MIG-MAG GAZALTI KAYNAKNAĞINDA ARK TÜRLERİ K ayna K K ayna K Teknolojisi Teknolojisi HOŞGELDİNİZ Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 1 /47
ELEKTRİK ARKI NASIL OLUŞUR MIG-MAG gazaltı kaynağında gerekli ısı enerjisi, iş parçası ve ergiyen kaynak teli arasında oluşturulan elektrik arkı tarafından sağlanır. Elektrik arkı iş parçası ve ergiyen kaynak teli arasındaki kızgın gaz ve metal buharları tarafından elektriğin iletimi ile meydana gelir. Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 2 /47
ARK SÜTUNU VE DAMLA OLUŞUMU * Eksi kutuptan (katot) elektronlar büyük bir hızla artı kutba (anot) doğru hareket ederler. Bu hızlı hareketlerinin enerjisi, ısıya dönüşür. * Hızla hareket eden elektronların çarptığı bölge aşırı ısınır ve böylece iş parçası ergir ve kısmen buharlaşır. * Elektronların hızlı hareketleri sonucu atomların dış kabuklarından da elektronların ayrılmasına sebep olurlar. Böylece atomlar pozitif yüklü iyon haline geçerek eksi kutba doğru gider ve bu kutbun ergimesine sebep olur. * Sonuçta elektron ve iyonların elektrik alanı içerisindeki hareketleri ARK SÜTUNU oluşturur. Elektron hareketi Kaynak Teli (+) İş Parçası (-) İon hareketi Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 3 /47
TERS KUTUPLAMA MI? DOĞRU KUTUPLAMA MI? * Gazaltı kaynağında DC akım üreteçlerinde kaynak teli genellikle pozitif kutba bağlı olarak kullanılır. Buna ters kutuplama adı verilir. * Kaynak telinin negatif kutba bağlı olduğu Doğru Kutuplama ise nadiren kullanılır. Çünkü bu kutuplama şeklinde kaynak metalinden iş parçasına zayıf sıvı metal damla geçişi meydana gelir. Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 4 /47
DAMLA GEÇİŞ TÜRLERİ Gazaltı kaynağında kaynak telinden iş parçasına metal damlaları beş farklı türde geçebilir: 1- KISA ARK 2- UZUN ARK 3- SPREY ARK 4- DARBELİ ARK 5- DÖNMELİ ARK Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 5 /47
İNCE LEVHALARI TÜM POZİSYONLARDA KAYNAK YAPMAK MI İSTİYORSUNUZ? ÖNERİLEN ARK TÜRÜ: KISA ARK İNCE KESİTLİ LEVHALARDA KULLANILMASI ÖNERİLİR TÜM POZİSYONLARDA KULLANILIR DÜŞÜK ISI GİRİŞİ GENELLİKLE DÜŞÜK KARBONLU ÇELİKLERDE KULLANIMI ÖNERİLİR SIÇRAMA VARDIR HIZLIDIR Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 6 /47
KAYNAK GERİLİMİ KISA ARK HANGİ ŞARTLARDA MEYDANA GELİR? Kısa ark; En ince çaplı kaynak telleri (0.6 1.2 mm) kullanılarak Düşük kaynak gerilimi ve Düşük kaynak akımı tercih edildiğinde meydana gelir. KAYNAK AKIMI Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 7 /47
KISA ARK OLUŞUM AŞAMALARI Kaynak teli kaynak banyosuna temas edince kaynak akımı artar (A, B, C, D). Kaynak teli ucundaki ergimiş damla, daralarak büzülme kuvveti etkisiyle (Pinchoff Etkisi) kaynak telinden iş parçasına geçer (D ve E safhası). Sonra ark, E ve F safhasını takiben yeniden oluşur. G ve H safhasında damla büyüyerek iş parçasına temas eder ve kısa ark oluşumu tekrar başlar. Bu işlem, saniyede 20 ile 200 arasında değişebilen frekanslarla tekrar eder. Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 8 /47
1- Tel temas etti 2- Damla oluşmaya başladı 3- Damla iş parçasına düştü 4- Tel geri geldi Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 9 /47
