Bu rapor, Sermaye Piyasası Kurulu nun II-14.1 sayılı Sermaye Piyasasında Finansal Raporlamaya İlişkin Esaslar Tebliği nin 8. maddesi uyarınca hazırlanmış olup, Zorlu Enerji Elektrik Üretim AŞ nin ( Şirket veya Zorlu Enerji ) 1 2016 yılına ilişkin işletme faaliyetlerinin ve finansal durumunun değerlendirilmesi ve yatırımcılara bilgi verilmesi amacını taşımaktadır. GENEL BİLGİLER Raporun İlgili Olduğu Hesap Dönemi: 1 Ocak 31 Aralık 2016 Ticaret Unvanı: Zorlu Enerji Elektrik Üretim AŞ Ticaret Sicil No: Bursa Ticaret Sicil Müdürlüğü, No: 33550 Kayıtlı Sermaye Tavanı: 3.000.000.000 TL Ödenmiş/Çıkarılmış Sermaye: 750.000.000 TL 2 Personel Sayısı: 129 İnternet sitesinin adresi: http://www.zorluenerji.com.tr İşyerlerimizin adres ve telefon bilgileri aşağıda sunulmuştur: İstanbul İrtibat Bürosu Bursa (Merkez) Elektrik Santrali Lüleburgaz Elektrik Santrali Yalova Elektrik Santrali Gökçedağ Rüzgar Santrali Pakistan Rüzgar Santrali Erzincan Hidroelektrik Santrali Erzurum Hidroelektrik Santrali Tokat Hidroelektrik Santrali Tunceli Hidroelektrik Santrali Kars Hidroelektrik Santrali Rize Hidroelektrik Santrali Eskişehir Hidroelektrik Santrali Kızıldere Jeotermal Santrali Alaşehir Jeotermal Santrali Sarıtepe ve Demirciler Rüzgar Santralleri Levent 199, Büyükdere Caddesi No:199 34310 Şişli - İSTANBUL Tel: (0212) 456 23 00 Organize Sanayi Bölgesi, Pembe Cadde, No:13 16159 BURSA Tel: (0224) 242 56 16 Yenimahalle D100 Karayolu 17 F, Lüleburgaz - KIRKLARELİ Tel: (0288) 427 31 17 İpek Kağıt Fabrikası, Zorlu Enerji Tesisleri, Tokmakköyü 77700 Altınova - YALOVA Tel: (0226) 462 89 00 Gökçedağ Mevkii 8.km. Yönetim Binası, 80500 Bahçe - OSMANİYE Tel: (0328) 861 30 01 Nooriabad Jhimpir Link Road, Near HESCO Grid Station, Jhimpir Province of Sindh - PAKİSTAN Tel: (0092) 21 352 91 862 Atatürk mah. Erzurum Yolu 2. Km Tercan - ERZİNCAN Tel: (0446) 4413075 İspir Yolu 56. km Ilıca - ERZURUM Tel: (0442) 645 20 76 Almus İlçesine 7 Km mesafede, Almus - TOKAT Tel: (0356) 411 34 66 Ovacık İlçesine 13 km mesafede, Ovacık - TUNCELİ Tel: (0428) 511 24 92 O&M Enerji Tesisleri İ.Ş.A.Ş.T. Çıldır HES Arpaçay - KARS Tel: (0474) 281 24 30 İkizdere HES İşletme Müdürlüğü, İkizdere - RİZE Tel: (0464) 416 12 05 Sarıcakaya İlçesine 16 Km mesafede, 26870 Sarıcakaya - ESKİŞEHİR Tel: (0222) 663 73 81 Denizli - İzmir karayoluna 1 km mesafede, Sarayköy - DENİZLİ Tel: (0258) 429 11 00 Alkan Mahallesi Piyadeler mevkii Alaşehir - MANİSA Tel: (0236) 665 66 48 Sarıtepe Demirciler Mevkii 3.km Bahçe - OSMANİYE Tel: (0328) 861 30 01 1 Zorlu Enerji Elektrik Üretim AŞ, bağlı ortaklıkları ve iştirakleri ile birlikte Grup olarak anılacaktır. 2 Şirket Yönetim Kurulu nun 16.12.2016 tarihli kararı doğrultusunda, Zorlu Enerji nin çıkarılmış sermayesi, 3.000.000.000 TL kayıtlı sermaye tavanı içerisinde kalacak şekilde, tamamı nakden karşılanmak suretiyle %166,67 oranında bedelli olarak artırılarak 750.000.000 TL'den 2.000.000.000 TL'ye çıkarılmıştır. Sermaye artırım işlemi 16.02.2017 tarihi itibarıyla tamamlanmıştır. (2)
