G KÜTÜ K TÜK VT K TÜK VT TST-1 1. şağıdakilerden hangisinde varların etkisi vardır? ) Türkler arasında slâmiyet in yayılmaya başlaması B) Slav topluluklarının birbirleriyle kaynaşması ve bir araya gelmesi C) nadolu nun Türk yurdu haline gelmesi ) Kuruldukları bölgenin halen onların adıyla anılması ) ede Korkut Hikâyelerinin ortaya çıkması 4. slamiyet öncesi Türklerde toplumsal birlik beraberliği sağlayan ve sosyal devlet anlayışını geliştiren uygulama aşağıdakilerden hangisidir? ) Han-ı yağma geleneği B) uğ törenleri C) Kut anlayışı ) Keneş toplantısı ) Ordular kurulması 2. Orta sya ipek ticaretinin bir bölümünü elinde tutan khunlara karşı, Batı Göktürk yöneticisi stemi abgu Sasanilerle ittifak yapmıştır. Her iki devletin baskısı sonucu khunlar yıkılmıştır. aha sonra Sasaniler Soğdlu ipek tüccarlarının geçişini yasaklamıştır. stemi abgu bunun üzerine Sasanilere karşı Bizans la iş birliği yapmıştır. Bizans la Sasaniler arasında savaş olmuştur. Savaş sonunda Sasaniler eski gücünü yitirmiştir. Bu bilgilere göre aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? ) pek yolu, Bizans için önemlidir. B) pek yolunun Orta sya ekonomisi için önemi büyüktür. C) stemi abgu dengeci bir dış politika izlemiştir. ) stemi abgu, devletin çıkarları doğrultusunda değişken ittifaklar yapmıştır. ) khun toprakları Bizans hâkimiyetine girmiştir. 5.. l: Belli toprağı ve hukuki düzeni olan siyasi topluluktur.. Kut: Hakanın, yetkilerini Tanrı dan aldığına inanılmasıdır.. Pazırık Kurganı: ltın dam Zırhının bulunduğu Kazakistan daki mezardır. V. Bedizci: Uygurlarda resim sanatıyla uğraşan kişilerdir. V. Karabalgasun Kitabesi: Uygurların Mani dininin etkilerini anlattığı yazılı eserdir. ukarıdakilerden hangisinin açıklaması karşısında yanlış olarak verilmiştir? ) B) C) ) V ) V 3. şağıdaki Türk uygarlıklarının hangisinde yazılı kültür görüldüğü savunulamaz? ) Göktürkler B) Uygurlar C) Karluklar ) Peçenekler ) Kırgızlar TH 6. slamiyet öncesi Türk devletlerinde hukuki anlaşmazlıkların çözümlenmesinde;. argucı. Kurultay. argan kişi veya kurumlardan hangilerinin yetkili olduğu söylenebilir? ) alnız B) alnız C) ve ) ve ), ve
G KÜTÜ K TÜK VT 7. lk Türk devletlerinde ülkenin batı boylarını abgu unvanını kullanan küçük hakan yönetirken, ülke yönetiminin tamamından sorumlu olan büyük hükümdar doğu boylarının başında bulunmuştur. Bu durum aşağıdaki yargılardan hangisine kanıt oluşturmaz? ) Türk devletlerinin boylar federasyonu şeklinde kurulduğuna B) Ülke yönetiminin kolaylaştığına C) Siyasi istikrarın sağlandığına ) Ülkenin hanedanın ortak malı sayıldığına ) Federatif yönetim anlayışının bulunduğuna 11.. üzenli bir veraset sisteminin belirlenerek tahta çıkmanın bir kurala bağlanması. evlet yönetimi ve toplumsal ilişkilerin töreye göre düzenlenmesi. Profesyonel askerlik yapısının, siyasi zaferlere kolay ulaştırması ukarıdakilerden hangisi veya hangileri ilk