Göklere yazı yazma sanatı: Mahya

Benzer belgeler
OSMANLI YAPILARINDA. Kaynak: Sitare Turan Bakır, İznik

Edirne Çarşıları. Ahmet Usal - Edirne Vergi Dairesi Başkanlığı

Edirne Camileri - Eski Cami. Ahmet Usal - Edirne Vergi Dairesi Başkanlığı

SANAT TARİHİ NOTLARI OSMANLI MİMARİSİ-CAMİLER

CAMİ MİMARİSİ EMEVİLER EMEVİLER DEVRİ EMEVİLER DEVRİ EMEVİLER DEVRİ ENDÜLÜS EMEVİ DEVLETİ OSMANLI MİMARLIĞI

Üç Şerefeli Camii. Ahmet Usal - Edirne Vergi Dairesi Başkanlığı

MĠMAR SĠNAN VE KLASĠK DÖNEM

görülen sanat görülmektedir? dallarını belirtiniz.

PROF. DR. İLKER ÖZDEMİR YRD. DOÇ. DR. OSMAN AYTEKİN

RAMAZAN ETKİNLİKLERİ - YENİKAPI SAHNE ETKİNLİKLERİ (28 HAZİRAN - 27 TEMMUZ 2014)

ÇİÇEK GRUBU HAZİRAN AYI BÜLTENİ

ALAN EXPERIENCE BİREYSEL EĞİTİM TAKVİMİ

56. ULUSLARARASI AKŞEHİR NASREDDİN HOCA ANMA VE MİZAH GÜNLERİ PROGRAMI 5 TEMMUZ 2014 PAZAR

Bazı Dini/Tarihi Yapıların Sırları

ÇİÇEK GRUBU HAZİRAN AYI BÜLTENİ

Ortaköy'ün simgesi Büyük Mecidiye Camii

Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı. Yayın Kataloğu

RAMAZAN ve ORUÇ. Editörler. Berat Açıl - Fahrettin Altun Serhat Aslaner - Mustafa Demiray Halis Kaya

Müftülüðümüzden Haberler

Mr. Cas x Urban Vintage Experiences

GÖRSEL SANATLAR. Mehmet KURTBOĞAN

Vakıflar Genel Müdürlüğü Vakıf Medeniyeti 2011 Takvimi

Proje Adı. Projenin Türü. Projenin Amacı. Projenin Mekanı. Medeniyetimizin İsimsiz Taşları. Mimari yapı- anıt

SULTAN IZZETTIN KEYKAVUS TÜRBESİ, 1217, SİVAS

Bâlî Paþa Camii. Âbideler Þehri Ýstanbul

İşte İstanbul'daki dernek ve yurtları

5.SINIF SINIF : 5 ÖĞRENME ALANI : AHLAK : 5 / SEVİNÇ VE ÜZÜNTÜLERİMİZİ PAYLAŞALIM MATERYAL TÜRÜ : TEST SORUSU

Mimar Sinan'ın Eserleri

"Eski Ramazan kültürü hala yaşıyor"

EDİRNE ROTARY KULÜBÜ DÖNEM BÜLTENİ

İZMİR BALÇOVA ANADOLU LİSESİ İSTANBUL ÜNİVERSİTE TANITIM VE KÜLTÜR GEZİSİ

ÇINARALTI SOHBETLERİ. Dursun GÜRLEK. Hattat Hasan ÇELEBİ İslam Sanatları 19 HAZİRAN CUMA 20 HAZİRAN CUMARTESİ

5. SINIF DİN KÜLTÜRÜ ve AHLAK BİLGİSİ

SİVEREK'TE TARİHİ ESERLER VE CAMİLER

TUR 1 - ĠSTANBUL KLASĠKLERĠ

FOSSATİ'NİN "AYASOFYA" ALBÜMÜ

İstanbul un 100 Hamamı

5.SINIF SINIF : 5 ÖĞRENME ALANI : İBADET : 2 / İBADET KONUSUNDA BİLGİLENELİM MATERYAL TÜRÜ : ETKİNLİK (HAYDİ HİKAYENİ ANLAT BAKALIM) SINIF 5 ÜNİTE 2