KISA ARKIN KULLANILDIĞI YERLER * Damla geçişi sırasında ısı girdisi düşük olduğu için; İnce kesitli düşük karbonlu çeliklerin kaynak işleminde Çarpılma tehlikesinin söz konusu olduğu hallerde tercih edilir. * Kaynak banyosunun çok büyük olmaması ve kısa sürede katılaşması nedeniyle; Geniş kök aralıklarının kapatılmasında tercih edilir. Dik ve tavan kaynaklarında Koruyucu gaz olarak Karbon dioksit daha fazla sıçramaya sebep olması nedeniyle Argon + CO 2 gaz karışımları kullanımı sıçrama problemini en aza indirir. Maksimum % 25 e kadar CO 2 Argona ilave edilmesi önerilir. Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 10 /47
Kısa ark Damla Geçişinde Karşılaşılabilecek Problemler 1- Yüksek akım şiddetlerinde sıçrama problemi ile karşı karşıya kalınır. Akım 180 200 Amperi geçtiğinde sıçrayan damlaların büyüklüğü de artar ve iş parçasının yüzeyinde yanmalara sebep olur. 2- Kısa ark işleminde Düşük akım kullanıldığı için yetersiz ergime problemleri ile karşılaşılabilir. 3- Alüminyum gibi yüksek ısı iletkenliğine sahip metallerde kısa ark damla geçişi ile istenilen nitelikte kaynak dikişi elde etmek zordur. Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 11 /47
GAZLTI KAYNAĞINDA KISA ARK İLE NASIL KAYNAK DİKİŞİ ÇEKİLDİĞİNİ GÖRMEK İÇİN RESME TIKLAYINIZ Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 12 /47
GAZLTI KAYNAĞINDA KISA ARK İLE NASIL KAYNAK DİKİŞİ ÇEKİLDİĞİNİ GÖRMEK İÇİN RESME TIKLAYINIZ YAVAŞ ÇEKİM Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 13 /47
Düşük Karbonlu Çeliklerde Kısa Ark Damla Geçişinin Oluştuğu Kaynak Akım Aralığı Kaynak teli çapı (mm) 0.8 1.0 1.2 Kaynak Akımı (Amper) Minimum Maksimum 70 150 75 175 100 225 Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 14 /47
UZUN ARK DAMLA GEÇİŞİ Damla Oluşumu İçin Birinci Teori: * Kaynak akımı ve kaynak gerilimi kısa ark oluşumun değerlerinden biraz daha yüksek tutulduğunda UZUN ARK damla geçişi meydana gelir. * Ark tutuşur tutuşmaz kaynak telinin uç kısmında ergime başlar ve damlacık oluşur. * Damla büyüyerek kaynak tel çapının iki veya üç katı büyüklüğe ulaşır. Daha sonra kaynak telinden koparak yerçekimi sayesinde ark sütunu içerinden kaynak banyosuna düşer. * İri damla oluşumu nedeniyle bu damla geçişine İRİ DAMLA GEÇEŞİ de denir. Kaynak teli Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 15 /47
Damla Oluşumu İçin İkinci Teori: Ergimiş damlanın kaynak telinden ayrılarak iş parçasına temas ederek kısa devre meydana gelinceye kadar damlanın büyüyerek kopması sonucu oluşur. Burada damla kısa devre yapmakta ve parçalanmaktadır. Bu nedenle çok fazla sıçrama problemi ile karşılaşılır. Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 16 /47
UZUN ARK DAMLA GEÇİŞİ ÖZELLİKLERİ Uzun ark, kullanılan bütün koruyucu gazlarda meydana gelir. CO 2 haricindeki tüm gazlarda uzun ark oluşabilecek kaynak akım ve gerilimi bölgesinin en alt değerlerinde oluşur. CO 2 gazı kullanımında ise kaynak akım ve gerilim bölgesinin her yerinde uzun ark meydana gelir. Damlaların iri olması ve damlanın yerçekimi kuvveti ile kaynak banyosuna taşınımı sebebiyle tavan pozisyonlarında uzun ark damla geçişi tavsiye edilmez. * Sıçrama oldukça fazladır. Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 17 /47
KALIN LEVHALARI YATAY POZİSYONUNDA KAYNAK YAPMAK MI İSTİYORSUNUZ? ÖNERİLEN ARK TÜRÜ: SPREY ARK Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 18 /47