Türk devletlerinin özelliklerini yansıtmaktadır? ) alnız B) alnız C) alnız ) ve ), ve 8. Uygurlar;. Tapınaklar inşa etme. Basım tekniğini kullanma. Heykeller yapma özelliklerinden hangileriyle kendilerinden önceki Türk devletlerinden farklıdır? ) alnız B) alnız C) ve ) ve ), ve 9. lmanların ünlü ibelungen estanı nda babacan, iyiliksever ve yüksek vasıflı hükümdar olarak anlatılan Türk hakanı aşağıdakilerden hangisidir? ) Balamir B) ttila C) Kutluk ) Mete ) Tonyukuk 10. Türk devlet geleneğinin aşağıdaki hangi Türk uygarlığı ile başladığı savunulabilir? ) skitler B) Hunlar C) Göktürkler ) Uygurlar ) varlar TH 12. Günümüzde kutlanan evruz Bayramı;. talar kültü. er-su inancı. Gök Tanrı dini gibi inanışlardan hangilerinin doğrudan sonucudur? ) alnız B) ve C) ve ) ve ), ve 13. Hükümdar Mete nin ölümünden sonra zayıflayan devlet MS 48 de ikiye ayrılmıştır. Güney Hunları Çin in hâkimiyetine girerek Çin le beraber Kuzey e karşı mücadele etmiş, Kuzey Hunları ise bu mücadeleler sonucunda zayıflayarak yıkılmıştır. Çin esaretine girmemek için batıya göç ederek Kavimler Göçü ne neden olmuştur. şağıdakilerden hangisi Kavimler Göçü nün sonuçlarından biri değildir? ) Feodalite rejimi ortaya çıkmıştır. B) Orta Çağ başlamıştır. C) Skolastik düşünce zayıflamıştır. ) oma mparatorluğu doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrılmıştır. ) vrupa da kilise önem kazanmıştır.
G KÜTÜ K TÜK VT K TÜK VT TST-2 1. şağıdakilerden hangisi Uygurlar döneminde yaşanan gelişmelerden biri değildir? ) Hükümdar unvanlarının kullanılması B) Balık denilen şehirlerin kurulması C) Minyatür ve frenk sanatlarının kullanılması ) Törenin kısmen yazıya geçirilmesi ) gemenliğin paylaşılması 4. Orta sya da yaşayan tüm Türk topluluklarını tek bayrak altında toplamıştır. Onlu askeri sistemi ve Türk devlet geleneğini oluşturmuştur. Türk tarihinin bilinen ilk yazılı antlaşmasını yapmıştır. ukarıda verilen özellikler aşağıdaki Türk devlet adamlarından hangisine aittir? ) Teoman B) Mete C) tilla ) Balamir ) Bumin 2. Hun hükümdarı ttila ile Burgondlar arasındaki mücadelenin konu edildiği destan aşağıdakilerden hangisidir? ) gor B) Şehname C) ibelungen ) amayana ) Su 5. Hristiyanların Tanrının Kırbacı adını verdikleri Türk hükümdarı aşağıdakilerden hangisidir? ) ttila B) Balamir C) Uldız ) engizek ) ua 3. evlet Özellik. skitler Türklerin etkili oldukları ilk siyasal topluluktur.. Hunlar Orta sya da siyasal birliği sağlayan ilk Türk devleti. Göktürk in değiştiren ilk Türk devleti V. Uygurlar azılı hukuk kurallarını oluşturan ilk Türk devleti V. Türgişler Maveraünnehir bölgesinin raplaşmasını önleyen devlet ukarıda verilen devlet-özellik eşleştirmelerinden hangisi yanlış verilmiştir? ) B) C) ) V ) V 6.. Macarlar. Kırgızlar. Bulgarlar ukarıdaki Türk devletlerinden hangileri Hristiyanlığı kabul etmiştir? ) alnız B) alnız C) ve ) ve ), ve TH