Şirketin Ortaklık Yapısı ve Sermaye Dağılımı 31 Aralık 2016 tarihi itibarıyla Zorlu Enerji nin ortaklık yapısı ve sermaye dağılımı aşağıdaki gibidir: Ortaklar Nominal Pay Tutarı (1.000 TL) Sermayedeki Payı (%) Zorlu Holding AŞ 342.999 45,7 Korteks Mensucat San. ve Tic. AŞ 131.606 17,5 Halka Açık 239.859 32,0 Diğer 35.536 4,8 TOPLAM 750.000* 100,0 * Şirketin çıkarılmış sermayesi 2017 yılında yapılan %166,67 oranındaki bedelli sermaye artırımı ile 2.000.000 TL ye çıkarılmıştır. İmtiyazlı Paylara İlişkin Bilgi Esas Sözleşme nin 7. maddesi uyarınca A Grubu pay sahiplerinin Yönetim Kurulu üyelerinin seçiminde imtiyaz hakkı bulunmaktadır. Şöyle ki; Şirketin Yönetim Kurulu, tamamı A Grubu pay sahipleri arasından veya gösterecekleri adaylar arasından Genel Kurul tarafından seçilecek en az beş (5) en çok on bir (11) üyeden meydana gelir. (3)
Organizasyon Şeması Grup Başkanı Grup Başkan Yardımcısı GM GMY, Enerji Ticaret ve Planlama Direktör, Kamu İlişkileri GMY, Termik Yatırımlar GMY, Yatırımlar GMY, İşletme ve Bakım GMY, Projeler Direktör, İnsan Kaynakları Direktör, Mali İşler (CFO) Müdür, Planlama Müdür, Saha ve Projeler Müdür, İşletme (Kızıldere) Müdür, RES Müdür, İşletme ve Bakım Müdür, HES Proje Müdür, JES Proje Müdür, İnsan Kaynakları ve İdari İşler Müdür, Kurumsal İletişim Müdür, Bütçe ve Raporlama Müdür, Mali Denetim ve Raporlama Müdür, Satınalma ve Lojistik Müdür, Jeotermal Proje Müdür, İşletme (Alaşehir) Müdür, Muhasebe Müdür, Finansman Müdür, İş Planlama ve Geliştirme (4)
Yönetim Kurulu Yönetim Kurulu üyeleri Türk Ticaret Kanunu ve ilgili düzenlemeler gereğince Şirket Esas Sözleşmesi hükümleri çerçevesinde seçilmektedir. 28.04.2016 tarihinde yapılan 2015 yılı Olağan Genel Kurul toplantısında seçilen ve dönem içinde görev alan Yönetim Kurulu üyeleri ve görev süreleri aşağıdaki tabloda yer almaktadır. Adı Soyadı Görevi Başlangıç Zeki Zorlu Yönetim Kurulu Başkanı 28 Nisan 2016 Ali Akın Tarı Yönetim Kurulu Başkan Yrd. /Bağımsız Üye 28 Nisan 2016 Olgun Zorlu Yönetim Kurulu Üyesi 28 Nisan 2016 Selen Zorlu Melik Yönetim Kurulu Üyesi 28 Nisan 2016 Bekir Cem Köksal Yönetim Kurulu Üyesi 28 Nisan 2016 Hacı Ahmet Kılıçoğlu Yönetim Kurulu Üyesi /Bağımsız Üye 28 Nisan 2016 Burak İsmail Okay Yönetim Kurulu Üyesi 28 Nisan 2016 Görev Süresi Bitiş 2016 yılı Olağan Genel Kurul Toplantısı na kadar 2016 yılı Olağan Genel Kurul Toplantısı na kadar 2016 yılı Olağan Genel Kurul Toplantısı na kadar 2016 yılı Olağan Genel Kurul Toplantısı na kadar 2016 yılı Olağan Genel Kurul Toplantısı na kadar 2016 yılı Olağan Genel Kurul Toplantısı na kadar 2016 yılı Olağan Genel Kurul Toplantısı na kadar Yönetim Kurulu nda Dönem İçinde Yapılan Değişiklikler 2015 yılı Olağan Genel Kurulu nda seçilen Yönetim Kurulu nda ilgili dönemde değişiklik olmamıştır. Bağımsız Denetçi 28.04.2016 tarihinde yapılan Olağan Genel Kurul toplantısında, Şirketimizin 2016 yılı hesap ve işlemlerinin gerek Sermaye Piyasası Kanunu gerekse Türk Ticaret Kanunu ve ilgili mevzuat çerçevesinde bağımsız denetimi için PwC Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik AŞ seçilmiştir. Yönetim Kurulu Üyelerinin Görev ve Yetkileri Yönetim Kurulu Başkan ve Üyeleri, Türk Ticaret Kanunu nun ilgili maddeleri ve