. Keywords: bibliometrics, citation analysis, research theses, social sciences, scholarly communication, literature obsolescence Girifl Bilimsel çal flmalar n gelifliminde temel unsur bu çal flma sonuçlar n n yay mlanmas ve baflkalar taraf ndan kullan labilmesidir. Bu durum tüm alanlar için 224

Nazan ÖZENÇ UÇAK - Umut AL geçerli olmas na ra men her alanda bilimsel iletiflim özellikleri ayn de ildir. Alanlar n özelliklerine göre yay n faaliyetleri, yay n türleri ve kullan mlar de ifliklik göstermektedir. Bir alanda bilginin üretimi ve kullan m n belirleyen en önemli unsur alan özellikleridir. Gereksinim duyulan bilginin güncel, geriye dönük, evrensel veya yerel olmas ; alan n ekip çal flmalar na veya bireysel çal flmaya aç k olmas gibi özellikler kullan lan bilgi kaynaklar n n türünü ve niteli ini etkilemektedir. Bilgi merkezlerinin bu özellikleri bilmeden koleksiyon gelifltirmeleri kullan c lar n bilgi ihtiyaçlar n karfl lamada sorunlara neden olabilmektedir. Ayn flekilde bilimsel yay nlar n görünürlü ü, eriflimi ve de erlendirilmesinde bu özelliklerin dikkate al nmas gerekmektedir. Bilimsel çal flmalar içinde en kapsaml ve ayr nt l çal flmalardan birisi de tezlerdir. Tezlerde kullan lan kaynaklar o alan n kaynak kullan m özelli i hakk nda önemli ipuçlar vermektedir. Bu çal flmada Hacettepe Üniversitesinde 1968-2007 y llar aras nda psikoloji, sosyoloji, ekonomi, tarih, felsefe ve ngiliz dili ve edebiyat ( DE) alanlar nda yap lan yüksek lisans ve doktora tezlerinin at flar incelenmifltir. Bu araflt rmada amaç sosyal bilimler alan nda bilimsel iletiflim özelliklerini ve bu özelliklerin zaman içinde geçirdi i de iflimi ortaya koymakt r. Bu amaç do rultusunda tezlerin at f say lar, at flarda kullan lan kaynak türleri, yay n dili, yazar say s ve kullan lan kaynaklar n eskime oranlar araflt r lm flt r. Sosyal Bilimlerde Bilimsel letiflim Sosyal bilimler alan nda bilimsel iletiflimin özellikleri 1960 sonras nda araflt r lmaya bafllanm fl, bu alanda bilimsel iletiflimin örnekleri ve di er alanlarla karfl laflt r lmas 1970 li y llarda derinlik kazanm flt r. Zamanla ilerleyen araflt rmalar sosyal bilimler ile fen bilimleri aras ndaki bilimsel iletiflimdeki farkl l klar aç kl kla ortaya ç karm flt r. Bu çal flmalar bilgi hizmetlerinin tasarlanmas nda, koleksiyon gelifliminde büyük ölçüde fen bilimler kullan c s n n dikkate al nd n ve bu nedenle sosyal bilimler alan nda çal flan bilgi kullan c lar n n ihtiyaçlar n yan tlamada sorunlar n oldu unu gözler önüne sermektedir (Brittain, 1984). Sosyal bilimlerde bilgi fen bilimlerinde oldu u kadar yans z ve evrensel de ildir. Sosyal bilimlerde üretilen bilgi içinde yaflanan bölgeden, kiflisel ve toplumsal koflullardan, politik ve kültürel sistemden etkilenmektedir. Bu alanda de iflmez ve kesin sonuçlar elde etmenin zorlu u, üretilen bilginin öncelikle üretildi i bölge için geçerli ve önemli olmas, fen bilimlerinde oldu u gibi evrensel genellemeler yapmay zorlaflt rmaktad r (Uçak, 2005). Sosyal bilimlerde bilgi üretimi ve tüketimi büyük ölçüde ulusal düzeyde gerçekleflmektedir. Bunu bir örnekle aç klama gere i duyan Hicks (2004), Amerikal ve Avrupal jeologlar n zlanda daki volkanlarla; genetikçilerin zlandal lar n genetik yap s yla ilgili oldu unu ancak bir Hollandal kamu yöneticisinin 225

