ELAZIĞ İL GIDA TARIM VE HAYVANCILIK MÜDÜRLÜĞÜ ELAZIĞ İLİNDEKİ ALABALIK YETİŞTİRİCİLİĞİNİN MEVCUT DURUMU VE 2023 VİZYONU Cevat YILMAZ Su. Ürn. Müh. ELAZIĞ İL MÜDÜRLÜĞÜ
TÜRKİYE DE SU ÜRÜNLERİ ÜRETİMİ Su ürünleri, tarımın dört alt sektöründen biri olup, insan beslenmesine katkısı, istihdam imkânı oluşturması ve yüksek ihracat potansiyeline sahip bulunması gibi sebeplerden dolayı; Ülkemiz için önemli bir yere sahiptir. Su ürünleri yetiştiriciliği Dünya da ve Türkiye de hızlı bir gelişim göstermekte ve önemi gün geçtikçe artmaktadır. Çünkü doğal stokların avcılık yolu ile üretiminde yıllık olarak maksimum avlanabilir ürün miktarı vardır ve bu miktar zorlanıp geçilirse; aşırı avcılık nedeniyle stoklarda azalma görülür. Dünya ve ülkemiz su ürünleri üretiminde, avcılık yolu ile önemli bir artış beklenmemektedir. Üç tarafı denizlerle çevrili ülkemiz ve üç tarafı baraj gölleri ile çevrili ilimiz, mevcut potansiyelini balıkçılıkla değerlendirme açısından benzer özellikler göstermektedir. Su ürünleri yetiştiriciliği Türkiye de ve ilimizde son on yılda hızlı bir gelişim göstermekte ve önemi gün geçtikçe artmaktadır.
Yıllar İtibarıyla Toplam Su Ürünleri Üretimi (ton/yıl) Kaynak: TÜİK&BSGM Yıllar Avcılık Yetiştiricilik Deniz İçsu Toplam Deniz İçsu Toplam TOPLAM 2000 460.521 42.824 503.345 35.646 43.385 79.031 582.376 2001 484.410 43.323 527.733 29.730 37.514 67.244 594.977 2002 522.744 43.938 566.682 26.868 34.297 61.165 627.847 2003 463.074 44.698 507.772 39.726 40.217 79.943 587.715 2004 504.897 45.585 550.482 49.895 44.115 94.010 644.492 2005 380.381 46.115 426.496 69.673 48.604 118.277 544.773 2006 488.966 44.082 533.048 72.249 56.694 128.943 661.991 2007 589.129 43.321 632.450 80.840 59.033 139.873 772.323 2008 453.113 41.011 494.124 85.629 66.557 152.186 646.310 2009 425.275 39.187 464.462 82.481 76.248 158.729 623.191 2010 445.680 40.259 485.939 88.573 78.568 167.141 653.080 2011 477.658 37.097 514.755 88.344 100.446 188.790 703.545 2012 396.322 36.120 432.442 100.853 111.557 212.410 644.852 2013 339.047 35.074 374.121 110.375 123.019 233.394 607.515 2014 266.078 36.134 302.212 126.894 108.239 235.133 537.345
Yıllar Alabalık (İçsu) Alabalık (Deniz) Alabalık (Toplam) Çipura Levrek 2000 42.572 1.961 44.533 15.460 17.877 2001 36.827 1.240 38.067 12.939 15.546 2002 33.707 846 34.553 11.681 14.339 2003 39.674 1.194 40.868 16.735 20.982 2004 43.432 1.650 45.082 20.435 26.297 2005 48.033 1.249 49.282 27.634 37.290 2006 56.026 1.633 57.659 28.463 38.408 2007 58.433 2.740 61.173 33.500 41.900 2008 65.928 2.721 68.649 31.670 49.270 2009 75.657 5.229 80.886 28.362 46.554 2010 78.165 7.079 85.244 28.157 50.796 2011 100.239 7.697 107.936 32.187 47.013 2012 111.335 3.234 114.569 30.743 65.512 2013 122.873 5.186 128.059 35.701 67.913 2014 107.983 5.610 *113.593 41.873 74.653 Türkiye de Yetiştiriciliği Çok Yapılan Türlerin Üretim Miktarları (ton) *Elazığ İli, Türkiye alabalık üretiminin % 12 sini (13.359 Ton) gerçekleştirmekte dir.