G KÜTÜ K TÜK VT 7. Kafkasların Müslümanlaşmasına bir süreliğine de olsa engel olan Türk devleti aşağıdakilerden hangisidir? ) Kırgızlar B) varlar C) Türgişler ) Kıpçaklar ) Hazarlar 11. şağıdakilerden hangisi Türklerin slamiyet düşünceleri ile benzerlik gösteren uygulamaları arasında yer almaz? ) iğer dinlere hoşgörülü davranma B) Sosyal sınıfların olmaması C) Cihan hâkimiyeti ) Çin savaşları ) Menşur alma 8. slamiyet ten önce Türklerde devlet başkanları çeşitli unvanlar taşırlardı. şağıdakilerden hangisi bu unvanlardan biri değildir? ) Tanhu B) Kağan C) lteber ) dikut ) Tudun 9. Türk devletlerinin kısa ömürlü olmasında;. Boylardan oluşması. kili yönetim. Veraset sistemi durumlarından hangileri etkili olmuştur? ) alnız B) alnız C) ve ) ve ), ve 12. şağıdakilerden hangisi eski Türk halklarında halkı oluşturan alt birimlerden biri değildir? ) Urug B) Boy C) Ok ) Oğuş ) Şad 10. Kurultaya katılma hakkı bulunanlara verilen isim aşağıdakilerden hangisidir? ) Tudun B) Toygun C) Tamgacı ) ygucı ) Bitikçi TH 13. şağıdakilerden hangisi Türklerin tarih boyunca kullandığı alfabelerden biri değildir? ) Soğd B) Kiril C) atin ) Uygur ) Gürcü
G KÜTÜ K TÜK VT K TÜK VT TST-1 1. Slav topluluklarının birbirleriyle kaynaşması ve bir araya gelmesini sağlayan varlardır. Türkler arasında slamiyet in yayılmaya başlaması Talas Savaşı ndan sonra gerçekleşmiştir. nadolu nun Türk yurdu haline gelmesi 1176 Miryokefalon Savaşı ile olmuştur. Kıpçaklarda kuruldukları bölgenin halen onların adıyla anılması söz konusudur. ede Korkut Hikâyelerini ortaya çıkaran Oğuzlardır. 2. Soruda verilen paragrafta üzerinde durulan konu Göktürk hükümdarı stemi abgu nun Batı siyasetidir. stemi abgu Batı siyasetinin temelinde pek ticaret yolu olması nedeniyle denge politikası uygulamaktadır. Bu politika kapsamında gerçekleşmeyen şey ise Hindistan bölgesinde hâkim güç olan khunların stanbul merkezli Bizans mparatorluğu nun hâkimiyeti altına girmesidir. 3. Türk uygarlıklarından Göktürkler, Uygurlar, Karluklar ve Kırgızlar yazılı kültüre geçmiş devletlerdir. Peçenekler ise yazılı kültüre geçememiş ve devlet de kuramamışlardır. Cevap: 4. slamiyet ten önceki Türklerde sosyal devlet anlayışı gereği Tanrı nın verdiği nimetler paylaşılırdı. Bu uygulamaya Han-ı ağma (Kençliyü - Potlaç) adı verilirdi. Cevap: 5. Pazırık Kurganı da sik gibi skitlere aittir. ncak ltın dam Zırhı sik Kurganından çıkmıştır. 6. slamiyet öncesi Türk tarihinde Uygurlar hariç hukuk örfi ve yazısız hukuka dayanırdı. Kağan yerine davalara bakanlara argucı basit suçlara bakanlara argan denirdi. Kurultay özellikle devlete karşı işlenen suçların görüşüldüğü yerdir. 7. slamiyet öncesinde devletler boylar federasyonu şeklinde örgütlenmişlerdir. ncak bu, ikili teşkilatın doğrudan nedeni veya sonucu değildir. Cevap: 8. erleşik hayata geçen, Maniheizm ve Budizm dinlerini benimseyen Uygurlar diğer Türk devletlerinden farklı olarak tapınaklar inşa etmiştir. yrıca Çin den basım tekniğini alarak kullanmışlardır. ncak diğer Türk devletlerinde de bulunan balballar yapma farklı bir özellik değildir. 