Sosyal Bilimler Tezlerinin At f Özellikleri yabanc ülkelerin kamu yönetimi konusunda uzmanl n n olamamas n örnek vermektedir. Bu özellikler bilimsel iletiflime de yans makta, kullan lan yay n türlerini etkilemekte ve alanlar aras bilgi üretim ve kullan m farkl l n yaratmaktad r. Nitekim yap lan araflt rmalar sosyal bilimler alan nda çal flan araflt rmac lar n öncelikle ulusal ve kendi dillerindeki yay nlara at f yapt n göstermektedir (Skelton, 1973; Slatter, 1988; Hicks, 1999). Bu durum özellikle sosyoloji, hukuk, kamu yönetimi, halk bilimi gibi alanlarda daha da belirgin olmaktad r. Fen ve sosyal bilimleri karfl laflt ran araflt rmalar, sosyal bilimcilerin fen bilimcilere oranla daha az yabanc yay n kulland n ve bu yay nlara daha az yaz gönderdi ini göstermektedir (Brittain, 1984; Yitzhaki, 1998). Gereksinim duyulan bilginin niteli i, alanlar aras nda kaynak tercihi ve kullan m üzerinde belirleyici olmaktad r. Güncellik kayg s süreli yay nlar n kullan m n art r rken, bu kayg n n yaflanmad alanlarda monograflar önemli bilgi kayna haline getirmektedir. Evrensel ve güncel bilgi ihtiyac fen bilimlerinde süreli yay nlar birinci derecede önemli bilimsel iletiflim arac olarak ön plana ç kar rken, sosyal bilimler alan nda zaman bask s n n az olmas ve kümülatif araflt rma ihtiyac kitaplar n yo un kullan m na neden olmaktad r. Sosyal bilimler alan nda güncel bilgi gereksinimi fen bilimlerinde oldu u kadar yo un de ildir. Bu alanda güncel bilginin yan s ra geriye dönük ve arfliv bilgisinin de de erli oldu u bilinmektedir. Bu konuda yap lan araflt rmalar sosyal bilimler ve fen bilimleri aras nda özellikle kitap ve süreli yay n tercihleri aras ndaki farklar ortaya koymaktad r (Cronin, Synder ve Atkins, 1997; Lindholm-Romantschuk ve Warner, 1996; Uçak, 1997; Kyvik, 2003). Sosyal bilimler alan nda dergi kullan m nda zamanla bir art fl gözlense de kitaplar n yo un kullan m n n büyük ölçüde de iflti i söylenemez. Nitekim farkl y llarda yap lan araflt rma sonuçlar bu durumu do rular niteliktedir. 1971 y l nda yap lan bir araflt rma sonucuna göre kitaplara yap lan at flar kimyada %5 ve fizikte %8 civar nda iken bu oran sosyal bilimlerde %31 ile %62 aras nda de iflmektedir (Broadus, 1971). Araflt rma bulgular zaman içinde bu verilerin çok fazla de iflmedi ini göstermektedir. Nitekim Hollanda da yap lan bir baflka araflt rmada sosyal bilimcilerin %67 oran nda kitaba, %7 oran nda kitap içi bölümlere ve %26 oran nda dergilere at f yapt klar sonucuna ulafl lm flt r (Nederhof, 2006). Özellikle insan bilimleri alan nda kitap kullan m oran n n daha da fazla oldu u bilinmektedir. Huang ve Chang n (2008) Hong Kong Üniversitesinde yap lan bir araflt rmaya dayal olarak belirtti ine göre 21 farkl disiplinde at f yap lan kaynaklar aras nda büyük fark vard r. Dergi kullan m fizikte %99 a ç karken bu oran müzikte %11 dir. Ayn rapora göre fen bilimlerinin tüm bölümlerinde dergi kullan m ilk s rada önemli olurken, kitap ve kitap içi bölümlere at f oran sosyal bilimler alan nda fazla bulunmufltur. Ancak sosyal bilimler içinde yer alan tüm disiplinlerde kaynak kullan m özellikleri ayn de ildir. Psikoloji, ekonomi ve iflletme gibi güncel bilginin daha önemli oldu u alanlarda dergi kullan m fen bilimlerine k yasla daha az olmakla birlikte, di er sosyal 226

Nazan ÖZENÇ UÇAK - Umut AL bilimler alan ndaki disiplinlere göre daha fazlad r. At f dizinleri temel al narak yap lan bir araflt rmaya göre dergilere yap lan at flar tarihte %35, sosyolojide %40 iken ekonomide bu oran %49, iflletmede %56 ve psikolojide %64 e ç kmaktad r. Ancak bu sonuçlar fen bilimleri alan nda dergi kullan m oranlar yla karfl laflt r ld nda düflük düzeyde kalmaktad r. Nitekim ayn araflt rmaya göre dergi kullan m oran fizikte %85, kimyada %84 olarak saptanm flt r (Glänzel ve Schoepflin, 1999). Felsefe alan nda yap lan bir araflt rmada ise monograflara %70, kitap içi bölümlere %15 oran nda at f yap ld saptan rken, bu oran dergiler için %13 olarak bulunmufltur (Cullars, 1998). Bilimsel iletiflimin önemli unsurlar olan dergiler giderek daha çok elektronik ortamda haz rlan p eriflime aç lmaktad r. Bu yay nlar n kullan m üzerine yap lan genifl çapl bir araflt rma sosyal bilimcilerin sadece %8 inin elektronik yay n hizmetlerinden haberdar oldu unu ve elektronik dergileri kulland n, %41 inin kendi abone oldu u bas l dergileri, %24 ünün ise kütüphanenin abone oldu u bas l dergileri kulland n ortaya koymaktad r (Tenopir ve King, 2002). Bu oran n daha sonraki y llarda giderek art fl gösterdi i görülse de, bas l dergi kullanma al flkanl n n büyük ölçüde de iflmedi i anlafl lmaktad r. Kaliforniya Üniversitesinde yap lan bir araflt rmaya göre sosyal bilimlerde elektronik dergilerin bas l dergilere göre kullan m oran yirmide birdir (Robb ve Janes, 2003). Daha sonra yap lan bir baflka araflt rmada bu oran onda bir olarak bulunmufltur (Schottlaender ve di erleri, 2004). Sosyal bilimler içinde yer alan disiplinlerin elektronik kaynak kullan m oranlar birbirinden farkl olabilmektedir. Ekonomi alan nda elektronik yay nlar di er disiplinlere göre daha fazla kullan lmaktad r. Yap lan araflt rmalar elektronik kaynaklar n en az kullan ld alan n insan bilimleri alan oldu unu ortaya koymaktad r (Besimo lu, 2007; Tommney ve Burton, 1998; Bar-Ilan, Peritz ve Wolman, 2001). Sosyal bilimler alan nda kuramsal geliflme fen bilimlerine göre daha yavafl olmakta, bunun sonucu olarak yay n eskimesi de daha yavafl gerçekleflmektedir. Sosyal bilimler alan nda kullan lan kaynaklar n yafl de erlendirildi inde, on ile onbefl y l önce bas lm fl kaynaklar n yo un at f ald görülmektedir (Lindholm-Romantschuk ve Warner, 1996). Ancak güncel ve geriye dönük bilgi arama davran fl, sosyal bilimler içinde farkl alanlar aras nda de ifliklik göstermektedir. Örne in, psikoloji ve ekonomi ile sosyoloji ve tarih bilgi gereksinimi aç s ndan ayn özellikleri tafl mamaktad r. Psikoloji, ekonomi, iflletme gibi disiplinlerde daha çok güncel bilgiye gereksinim duyulurken, tarih ve sosyoloji disiplinlerinde eski tarihli kaynaklar önemli olabilmektedir (Slater, 1988). Alan özelliklerinin etkili oldu u bir baflka konu da yay nlar n yazar say s d r. Tek veya çok yazarl yay n yapma bireysel veya ekip çal flmalar n n varl ile yak ndan ilgilidir. Fen bilimlerinde oldu u gibi alan n ekip çal flmas na yatk n olmas bu alanda çok yazarl bilgi üretimini art r rken, sosyal ve insan bilimleri alanlar nda bireysel çal flma al flkanl tek yazarl yay n say s n n fazla olmas na neden olmaktad r. Bir araflt rmaya göre sosyal bilimler alan nda çok yazarl yay n oran %14 dür. Bu oran dil ve edebiyat çal flmalar nda %3 e kadar düflmektedir (Rubio, 1992). 227