Türkiye nin Su Ürünleri İhracat ve İthalatı Kaynak: TÜİK *2014 yılı değerleri geçicidir. Yıllar İhracat İhracat İhracat Değer İthalat İthalat Değer İthalat Değer Miktar (ton) Değer ($) ( ) Miktar (ton) ($) ( ) 2002 26.860 96.728.389 148.444.397 22.532 18.754.783 29.392.818 2003 29.937 124.842.223 186.152.895 45.606 32.636.120 48.123.816 2004 32.804 180.513.989 258.987.885 57.694 54.240.304 77.423.079 2005 37.655 206.039.936 277.963.150 47.676 68.558.341 92.425.248 2006 41.973 233.385.315 336.723.477 53.563 83.409.842 120.592.605 2007 47.214 273.077.508 356.293.408 58.022 96.632.063 126.432.371 2008 54.526 383.297.348 505.545.565 63.222 119.768.842 154.343.337 2009 54.354 318.063.028 494.899.926 72.686 105.822.852 163.633.104 2010 55.109 312.935.016 471.459.989 80.726 133.829.563 200.395.897 2011 66.738 395.306.914 664.333.252 65.698 173.886.517 290.826.203 2012 74.006 413.917.190 744.907.572 65.384 176.402.894 317.626.975 2013 101.063 568.207.316 1.083.243.678 67.530 188.068.388 359.490.196 2014* 115.682 676.092.136 1.481.760.957 77.545 198.255.737 435.650.641
ELAZIĞ İLİNDE SU ÜRÜNLERİ YETİŞTİRİCİLİĞİ Elazığ İli, üç tarafı baraj gölleriyle çevrili olup, doğal ve baraj gölü alanı itibariyle çok büyük su potansiyeline sahiptir. Toplamı 100 bin hektarı geçen ve balık yetiştiriciliği için önemli büyüklükte olan; Keban, Karakaya, Kralkızı, Kalecik, Özlüce, Pembelik, Tatar, Beyhan Baraj gölleri ile Hazar Gölünün, İlimiz sınırları içerisinde kalan kısmının toplam yüzey alanı 68.011 hektardır.
No İlçesi Rezervuar Adı Alan (Ha) 1 Ağın Keban 2 9300 2 Keban Keban 3 7400 3 Aydıncık Keban 6 7900 4 Güzelyalı Keban 9 3100 5 Koçkale Keban 10 3200 6 İçme Keban 11 2800 7 Şeyhhacı Keban 12 800 8 Uzunova Keban 13 500 9 Yolüstü Keban 14 900 10 Gülüşkür Keban 15 3600 11 Yurtbaşı Keban 16 3500 12 Baskil Karakaya 8 6700 13 Baskil Karakaya 9 2700 14 Keban Karakaya 10 608 15 Karakoçan Özlüce 920 16 Karakoçan Kalecik 116 17 Sivrice Hazar Gölü 8100 18 Maden Kralkızı 3 235 19 Maden Kralkızı 4 240 20 Maden Kralkızı 5 445 21 Karakoçan Pembelik 1.257 22 Kovancılar Tatar 1.190 23 Palu Beyhan 2.500 TOPLAM 68.011 Tablo 1: Elazığ İline Ait Su Alanları
MEVCUT DURUM İlimizdeki su ürünleri tesislerinin tamamı, alabalık yetiştiriciliği yapmaktadır. Bu yetiştiricilik işletmeleri büyük oranda (% 99,90) ağ kafes tesisidir. Ağ kafeslerde alabalık yetiştiriciliği, uzun yıllardan beri ilimizde yapılmaktadır. Elazığ İlinde ilk ağ kafes işletmesi, 1996 yılında Keban 3. Bölge Taşkırma Mevkisinde 10 ton/yıl kapasitede kurulmuştur. Başlangıçta dalga almayan, korunaklı sığ sularda köşebent demir ve ahşap malzemeden yapılan kare ve sekizgen kafesler kullanılırken, son yıllarda dalgalı su şartlarına dayanabilen HDPE tipi kafesler kullanılmaya başlanmıştır. İlk kurulan ağ kafes işletmeleri kıyılara sabitlenirken, bugün yapılan işletmeler en gelişmiş sabitleme sistemi olan mooring sistemiyle sabitlenmektedir.
Elazığ İlindeki alabalık tesisi sayısı 161 adet olup, yıllık yetiştiricilik kapasitesi 32.430 ton ve yavru üretim kapasitesi 193.000.000 adettir. Keban ve Karakaya Baraj Göllerinde yetiştiricilik faaliyetini sürdüren toplam 156 adet ağ kafes işletmesinin, yıllık 32.385 ton (% 99,90) kapasitesi vardır. Ayrıca, iki adet toplam kapasitesi 45 ton/yıl (%0,10) olan alabalık havuz işletmesi bulunmaktadır.
