TÜRKİYE ORMAN VARLIĞI & ORMAN EKOSİSTEMLERİMİZ Arş. Gör. Uğur KEZİK Toprak İlmi ve Ekoloji A.B.D. KTÜ
Land use Türkiye Arazi Kullanımı
Forest Orman Varlığımız TÜRKİYE ORMANLARI 21.6 MİLYON HEKTAR Verimli koru %42 Bozuk baltalık %19 Bozuk koru %31 Verimli baltalık %8
Forest form Orman Formları
Forest trend Orman varlığımızın durumu Orman varlığımız artma eğilimi göstermektedir.
Turkey s Region Bölgelere Göre Orman Varlığı
Forest &climate
Forest &Precipitation
Forest &Fire
Forest &Slope
Forest &Soil
Forest &Function Ormanlarımızın ana fonksiyonları Ekolojik %32 Sosyal %5 Ekonomik %63
Forest &subfunc. Ormanlarımızın alt fonksiyonları
Türkiye Flora Bölgeleri 2.Akdeniz flora bölgesi (Akdeniz, Ege, Güney Marmara kıyılarında) 3.İran Turan flora bölgesi (İç bölgelerde) >>>İç Anadolu flora alanı >>>Doğu Anadolu flora alanı >>>Güneydoğu Anadolu flora alanı (Mezopotamya) 1.Avrupa Sibirya flora bölgesi (Karadeniz kıyılarında) >>> Kolşik flora alanı: Kolşik flora sırasıyla Ordu, Giresun,Trabzon, Rize, Artvin, illeri ile devam eden kısmı kapsarken, batıda, geride kalan kısım Öksin alt flora bölümüne dahil edilir. >>> Öksin flora alanı
Flora&fauna Türkiye Flora&Fauna Asya, Avrupa ve Afrika kıtalar üçgeninin merkezinde yer alan ülkemiz, coğrafi konumu itibariyle farklı ekosistemlere sahip olup, çok sayıda canlı türünü ihtiva etmektedir. Trabzon-çamburnu Antalya-Serik 11.000 Bitki türü (3708 endemik) 171 memeli 105 sürüngen 180 tatlı su balığı 454 kuş türü
Forest ecosystems Türkiye nin ana orman ekosistemleri A. KUZEY ANADOLU ORMANLARI A.1. Trakya, Batı ve Orta Karadeniz Ormanları A.2. Doğu Karadeniz Ormanları B. AKDENİZ ORMANLARI C. ORTA, DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU ORMANLARI
North forests A. KUZEY ANADOLU ORMANLARI Ormanlar, Kuzey Anadolu nun klimatik vejetasyon tipi olup, Karadeniz boyunca ve Trakya nın Istranca Dağları ile Marmara da yayılmaktadır. Kuzey kesimlerde ve alçak rakımlarda nemli - ılıman Kapalı Tohumlu Geniş Yapraklı (Angiospermae) ormanlar, yüksek kesimlerde ise nemli, yarınemli ve kışa dayanıklı Açık Tohumlu İbreli(Gymnospermae) ormanlar yayılmaktadır. Bu ormanlar doğudan batıya doğru da bir değişim sergiler. Burada Doğu Karadeniz Ormanları, nemin ve yağışın çok bol olduğu ve doğu ladini (Picea orientalis) nin dikkat çektiği Aşağı Kafkaslar ile benzer bir orman vejetasyonunu içerir Bölgenin topografik yapısı ile ılık ve yağışlı iklim özellikleri, bu durumun ortaya çıkmasındaki başlıca etmenlerdir. Karadeniz e has bu iklim tipi farklı karışıma ve karaktere sahip orman formlarının oluşmasına katkı sağlar. Bu ormanlar iki farklı forma sahiptir; ilki kuzeye bakan yamaçlarda düşük yükseltilerdeki geniş yapraklı ağaç ve çalı türlerinden oluşan orman ekosistemi diğeri ise, yükseltiyle belirginleşen ve karasal iklim özellikleriyle oluşan ibreli türlerden meydana gelen ekosistemlerdir.