Sosyal Bilimler Tezlerinin At f Özellikleri Yöntem Bu araflt rma fen, sosyal, teknik ve insan bilimlerini içine alan bir araflt rma projesinin sosyal bilimlerle ilgili bulgular n yans tmaktad r. Bu araflt rmada yüksek lisans ve doktora tezlerinde yap lan at flar incelenerek, at f özelliklerinin saptanmas na çal fl lm flt r. Tezlerde yer alan at flar n disiplinlere göre farkl l k gösterip göstermedi ine, zaman içinde at f yap lan kaynaklar n ne ölçüde de ifliklik gösterdi ine, at flarda yer alan kaynaklar n yafllanma h z n n ne oldu una, yüksek lisans ve doktora tezleri aras nda at f özellikleri aç s ndan fark olup olmad na bak lm flt r. Araflt rma sorular n yan tlamak için Hacettepe Üniversitesinde 1968-2007 y llar aras nda sosyoloji, psikoloji, tarih, ekonomi, felsefe ve ngiliz dili ve edebiyat alanlar nda yap lan tezler aras ndan belirlenen örnekleme oran na (%11) göre tezler seçilmifltir. Tezlerin seçiminde y llara ve derecelere göre tabakalama yap larak 87 yüksek lisans ve 41 doktora tezi olmak üzere toplam 128 tez belirlenmifltir (bkz Tablo 1). Öncelikle bu tezlerin bibliyometrik özellikleri (y l, sayfa say s, at f say s gibi özellikleri); daha sonra da tezlerde at f yap lan kaynaklar n yay n türü, yay m ortam, dili, at f yap lan yay n n kaç yazarl oldu u gibi özellikleri incelenmifltir. Tüm bu verilerin kayd için bir veri taban tasarlanarak tezlere ve at flara ait veriler bu veri taban na kaydedilmifltir. Tablo 1. Disiplinlere göre seçilen tez say lar Disiplin 1968-1977 1978-1987 1988-1997 1998-2007 Toplam Psikoloji 1 4 5 9 19 Sosyoloji 2 3 10 13 28 Tarih 1 6 13 25 45 Ekonomi 0 1 2 0 3 Felsefe 1 1 3 5 10 İngiliz dili ve edebiyatı 3 3 10 7 23 Toplam 8 18 43 59 128 Araflt rmam z kapsam nda sosyal bilimlere ait 128 tezdeki 15.970 at f disiplinlere ve dönemlere göre analiz edilmifltir. Literatür eskimesine yönelik gerçeklefltirilen analizler öncesinde, baz tezlerdeki kimi at flarda tarih bilgisi olmad saptanm flt r. Literatür eskimesi hesaplan rken tarih bilgisi olmayan at flar (598 at f) de erlendirme d fl b rak lm flt r. At f analizinden elde edilen verilerin de erlendirilmesinde Microsoft Excel ve Statistical Package for the Social Sciences (SPSS) programlar ndan yararlan lm flt r. 228

Nazan ÖZENÇ UÇAK - Umut AL Bulgular Hacettepe Üniversitesinde seçilen alt alanda (psikoloji, sosyoloji, tarih, ekonomi, felsefe, ngiliz dili ve edebiyat ) 1968-2007 y llar aras nda toplam 1140 tez yap lm flt r. Araflt rmam z kapsam nda örnekleme yoluyla bu tezlerin 128 i incelenmifltir. Söz konusu tezlerin 87 si (%68) yüksek lisans, 41 i (%32) doktora tezidir. Yüksek lisans tezlerinde ortalama sayfa say s 130 iken doktora tezlerinde bu rakam tam iki katl k art fl göstermektedir (ortalama sayfa say s 260). En uzun tez 592 sayfal k doktora tezi, en k sa tez ise 17 sayfal k yüksek lisans tezidir. Tezlerde at f yap lan kaynak say s toplam 15.970 ortalamas ise 125 tir (SS=101, min.=11, maks.=686). Doktora tezlerindeki ortalama at f say s (96) yüksek lisans tezlerindekinden (47) iki kat daha fazlad r (bkz Tablo 2). Tezlerin sayfa say s artt kça yap lan at f say s n n da ço ald görülmektedir (Pearson s r = 0,660, p < 0,01). Tablo 2. Sosyal bilimler tezlerinin sayfa ve at f say lar Tez sayısı Sayfa sayısı Atıf sayısı Yüksek lisans Doktora Yüksek lisans Doktora Disiplinler Y.L. Dr. N X SS N X SS N X SS N X SS Psikoloji 15 4 1599 107 43 777 194 47 1200 80 46 546 137 50 Sosyoloji 18 10 3093 172 63 2825 283 77 1788 99 82 1923 192 105 Tarih 30 15 4188 140 58 4978 332 138 3764 125 54 4326 288 139 Ekonomi 2 1 207 104 23 171 171-83 42 5 112 112 - Felsefe 7 3 690 99 34 620 207 93 372 53 26 382 127 90 İDE 15 8 1518 101 64 1273 159 58 709 47 29 765 96 56 Toplam 87 41 11.295 130 61 10.644 260 119 7916 91 62 8054 196 129 Sosyal bilimler tezleri içinde yararlan lan kaynak say s n n en fazla oldu u disiplin tarihtir. Ekonomi ile ngiliz dili ve edebiyat ndaki tezler nispeten daha az kaynaktan yararlan larak tamamlanm flt r. Di er sosyal bilimler disiplinleri ile karfl laflt r ld nda doktora tezlerindeki at flar n yüksek lisans tezlerindeki at flara oran en düflük olan disiplin psikolojidir. Bir baflka ifadeyle psikoloji doktora ve yüksek lisans tezlerindeki at f say lar n n birbirine en yak n oldu u disiplindir. Ortalama at f say lar n n daha düflük oldu u disiplinlerde (felsefe ve ekonomi) doktora tezlerinde yararlan lan kaynak say s yüksek lisans tezlerinde yararlan lan kaynak say s ndan yaklafl k 2,5 kat daha fazlad r (bkz fiekil 1). 229