9. estanlar genellikle çağdaşı olan devletlerden bahseder. lmanlar da yakınında yaşayan vrupa Hun evleti nin en ünlü hükümdarından yani ttila dan bahsetmiştir. 10. Türk devlet geleneğini Orta sya da dağınık halde yaşarken birçok boyu tek çatı altında toplayan ve ilk Türk devletini kuran Hunlar başlatmıştır. 11. slamiyet öncesi Türk devletlerinde veraset sisteminde herhangi bir kural olmadığı gibi ayrıca profesyonel askerlik kavramı da bulunmamaktaydı. Ordu-millet anlayışı nedeniyle herkes askerdi. Töre ise yazısız hukuk kuralı olarak uygulanırdı. 12. evruz yani Bahar Bayramı, Türklerin atalar kültü (atalarına saygı) ve yer-su inancı yani doğalar kültü inancına uygundur. Gök Tanrı inancında Tengri ye tapmışlardır. 13. Hükümdar Mete nin ölümünden sonra zayıflayan devlet MS 48 de ikiye ayrılmıştır. Güney Hunları Çin in hâkimiyetine girerek Çin le beraber Kuzey e karşı mücadele etmiş, Kuzey Hunları ise bu mücadeleler sonucunda zayıflayarak yıkılmıştır. Çin esaretine girmemek için batıya göç ederek Kavimler Göçü ne neden olmuştur. Kavimler Göçü nün sonuçları şunlardır: Feodalite rejimi ortaya çıkmıştır. Orta Çağ başlamıştır. Skolastik düşünce yayılmıştır. oma mparatorluğu doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrılmıştır. vrupa da kilise önem kazanmıştır. vrupa nın bugünkü etnik yapısı ortaya çıkmıştır. vrupa uzun bir süre karışıklık içinde kalmıştır. vrupa da Türk kültürü yayılmış ve vrupa da bazı Türk devletleri kurulmuştur. TH 3
G KÜTÜ K TÜK VT K TÜK VT TST-2 1. Uygurlar döneminde yaşanan gelişmeler şunlardır: Türkler arasında sulu tarımın yaygınlaşması Moğolların Türkleşmesine sebep olması Hükümdar unvanlarının kullanılması Balık denilen şehirlerin kurulması Minyatür ve frenk sanatlarının kullanılması Törenin kısmen yazıya geçirilmesi 2. Hun hükümdarı ttila ile Burgondlar arasındaki mücadele ünlü lman destanı ibelungen in doğmasına sebep olmuştur. ibelungen estanı, lmanya nın en ehri kıyısında, eski Worms şehri civarında geçer. estanda Pagan inançları ile beraber Hıristiyan inançları ve törenleri de bulunmakta ve kral senyör-vassal ilişkisi de destanın Orta Çağ`a ait izler taşıdığını göstermektedir. 3. Sakalar (skitler): Tarihte rol oynayan ilk siyasal Türk topluluğudur, en önemli hükümdarları lp r Tunga dır. sya Hun evleti: MÖ 220 de dağınık halde yaşayan Türk kavimlerini birleştirerek siyasi birliği sağlayan, sya Hun evleti nin bilinen ilk hükümdarı Teoman (Tuman) dır. Uygurlar: abancı bir din benimseyen (din değiştiren) ilk Türk devletidir. (Mani ini; vlanmayı, et yemeyi ve savaşmayı yasaklayan bir dindir.) Hukuk kurallarını yazılı hale getirmeleri, borç, kira gibi konularla ilgili sözleşme yapılmaları Uygurların hukuk alanında geliştiğini göstermektedir. Türgişler: erleşik hayata tamamen geçen ilk Türk devletidir. Türgişler mevi ordularını durdurarak, Orta sya nın raplaşmasını önlediler. 