North forests A.1. Trakya, Batı ve Orta Karadeniz Ormanları Trakya Bölgesi ormanları Istranca Dağları nın Karadeniz e bakan yamaçlarında başlayıp Gelibolu da güney sınırını oluşturduğu Kocaeli yarımadasında sonlanan bir ekosistemdir. Bu bölge ormanları yapı itibariyle nemli ormanlardan oluşmaktadır. 1000 metre yükseltisi ile Istranca Dağları nın kuzey yamaçları ve 500-600 metreye kadar güney yamaçlarında yayılan doğu kayını ormanları Bulgaristan-İğneada hattı boyunca bir kuşak oluşturur. Istranca Dağları nın kuzey yamaçlarında ise doğu kayınına, sahile kadar sapsız meşe (Quercus petraea) eşlik ederek küçük gruplar oluşturmaktadır. Bu bölge barındırdığı meşe (Quercus petraea, Q. cerris, Q, frainetto) ve diğer ağaç türleri ile dünyada nadir sayılabilecek İğneada longoz ormanları ile kıyı kumul ve sulak alanlarının varlığı ile dikkat çeker. İğneada nın doğusunda ve güneyinde orman ekosistemi ile hemen hemen çevrelenen sulak alanlar mevcuttur.
North forests A.1. Trakya, Batı ve Orta Karadeniz Ormanları Kocaeli yarımadasındaki ormanlar da nemli ormanlar olup, doğuda hâkim türler, doğu kayını, meşe türleri (Quercus robur, Q. frainetto), Anadolu kestanesi (Castanea sativa) ve adi gürgen (Carpinus betulus) iken, batıda, doğu kayını ve Anadolu kestanesi önemli orman ekosistemlerini oluşturmaktadırlar. Marmara Bölgesi nin güney kesimi doğu-batı doğrultusunda gür doğu kayını ormanlarıyla kaplıdır. Bu bölgede ayrıca, adi gürgen (Carpinus betulus), Anadolu kestanesi (Castanea sativa), saplı meşe (Quercus robur), ak kavak (Populus alba), çınar yapraklı akçaağaç (Acer platanoides), yer yer gümüşi ıhlamur (Tilia tomentosa) ve genellikle dere boylarında doğu çınarı (Platanus orientalis) karışık meşcereler oluşturmaktadır.
North forests A.1. Trakya, Batı ve Orta Karadeniz Ormanları İğneada - Demirköy - KIRKLARELİ
North forests A.1. Trakya, Batı ve Orta Karadeniz Ormanları Belgrad ormanı-istanbul
North forests A.1. Trakya, Batı ve Orta Karadeniz Ormanları Batı ve Orta Karadeniz Bölümü, Sakarya Nehri nden Ordu Melet Irmağı na kadarki bölümü kapsamaktadır. Kuzey Anadolu Dağları nın denize bakan yamaçlarında nemli - ılıman kuşağın baskın olduğu ormanlar bulunmaktadır. Bu kuşakta düşük yükseltilerde Doğu kayını saf ormanlar kurduğu gibi adi gürgen ile de karışık ormanlar oluşturmaktadır. Artan yükseltiyle beraber doğu kayını - Uludağ göknarı (Abies nordmanniana ssp. bornmuelleriana) ve sarıçamdan müteşekkil karışık orman ekosistemleri yer almaktadır. Bu kuşak, ülkemiz ormanlarının yer yer 1 metre fizyolojik toprak derinliğiyle en verimli ormanlık alanı olarak nitelendirilmektedir. Ayrıca bu türlere gerek iklimsel özellikler gerekse topografik yapıdan dolayı kızılağaç (Alnus glutinosa), akçaağaçlar (Acer trautwetteri, Acer campestre, Acer platanoides, Acer hyrcanum) ile saplı meşe (Quercus robur) ve sapsız meşe (Quercus petraea) türleri iştirak ederek eşsiz güzellikte karışık ormanlar oluşturmuştur.