Sosyal Bilimler Tezlerinin At f Özellikleri 300 250 288 yüksek lisans doktora 200 192 150 100 80 137 99 125 112 127 96 50 42 53 47 0 Psikoloji Sosyoloji Tarih Ekonomi Felsefe İngiliz Dili ve Edebiyatı fiekil 1. Sosyal bilimler tezlerindeki ortalama at f say lar At f Yap lan Yay n Türleri Sosyal bilim tezlerinde at flar n ço unlu u kitaplardan oluflmaktad r. Kitaplara yap lan at flar dergilere yap lan at flardan yaklafl k üç kat daha fazlad r. En fazla kitaplara at f yapan disiplinler felsefe (%93), ngiliz dili ve edebiyat (%87,2) ve sosyolojidir (%70,7). Bu oran tarihte %67,2 ye, ekonomide %54,9 a ve psikolojide %26,2 ye düflmektedir. Güncel bilginin takibinin önemli oldu u alanlarda dergi kullan m oran artmaktad r. Genel olarak sosyal bilimlerde dergilere at f dörtde bir oran ndad r. Ancak disiplinler baz nda bak ld nda psikoloji di er disiplinlerden ayr lmaktad r. Dergi kullan m oran felsefede %6,2, ngiliz dili ve edebiyat nda %10,2, ekonomide %19, sosyolojide %19,2 ve tarihte %19,6 iken bu oran psikolojide %66,6 d r. Genel olarak bak ld nda psikoloji dergi yo un kullan m ile sosyal bilim disiplinleri aras nda çok farkl bir konuma sahiptir. Literatürde psikoloji alan nda yay n kullan m özelliklerinin sosyal bilimlerin genel özelliklerinden ayr ld n vurgulayan çok say da araflt rma sonucu vard r. Bu çal flmalarda psikolojideki yo un dergi kullan m na dikkat çekilmekte, araflt rma sonuçlar na göre dergilere yap lan at flar n oran %62 ile %79 aras nda de iflim göstermektedir (Schaffer 2004; Shontz 1992; Wehmeyer ve Wehmeyer 1999). Sosyal bilimler alan nda kitap ve dergi d fl nda kullan lan di er yay nlar da çal flma kapsam nda incelenmifltir. Sosyal bilimler içinde yer alan alt disiplinde kitap ve dergi d fl nda at f yap lan kaynaklar n oran n n genelde düflük düzeyde oldu u söylenebilir. Bu kaynaklar n kullan m nda disiplinler aras nda az da olsa farkl l k vard r. Tezler en fazla %3,3 oran ile psikoloji alan nda, bildiriler en fazla %4,8 oran ile sosyoloji alan nda kullan l rken, di er alanlarda bu oran daha düflük düzeydedir. Özellikle ekonomide yay mlanmam fl raporlara, tarihte ise arfliv belgelerine yap lan at flar n say s fazlad r. 230

Nazan ÖZENÇ UÇAK - Umut AL Genel olarak bak ld nda elektronik kaynaklar n en az at f yap lan yay n türü oldu u görülmektedir. Karfl laflt rmal olarak bak ld nda düflük oranda olmakla birlikte elektronik yay nlardan ngiliz dili ve edebiyat di er disiplinlere göre daha fazla yararlanmaktad r (bkz Tablo 3). Tablo 3. Sosyal bilimler tezlerinde at f yap lan yay n türleri Yayın Psikoloji Sosyoloji Tarih Ekonomi Felsefe İDE Toplam Türü N % N % N % N % N % N % N % Kitap 457 26,2 2624 70,7 5433 67,2 107 54,9 701 93,0 1285 87,2 10.607 66,4 Dergi 1162 66,6 713 19,2 1583 19,6 37 19,0 47 6,2 151 10,2 3693 23,1 Tez 58 3,3 49 1,3 81 1,0 1 0,5 6 0,8 5 0,3 200 1,3 E-yayın - - 55 1,5 42 0,5 - - - - 32 2,2 129 0,8 Bildiri 53 3,0 179 4,8 230 2,8 8 4,1 - - 1 0,1 471 2,9 Diğer 16 0,9 91 2,5 721 8,9 42 21,5 - - - - 870 5,4 Toplam 1746 100,0 3711 100,0 8090 100,0 195 100,0 754 100,0 1474 100,0 15.970 99,9 Not: Yuvarlama hatasından dolayı toplam yüzdesi %100 den farklıdır. Literatür Eskimesi Her disiplinde yay nlar n eskime oran ayn de ildir. Güncel bilgi ihtiyac n n fazla oldu u disiplinlerde yay nlar daha h zl yafllan rken, geriye dönük bilgi kullan m ihtiyac n n fazla oldu u disiplinlerde yafllanma daha yavafl olmaktad r. Araflt rmam zda tezlerde yap lan at flar n yar yaflam n n 1 yan s ra %60, %70, %80 ve %90 eskime oranlar da hesaplanm flt r. Bu tür araflt rma sonuçlar bilgi merkezlerinin koleksiyon gelifltirirken ve ay klarken disiplinlerin literatür eskime oranlar na göre hareket edilmesine katk s aç s ndan önemlidir. Disiplinlerin eskime oranlar dikkate al narak haz rlanan bir koleksiyon politikas kullan c tatminini art racakt r. Tezlerde at f yap lan kaynaklar n yar yaflam n bulmak için at f yap lan tüm kaynaklar n yay n y llar, at flar n yap ld tezlerin yay n y l ndan ç kar lm fl ve at f yap lan kaynaklar n ortancas bulunmufltur. Söz konusu ifllem her disiplin için ayr ayr yap lm flt r. Buna göre genel olarak sosyal bilimler alan ndaki tüm tezlerde at f yap lan kaynaklar n yar yaflam 14 y ld r. Bu duruma göre çal flmam z kapsam ndaki alt disiplindeki at f yap lan yay nlar n yar s son 14 y lda yay mlanm flt r. Literatür eskimesinin bu denli yüksek ç kmas nda söz konusu alt disiplin içinde tarih tezlerinde at f say s n n yüksek olmas n n ve bu at flar n büyük ölçüde eski tarihli kaynaklara dayanmas n n önemli rolü bulunmaktad r. Literatür eskimesinin en yavafl gerçekleflti i disiplin tarihtir. Tarih disiplinindeki tezlerdeki at flar n yar s 21 yafl ve üzerindedir. Ekonomi ve psikolojide eskime sosyoloji, felsefe ve ngiliz dili ve edebiyat na göre daha h zl gerçekleflmektedir. Yar * Yar Yaflam kavram at f ya da istek yap lan kaynaklar n ortanca yafl olarak tan mlanmaktad r (Line 1970) 231