EDİRNE ROTARY KULÜBÜ DÖNEM BÜLTENİ

İZMİR İL MÜFTÜLÜĞÜ BAYAN VAAZ ÇİZELGESİ ( 2014 YILI 2. DÖNEM )

ERKEN OSMANLI SANATI. (Başlangıcından Fatih Dönemi Sonuna Kadar) Yıldız Demiriz

Adamın biri bir yolun kenarına dikenler ekmiş. Dikenler büyüyüp gelişince yoldan geçenleri rahatsız etmeye başlamış. Gelip geçenler, adama:

KUBBEALTI SOHBETLERİ

BOSNA-HERSEK TEKİ KÜLTÜR, BİLİM VE EĞİTİM ÜZERİNDEKİ OSMANLI ETKİSİ: MEVCUT DURUM

Ölçme ve sayma işlemleri sonunda ulaşılan veriler grafikte kullanılır. İlk başlarda sadece iki nitelik ölçerek grafik oluşturulabilir ve çocuklar

55. ULUSLARARASI AKŞEHİR NASREDDİN HOCA ANMA VE MİZAH GÜNLERİ PROGRAMI

ANKARA ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ PEYZAJ MİMARLIĞI BÖLÜMÜ. Konu:14.YÜZYIL BEYLİKLER DÖNEMİ MİMARİSİ

Deniz Esemenli ile Üsküdar Turu 27 Ekim 2013, Pazar

RESTORASYON ÇALIŞMALARI

II. Beyazid Camii - Külliyesi ve Sağlık Müzesi. Ahmet Usal - Edirne Vergi Dairesi Başkanlığı

SELANİK HAMZA BEY CAMİSİ

KÜLTÜR VE SOSYAL IŞLER MÜDÜRLÜĞÜ FAALİYETLERİ HAZİRAN 2015

ERZİNCAN İL MÜFTÜLÜĞÜ 2017 YILI RAMAZAN AYI ÖZEL VAAZ VE İRŞAD PROGRAMI (26/05/ /06/2017)

Dini Yayınlar Fuarında Çıkacak Yeni Kitaplar 2

Svl.Me.Alev KESKİN-Svl.Me.Betül SAYIN*

Sadaka-i Fıtır Miktarı 7.50(Yedi Buçuk Lira) TL olarak belirlenmiştir.

TEMALARIMIZ UZAY VE GEZEGENLER DÜNYA GÖKYÜZÜ İNSAN HAKLARI VE DEMOKRASİ HAFTASI YERLİ MALLARI VE TUTUM HAFTASI YENİ YIL

Surre Alayı. Surre-i Hümâyun. Altınoluk. Surre Alayının Güzergâhları. Surre Alayının Güvenliği. Surre Alayının Yola Çıkması

Günümüzde 1. tepede Topkapı Sarayı, 2. tepede Nuruosmaniye Camisi, 3. tepede Süleymaniye Camisi, 4. tepede Fatih Camisi, 5. tepede Yavuz Sultan Selim

SULTAN MEHMET REŞAT IN RUMELİ SEYAHATİ 5

2 RAMAZAN SOKAĞI ETKİNLİKLERİ RAMAZAN SOKAĞI ETKİNLİKLERİ

EVLİYA ÇELEBİYE GÖRE YANYA CAMİLERİ

Rahmet, merhamet ve bereket ayı olan Ramazan-ı Şerif in şehrimize hayırlar getirmesini temenni ediyorum.

KÜLTÜR VARLIKLARI, ANITSAL YAPILAR, SİTLER vb. ÇEVRE VE PEYZAJ TASARIMI


Ramazan: Hicri takvimin dokuzuncu ayıdır. Ramazan-ı Şerif veya Oruç Ayı da denilir.

berekettir Recep Tayyip Erdoğan Gençlik Parkı nda Ramazan Özel Etkinlikleri ve Mahalle İftarları ile

OSMANLI MEDRESELERİ. Tapu ve evkaf kayıtlarına göre orta ve yüksek öğretim yapan medrese sayısı binden fazlaydı.