4. sya Hun evleti nde Teoman dan sonra yönetime Mete Han geçmiştir. Mete Han döneminde yaşanan gelişmeler: Türk Ordu Teşkilatı nı (onluk sistemi) kurdu. Temel amaç; hiyerarşiyi ve disiplini sağlayarak orduyu daha güçlü hale getirmektir. lk Türk devlet teşkilatlanması kurulmuş, yönetimde ilk kez veraset sistemi uygulanmıştır. Tarihte ilk defa bütün Türkleri bir bayrak altında toplamıştır. Türk tarihinde ilk yazılı antlaşma bu dönemde Çin ile yapılmıştır. U: Tarihte Türklerin bir bayrak altında toplandıkları ilk dönem sya Hunları (Mete Han); ikinci dönem. Göktürkler (Bilge Kağan-Kül Tigin Kardeşler); üçüncü dönem Moğollardır (Cengiz Han). 5. Hükümdarlığı süresinde ordularıyla Batı ve oğu oma mparatorluklarına sürekli seferler düzenleyerek buraları işgal eden ttila, Orta Çağ kaynaklarında acımasız ve zalim bir komutan olarak zikredilmiştir. Bundan dolayı vrupa da bugün bile Tanrının Kırbacı olarak bilinmektedir. Cevap: 6. Bulgarlar, Orta sya dan ve Oğuzlardan koparak Batı ya göç eden kabilelerin birleşmesiyle oluştular. Tuna Bulgarları zamanla Slavlaşarak ve X. yüzyılda da Hristiyanlığı kabul ederek tarih sahnesinden silindiler. Macarlar, Hristiyanlığın Katolik mezhebini benimseyen tek Türk boyudur. inlerindeki değişim devlet yapılarına yansımış, boylar birliğine dayalı siyasi yapıdan, krallık sistemine dayalı bir yapıya geçmişlerdir. 4 TH
G KÜTÜ K TÜK VT 7. Hazarlar, uzun zaman, Şaman dinine bağlı olarak yaşadılar. ncak Bizans ve raplarla olan sıkı ilişkiler, hakanlarla soylu ailelerin Museviliği benimsemeleri, her üç dinin de ülkede yayılmasına yol açtı. Hazarlar ayrıca Kafkasların Müslümanlaşmasına bir süreliğine de olsa engel olmuşlardır. 8. slamiyet ten önce Türk devletlerinde kullanılan hükümdar unvanları şunlardır: Han Hakan Tanhu Kağan Şanyü abgu lteber dikut 9. Türk devletlerinin kısa ömürlü olmasının nedenleri şunlardır: Ülkenin hakan ve ailesinin ortak malı anlayışının olması (veraset sistemi) Ülkenin doğu-batı şeklinde ikiye ayrılarak yönetilmesi (ikili yönetim) Boyların birleşmesiyle oluşması Göçebe yaşam tarzının belirlenmesi 10. Toygun, slamiyet öncesi Türk devletlerinde meclis üyelerine verilen isimdir. Siyasi, askeri ve ekonomik kararların alındığı meclise toy Moğolcada kurultay adı verilirdi. 11. Türkler kültürel değerlerinden dolayı diğer dinlere karşı büyük bir hoşgörüye sahipti. slamiyet de bir hoşgörü diniydi. ski Türk dinleri ile slamiyet arasındaki benzerlikler şunlardır: Tek tanrı inancı hiret inancı Hac ve kurban ibadetlerine benzer ibadetlerin varlığı Sosyolojik faktörler: ile kavramına verilen önem, namus, temizliğe verilen önem slamiyet teki cihat ve gaza anlayışı ile Türk-Cihan hâkimiyeti düşüncesinin benzerlik göstermesidir. konomik ve sebepler: ski Türk