Sosyal Bilimler Tezlerinin At f Özellikleri yaflam ekonomide yedi, psikolojide dokuz, sosyoloji ve felsefede on y ld r. ngiliz dili ve edebiyat ise tarihten sonra eskimenin en yavafl gerçekleflti i disiplindir (bkz Tablo 4). Ekonomideki at flar n %90 son 15 y ldaki yay nlardan gelirken, bu oran psikoloji için 23 y l, felsefe için 32 y l, ngiliz dili ve edebiyat için 33 y l, sosyoloji için 35 y l, tarih için ise 84 y l olarak saptanm flt r. Bu bulgu özellikle tarih disiplini baflta olmak üzere sosyal bilimler alt ndaki disiplinlere yönelik koleksiyon olufltururken eski kaynaklar n da koleksiyon için önemli oldu unu hat rlamam z gere ini ortaya koymaktad r. Tablo 4. Eskime oranlar Disiplinler %50 %60 %70 %80 %90 Psikoloji 9 11 13 17 23 Sosyoloji 10 13 18 24 35 Tarih 21 28 39 59 84 Ekonomi 7 8 10 13 15 Felsefe 10 13 17 23 32 İngiliz dili ve edebiyatı 12 15 19 24 33 Tümü için 14 18 25 35 62 Yay n türleri baz nda de erlendirme yap ld nda, genel olarak sosyal bilimlerde kitaplar ve dergilere yap lan at flar için yar yaflam 14 er y l olarak saptanm flt r. Ancak disiplinler aras ndaki baz farkl l klar dikkat çekicidir. Örne in tarihteki tezlerde dergilere yap lan at flar için yar yaflam 39 y ld r. Oysa ayn disiplinde kitaplara yap lan at flara iliflkin yar yaflam 17 y l olarak saptanm flt r. Di er befl disiplinde kitaplara iliflkin elde edilen yar yaflam y l dergilerden daha yüksektir. Sosyoloji, psikoloji, ngiliz dili ve edebiyat ile felsefe yafllanma aç s ndan birbirlerine yak n özellikler gösterirken, ekonomi sosyal bilimlere ait disiplinler aras nda en h zl literatür eskimesine sahip disiplin olarak karfl m za ç kmaktad r. Ekonomi tezlerinde at f yap lan kitaplar n yar yaflam sekiz y l, dergilerin ise alt y ld r (bkz Tablo 5). Tablo 5. Yay n türlerine göre yar yaflam ve disiplinlere göre da l m Disiplinler Kitap Dergi Tez E-yayın Bildiri Diğer Tüm yayınlar Psikoloji 11 9 6-6 4 9 Sosyoloji 11 10 8 1 6 4 10 Tarih 17 39 9 2 16 125 21 Ekonomi 8 6 5-9 4 7 Felsefe 10 8 12 - - - 10 İDE 12 9 3 0 6-12 Tümü için 14 14 8 1 9 65 14 232

Nazan ÖZENÇ UÇAK - Umut AL At f Yap lan Yay nlar n Dillere Göre De erlendirilmesi Hangi disiplinde yerel kaynaklar n veya yabanc literatürün daha çok tercih edildi inin saptanmas, bu disiplinlerde yerel ve yabanc literatür kullan m n n ölçülmesi ve koleksiyon oluflturma çal flmalar aç s ndan önemlidir. Bilimsel iletiflimde ngilizce a rl kl olarak kullan lmaktad r. Ancak sosyal bilimlerin yerel çal flma özelli i nedeniyle bu alanda ana dil kullan m n n yayg n oldu u bilinmektedir. Çal flmam zda sosyal bilimler tezlerindeki at flar n %64,5 ini Türkçe kaynaklar n oluflturdu u görülmektedir. ngilizce yay nlara yap lan at flar n oran ise %30,5 tir (bkz fiekil 2). Araflt rmam zda yay n dilli olarak Türkçe ve ngilizce seçenekleri d fl nda at f yap lan kaynaklar n dilleri di er bafll alt nda toplanm flt r. Elde etti imiz bulgular s n rl say da da olsa Almanca, Frans zca, Arapça, Latince ve Rusça kaynaklara at f yap ld n göstermektedir. diğer %5,0 İngilizce %30,5 Türkçe %64,5 fiekil 2. Sosyal bilimler tezlerinde at f yap lan kaynaklar n dillere göre da l m Disiplinler aras nda Türkçe kaynak kullan m n n en yo un oldu u alanlar s ras yla tarih, sosyoloji ve ekonomidir. Do as gere i ngiliz dili ve edebiyat nda kullan lan kaynaklar n tamam na yak n n n dili ngilizcedir. ngilizce kaynak kullan m n n bask n oldu u di er bir disiplin ise psikolojidir. Psikolojide at f yap lan kaynaklar n %86 s n n dili ngilizcedir. Felsefe ise Türkçe ve ngilizce d fl ndaki kaynaklardan en fazla yararlanan disiplin olarak dikkati çekmektedir. Felsefe tezlerinde at f yap lan kaynaklar n %22 si ngilizce ya da Türkçe d fl ndaki bir dile aittir. Söz konusu diller aras nda Frans zca, Almanca ve Latince yer almaktad r. Bu durum felsefeye yönelik koleksiyon gelifltirirken dil yelpazesinin genifl tutulmas gerekti ini gözler önüne sermektedir. 233