50000 KAPASİTE/ GERÇEKLEŞEN ÜRETİM 45000 40000 35000 14.867,66 12.921 14.286 13.359 10.750 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 7.100,64 30.010 32.160 32.530 31.680 32.430 4.889,63 22.085 3.813,69 242 279 965 1.722 8.360 5.105 330 430 1.860 2.180 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Yetiştiricilik Kapasitesi (Ton/Yıl) Gerçekleşen Üretim (Ton/Yıl)
YERLER ADET KAPASİTE (TON/YIL) YAVRU (ADET/YIL) Keban 105 18.410 193.000.000 Merkez 26 8.250 Baskil 14 3.750 Ağın 15 2000 Palu 1 20 TOPLAM 161 32.430 193.000.000 Tablo 4.Alabalık işletmelerinin bulunduğu ilçeler.
İLÇELERİN TOPLAM KAPASİTELERİ (TON/YIL) 20; 0% MERKEZ 8250; 25% KEBAN 3750; 12% BASKİL 18410; 57% 2000; 6% AĞIN Keban Ağın Baskil Merkez Palu
ELAZIĞ İLİNDE ALABALIK İHRACATI Elazığ İlinde yetiştirilen alabalıklar; başta Karadeniz, İç Anadolu, Doğu Anadolu, Ege ve Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki iller olmak üzere bütün Türkiye ye pazarlanmaktadır. Ayrıca İlimizde bulunan balık işleme ve değerlendirme fabrikasında işlenen füme balıklar, Polonya, Romanya, Almanya ve Almanya üzerinden Hollanda, İspanya vs. gibi Avrupa ülkelerine ihraç edilmektedir. Tablo 6. Elazığ İlinden yapılan alabalık ihracatı. YIL ADET MİKTAR(Kg) PARA 2013 81 1.279.225,5 4.805.727,93 EURO (Avrupa) 2014 85 1.303.479 4.910.869 EURO (Avrupa) 148.227 (Irak) 2015 20 313.932 1.181.648 EURO
ELAZIĞ İLİ ALABALIK ÜRETİMİ MODELİ
Tablo: Ağ kafes yetiştiriciliği için kullanılan su alanları. ALANI Y.K.B. (ha) KİRALANAN İŞLETME B.G. %3 ü BÖLGELER (ha) D.G. %1 ALAN (ha) SAYISI KEBAN 2. BÖLGE 9300 279,00 6,5 15 KEBAN 3. BÖLGE 7400 222,00 37,6 58 KEBAN 6. BÖLGE 7900 237,00 23,5 26 KEBAN 9,10,11,12, 13,14,15,16. BÖL. 18400 552,00 - - KARAKAYA 8. BÖLGE 6700 201,00 1,9 3 KARAKAYA 9. BÖLGE 2700 81,24 9,05 11 KARAKAYA 10. BÖLGE 608 18,24 18,24 43 KRALKIZI BARAJI 920 27,60 - - ÖZLÜCE BARAJI 920 27,6 - - KALECİK BARAJI 116 3,48 - - HAZAR GÖLÜ 8100 (% 1) 81 - - PEMBELİK BARAJI 1.257 37,71 TATAR BARAJI 1.190 35,70 BEYHAN BARAJI 2.500 75,00 TOPLAM 68.011 1878,41 94,79 156* *Baraj göllerinde bulunan işletme sayısı. 68.011 hektarlık su alanı ve balıkçılıkta kullanılabilecek 1878 hektarlık su alanı göz önünde bulundurulduğunda; Elazığ İlinde bulunan mevut alabalık üretim kapasitesini, çok daha yukarılara çıkarmak mümkündür.