Şirket Esas Sözleşmesi nde belirtilen görev ve yetkilere haizdir. Yönetim Kurulu Üyelerinin Şirketle Kendisi ve Başkası Adına Yaptığı İşlemler ile Rekabet Yasağı Kapsamındaki Faaliyetleri Şirketin 2015 yılı faaliyetlerine ilişkin 28.04.2016 tarihinde yapılan Olağan Genel Kurul toplantısında Yönetim Kurulu üyelerine 2016 yılı için TTK nın 395. ve 396. maddeleri çerçevesinde işlem yapabilme izni verilmiştir. Şirket Yönetim Kurulu üyeleri yıl içinde bu kapsamda herhangi bir işlemde bulunmamıştır. (5)
Üst Yönetim İbrahim Sinan AK Sektör Başkanı (1971 - Ankara) İbrahim Sinan Ak, İstanbul Teknik Üniversitesi İşletme Mühendisliği Bölümü nden mezun olmuştur. Çalışma yaşamına Evgin Yatırım Menkul Değerler de yatırım uzmanı olarak başlamıştır. Ardından, ABD deki Old Dominion University de MBA yapmıştır. 2000-2002 yılları arasında Vestel Komünikasyon da Finans Şefi, 2002-2006 yılları arasında ise Vestel Beyaz Eşya da Finans Müdürü olarak çalışan Sn. Ak, 2006 yılında Zorlu Enerji Grubu na katılmıştır. 2012 yılına kadar Zorlu Enerji Elektrik Üretim AŞ Finans ve Mali İşlerden Sorumlu Genel Müdür Yardımcılığı görevini yürüten Sinan Ak, Ocak 2012 de Zorlu Enerji Elektrik Üretim AŞ ye Genel Müdür olarak atanmıştır. Sinan Ak 1 Aralık 2016 dan bu yana Zorlu Enerji Elektrik Üretim AŞ nin de içinde yer aldığı Zorlu Enerji Grubu nda Sektör Başkanı olarak görev yapmaktadır. Elif YENER Mali İşler Direktörü (1980 - İstanbul) Elif Yener, 2004 yılında Boğaziçi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü nden mezun olmuştur. 2004-2009 yılları arasında Denizbank ta proje finansmanı alanında çalıştıktan sonra ABD de Columbia Üniversitesi nde MBA programına katılmış ve 2011 yılında mezun olmuştur. Aynı yıl Zorlu Holding e katılan Elif Yener, 2012 yılından itibaren Strateji ve İş Geliştirme Müdürü olarak görevine devam etmiştir. Sn. Yener, 12 Ağustos 2014 tarihi itibarıyla Zorlu Enerji Grubu Mali İşler Grup Müdürü görevini üstlenmiş olup, 1 Eylül 2015 tarihinden itibaren Zorlu Enerji Grubu Mali İşler Direktörü olarak görev yapmaktadır. Ali KINDAP 1 Genel Müdür Yardımcısı (1968 - Çankırı) Ali Kındap, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü nden 1990 yılında mezun olmuştur. Çalışma hayatına GAMA Şirketler Grubu nda başlayan Sn. Kındap, Meteksan AŞ ve Güriş Mühendislik İnşaat ve Mühendislik AŞ de görev yapmıştır. 2008 yılında Zorlu Endüstriyel ve Enerji Tesisleri İnşaat Ticaret AŞ de Genel Müdür Yardımcısı olarak Zorlu Enerji Grubu na katılan Ali Kındap, 2011 yılından bu yana Zorlu Enerji Elektrik Üretim AŞ de Termik Yatırımlardan Sorumlu Genel Müdür Yardımcılığı görevini yürütmektedir. Ahmet Yağmur ÖZDEMİR 2 Genel Müdür Yardımcısı (1978 - Ankara) Yağmur Özdemir, Doğu Akdeniz Üniversitesi İktisat Fakültesi nden 2000 yılında mezun olmuştur. Bilgi Üniversitesi nde Ekonomi Hukuku, Karachi Üniversitesi nde Executive MBA ve İngiliz Hukuku Yüksek Lisans programlarını tamamlamıştır. Çalışma hayatına 2000 yılında Arthur Andersen şirketinde Denetçi olarak başlamıştır. Daha sonra 2002-2004 yılları arasında Ernst&Young da çalışmıştır. 