Sosyal Bilimler Tezlerinin At f Özellikleri Tablo 6. At f yap lan kaynaklar n dile göre da l m Tek yazarlı Çok yazarlı Diğer Toplam Disiplinler N % N % N % N % Psikoloji 713 40,8 1021 58,5 12 0,7 1746 100,0 Sosyoloji 3265 88,0 258 7,0 188 5,1 3711 100,1 Tarih 6675 82,5 226 2,8 1189 14,7 8090 100,0 Ekonomi 122 62,6 19 9,7 54 27,7 195 100,0 Felsefe 730 96,8 18 2,4 6 0,8 754 100,0 İngiliz dili ve edebiyatı 1356 92,0 97 6,6 21 1,4 1474 100,0 Toplam 12.861 80,5 1639 10,3 1470 9,2 15.970 100,0 Not: Yuvarlama hatasından dolayı toplam yüzdeleri %100 den farklıdır. At f Yap lan Yay nlar n Yazar Say s Aç s ndan De erlendirilmesi Disiplinlerin bireysel veya ekip çal flmas na yatk nl, disiplinleraras çal flma al flkanl n olup olmamas yay nlar n tek veya çok yazarl olmas üzerinde belirleyici olmaktad r. Genel olarak bak ld nda sosyal bilimler tezlerinde at f yap lan kaynaklar n ço unlu u tek yazarl yay nlardan oluflmaktad r. At flar n onda biri ise çok yazarl kaynaklara yap lm flt r. Çal flmam zda yazar bilgisi olmayan ya da tüzel kurulufllar n üretti i yay nlar di er bafll alt nda toplanm flt r ve bu tür yay nlar n toplam içindeki oran %9 dur (bkz fiekil 3). çok yazarlı %10 diğer %9 tek yazarlı %81 At f yap lan kaynaklar incelendi inde sosyal bilimler içerisinde psikoloji d fl nda tek yazarl l n bask n oldu u ortaya ç kmaktad r. Psikoloji tezlerindeki at flar n yar dan fazlas (%58,5) çok yazarl kaynaklara yap lm flt r (bkz Tablo 7). Psikoloji d fl ndaki di er disiplinlerde tek yazarl kaynaklara daha fazla at f yap ld görülmektedir. Özellikle psikolojide grup çal flmalar ve projelerin di er sosyal bilim disiplinlerine göre daha fazla olmas bu sonucun ortaya ç kmas n n temel nedenidir. Ayr ca klinik psikoloji gibi psikolojinin baz alt dallar nda disiplinleraras çal flmalar yo un bir biçimde 234 fiekil 3. Sosyal bilimler tezlerinde at f yap lan kaynaklar n yazar durumlar

Nazan ÖZENÇ UÇAK - Umut AL gerçeklefltirilmektedir. Bu da farkl alanlardan araflt rmac larla ortak çal fl lma gereksinimini ortaya ç karmaktad r. Felsefe tezlerinde at flar n %96,8 inin ve tarih tezlerinde at flar n %82,5 inin tek yazarl çal flmalara yap ld görülmektedir. Bu durum felsefe ve tarihte bireysel olarak yap lan çal flmalar n bir sonucudur. Öte yandan tarih ve ekonomide yazar bulunmayan ya da tüzel kurulufllar n sorumlulu unda yay mlanm fl olan çal flmalar n varl dikkati çekmektedir (bkz Tablo 7). Tablo 7. Tezlerde at f yap lan kaynaklar n yazar durumlar Tek yazarlı Çok yazarlı Diğer Toplam Disiplinler N % N % N % N % Psikoloji 713 40,8 1021 58,5 12 0,7 1746 100,0 Sosyoloji 3265 88,0 258 7,0 188 5,1 3711 100,1 Tarih 6675 82,5 226 2,8 1189 14,7 8090 100,0 Ekonomi 122 62,6 19 9,7 54 27,7 195 100,0 Felsefe 730 96,8 18 2,4 6 0,8 754 100,0 İngiliz dili ve edebiyatı 1356 92,0 97 6,6 21 1,4 1474 100,0 Toplam 12.861 80,5 1639 10,3 1470 9,2 15.970 100,0 Not: Yuvarlama hatasından dolayı toplam yüzdeleri %100 den farklıdır. At flar n Dönemlere Göre Da l m Çal flmam zda tezlerdeki at f yönelimlerinin zaman içinde dönemlere göre farkl olup olmad araflt r lm flt r. Yap lan incelemelerde onar y ll k zaman aral klar kullan lm flt r. Genel olarak dönemler itibariyle tezlerde at f yap lan yay n türleri incelendi inde, dönemler aras nda çok fazla bir farkl l k olmad gözlenmektedir. Bütün dönemlerde kitaplara yap lan at flar n dergilere yap lan at flardan fazla oldu u görülmüfltür (bkz Tablo 8). Son dönem itibariyle dergilere yap lan at flarda art fl oldu u saptanm flsa da kitap kullan m n önceli i devam etmektedir. Tablo 8. Dönemlere göre sosyal bilimler tezlerinde at f yap lan yay n türleri Yayın 1968-1977 1978-1987 1988-1997 1998-2007 Toplam türü N % N % N % N % N % Kitap 185 81,1 1243 68,4 3331 69,7 5848 64,0 10.607 66,4 Dergi 41 18,0 370 20,4 883 18,5 2399 26,2 3693 23,1 Tez - - 22 1,2 36 0,8 142 1,6 200 1,3 E-yayın - - - - - - 129 1,4 129 0,8 Bildiri 1 0,4 47 2,6 169 3,5 254 2,8 471 2,9 Diğer 1 0,4 136 7,5 363 7,6 370 4,0 870 5,4 Toplam 228 99,9 1818 100,1 4782 100,1 9142 100,0 15.970 99,9 Not: Yuvarlama hatasından dolayı toplam yüzdesi %100 den farklıdır. 235