Elazığ İlinde 235.000 ton alabalık yetiştirmek mümkün olabilir. Şu an için bu rakam hayal unsuru olsa da; 2023 yılında 50.000 ton kapasiteye çıkmamız mümkündür. ALANI (ha) BÖLGENİN B.G. %3 ü KİRALANAN İŞLETME SU ALANLARIMIZ D.G. %1 i (ha) ALAN (ha) SAYISI TOPLAM 68.011 1878,41 94,79* 156* *Balık yetiştiriciliği yapılan alanın 20 de biri. 1.878X10=18.780 da 1 da su alanında.25 ton alabalık yetiştirilirse, 18.780 da su alanında. X ton alabalık yetiştirilir. 18.780X25= 470.000 ton yaklaşık alabalık yetiştirme kapasitemiz bulunmaktadır. -Pazar sorunu -Uygun fiyatta yem -Fiyat istikrarı olursa; 470.000:2= 235.000 ton alabalık,
Su Ürünleri Sektöründeki Sorunlar: 1.Yem: -Fiyatı pahalı. -Yemin hammaddesi olan balık unu ve yağı ithal edilmektedir ve Dünyada miktarı sınırlıdır. -İlimizin yetiştiricilik yolu ile elde edilen üretim kapasitesinin yüksekliğine rağmen yem fabrikasının bulunmaması sektör için bir handikaptır. -İşletme giderlerinin yaklaşık % 70 ini yem giderleri oluşturmaktadır. Son yıllarda yemin kalitesinin düşmesi, maliyeti daha da artırmaktadır. Daha ucuz balık unu elde etmek için içsularda bulunan ve ekonomik önemi olmayan İnci balığı (Alburnus mossulensis) nın balık unu olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. 2. Altyapı: -Elektrik, yol, iskele ve telefon imkânları sağlanmalı. 3. Hastalık: -Aşılı, sağlıklı ortamda üretilen kaliteli yavru bulmada sorun yaşanmaktadır. -Balıkların uygun su şartlarına göre stoklanmaması, sorun oluşturmaktadır. -Balık hastalıklarına yasal olarak sadece Veteriner Hekimin bakması ve reçete yazma yetkisinin Ona verilmesi büyük sorun teşkil etmektedir. Elazığ İlinde alabalık hastalıklarından anlayan Veteriner Hekim maalesef yoktur. Alabalık hastalığını bilen çok sayıda Su Ürünleri Mühendisinin de bu konuda yetkisi yoktur. Bu durumun olması ve geniş çaplı bir hastalık laboratuvarının olmaması balıkçılığımız açısından sorun teşkil etmektedir.
4. Bilinçsiz personel -Bilinçli personelle, olmayan arasındaki fark; sadece yem giderlerinde % 15-20 oranında değişmektedir. 1000 ton/yıl kapasiteli işletmede yaklaşık 400.000 TL para bu yüzden zayi olmaktadır. Bilinçli balık yetiştiriciliğinin yapılması; su sıcaklığına, balık büyüklüğüne ve mevcut balık stokuna göre yemin verilmesi işletme giderlerini düşürecektir. 5. Yavru Balık -Uygun büyüklükte, aşılı ve sıhhatli yavru bulmada sorun var. Özellikle, ağ kafeslere stoklanacak büyüklükteki (10-20 g.) yavru alabalığı bulmada sıkıntılar yaşanmaktadır. 6. Pazar -Bazen, balığın fiyatında problem yaşanmaktadır. -Şu anda alabalığın fiyatı, maliyetine yakındır. -Periyodik yetiştiricilik tesislerinde problem olabiliyor. Balığın geç porsiyonluk boya getirilmesi ve bunu çok sayıda işletmenin yapması fiyatı düşürmektedir. -Balığı karaya çıkarmada sorunlar yaşanmaktadır.
Dumnu Yolu
7. Baraj Gölü -Su kotunun düşmesi ve yükselmesi ile ilgili problemler yaşanmaktadır. 8. Kaynak Suyu Yokluğu - İlimizde, kuluçkahane üretimi için yeterli sayıda kaynak suyunun olmaması. Olanlarda da değişik sorunların olması yavru üretimi için problem oluşturmaktadır. 9. Periyodik Yetiştiricilik -İşletmelerimizin büyük çoğunluğunun ağ kafes tesisi olması ve bunların yaklaşık olarak % 70 inin periyodik yetiştiricilik yapmasından dolayı, sezon sonu pazar problemi yaşamaması için üretim planlamasının yapılması gereklidir. Bu nedenle sezon başında çeşitli ağırlıktaki yavru alabalıkların kafeslere konması sonucunda, değişik zamanlarda porsiyonluk boya gelen alabalıklar, rahat bir şekilde pazara sunulacağından, sezon sonu elde fazla balık kalmayacak ve balık fiyatının aşırı düşmesi önlenecektir. Alabalığın muhafaza edileceği yeterli büyüklükteki soğuk hava depolarının yapılması da sezon sonu fiyatın düşmemesinde etkili olacaktır. 10. Mevcut İşletmelerde Üretim Planının Olmaması - Balıkçıların yapacak oldukları üretimi önceden planlayıp buna göre hareket etmeleri gerekmektedir. Sürdürülebilir balıkçılık için balıkçı; sezon başında gerekli anlaşmalar yapıp hangi ayda, ne kadar porsiyonluk balık üreteceğini bilecek, buna göre önlem alıp, gerekli işlemleri yapacaktır.