toplumunda sosyal sınıflar yoktu. slam dininde de böyle bir ayrımın yapılmaması, dolayısıyla her iki düşüncede de halkın refah ve mutluluğunun gözetilmesi vardır. Siyasi ve askeri tercih: 8. yüzyılda Türk-Çin rekabeti hızla devam etmekteydi. Hatta hâkimiyet yavaş yavaş Çinlilerin Türklerin elindeki Maveraünnehir i de alarak egemenliği ele geçirmek istiyordu. Güneyde rap yarımadasında ortaya çıkan slam dini de büyük bir hızla yayılarak Çinlilerle rakip olabilecek konuma gelmiştir. 751 de Çinlilerle raplar arasında meydana gelen Talas Savaşı nda Türkler slam ordusu yanında Çinlilere karşı savaşmış ve büyük bir zafer elde edilmiştir. Bu olaydan sonra Türklerle raplar arasındaki yakınlaşma hızlanmıştır. 12. Şad: Hükümdar ailesinden olan önemli bir yöneticidir. 13. Türklerin tarih boyunca kullandığı alfabeler şunlardır: Orhun Uygur Soğd rap Manihai atin Kiril Çin brani TH 5
G KÜTÜ K TÜK VT K TÜK VT TST-3 1. y unvanını ilk defa Tun Baga Tarkan dan sonra tahta geçen oğlu Bilge Kağan kullanmıştır. (y Tengri de Kut Bulmış Külüg Bilge Kağan) Kutlu Bilge Kül kurucu kağandır (744). 7. hiret inancı ile ilişkili olarak kullanılan kavramlar Orta sya Türk evletleri nde şunlardır: Tamu: Cehennem Uçmağ: Cennet uğ: Cenaze töreni 2. Uldız döneminde vrupa Hunları iki kol halinde hareket etmişlerdir. Bunlardan biri oma topraklarına girerken diğeri de Kafkaslar üzerinden nadolu topraklarına girmiştir. 3. Bizans Sasanilere karşı Göktürklerle ittifak arayışı çerçevesinde Zemorkhos adlı elçiyi stemi Kağan a yollamıştır (Zemarkhos Seyahatnamesi 568-570). ine 574 te Bizans Tardu Kağan a bir elçi yollamıştır. Bu iki seyahatname Orta sya yı tanıma açısından Batı literatürüne giren ilk ciddi bilgileri vermektedir. Cevap: 4. Uygur duvar resimleri büyük bir çoğunlukla dinî konulu olup zaman zaman günlük hayatta resmedilmiştir. 5.. Göktürk evleti ni lteriş (Kutluk) Kağan kurmuştur. n gelişmiş dönemi ise Bilge Kağan zamanıdır. 6. Batı Göktürk evleti khunlara karşı Sasanilerle, Sasanilere karşı ise Bizans la iş birliği yapmıştır. Cevap: 8. Sine-Uşi, Mayan-Çor ve Karabalgasun Uygurlara ait yazıtlar arasında yer alır. 9. us gor estanı nda us - Kıpçak (Kuman) mücadelesi işlenmiştir. Cevap: 10. Hunlar Batı oma ile natolius (447), oğu oma ile Margus (434) antlaşmalarını yapmışlardır. Cevap: 11. Uygurlar önce tüccar bir halk olan Soğdların alfabelerini kullandıktan sonra o alfabeye benzer kendi alfabelerini oluşturmuşlardır. 12. lk milli yazılı kaynak Orhun azıtlarıdır. Göktürk devlet adamlarından kalmadır. ynı zamanda ilk milli edebi kaynaktır. Cevap: 13. Çin hâkimiyetine karşı çıkan Hun Türk boylarından bazıları Balamir öncülüğünde vrupa ya giderek vrupa Hun evleti ni kurmuşlardır. Balamir den sonra devletin başına Uldız geçmiştir. Uldız zamanında Hunlar, Çukurova ya kadar ilerlemiştir. Uldız, Bizans ın üzerine gitmiş ve Bizans ı vergiye bağlamayı başarmıştır. 6 TH