Sosyal Bilimler Tezlerinin At f Özellikleri Kullan lan kaynaklar n dilleri dönemlere göre karfl laflt r ld nda, k smen de olsa Türkçe kaynak kullan m nda bir art fl oldu u, buna karfl l k ngilizce kaynak kullan m nda bir miktar azalma oldu u görülmektedir. Sosyal bilimler alan nda Türkçe kaynak say s nda zamanla görülen art fl n bu sonuçlar üzerinde etkisi olabilece i düflünülebilir. Sosyal bilimlerde 1968-1977 y llar aras nda haz rlanan tezlerde at flar n %33 ü Türkçe kaynaklara yap l rken bu oran son dönemlerde %60 lar n üzerine ç km flt r (bkz fiekil 4). Türkçe literatür gelifltikçe Türkçe kaynaklara yap lan at flar n say s da art fl gösterecektir. Ancak ngilizcenin bilim dili olarak yayg n kullan ma sahip olmas ndan dolay birçok disiplinde ngilizce kaynaklara gereksinim duyulaca aç kt r. 80 70 67 64 67 64 60 50 % 40 30 33 34 28 30 Türkçe İngilizce 20 10 0 1968-1977 1978-1987 1988-1997 1998-2007 fiekil 4. Dönemler itibariyle at f yap lan kaynaklar n dile göre da l m Genel olarak bakt m zda tüm alanlarda disiplinleraras çal flmalar n zamanla önem kazand ve bunun sonucu olarak ortak çal flmalar n artt görülmektedir. Çal flmam zda at f yap lan kaynaklar n tek veya çok yazarl olmas n n zaman içinde ne ölçüde de ifliklik gösterdi i araflt r lm flt r. Onar y ll k dönemler halinde 40 y ll k zaman 90 80 85 80 83 79 70 60 % 50 40 tek yazarlı çok yazarlı diğer 30 20 10 0 13 12 10 10 10 9 7 2 1968-1977 1978-1987 1988-1997 1998-2007 fiekil 5. Dönemler itibariyle tezlerde at f yap lan kaynaklar n yazar durumlar 236

Nazan ÖZENÇ UÇAK - Umut AL dilimi içinde incelenen at flarda tek yazarl kaynaklar n a rl kl oldu u ve dönemler itibariyle bu durumun önemli bir de ifliklik göstermedi i anlafl lmaktad r. Tek yazarl kaynaklara at f oran %85 ile %79 aras nda de iflirken, araflt rma kapsam nda yer alan alt disiplinde yap lan tezlerde, psikoloji d fl nda çok yazarl yay nlara yap lan at f oran n n düflük düzeyde oldu u anlafl lmaktad r. Bu durum inceledi imiz alanlarda ortak çal flma al flkanl n n yayg nl k kazanmad n göstermektedir. Sonuç ve Öneriler Sosyal bilimler alan nda bilgi kullan m ve bilimsel iletiflim üzerine yap lan çal flmalar fen ve teknik alanlar na göre geç bafllam fl çal flmalard r. Bu grubun alan ve kaynak kullan m özelliklerinin yeterince araflt r lmam fl olmas bu kullan c lar n uzun y llar fen bilimler kullan c lar gibi de erlendirilmesine neden olmufltur. Bu durum bilgi merkezlerinin bu kullan c lar için koleksiyon oluflturma ve hizmet politikalar nda sa l kl verilere dayanmadan karar almalar na ve sonuçta kullan c memnuninetsizli ine neden olabilmektedir. Bir alan n bilgi iletiflim özelliklerini anlama ve de erlendirmede bibliyometrik araflt rmalar ve at f analizleri s kl kla baflvurulan yöntemlerdir. Bu çal flmada Hacettepe Üniversitesinde 1968-2007 y llar aras nda psikoloji, sosyoloji, tarih, ekonomi, felsefe ve ngiliz dili edebiyat bölümlerinde haz rlanan yüksek lisans ve doktora tezlerinin at f analizleri yap lm flt r. Çal flmada at f say lar ve at flarda kullan lan kaynak türlerinin yan s ra; kullan lan kaynaklar n yay n dilleri, yazar say lar ve eskime oranlar incelenmifltir. Ayr ca bu özelliklerin zaman içinde ne ölçüde de ifliklik gösterdi ini saptayabilmek için 40 y ll k süreç onar y ll k dilimlere ayr larak 15.970 at f incelenmifltir. Araflt rmada sosyal bilimlerde bilimsel iletiflim profilini genel olarak çizebilmenin yan s ra sosyal bilimler içinde yer alan bu alt disiplinin bilimsel iletiflim aç s ndan farkl l klar n n ve benzerliklerinin de ortaya konulmas na çal fl lm flt r. Elde edilen bulgulara göre var lan sonuçlar flu flekilde s ralanabilir: Genelde sosyal bilimler için kitap bilimsel iletiflimde en önemli kaynakt r. Kitab ikinci s rada dergiler izlemektedir. Kitap ve dergi d fl nda kaynak kullan m oran çok düflüktür. Sosyal bilimler içinde yer alan tüm disiplinlerde elektronik kaynaklar n yeterince kullan lmad ; kaynak kullan m özelliklerinin zaman içinde önemli bir de ifliklik göstermedi i anlafl lmaktad r. Yay n dili genelde Türkçedir ve zaman içinde azalma göstermemektedir. Genel olarak at f yap lan kaynaklar n yar yaflam süresi 14 y ld r. Tek yazarl kaynak kullan m oran çok yazarl kaynak kullan m na göre çok fazlad r. Dönemler aras nda bu özellik de ifliklik göstermemektedir. 237