2004-2007 yılları arasında Vestel Elektronik te Finansal Kontrolör olarak görev almıştır. 2007 yılında Zorlu Enerji Elektrik Üretim AŞ de Proje Finansman Müdürü olarak göreve başlayan Yağmur Özdemir, 2012 de Zorlu Enerji Elektrik Üretim AŞ de Yatırımlar ve Proje Finansman Müdürü olarak görev yapmıştır. Sn. Özdemir, 2012 Ekim ayından bu yana Zorlu Enerji Elektrik Üretim AŞ de Hidroelektrik ve Rüzgar Enerjisi Yatırımlarından Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı olarak görev yapmaktadır. Aydın AKAT 3 Genel Müdür Yardımcısı (1970 - Erzincan) Aydın Akat, 1990 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi İnşaat Bölümü Önlisans Programı nı tamamlamış ve 1996 yılında İstanbul Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü nden mezun olmuştur. Sn. Akat iş hayatına 1990 yılında Cevahirler İnşaat ta başlamış ve 1996-2005 yılları arasında 1 Ali Kındap 1 Ocak 2017 tarihi itibarıyla Yatırımlar, İşletme ve Bakımdan Sorumlu Genel Müdür olarak atanmıştır. 2 Ahmet Yağmur Özdemir 1 Ocak 2017 tarihi itibarıyla görevine Yurtdışı Yatırımlar Direktörü olarak devam edecektir. 3 Aydın Akat 1 Ocak 2017 tarihi itibarıyla Endüstriyel Proje ve Uygulamalardan Sorumlu Genel Müdür olarak atanmıştır. (6)
Tekfen İnşaat bünyesindeki projelerde görev almıştır. 2005 yılında Zorlu Enerji Grubu na katılan Sn. Akat, Zorlu Endüstriyel ve Enerji Tesisleri İnşaat Ticaret AŞ de Proje Yöneticisi olarak çalışmıştır. 2008-2011 yılları arasında Zorlu Endüstriyel ve Enerji Tesisleri İnşaat Ticaret AŞ de Mühendislik Müdürü olarak görev yapan Aydın Akat, Ekim 2012 den bu yana Zorlu Enerji Elektrik Üretim AŞ de Projelerden Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı olarak görevine devam etmektedir. Gülten YILMAZ 4 Genel Müdür Yardımcısı (1966 - Eskişehir) Gülten Yılmaz, 1987 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü nden mezun olmuştur. İş hayatına 1989 yılında Eskişehir Hava İkmal Bakım Merkezi Komutanlığı nda Turbofan Motor Sistem Mühendisi olarak başlamıştır. Zorlu Enerji Grubu na 2007 yılında katılan Sn. Yılmaz, Zorlu O&M Teknik Hizmetler Şefi olarak başladığı görevine, 2008 yılından itibaren Pazarlama ve Müşteri İlişkileri Müdürü olarak devam etmiştir. Gülten Yılmaz, 2011 yılı Ekim ayından itibaren Zorlu Enerji Grubu İş Destek Hizmetlerinden Sorumlu Genel Müdür Yardımcılığı görevini yürütmektedir. İnanç SALMAN 5 Genel Müdür Yardımcısı (1981 - İstanbul) İnanç Salman, İstanbul Teknik Üniversitesi İşletme Fakültesi nden mezun olmuştur. Lisans eğitiminin ardından İstanbul Teknik Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü nden doktora derecesini almıştır. 2004 yılında Zorlu Grubu na katılan İnanç Salman, 2004-2007 yılları arasında Zorlu Holding İnsan Kaynakları Departmanı nda görev almıştır. 2007 yılında Zorlu Enerji Grubu na katılmasının ardından sırasıyla; Proje Mühendisi, Organizasyon Geliştirme Yöneticisi ve Organizasyon Geliştirme Müdürü olarak görev yapmıştır. İnanç Salman, Ekim 2013 ten bu yana Zorlu Enerji Ticaret ve Planlama Genel Müdür Yardımcısı olarak görev yapmaktadır. Servet BAHADIR Kamu İlişkileri Direktörü (1958 - Nevşehir) Servet Bahadır, Kiel Üniversitesi Elektrik Bölümü nden 1982 yılında mezun olmuştur. Lisans eğitiminin ardından çalışma hayatına 1983 yılında Türkiye Elektrik Kurumu nda Elektrik Mühendisi olarak başlamıştır. Kariyerine TEAŞ ve TETAŞ ta çeşitli görevlerde devam etmiştir. 