SPREY ARK ÖZELLİKLERİ Sprey Ark; Argonca zengin koruyucu gaz altında Yüksek kaynak akımı ve gerilimi değerlerinde elde edilir. * Dolgu malzemesi çok küçük damlalar halinde ark boyunca kaynak havuzuna geçer. * Damlaların büyüklükleri tel çapından çok daha küçüktür. * Sıçrama çok az ve dikiş görünümü ise çok düzgündür. Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 19 /47
* SPREY ARK yüksek akım değerlerinde oluştuğu için; kalın parçaların kaynak işlemine çok elverişlidir. Yüksek ergime gücü nedeniyle kaynak banyosu diğer ark türlerine göre daha geniş olur. * Yatay kaynak pozisyonlarında dolgu işlemi için ve kapak paso çekimi için oldukça elverişlidir. Kök paso çekilmesi halinde altlık kullanılması önerilir. Yüksek akım değerlerinde çalışıldığı için su soğutmalı torç kullanımı tavsiye edilir. Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 20 /47
KAYNAK GERİLİMİ Sakarya Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi SPREY ARK; * YÜKSEK ERGİME GÜCÜNE SAHİP * SIÇRAMA YOK DENECEK KADAR AZ * KALIN MALZEMELERİN KAYNAK İŞLEMİ İÇİN ÇOK UYGUN KAYNAK AKIMI Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 21 /47
SPREY ARK OLUŞUMU İÇİN GEREKLİ MİNİMUM KAYNAK AKIMI Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 22 /47
GAZLTI KAYNAĞINDA SPREY ARK İLE NASIL KAYNAK DİKİŞİ ÇEKİLDİĞİNİ GÖRMEK İÇİN RESME TIKLAYINIZ Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 23 /47
GAZLTI KAYNAĞINDA SPREY ARK İLE NASIL KAYNAK DİKİŞİ ÇEKİLDİĞİNİ GÖRMEK İÇİN RESME TIKLAYINIZ YAVAÇ ÇEKİM Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 24 /47
ARK TÜRLERİNİN KAYNAK GERİLİMİ VE KAYNAK AKIMI DEĞERLERİNE GÖRE KARŞILAŞTIRILMASI Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 25 /47
ORTA KALINLIKTAKİ LEVHALARI SIÇRAMA OLMAKSIZIN KAYNAK YAPMAK MI İSTİYORSUNUZ? ÖNERİLEN ARK TÜRÜ: DARBELİ ARK (PULSLU ARK) * Sprey arka göre daha düşük ısı girdisi sağlar * Her bir darbede (pulsda) bir damla oluşturur. * Alüminyum kaynağı için elverişli bir ark türüdür. * Paslanmaz çeliklerin kaynağı için elverişli bir ark türüdür. * Sıçrama problemi yoktur Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 26 /47
Damla oluşmaya başlıyor 1 2 Damla iyice ısınıyor 3 4 Damla düşmeye başlıyor Damla düştü Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 27 /47
GAZLTI KAYNAĞINDA PULSE ARK İLE NASIL KAYNAK DİKİŞİ ÇEKİLDİĞİNİ GÖRMEK İÇİN RESME TIKLAYINIZ YAVAÇ ÇEKİM Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 28 /47
İKİ FARKLI DARBE DEĞERİNİN KULLANILDIĞI (DARBELİ / DARBELİ) ARK TÜRÜ * Birinci darbe bölgesinde yüksek kaynak teli hızı sağlanır * İkinci darbe bölgesinde daha düşük kaynak teli hızı sağlar * Kaynak banyosu ikinci bölge içerisinde katılaşmaya başlar Birinci Darbe Bölgesi İkinci Darbe Bölgesi Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 29 /47
Her bir darbede (pulsda) bir damla oluşur Daha hızlı damla oluşumu Daha hızlı damla oluşumu Daha yavaş damla oluşumu Daha yavaş damla oluşumu Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 30 /47
Darbale/Darbeli Ark; * İnce Alüminyum ve paslanmaz çelik levhaların birleştirilmesinde çok iyi performans sağlar * Tüm kaynak Pozisyonlarında kullanılabilir. Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 31 /47
GAZLTI KAYNAĞINDA DARBELİ / DARBELİ ARK İLE NASIL KAYNAK DİKİŞİ ÇEKİLDİĞİNİ GÖRMEK İÇİN RESME TIKLAYINIZ Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 32 /47