North forests A.1. Trakya, Batı ve Orta Karadeniz Ormanları Bolu-Sebenardı Bolu-Yedigöller-Anıt akaraçam
North forests A.1. Trakya, Batı ve Orta Karadeniz Ormanları Yaylacık-Karabük Yenice-Karabük
North forests A.1. Trakya, Batı ve Orta Karadeniz Ormanları Zonguldak-Devrek Sinop-Türkeli
North forests A.1. Trakya, Batı ve Orta Karadeniz Ormanları Armutluçayır-Cide-Kastamonu Küre dağları-cide-kastamonu
North forests A.1. Trakya, Batı ve Orta Karadeniz Ormanları Amasra-Bartın
North forests A.1. Trakya, Batı ve Orta Karadeniz Ormanları Kunduz ormanları-vezirköprü-samsun
North forests A.1. Trakya, Batı ve Orta Karadeniz Ormanları Taşova-Amasya
North forests A.1. Trakya, Batı ve Orta Karadeniz Ormanları Akıncılar-Niksar-Tokat
North forests A.2. Doğu Karadeniz Ormanları Doğu Karadeniz bölümü kendine özgü topografyasıyla en çok dikkat çeken bölgelerdendir. Bu kesim, batı bölgelerinin aksine, denize paralel uzanan ve çok kısa yatay bir mesafede birden yükselerek ~3400 metre yükseltiye çıkan dağları ile çok farklı ekosistemlere zemin oluşturur. Coğrafi konum ve topografik yapıya paralel olarak iklimdeki nemlilik ve yağış hissedilebilir derecede ve ülke ortalamasının çok üzerinde bir artış göstermektedir. Yağışın tüm mevsimlere yayılmış olması da orman ekosistemlerinin kompozisyon ve yapısını önemli ölçüde etkiler. Yağışla birlikte bitkisel tür çeşitliliğinde bir değişim ve endemizm oranında da önemli bir artış gözlenmektedir. Bu bölge Ordu ilinin Melet Irmağı ndan Gürcistan sınırına kadar yayılır. Bölge fitocoğrafik olarak Karadeniz Bölgesi (Öksin provens) içersinde ayrı bir öneme sahip olup, Kolşik sektör olarak adlandırılmaktadır. Doğu Karadeniz bölümü sahip olduğu flora ve faunası, yaylaları, dağların yüksek dorukları arasına sıkışmış buzul gölleri ve derin vadileri bir örümcek ağı edasıyla sarıp sarmalayan dereleriyle, doğa koruma açısından ayrı bir öneme sahiptir. Doğu Karadeniz Bölümü Kaçkar Dağları nın eteklerindeki doğal yaşlı ormanlarıyla geçmişe ışık tutarken, bir doğa müzesi halindeki Camili Biyosfer Rezerv alanı ya da Fırtına Vadisi nde dar yayılış yapan ağaç formundaki şimşir (Buxus sempervirens) ormanları bulunur.
North forests A.2. Doğu Karadeniz Ormanları Serdağı-Görele-Giresun
North forests A.2. Doğu Karadeniz Ormanları Örümcek ormanları-gümüşhane
North forests A.2. Doğu Karadeniz Ormanları Çamburnu-Trabzon Maçka-Trabzon
North forests A.2. Doğu Karadeniz Ormanları İkizdere-Rize Fırtına vadisi-buxus ormanları-çamlıhemşin -Rize
North forests A.2. Doğu Karadeniz Ormanları Borçka-Camili Maçahel-Artvin
North forests A.2. Doğu Karadeniz Ormanları Borçka Karagöl- Artvin Şavşat Karagöl-Artvin
Mediterranian B. AKDENİZ ORMANLARI Akdeniz ormanları kurak ve yağışsız yazlar ile yağışlı geçen kışlara uyum sağlamış ağaçların oluşturduğu, yumrulu bitkiler ile kurakçıl karakterde çalı türlerini de ihtiva eden ormanlarıdır. Bu bölge genel olarak Gelibolu yarımadasından başlayıp tüm Ege ve Akdeniz kıyılarını takip ederek, Amanos Dağları nda son bulmaktadır Akdeniz Bölgesi genel olarak iğne yapraklı kızılçam (Pinus brutia), fıstık çamı (Pinus pinea), karaçam (Pinus nigra), Toros sediri (Cedrus libani) ve Toros göknarı (Abies cilicica) taksonları ile ormanlar oluştururken bu türlere ardıç (Juniperus excelsa, J. foetidissima) ve meşe (Quercus