2008 yılında Zorlu Grubu na katılan Servet Bahadır, 2008-2013 yılları arasında Elektrik Satış Müdürü olarak görev yapmıştır. Servet Bahadır, Ekim 2013 itibarıyla Zorlu Enerji Grubu Kamu İlişkileri Direktörü görevini üstlenmiştir. Öniz SAYIT İnsan Kaynakları Direktörü (1979 - İzmir) Öniz Sayıt, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi nden 2001 yılında mezun olmuştur. Ardından, Boğaziçi Üniversitesi nde İnsan Kaynakları Uzmanlık Programı nı tamamlamış ve Yıldız Teknik Üniversitesi nden MBA derecesini almıştır. 2000-2005 yılları arasında Akkök Grubu nda, 2005-2007 yılları arasında ise Tofaş Türk Otomobil Fabrikası AŞ de İnsan Kaynakları Departmanlarında görev yapmıştır. 2007 yılında Zorlu Enerji Grubu na katılan Öniz Sayıt, Ekim 2013 ten bu yana Zorlu Enerji Grubu İnsan Kaynakları Direktörü olarak görev yapmaktadır. Üst Yönetimde Dönem İçinde Yapılan Değişiklikler Şirketimiz Genel Müdürü Sayın İbrahim Sinan Ak, 1 Aralık 2016 tarihi itibarıyla Şirketimizin de içinde yer aldığı Zorlu Enerji Grubu'nun Sektör Başkanlığı görevine atanmıştır. Personel Sayısı Hakkında Bilgiler 31.12.2016 tarihi itibarıyla Şirketimizdeki toplam çalışan sayısı 129 dur. 4 Gülten Yılmaz 1 Ocak 2017 tarihi itibarıyla İşletme, Bakım ve Jeotermal Yatırımlardan Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı olarak atanmıştır. 5 İnanç Salman 1 Ocak 2017 tarihi itibarıyla görevine Ticaret Direktörü olarak devam edecektir. (7)
Personel ve İşçi Hareketleri ve Toplu Sözleşme Uygulamaları ve Personel ve İşçiye Sağlanan Hak ve Menfaatler Şirketimizde Toplu İş Sözleşmesi kapsamında çalışan personel yer almamaktadır. Tüm çalışan hak ve menfaatleri 4857 sayılı İş Kanunu nu kapsamında korunmakta ve gözetilmektedir. YÖNETİM ORGANI ÜYELERİ İLE ÜST DÜZEY YÖNETİCİLERE SAĞLANAN MALİ HAKLAR Sağlanan huzur hakkı, ücret, prim, ikramiye, kâr payı gibi mali menfaatlerin toplam tutarı Bağımsız Yönetim Kurulu üyelerine huzur hakkı, diğer Yönetim Kurulu üyeleri ve üst düzey yöneticilere ise huzur hakkı ve ücret haricinde herhangi bir mali imkan sağlanmamaktadır. 01.01.2016-31.12.2016 dönemi içerisinde Yönetim Kurulu üyeleri ve üst düzey yöneticilere ödenen maaş ve ücretler ile harcırah toplamı 3.530.919 TL dir. Dönem içinde hiçbir Yönetim Kurulu üyesine ve yöneticilere borç verilmemiş, doğrudan veya üçüncü bir kişi aracılığıyla şahsi kredi adı altında kredi kullandırılmamış veya lehine kefalet gibi teminatlar verilmemiştir. Şirket üst düzey yöneticilerinin maaşları Şirket Yönetim Kurulu tarafından belirlenmektedir. ŞİRKETİN ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME ÇALIŞMALARI Bulunmamaktadır. FAALİYETLER VE FAALİYETLERE İLİŞKİN ÖNEMLİ GELİŞMELER Sektördeki Gelişmeler Elektrik tüketimi, yılın dördüncü çeyreğinde hava sıcaklıklarının mevsim normallerinin altında seyretmesi ve konutlarda ısınma amaçlı tüketimin artmasının