GAZLTI KAYNAĞINDA DARBELİ / DARBELİ ARK İLE NASIL KAYNAK DİKİŞİ ÇEKİLDİĞİNİ GÖRMEK İÇİN RESME TIKLAYINIZ YAVAŞ ÇEKİM Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 33 /47
ÇOK İNCE ALÜMİNYUM VEYA PASLANMAZ ÇELİK LEVHALARI BİRLEŞTİRMEK Mİ İSTİYORSUNUZ? ÖNERİLEN ARK TÜRÜ: DARBELİ / KISA ARK Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 34 /47
DARBELİ / KISA ARK Birinci bölge İkinci bölge * Birinci bölgede darbeli (pulslu) ark meydana gelir. * İkinci bölgede kısa ark meydana gelir. * Çok düşük ısı girdisi sağlar. Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 35 /47
DARBELİ / KISA ARK KISA ARK BÖLGESİNDE TEK DAMLA OLUŞUMU VE YAVAŞ KAYNAK İŞLEMİ İkinci Bölgede yani kısa ark bölgesinin başlangıcında damla oluşmaya başlıyor ve bölge boyunca damla büyüyor Kısa ark bölgesinin sonuna gelindiğinde damla iyice büyüdüğü için kaynak banyosuna düşüyor. Yani bu bölgede sadece bir damla oluşuyor. Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 36 /47
DARBELİ / KISA ARK Birinci Bölgede hızlı damla oluşumu ve hızlı kaynak işlemi Birinci bölgede yani darbeli ark bölgesinin ilk başlangıcında kısa ark bölgesinde büyüyen büyük damla düşüyor Sonra her bir darbede daha küçük damlacıklar halinde birer damla düşüyor. Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 37 /47
DARBELİ / KISA ARK Birinci bölge İkinci bölge * Tüm kaynak pozisyonlarında kullanıma elverişlidir. * Çok ince levhaların kaynak işlemi için ideal bir ark türüdür. * Kalın levhaların kök pasolarının çekilmesinde kullanılabilinir. * Geniş kaynak aralıklarının doldurulmasına elverişli değildir. Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 38 /47
GAZLTI KAYNAĞINDA DARBELİ / KISA ARK İLE NASIL KAYNAK DİKİŞİ ÇEKİLDİĞİNİ GÖRMEK İÇİN RESME TIKLAYINIZ Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 39 /47
GAZLTI KAYNAĞINDA DARBELİ / KISA ARK İLE NASIL KAYNAK DİKİŞİ ÇEKİLDİĞİNİ GÖRMEK İÇİN RESME TIKLAYINIZ YAVAŞ ÇEKİM Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 40 /47
KALIN LEVHALARI TÜM POZİSYONLARDA KAYNAK YAPMAK MI İSTİYORSUNUZ? ÖNERİLEN ARK TÜRÜ: SPREY / DARBELİ ARK Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 41 /47
SPREY / DARBELİ ARK Darbeli ark bölgesi Spery ark bölgesi * Birinci bölge olarak tarif edilen sprey ark aşamasında çok iyi bir nüfuziyet sağlanır. * İkinci bölgedeki darbeli (puls) ark aşamasında da kaynak banyosu katılaşmaya başlar. * Kaynak hızının en iyi kontrol edildiği ark türüdür. Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 42 /47
SPREY / DARBELİ ARK Sprey ark bölgesinde hızlı ince damla geçişi gerçekleşir. Darbeli ark geçiş bölgesinde daha yavaş ve iri damla geçişi gerçekleşir. Her bir darbede bir iri damla oluşur. Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 43 /47
SPREY / DARBELİ ARK * Tüm pozisyonlar için kalın malzemelerde uygun bir ark türüdür. * Homojen nüfuziyet sağlanır. * Yüksek kaynak hızlarına ulaşılır. Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 44 /47
GAZLTI KAYNAĞINDA SPREY / DARBELİ ARK İLE NASIL KAYNAK DİKİŞİ ÇEKİLDİĞİNİ GÖRMEK İÇİN RESME TIKLAYINIZ Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 45 /47
GAZLTI KAYNAĞINDA SPREY / DARBELİ ARK İLE NASIL KAYNAK DİKİŞİ ÇEKİLDİĞİNİ GÖRMEK İÇİN RESME TIKLAYINIZ YAVAŞ ÇEKİM Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 46 /47
DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM Doç. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı 47 /47