cerris, Q. vulcanica, Q. infectoria, Q. ithaburensis ssp. macrolepis) türleri de eşlik etmektedir. Akdeniz ekosistemlerinde, yangın sistemin ayrılmaz bir parçasını oluşturmaktadır. Bölgede hakim vejetasyon yapısı ve bölgeye has Akdeniz iklimi orman yangınlarını belirleyen bir etken olarak karşımıza çıkarmaktadır İçerisinde çok sayıda çalı formunda tür barındıran maki vejetasyonunda ilk akla gelen bitkiler olarak zakkum (Nerium oleander), keçiboynuzu-harnup (Ceratonia siliqua), yaban mersini (Myrtus communis), menengiç (Pistacia terebinthus), sakız (Pistacia lentiscus), akçakesme (Phillyrea latifolia), sandal (Arbutus andrachne), yabani zeytin (Olea europaea), Akdeniz defnesi (Laurus nobilis), kermes meşesi (Quercus coccifera), pırnal meşesi (Quercus ilex) ve karaçalı (Paliurus spina-christii) gibi çalı türleri yanında bu çalı taksonlarına eşlik eden laden (Cistus creticus, C.laurifolius) türleri söylenebilir.
Mediterranian B. AKDENİZ ORMANLARI Toroslar- ADANA Görbiyes - Kozan - ADANA
Mediterranian B. AKDENİZ ORMANLARI Aladağlar- ADANA
Mediterranian B. AKDENİZ ORMANLARI Abanoz - Anamur - MERSİN
Mediterranian B. AKDENİZ ORMANLARI Önsen - KAHRAMANMARAŞ
Mediterranian B. AKDENİZ ORMANLARI Amanoslar-Hatay
Asia Minor C. ORTA, DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU ORMANLARI Kapladığı geniş alanları dikkate alarak değerlendirdiğimizde, bu yöreler sahip oldukları orman varlığı bakımından yeterli değildir İç bölge ekosistemlerinde hakim olan karasal iklim tipi bu bölgelerdeki ormanların, kuraklığa ve soğuğa dayanıklı karaçam, sarıçam, ardıç ve meşe gibi ağaç türlerinden oluşması sonucunu doğurmaktadır. Bu ormanların büyük bölümü çoğunlukla, yakacak odun temini ve yapraklı dal faydalanması gibi amaçlarla kullanılmakta ve bundan dolayı meşe ormanları sürekli tahrip edilmektedir. Tüm bu olumsuzluklar ve karasal iklimin zor şartlarına rağmen, Sarıkamış yöresinde bulunan sarıçam ormanları Türkiye de orman sınırının en yüksek olduğu (yaklaşık 2800 metre) noktaya sahiptir.
Asia Minor C. ORTA, DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU ORMANLARI Orta Anadolu Bölgesi, kuzeyde Karadeniz Bölgesi nin güney yamaçları, batıda Bilecik, Uşak ve Denizli, güneyde Toroslar, doğuda ise Erzincan ile Binboğa Dağları hattının batı kesimleri ile sınırlandırılmıştır. Orta Anadolu kısmı karaçam ile bir hilal şeklinde çevrilmiş durumdadır. Bu bölgede karaçam 1000-1500 metre arasında yayılış göstermektedir. Genel olarak karaçam ormanları, yer yer saçlı meşe ve tüylü meşe türleri ile birlikte Karadeniz, Ege ve Akdeniz Bölgeleri nin İç Anadolu Bölgesi ne geçiş zonunda yüksek alanlardaki ormanların insan etkisiyle bozulması sonucu oluşmuşlardır. Orta Anadolu bölgesindeki önemli ormanlarımızdan biri Yozgat Akdağ madeni yöresinde yayılış yapan sarıçam orman ekosistemidir. Orta Anadolu da bulunan bu sarıçam ormanı kurakçıl-kışa dayanıklı bir ekosistem olarak kendini göstermektedir. Ankara Beynam da bulunan karaçam ormanı ve Yozgat Milli parkı ormanları, İç Anadolu da insan etkisi ile meydana gelen step (bozkır) içerisinde yaşamaya çalışan ve dikkati hak eden sayılı orman alanlarındandır. Bu bölgelerde yakacak ihtiyacının orman ekosistemleri üzerinde oluşturduğu aşırı baskı sonucu birçok yerde insan etkisiyle oluşmuş (antropojen) step alanları ile karşılaşılmaktadır.