etkisiyle geçen yılın aynı dönemine göre %5,3 artış gösterirken, 2016 yıl genelindeki büyüme oranı %4,7 olarak gerçekleşmiş ve toplam elektrik tüketimi yıl sonu itibarıyla 278.346 GWh a ulaşmıştır. Elektrik üretimi ise, tüketimdeki büyümeye paralel olarak dördüncü çeyrekte %5,3 artarken, tüm yıl bazında %4,4 büyüme oranıyla 273.388 GWh olarak gerçekleşmiştir. Kömür ve linyit santrallerinin toplam elektrik üretimi içindeki payı, 2015 yılının ikinci yarısı ve bu yıl içinde devreye alınan yeni kömür santrallerinin katkısıyla 2016 yılında %29,1 den %33,7 ye yükselmiştir. Hidroelektrik santrallerin üretim içindeki payı geçen yıla göre bir puan azalışla %24,6 olarak gerçekleşirken, rüzgar, jeotermal ve güneş santrallerinin toplam payı ise %5,8 den %7,8 e yükselmiştir. Spot piyasada yılın genelinde düşük seyreden fiyatlar ve artan yenilenebilir enerji arzı nedeniyle doğal gaza dayalı elektrik santrallerinin toplam elektrik üretimi içindeki payı 2016 yılında da azalmaya devam ederek, 2015 teki %37,9 seviyesinden %32,1 e gerilemiştir. 2016 yılında eklenen 807 yeni santral ile Türkiye nin toplam kurulu gücü 2015 yıl sonuna göre %7,3 büyüme ile nette 5.351 MW (kapatılan santraller dikkate alındıktan sonra) artış göstererek 2016 yıl sonu itibarıyla 78.497 MW a ulaşmıştır. Dönem içinde devreye giren toplam 5.758 MW lık yeni kapasitenin %49 u yenilenebilir enerji santrallerinden (%22 rüzgar enerji santralleri, %14 hidroelektrik enerji santralleri, %10 güneş enerji santralleri ve %3 jeotermal enerji santralleri), %32 si yerli ve ithal kömür santrallerinden, %16 sı ise doğal gaz ve LNG santrallerinden oluşmaktadır. 2016 yılında oransal olarak en yüksek kapasite artışı %235 ile güneş enerjisinde yaşanmış ve ilk kez lisanslı güneş enerji santrallerinin de devreye girdiği 2016 yılında yıl sonu itibarıyla lisanssız ve lisanslı güneş enerjisi kurulu gücü 832,5 MW a ulaşmıştır. 2016 yılı ayrıca, rüzgar enerjisinde en yüksek kurulu güç artışının yaşandığı yıl olmuş, Türkiye deki rüzgar santrallerinin kurulu gücü, 1.240 MW ı lisanslı ve 8,10 MW ı (8)
lisanssız olmak üzere toplamda 1.248,1 MW artış göstererek 2016 yıl sonunda 5.751,3 MW a yükselmiştir. 2016 yıl sonu itibarıyla kurulu gücün %34 ü hidrolik, %28 i doğal gaz, %22 si yerli ve ithal kömür, %7,3 ü rüzgar, %1 i jeotermal, %1,1 i güneş ve %6 sı ise diğer enerji kaynaklarından oluşmaktadır. Kurulu gücün %25,6 sı EÜAŞ ve bağlı ortaklıklarına, %11,7 si yap işlet devret, yap işlet ve işletme hakkı devredilen santrallere ve %62,6 sı da serbest üretim şirketleri ve lisanssız santrallere aittir. Başta yenilenebilir enerji olmak üzere daha düşük maliyetli enerji kaynaklarının toplam üretim içindeki payının yükselmesi, son yıllarda sektörde oluşan arz fazlasının devreye giren yeni kapasitelerle daha da artması ve artan arza karşılık elektrik talebinin aynı oranda büyümemesi sonucu 2016 yılının ilk dokuz ayında %3 düşüş gösteren ortalama spot elektrik fiyatı, yılın son çeyreğinde, %5,3 artan elektrik tüketiminin yanı sıra, BOTAŞ ın soğuk hava koşulları nedeniyle artan evsel tüketime bağlı olarak doğal gaz çevrim santrallerine