Prof.Dr. Kamil Nahit Özmenler Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Gülhane Tıp Fakültesi Ankara
» MEVZUAT TSK Sağlık Yeteneği Yönetmeliği TSK-Jandarma-Sahil Güvenlik Personeli Sağlık Muayene Yönergesi» ÖZEL KOŞULLAR! Askeri ortamın fiziksel ve sosyal koşulları Silaha erişebilirlik 2
Toplumsal tutum Klinik özellikler Ortam özellikleri Bireysel özellikler 3
PREMORBİD ÖZELLİKLER X KLİNİK ÖZELLİKLER X İŞLEVSELLİK X MOTİVASYON X SİLAH TAŞIYACAK/KULLANABİLECEK = KARAR 4
TSK Personeli 1111 sayılı Askerlik Kanunu yükümlüleri (Yedek subay ve erler) Muvazzaf, sözleşmeli, kadrolu, askeri öğrenci (subay, astsubay, uzman çavuş, sözleşmeli er, sivil memur) * Süre 12 ay * Erlerde 30 günden fazla istirahat hizmetten sayılmaz * Yd. subay adayı öğrenciler ve erler hava değişimi alır. * SGK (Emekli Sandığı) * Ruhsal bozukluklar nedeni ile en fazla 36 ay istirahat * Sınıf değişikliği, sınıfının kıta komutanlığı olmayan görev yerleri (geri hizmet) * TSK'da görev yapamaz = malulen emeklilik 5
TIBBİ İDARİ Askere alma muayeneleri (Yoklama/sevk veya öğrenci/muvazzaf adayları) Periyodik muayeneler Özel görevlere yönelik muayeneler (Uçucu, denizaltıcı, komando, yurtdışı görev) Adli muayeneler Tanı-tedavi süreci (istirahat/hava değişimi veya geçirilmiş hastalık görev) Tanıya bağlı işlevselliğin değerlendirilmesi (sınıf değişikliği, elverişli değildir, görev yapamaz kararları) 6
SAĞLAM A Görev yapar Görev yapar, ancak komando olamaz (Dalgıç olamaz, denizaltıcı olamaz, uçuş personeli olamaz) B Askerliğe elverişli değildir * Sınıfı görevini yapamaz** sınıf değişikliği sınıfının kıta komutanlığı olmayan kadroları C D Heyet kararı ile verilen istirahat, hava değişimi Hastalığın tedavi ve nekahat dönemi Askerliğe elverişli değildir* TSK'da görev yapamaz.** 7
TANI: Z0.6 Genel psikiyatrik muayene (Psikiyatrik açıdan halen sağlam) KARAR: Askerliğe elverişlidir. Askeri öğrenci olur, Denizaltıcı olur... TANI: xxxxxxx KARAR: 16/A F.1 Askerliğe elverişlidir. Komando olamaz. 16/A F.1 Sınıfı görevine devam eder. TANI: xxxxxxx KARAR: 15/C Sonunda muayene kaydıyla (SMK) iki ay hava değişimi 15/C Sonunda muayene kaydıyla (SMK) iki ay istirahat 17/C onbeş gün hava değişimi veya bir ay istirahat TANI: xxxxxxx KARAR: 16/B F.1 Askerliğe elverişli değildir. 16/B F.1 Sınıfı görevini yapamaz. TSK SYY KKK.lığına ait nolu çizelgeye göre yeniden sınıflandırılması uygundur. TANI: xxxxxxx KARAR: 15/D F.1 Askerliğe elverişli değildir. 18/D F.1 TSKda görev yapamaz. 8
Raporlarda inzar hanesi İNZAR : Kötü bir netice, istenmeyecek bir sonuç olmaması için ikaz, uyarı Örnekler: İNZAR: İKİ AYDA BİR PSİKİYATRİ UZMANINCA KONTROL MUAYENESİ İNZAR: KONTROL MUAYENESİNE GELİRKEN SAĞLIK DURUMUNU GÖZLEYEN BİR REFAKATÇİ VE/VEYA AİLE ÜYESİ İLE BİRLİKTE SEVKİ İNZAR: İKİ AYDA BİR SERUM LİTYUM DÜZEYİ TAKİBİ İNZAR: KONTROL MUAYENESİNE KADAR MÜSTAKİL GÖREV VE SİLAH VERİLMEMESİ 9
Psikotik spektrumda bir hastalık tanısı Temel yaklaşım: Psikotik bir atak geçirenin askerlikle ilişkisi olmaması * Kısa psikotik bozukluk örneği gibi, kısa süreli tek atak, premorbid-postmorbid işlevsellik iyi, motivasyonu yüksek, prognoz açısından ilave yükler taşımadığı düşünülüyorsa sınıf değişikliği (olabilir!) Önceden tanı almış, muayenede rezidüel bulgu saptamadım, işlevselliğe yönelik tanımlamalar şüpheli?? Epikriz Psikometri Diğer hastaneden görüş almak C işlemi (kesin kararı ertelemek, izlem) 10
Nevrotik spektrumda bir hastalık tanısı Sağlam Geçirilmiş hastalık Remisyonda ve idame tedavisi altında Kesin işleme giderken (B-D) Tedavi sürecine ilişkin epikrizler İşlevselliğin değerlendirilmesi Kıta Anketi, Askeri İşlevsellik Formu Aile görüşmesi Önceden tanı almış, muayenede rezidüel bulgu saptamadım, işlevselliğe yönelik tanımlamalar şüpheli?? Epikriz Psikometri Diğer hastaneden görüş almak C işlemi (kesin kararı ertelemek, izlem) 11
Konuşma Bozuklukları 16/A F.3 Hafif konuşma bozukluğu İşlevsellik düzeyini anlamlı derecede etkilemeyeceği değerlendirilen çok hafif psikojenik olgular 16/D F.2 Konuşma bozukluğu Bu maddenin (A) dilimi (3) numaralı fıkrası kapsamı dışında kalan olgular 12