Asia Minor C. ORTA, DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU ORMANLARI Yazgat-Akdağmadeni
Asia Minor C. ORTA, DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU ORMANLARI Ilgaz-Çankırı
Asia Minor C. ORTA, DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU ORMANLARI Pınarbaşı-Kayseri
Eastern C. ORTA, DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU ORMANLARI Doğu Anadolu ormanları 1000-2000 metre arasında yayılış yaparken büyük ölçüde ardıç ve meşe türlerinden oluşan çalılıklardan meydana gelmektedir. Bu bölümde yayılış yapan başlıca meşe türleri ise mazı meşesi (Quercus infectoria), palamut meşesi (Q. macrolepis), Lübnan meşesi (Q. libani), tüylü meşe (Q. pubescens) ve İran palamut meşesi (Q. brantii) dir ve bu türlere boylu ardıç ile katran ardıcı türleri eşlik etmektedir. Doğu Anadolu meşe ormanları gerek küçük ve büyük baş hayvanlar için yem olarak tercih edilmesi, gerekse de yerel halkın yapacak-yakacak odun ihtiyacını karşılaması bakımından geçmişte sahip olduğu canlılığını kaybedip, önemli ölçüde zarar görmüştür Bundan dolayı iyi gelişme göstermiş meşe ormanlarına ancak küçük ve sınırlı olarak Tunceli, Bingöl dolaylarında ve Güneydoğu Toroslar da rastlamak mümkündür. Doğu Anadolu da bu meşelere ilave olarak titrek kavak (Populus tremula) ve huş (Betula pendula) küçük meşcereler oluştururlar. Doğu Anadolu Bölgesi nin en önemli ormanları saf sarıçam ormanlarıdır. Sarıçam bu bölgede Kars, Erzurum, Ardahan (Yalnızçam Dağları), Posof ve Sarıkamış yörelerinde oldukça soğuk bir iklim koşuluna uyum sağlamıştır. Bu kısımda dikkat edilecek önemli bölgelerden birisi Posof yöresidir.
Eastern C. ORTA, DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU ORMANLARI Sarıkamış-Kars Şenkaya - Erzurum
Eastern C. ORTA, DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU ORMANLARI Meşe baltalığı - Elazığ
Southeastern C. ORTA, DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU ORMANLARI Güneydoğu Anadolu Bölgesi orman ekosistemleri bakımından fakirdir. Genellikle meşe çalılıkları parçalı bir yapı arz eder.. Ağaçların yapraklarının fayda sağlamak amacıyla budanması sonucu bu yörelerde Meşe bireyleri doğal habitusunu sergilemekten uzak, sık sık budama nedeniyle piramidal ve yapay bir görünüm sergilerler Başlıca orman veya çalı toplulukları oluşturan taksonlar olarak; mazı meşesi (Quercus infectoria ssp. boissieri), Lübnan meşesi (Q. libani), Q. brantii, kokulu ardıç (Juniperus foetidissima) ve Fırat Nehri boyunca Fırat kavağı (Populus euphratica), çitlenbik (Celtis turnefortii) dikkat çekmektedir.
Southeastern C. ORTA, DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU ORMANLARI Meşe baltalığı (Quercus branthii)-mardin (U.kezik)
Reference KAYNAKLAR Prof.Dr. Salih TERZİOĞLU Y.Doç.Dr. Mustafa KARAKÖSE Arş.Gör.Uğur Kezik Orman Genel Müdürlüğü Not: Yayınlarından ve materyallerinden yararlandığımız hocalarımıza şükranlarımızı sunarız.