verdiği gazda %90 a varan oranda kesintiye gitmesi ve bazı santrallerin devreden çıkması sonucu 2015 in aynı dönemine göre %17 artarak 169,4 TL/MWh a yükselmiştir. Yılın dördüncü çeyreğinde elektrik fiyatlarında görülen bu yüksek oranlı artış tüm yılda gerçekleşen fiyat artışını %2 ye taşırken, 2016 yılında serbest piyasadaki ortalama elektrik fiyatı 140,6 TL/MWh olarak gerçekleşmiştir. Aralık ayında yaşanan aşırı soğuk havalara ve doğal gaz arzındaki kısıntılara bağlı olarak elektrik fiyatlarında görülen rekor seviyedeki artışların ve fiyatlarda yaşanabilecek olası dalgalanmaların elektrik tedarikçilerinin mali sürdürülebilirlikleri ve üreticilerin kaynaklarını doğru yönetebilmeleri üzerindeki olumsuz etkilerini önlemek amacıyla, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK) 5 Ocak 2017 tarihli kararıyla Gün Öncesi ve Dengeleme Güç Piyasaları ndaki azami fiyat limitini düşürerek 06.01.2017 ile 01.03.2017 tarihleri arasında geçerli olmak üzere 500 TL/MWh olarak belirlemiştir. YEKDEM (Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması) fiyatlarının, serbest elektrik piyasasındaki düşük fiyatlar ve 2015 yılında USD/TL kurunda yaşanan yüksek oranlı artış nedeniyle daha cazip hale gelmesiyle, 2016 yılında YEKDEM e dahil olmak için yapılan başvurular rekor seviyeye ulaşmış ve YEKDEM den yararlanan tesislerin kurulu gücü 2015 e göre yaklaşık üç kat artarak 15.083 MW a ulaşmıştır. Bu santraller ürettikleri elektriği ABD$ bazında belirlenmiş teşvikli fiyatlardan devlete satmaktadır. USD/TL deki yükseliş trendinin ve spot piyasadaki zayıf fiyatların 2016 yılında da devam etmesi sonucu 2017 yılında YEKDEM den yararlanmak için yapılan başvurular 2016 yılını da geçerek 17.400 MW a ulaşmıştır. Orta ve uzun vadede ülkemizin zengin doğal kaynaklarından azami ölçüde ve sürdürülebilirlik ilkeleri doğrultusunda yararlanmak hedefiyle, 2014 yılında Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca 2015-2019 dönemi için yeni bir Stratejik Plan hazırlanmıştır. 4 Aralık 2014 te yayımlanan Stratejik Plan ile enerjinin nihai tüketiciye sürekli, sürdürülebilir, çevre ile uyumlu, kaliteli, güvenli ve asgari maliyetlerle arzı ile enerji temininde kaynak çeşitlendirmesi esas alınarak; yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının mümkün olan en üst düzeyde değerlendirilmesi, enerji yoğunluğunun azaltılmasının desteklenmesi, nükleer teknolojinin elektrik üretiminde kullanılması, israfın ve enerjinin çevresel etkilerinin asgariye indirilmesi ve ülkemizin uluslararası enerji ticaretinde stratejik konumunu güçlendiren rekabetçi bir enerji sistemine ulaşılması amaçlanmaktadır. Stratejik Plan a göre, 2015-2019 döneminde arz güvenliğini sağlamaya yönelik olarak; Yerli kömürden üretilen elektrik enerjisi miktarının 2019 yıl sonuna kadar yıllık 60 milyar kwh düzeyine çıkarılması, Yenilenebilir enerji kaynaklarının birincil enerji ve elektrik enerjisi arzı içindeki payının artırılması kapsamında, yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı kurulu gücün, hidroelektrikte 32.000 MW a, rüzgar enerjisinde 10.000 MW a, jeotermal enerjide 700 MW a, güneş enerjisinde 3.000 MW a ve biyokütle enerjisinde 700 MW a çıkarılması, Nükleer enerjinin elektrik enerjisi üretim portföyüne dahil edilmesi, (9)