İZMİR İL MÜFTÜLÜĞÜ 2014 YILI 2. DÖNEM BAYAN VAAZ ÇİZELGESİ (NİSAN-MAYIS-HAZİRAN )

Sultanım, müsaade buyurun, ben İstanbul'un çevresini dolaşıp, mevcut suları bir inceleyeyim!.

SELANİK ALACA İMARET CAMİSİ

KÂBE VARAK YALDIZ + LAK ST-D001 KÂBE

Gökyüzü Hakkında Neler Biliyorum? Sorusuna arkadaşlarımızın verdiği cevaplar.

ADANA NIN SIRLARINA YOLCULUK

TÜRK DÜNYASI VAKFI. Bana Bir Hikaye yaz projesinin web portalına hoş geldiniz!

T. C. Başbakanlık, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu TÜRK TARİH KURUMU

Ramazan Manileri // Ramazan Manileri. Editors tarafından yazıldı. Cuma, 25 Eylül :55

ÇANKIRI MÜFTÜLÜĞÜ 15 TEMMUZ 2018 PROGRAMLARI

SODA Sunar. Meriç Kara. SODA, tasarımcı Meriç Kara nın ilk kişisel sergisi A Domestic Schizophrenic Project e ev sahipliği yapıyor!

Selimiye. Camii. M imar Sinan ın ustalık eseri. Yazı, fotoğraf ve resimler : Y. Müh. Mimar Bülent ÇETİNOR

12. Hafta : Klasik Dönem Osmanlı Sanatı. Klasik Dönem Osmanlı Sanatı. Yıldız Demiriz

EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI ÇİÇEK GRUBU ARALIK AYI BÜLTENİ

Sakıp Sabancı Müzesi Sakıp Sabancı Cad. No:42 Emirgan İstanbul

775QSU& b T Ü R K İY E C U M H U R İY E T İN İN H E D E F İ; BİR A Ç IK D E N İZ D E V L E T İ O LM AK TIR. Fahri S. K O R UTÜRK

Pırıl pırıl güneşli bir günde, içini sımsıcak saran bir mutlulukla. Cadde de yürüyordu. Yüzü gülümseyen. insanların kullandığı yoldan;

ÖZEL ASÇAY ANAOKULU KELEBEKLER SINIFI HAFTALIK BÜLTENİ

Yeni Osmanlılar Cemiyeti Kurucularından Mehmed Âyetullah Bey Dönem-İnsan-Eser

TEMALARIMIZ KULELER DÜNYA ÇOCUK GÜNÜ HAYVANLARI KORUMA GÜNÜ DÜNYA EL YIKAMA GÜNÜ KURBAN BAYRAMI KIRMIZI GÜNÜ


Gürcistan Dostluk Derneği. Faaliyet Raporu. Yayınlar Sosyal-Kültürel Etkinlikler İnsani Yardımlar Eğitim Faaliyetleri

SEVGİNİN GÜCÜ yılında Manisa da doğan İlhan Berk, Türk şiirinin en üretken, usta şairlerinden


LEVENT KUM VE KURSİYERLERİ ÇİNİ SERGİSİ

Saat: Canik Belediyesi Adnan Menderes Demokrasi Meydanı AKS TV den İFTARA DOĞRU 1 KONU 1 KONUK Canlı Yayın

CEVAP ANAHTARI SINIF

4. SINIFLAR PYP VELİ BÜLTENİ (17 Aralık Ocak 2013) Sayın Velimiz, 17 Aralık Ocak 2013 tarihleri arasındaki temamıza ait bilgiler bu

İnci Hoca TANZİMAT EDEBİYATI I. DÖNEM

Fotoğrafçılıkta mimari fotoğraf çekim teknikleri 1. Mimari fotoğrafçılık

KARAMAN ERMENEK BALKUSAN KÖYÜ

Hazırlayan: Saide Nur Dikmen

Transkript:

On5yirmi5.com Göklere yazı yazma sanatı: Mahya Ramazan ayında camilerin minareleri arasına gerilen ışıklı şeritlerle yazılan mahyaların hikayesini merak edenlere... Yayın Tarihi : 25 Temmuz 2012 Çarşamba (oluşturma : 7/8/2017) Abdullah Güner'in haberi Dört yüz yıla yakın bir süredir Ramazan ayında gökyüzünü süsleyen mahyalar, bugün çok az sayıda kalan zanaatkârın elinde şekillenmeye devam ediyor. Ramazan ayında camilerin minareleri arasına gerilen ışıklı şeritlerle yazılan mahyalar Osmanlı dan günümüze devam eden Ramazan geleneğinin de bir parçası adeta. İslam dünyasında Türklere, özellikle de İstanbul da yaşayanlara özgü bir sanat olarak gelişen mahyacılığın kaybolmaya yüz tutmuş dört yüz yıllık bir geleneği var. Eski İstanbul Ramazanları, halkın müzik ve edebiyatla, ziyafet, eğlence ve gösteri sanatlarıyla kaynaştığı; imparatorluk kültürünün bütün inceliğiyle gözler önüne serildiği görkemli bir atmosferde yaşanıyordu. Bu coşkulu âlemi, kalplerdeki heyecandan gökyüzüne dek genişleten sembol ise mahyalardı. Gündelik yaşamını; şehrayin, donanma geceleri ve mehtap gezintileri gibi güzelliklerle zenginleştiren bir kentin ramazan gecelerini de mahyalar ve kandillerle renklendirmesi doğaldı. Vefik Paşa, Lehçe-i Osmanî de mahyayı Çifte minareli camilerde ramazan ayında avizan olan resimli kandil diye tarif ediyor. Mahya kurmak; bir caminin iki minaresi arasına gerilen bir halattan küçük kandiller sarkıtarak gece karanlığına şekiller çizip manidar sözler yazmak Bu geleneğin gerisindeki düşünce; ramazanın getirdiği sevinç, bolluk ve ferahlık nedeniyle Yaratıcı ya duyulan şükranı vurgulamak, çocuklara ramazanı sevdirmek ve halkı iyiliğe yöneltmek. İLK MAHYA Rivayete göre, 1614 yılında Fatih Camii müezzinlerinden Hattat Hafız Ahmet Kefevi, iki minare arasına ortası yazılı çok sanatkârane bir resim işler ve resmi zamanın padişahı Sultan I. Ahmed e hediye eder. Padişah, çok hoşuna giden bu hediyeden ilhamla ve dini hükümlere uygun olması şartıyla Ramazan gecelerinde minareler arasına resimdeki gibi mahyalar kurulmasını irade buyurur. İlk defa 1617 Ramazan ında yeni tamamlanan Sultanahmet Camii nde tatbik edilen bu yenilik, sonraki yıllarda sanatsal bir gelenek hâlini alır. 1723 Ramazan ında bütün selâtin camilerinde mahya kurulması için irade çıkmış; hatta minare boyu kısa olan Eyüp Camii ne yeniden iki şerefeli iki minare yapılması ferman buyrulmuştur. Vakıf kayıtlarında 18. asra kadar mahya kurmak suretiyle minarelerin tezyini hakkında herhangi bir