Kişilik bozuklukları 17/A F.3 Kişilik örüntüleri 17/B F.2 Kişilik bozuklukları 17/D F.5 Ağır davranış patolojileri ile seyreden kişilik bozuklukları 17/D F.6 Başka türlü adlandırılamayan kişilik ve davranış bozuklukları Kişilik ve davranış patolojilerine yönelik tanı koyarken; Durumun açıklanmasını kolaylaştıracak belgeler (tıbbi, adli, idari kayıtlar) Psikometri ve/veya İzlem sürecinde kanaat oluşturmak C işlemi 13
17/D F.2 Madde kullanım bozukluğu 17/A F.2 Geçirilmiş madde kullanım bozukluğu Ben kullanıyorum ifadesi?? Tanı kriterleri dikkat! 17/D F.3 Mental retardasyon ve zeka yetersizlikleri Klinisyenin kanaati esastır! 17/D F.4 Cinsel kimlik ve davranış bozukluğu Kişinin bu gerekçe ile başvurusu ve klinisyenin kanaati esastır! transseksüalite 18/A-B-C-D Organik ruhsal bozukluklar, uyku bozuklukları, yaygın gelişimsel bozukluklar, DEHB Beyin hasarı/tıbbi hastalığa ait kayıtlar Nöropsikolojik değerlendirmeler Polisomnograi çalışması Hastalığa ait ciddi izlem kayıtları 14
Uyum bozuklukları 17/A F.1 Geçirilmiş uyum bozukluğu 17/B F.1 Uyum bozukluğu 17/D F.1 Tekrarlayan uyum bozukluğu Özül bir klinik tanı almayan ya da özgül bir tanıdan bağımsız olarak; psikolojik/psikopatolojik/davranışsal/psikososyal etkenlerle askerliğe uyum sağlayamayan, işlevselliği düşük, riskleri fazla olan olgular Askeri İşlevsellik ve Kıta Kanaati Formunun işlevselliğin değerlendirilmesinde kullanılması! 15
Hastanın beyanının da önem taşıyacağı tanısal veya işlevsellik değerlendirmelerinde hasta ve/veya yakının yazılı beyanı da bir tedbir olarak dosyasına konabilir/raporuna eklenebilir. BEN kompozisyonu 16
Adli Değerlendirme (askerliğe elverişsizlik halinin başlangıcı) Mahkemeden gelen soru: Suç tarihlerinde ve halen askerliğe elverişli midir veya askerliğe elverişsizlik kararı verilmiş sanığın elverişsizlik halinin başlangıç tarihi ( ya da geçmiş suç tarihini kapsayıp kapsamadığı)? a. Şimdiki durumu değerlendirip, halenaskerliğe elverişli olup olmadığını bildirebilirsiniz. b. Tedavi ve izlem sürecine göre karar verecekseniz C işlemi yapar, mahkemeye izlem süreci sonunda kesin karar vereceğinizi bildirebilirsiniz. 17
Adli Değerlendirme (askerliğe elverişsizlik halinin başlangıcı)(devam) c. Geçmiş suç tarihine yönelik bir değerlendirme yapmanız gerekiyorsa; - o tarihteki klinik tablo - klinik tablo ve suç eylemi ilişkisi içerisinde o tarihte sorulan suçla ilgili ceza ehliyeti - Mutlak (değişemez) klinik tablolar (örn. mental retardasyon tanısı) dışında genel eğilim suç tarihini geriye götürmemek ancak bir hastalık hali varsa o dönemi C işlemi kapsamında tanımlamak, 32/1-2 tanımlamak - Veya suç eylemi ile hastalıktan dolayı kesin işlem tarihi yakın ise (özellikle hastalık tanısı daha önce konmuş, tedavi altında olan vakalar) bu durumda askerliğe elverişsizlik halini suç tarihini kapsayacak tarzda tanımlamak 18
Adli Değerlendirme (askerliğe elverişsizlik halinin başlangıcı) (devam) Kişilik bozuklukları, uyum bozukluğu, madde kullanımı gibi bireysel tutumların da sonucu etkileyebildiği, kliniablonun geçmiş tarihteki şiddetinin belirlenmesinin tartışmalı olabileceği, ve kesin işlem oluştururken, askeri işlevselliği tanımlamada geçmiş tarihli (mahkemenin sorduğu) eylemlerinde belirleyici olduğu vakalarda askerliğe elverişsizlik halinin geriye götürülmesi tavsiye edilmez. 19
Adli Değerlendirme (hastalığın ortaya çıkışında askerliğin sebep ve tesiri) * Kötüye kullanım olasılığı yüksek! * Tıbbi kayıtların iyi tutulması, askerlik sırasında major bir psikiyatrik bozukluk atağı ile başvuran vakalarda öykünün iyi alınmış olması, * Hastalık etiyolojisi açıklanırken bilimsel kaynaklar kullanılabilir. * Uyum bozukluğunda bireyin askerliğe uyum sağlayamaması nedeniyle ve gelecek risklerden korumak için bu işlemin yapıldığı tanımlanabilir. * TSSB'de askerliğin sebep ve tesiri tanımlanırken, bu sonuca yol açabilecek bütün faktörler tartışılmalıdır. (aynı travmayı yaşayan diğerlerinde neden TSSB olmadığını da açıklamak gerekir.) 20
Danışmak için knozmenler@yahoo.com 21