Sosyal Bilimler Tezlerinin At f Özellikleri Sosyal bilimler alan nda yer almalar na ra men disiplinler aras nda bilgi kullan m özellikleri aç s ndan farkl l klar vard r. Evrensel ve güncel bilgi kullanma özelli ine sahip disiplinler di erlerine göre daha fazla dergi kullanmakta ve bu alanlarda literatür eskime oran daha h zl olmaktad r. Özellikle psikoloji alan kaynak tercihinde yay n türü, dili, yazar say s gibi özellikleriyle di er alanlardan ayr lmaktad r. Araflt rma sonucunda getirilebilecek baz öneriler ise flu flekilde s ralanabilir: Bilimsel iletiflimde zamana ve disipline göre farkl l klar n ortaya konularak genellenebilmesi için bu konuda yap lacak araflt rmalara ihtiyaç vard r. Bu araflt rmalar n farkl kurumlarda yap lmas bu konuda genelleme yap labilmesi aç s ndan önemlidir. Bu çal flmalar n zaman içinde tekrar bilimsel iletiflimde bilgi ortam ve kullan c özelliklerine ba l olarak oluflacak de iflimlerin saptanmas aç s ndan gereklidir. Bu tip çal flmalar sonucu elde edilen bulgulardan bilgi merkezlerinin koleksiyon seçimi ve ay klanmas ile ilgili politikalar oluflturmada yararlan labilir. Koleksiyon politikalar n n haz rlanmas nda alanlar aras ndaki farkl l klara dikkat edilmesi, ayn alan içinde yer almas na ra men farkl disiplinlerin özelliklerinin haz rlanacak seçim ve sa lama politikalar na yans t lmas koleksiyonun kullan m oran n ve kullan c memnuniyetini art racakt r. Kaynakça Bar-Ilan, J. B., Peritz, B. J. ve Wolman, Y. (2001). A survey on the use of electronic databases and electronic journals accessed through the web by the academic staff of Israeli universities. The Journal of Academic Librarianship, 29, 6, 346-361. Besimo lu, C. (2007). Akademisyenlerin elektronik dergi kullan m nda disiplinler aras ndaki farkl l klar. Yay mlanmam fl yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara. Brittain, M. J. (1984). Internationality of the social sciences: implications for information transfer. Journal of the American Society for Information Science, 35, 1, 11-18. Broadus, R. N. (1971). The literature of the social science: a survey of the citation studies. International Social Sciences Journal, 23, 236-243. Cronin, B., Synder, H. ve Atkins, H. (1997). Comparative citation rankings of authors in monographic and journal literature: a study of sociology. Journal of Documentation, 53, 263-273. Cullars, J. M. (1998). Citation characteristics of English language monographs in philosophy. Library and Information Science Research, 20, 41-68. Glänzel, W. ve Schoepflin, U. (1999). A bibliometric study of reference literature in the sciences and social sciences. Information Processing and Management, 35, 31-44. 238

Nazan ÖZENÇ UÇAK - Umut AL Hicks, D. (2004). The four literatures of social sciences. H. F. Moed ve di erleri (yay.haz.), Handbook of Quantitative Science and Technology Research içinde (ss.473-496). 28.02.2008 tarihinde http://www.springerlink.com/content/u72838h3h733220j/fulltext. pdf adresinden eriflildi. Hicks, D. (1999). The difficulty of achieving full coverage of international social science literature and bibliometric consequences. Scientometrics, 44, 193-215. Huang, M. ve Chang, Y. (2008). Characteristics of research output in social sciences and humanities: From a research evaluation perspective. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 59, 11, 1819-1828. Nederhof, A. J. (2006). Bibliometric monitoring of research performance in the social science and the humanities. Scientometrics, 66, 1, 81-100. Kyvik, S. (2003). Changing trends in publishing behaviour among university faculty, 1980-2000. Scientometrics, 58, 35-48. Lindholm-Romantschuk,Y. ve Warner, J. (1996). The role of monographs in scholarly communication: an empirical study of philosophy, sociology and economics. Journal of Documentation, 52, 389-404. Line, M.B. (1970). The half-life of periodical literature: Apparent and real obsolescence. Journal of Documentation, 26, 46-54. Robb, M. ve Janes, M. (2003). Research on the research support needs of social scientists. 69th. IFLA Council and General Conference, Berlin, August 1-9,2003. 27.08.2008 tarihinde http://www.ifla.org/iv/ifla69/papers/083e-robb-janes.pdf adresinden eriflildi. Rubio, A. V. (1992). Scientific production of Spanish Universities in the fields of social sciences and language. Scientometrics, 24, 3-19. Schaffer, T. (2004). Psychology citations revisited: Behavioral research in the age of electronic resources. Journal of Academic Librarianship, 30, 354-360. Schottlaender, B. C., Lawrence, G. S., Johns, C., Le Donne, C. ve Fosbender, L. (2004). Collection Management Strategies in a Digital Environment: A Project of the Collection Management Initiative of the University of California Libraries. 24.08.2008 tarihinde http://www.ucop.edu/cmi/finalreport/ adresinden eriflildi. Shontz, D. (1992). The serial/monograph ratio in psychology: Application at the local level. Behavioral & Social Sciences Librarian, 11, 2, 91-105. Skelton, B. (1973). Scientists and social scientists as information users: A comparison of results of science user studies with the investigation into information requirements of the social sciences. Journal of Librarianship, 5, 2, 138-156. Slater, M. (1988). Social scientists information needs in the 1980s. Journal of Documentation, 44, 3, 226-237. Tenopir, C. ve King, D. W. (2002). Reading behaviour and electronic journals. Learned Publishing, 15, 259-265. 239

Sosyal Bilimler Tezlerinin At f Özellikleri Tommney, H. ve Burton, P. (1998). Electronic journals: a study of usage and attitudes amongs academics. Journal of Information Science, 24, 6, 419-429. Uçak, N. (2005). Sosyal bilimlerde bilginin üretimi, eriflimi ve kullan m. O. Horata (Ed.) Sosyal Bilimlerde Süreli Yay nlar ve Bilgi Teknolojileri Sempozyumu, Bildiriler içinde (ss.92-103). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanl. Uçak, N. (1997). Bilim adamlar n n bilgi arama davran fllar ve bunu etkileyen nedenler. Yay mlanmam fl doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara. Wehmeyer, J. M. ve Wehmeyer, S. (1999). The comparative importance of books: clinical psychology in the health sciences library. Bulletin of the Medical Library Association, 87, 2, 187-191. Yitzhaki, M. (1998). The language preference in sociology, Scientometrics, 41, 1-2, 243-254. 240