düzenlemeye rastlanmaz. İlk kez 1724 te Sultan III. Ahmed tarafından Topkapı Sarayı nda yaptırılan kütüphanenin vakfında, 9 bin akçe tahsisiyle Ayasofya da mahya tesisine dair emr-i şerif kaydı görülür. USTADAN ÇIRAĞA Mahyacılığı ıslah eden ve ona sanatkârane bir eda kazandıran; Süleymaniye nin minareleri arasına üç halat çekerek kurduğu ve sağa-sola hareket ettirdiği gezici mahyası ile meşhur Süleymaniye baş mahyacısı Abdüllatif Efendi dir. 1877 de vefat eden Abdüllatif Efendi nin yerini yanında çalışan oğulları alır ve mahyacılık usta-çırak düzeni içinde babadan oğula geçerek devam eder. Eski İstanbul yaşamını anlatan yazarlardan Balıkhane Nazırı Ali Bey, Ahmed Rasim, Musahipzade Celâl, Sermet Muhtar Alus, Halit Fahri Ozansoy, Ercümend Ekrem Talu ve Burhan Felek mahya konusuna değinmeden geçmemişlerdir. GÖKYÜZÜNDE MESAJLAR Camilerde mahya kurma hazırlığı ramazandan on beş gün önce başlar. Ramazanın ilk yarısında yazılı; daha sonra kız kulesi, ay-yıldız, çiçek, kayık ve cami resimli mahyalar kurulur. Ramazan başında Merhaba Ya Şehr-i Ramazan, Oruç Tut Sıhhat Bul, Hoşgeldin Ya Şehr-i Ramazan, On Bir Ayın Sultanı ve Zekât Malı Artırır yazılı mahyaların yerini ay sonuna doğru Şefaat Ya Rasulallah, La İlahe İllallah ve Elveda Ya Şehr-i Ramazan gibi mahyalar almaya başlar. 1908 de II. Meşrutiyet ten itibaren politikanın gündelik hayatın bir parçası olmasıyla beraber Yaşasın Hürriyet, Eytama (yetimlere) Yardım, Hilal-i Aher i (Kızılay) Unutma, Tayyareyi Unutma, Yerli Malı Al, Yaşasın Misak-ı Milli ve Yaşasın İstiklâliyet gibi politik ve sosyal mesajlar için de mecra olarak mahyalar kullanılır.

Günümüzde mahyalara dini muhtevanın dışında bazen sosyal konularla ilgili, bazen de propaganda amacıyla yazılar yazıldığı da olmakta. Örneğin her yıl 29 mayısta Yüce Fatih Ruhun Şad Olsun mahyası kuruluyor. İstanbul Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından yaşatılmaya çalışılan mahyacılık, Mahya Yapım Atölyesi öncülüğünde varlığını sürdürüyor. Mahya kurulan camiler arasında Fatih, Eyüp, Sultanahmet ve Süleymaniye nin yanı sıra Üsküdar Valide, Edirne Selimiye, Eskişehir Reşadiye, Bursa Ulu Camii bulunuyor. MAHYANIN YAPILIŞI İki minare arasına gerilen birkaç sıra ip tertibatı üzerine işlenecek yazı ve resim, önce kâğıt üzerinde planlanır. Karelerin kesiştiği noktalara işaret konularak yazı ve resim oluşturulur. İpler, kareli kâğıttaki yatay çizgiler şeklinde tasavvur edilerek, işaret konulmuş noktalar ip üzerinde tespit edilir. Her birine bir ilmik konulan bu noktalara daha sonra bir çengelle kandiller yerleştirildiğinde yazı veya resim teşekkül eder. Kandil yerine elektrik ampulleri kullanılmaya başlandıktan sonra mahyalar büyük ölçüde elektrik teknisyenleri tarafından kurulur oldu. Eskiden mahyacılık, büyük bir ustalık isteyen gerçek bir sanat dalıydı. Bu alanda yetişmiş büyük ustalar, yerlerini alacak olan çıraklara işin bütün inceliklerini öğretirlerdi. Mahya kurmak için, caminin en az iki minareli olması gerekir. Eskiden böyle büyük camilerde, iki minare arasına ip veya teller gerilir, mahya ustası da, genellikle zeytinyağ doldurulmuş kandilleri veya mumlu fenerleri ipin üzerine dizerek istediği dinî yazıyı yazar, hatta resimler yapardı. Bütün ramazan boyu bu kandiller, rüzgâra rağmen geceleri pırıl pırıl yanardı. Camilerin elektrikle aydınlatılmaya başlamasından sonra, mahyacılık kolaylaştı ve ayrı bir sanat olmaktan çıktı. Kandil yerine renkli elektrik ampulleriyle ve yeni yazıyla mahya kurma geleneği bugün hâlâ sürdürülüyor.