11. Diğer kurumlarla Olan Sorunlar: - Başka yerde yapılması mümkün olmayan kıyıda kurulması gerekli olan balıkçı yapıları için uygulamalı imar planı istenmektedir. Bu da pahalı olduğundan İlgili kurum tarafından yapılmamaktadır. -Havuz balıkçılığı için DSİ tarafından hidroloji raporu istenmektedir. Bu da çok uzun zaman istemekte ve masraflıdır.
12. Yemden KDV nin İnmesi Yemdeki KDV oranının ve dövizin aşağıya inmesi, balık yemi fiyatını azda olsa düşürmüştür. Balıkçılar yemdeki KDV oranının düşmesiyle birlikte satılan balıkta ki KDV oranını düşürülmesini istemektedir. Balıkçılar, KDV farkından dolayı gider gösteremediklerini ve yüksek oranda vergi verebileceklerini iddia etmektedirler. 13.Terör Sorunu Son günlerde terörün artmasıyla Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki illere Elazığ İlinden sofralık ve yavru alabalık gönderilmiyor. İşletmelerimiz, ilgi bölgelerde ki tesislerden önceki alacaklarını da tahsil etmede sıkıntı yaşamaktadır.
ELAZIĞ İLİNDE ALABALIK DESTEKLEMELERİ Yıl Kapasite (Ton) Por. Ala. (Ton) Ödenen Miktar Yavru Alabalık (Adet) Ödenen Miktar Yıllara Göre Ödenen Miktar 2004 330 242,00 97.000,00 - - 97.000,00 2005 430 279,00 167.500,00 1.740.000 87.000,00 254.500,00 2006 1860 965,00 627.040,00 6.885.000 344.250,00 971.290,00 2007 2180 1.722,03 1.119.317,00 12.320.000 616.000,00 1.735.317,00 2008 5.105 3.813,69 2.478.896,00 23.956.660 1.197.833,00 3.676.729,00 2009 8.360 4.889,63 3.178.259,00 31.923.332 1.596.166,00 4.774.425,00 2010 22.085 7.100,64 4.615.418,55 68.112.500 3.405.625,00 8.021.043,55 2011 30.010 14.867,66 9.663.980,95 80.052.000 4.803.120,00 14.467.100,90 2012 32.160 12.920.867 7.676.944,77 66.420.000-7.676.944,77 2013 32.555 14.286.261,67 8.798.133,11 63.415.500-8.798.133,11 2014 31.630 13.359.295,00 7.973.545,00 48.749.000-7.973.545,00 2015 32.430 10.750,00 5.930.899,00 61.612.200-5.930.899,00
KKYDP KAPSAMINDA 2006-2013 YILLARI ARASINDA SU ÜRÜNLERİ KONUSUNDA VERİLEN HİBE DESTEKLERİ ÖDENEN HİBE ETAP KKYDP ŞİRKET ADI DESTEKLEME KONUSU MİKTARI EKONOMİK FİLETO VE DONDURULMUŞ YATIRIMLAR KEBAN ALABALIK ALABALIK İŞLEME TESİSİ 167.035,00 EKONOMİK YATIRIMLAR KEBAN ALABALIK SOĞUK HAVA DEPOSU 248.594,00 MAKİNE EKİPMAN KEBAN ALABALIK SOĞUK HAVA TAŞIMALI ARAÇ 33.415,00 MAKİNE EKİPMAN KEBAN ALABALIK SU ÜRÜNLERİ KULUÇKA DOLABI 49.500,00 498.544,00 MAKİNE EKİPMAN İRFAN ÖZDEMİR SU ÜRÜNLERİ KULUÇKA DOLABI 6.500,00 MAKİNE ÖZPOLAT EKİPMAN BALIKÇILIK SU ÜRÜNLERİ KULUÇKA DOLABI 9.750,00 TOPLAM 514.794,00 514.794,00 2.ETAP 4.ETAP 2011 2011 2011 2011
CY
CY
CY
CY
CY
CY
TEŞEKKÜR EDERİM