Mahyacılar her akşam ayrı bir mahya kurmak için gün boyu çalışmak zorundaydılar. Yaptıkları tasarımlara göre kandil sayısını ve her kandilin ip üzerindeki yerlerini tespit ederlerdi. Makaralı iplere düğümler atarlar, istenilen görüntünün kusursuz elde edilebilmesi için provalar yaparlardı. İftardan sonra da minare şerefelerinden, kandiller teker teker gergin halata salıverilir ve ışıklı kompozisyon elde edilirdi. Her gece değişik mahya kurmak için yarışan ve tasarımlarını gizli tutan mahyacıların o akşam ne yazacaklarını halk büyük merakla beklerdi. Hatta ilk kandillerin halata salıverilmesiyle tahminlerde bulunmaya başlarlardı. Bunu daha eskiden cami içinde levhalara astıklarını da biliyoruz. İslam dünyasında minarelerde kandil yakma geleneği yaygınken, mahyacılık İstanbul a özgü bir sanat olarak kalmıştı. Bunun nedeni, padişahların yaptırdığı iki, dört, altı minareli selâtin camiler in bu kentte olmasıydı. Çünkü mahya için en az iki minarenin bulunması gerekiyor. İkinci başkent konumundaki Edirne nin selâtin camilerinde de mahyalar kurulurdu. Ayrıca, Meriç Irmağı na direkler dikerek askı mahyası kurulduğunu da kaynaklar bildiriyor. İstanbul da ramazanın 15. gecesi Süleymaniye Camii minarelerine kurduğu Hünkâr Kayığı mahyası ile ünlenen Abdüllatif Efendi (ö. 1877), gemi direkleri arasına kurduğu mahyası ile de meşhurdur. Süleymaniye nin minarelerine kurulan gezici mahya ise en çok beğeni kazanan gösteri olurdu. Buradaki gösteride örneğin köprü görüntüsünün önünde hareketli kayık ve balıklar, köprünün üstünde yürüyen araba canlandırılırdı. Mahyacılar ramazanın ilk 15 günü yazılı, ikinci 15 inde resimli mahyalar kurarlardı. Özellikle

ramazanın 15 ini çocuklar sabırsızlıkla beklerlerdi. Akşamları yandan çarıklı, piyade kayığı, çifte kayık, kule, salıncak gibi tasvirleri sonsuz bir keyifle seyrederlerdi. Yazılı mahyalarda ise genellikle Ya Şehr-i Ramazan, Ya Kerim, Allah, Bismillah, Elhamdülillah ibareleri kullanılırdı. MAHYA ÇEŞİTLERİ Sabit Mahyalar Minare yüksekliğine, görsel mesafeye göre değişik boyut ve anlamlarda üretiliyor. Hareketli Mahyalar Kandillerde, üç aylarda, Ramazan ve Kurban bayramlarında da vaaz ve duaların yayınlanmasında da kullanılabilir. Grafik Mahyalar Hem hareketli hem de renkli olup mahya geleneğini gerçek anlamda temsil eder. Çok satırlı olup; her satır değişik renklerde kullanılabilir. Arapça, Türkçe bütün dinî form ve motifler gösterilebilir. Dijital Mahya On bir ayın sultanı Ramazan'ın en canlı işaretlerinden biri de camileri süsleyen mahyalar kuşkusuz. Osmanlı döneminde yağ kandilleri ile asılan mahyalar, günümüzde elektrik ampulleri ile yapılıyor. Ancak teknolojideki hızlı değişim mahyalara da yansıdı. Camilerin bir kısmında bu Ramazan, mahyalar ilk kez ledli, bir yandan da hareketli şekliyle görülecek. İmamlar bilgisayardan tek tuşla mahyaları değiştirebilecek yani artık dijital mahyalar devrinde yaşıyoruz. Bilgisayarlara yüklenen program sayesinde istenilen zamanda istenilen yazı, söz, hadis-i şerif ledli mahyalarda görülebilecek. On5yirmi5 Bu dökümanı orjinal adreste göster Göklere yazı yazma sanatı: Mahya