Plan dönemi sonuna kadar doğal gaz kaynaklı elektrik enerjisi üretiminin toplam üretim içindeki payının %38 e indirilmesi ve 2016 yıl sonuna kadar termik santral özelleştirmelerinin tamamlanarak kamunun toplam elektrik enerjisi üretimi içindeki payının dönem sonuna kadar %20 ye düşürülmesi hedeflenmektedir. Jeotermal enerjide 2019 yılı için verilen kurulu güç hedefi 2016 yılı içinde aşılmış olup, 2019 yılına kadar 1.000 MW hedefine ulaşılması amaçlanmaktadır. Elektrik Piyasası Kanunu nda Yapılan Değişiklikler 4 Haziran 2016 tarihinde 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu nda değişiklikler yapan 6719 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun TBMM de kabul edilmiştir. Türkiye nin enerjide dışa bağımlılığının azaltılması hedefi kapsamında, Stratejik Plan la uyumlu olarak yapılan yeni kanun düzenlemeleriyle, elektrik üretiminde yerli kömür ve yenilenebilir kaynakların kullanımının azami seviyeye yükseltilmesi ve enerji sepetine nükleer enerjinin de eklenmesi için yapılan çalışmaların hız kazanması beklenmektedir. Bu kapsamda elektrik üretimi alanında 6719 sayılı Kanun la getirilen bazı önemli düzenlemeler aşağıda özetlenmektedir. Türkiye nin yerli kömür kaynaklarından azami ölçüde yararlanılabilmesi için yerli kömür yatırımları için yatırım ortamı iyileştirilmektedir. Kanun a eklenen bir madde ile Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt AŞ ye (TETAŞ) mevcut sözleşmeler kapsamında elektrik enerjisi alım miktarını karşılayamaması durumunda, açıkta kalan miktarı yerli kömür yakıtlı elektrik üretim santrallerinden temin etme imkanı verilmektedir. EÜAŞ ile bağlı ortaklıklarına ait varlıkların veya bu bağlı ortaklıkların hisselerinin yenilenebilir enerji kaynakları veya yerli kömüre dayalı elektrik üretim tesisi kurulması amacıyla özelleştirilmesine karar verilmesi halinde, bu varlıklar veya hisseler için değer tespiti yapılmayacak, yapılacak özelleştirme ihalesinde katılımcılar teklif edecekleri elektrik satış fiyatı üzerinden açık eksiltme usulüne göre yarışacaklardır. Yarışma sonunda en düşük satış fiyatını teklif eden yatırımcı ile Elektrik Satış Anlaşması imzalanacak ve ilgili varlıklar veya hisseler tüm yasal izinleri ve altyapısı hazır şekilde bedel alınmaksızın yatırımcıya devredilecektir. Rüzgar veya güneş enerjisine dayalı elektrik üretim tesisi kurulması için yapılan önlisans başvurularında, aynı bağlantı noktasına ve/veya bölgesine bağlanmak için birden fazla başvuru olması durumunda, yarışmalar, katkı payı üzerinden değil, YEKDEM tarifeleri üzerinden en düşük fiyatın teklif edilmesi esasına göre yapılacaktır. Yenilenebilir enerji kaynak alanlarına ilişkin esaslar belirlenmiştir. Bu alanlarda kurulacak üretim tesislerinde kullanılacak aksam için yurt içinde üretim ve/veya yerli malı kullanım şartı getirilmiştir. Nükleer santral projeleri kapsamında yapılması öngörülen tesis ve faaliyetlerle ilgili mevzuat kaynaklı bazı sınırlamalar kaldırılmıştır. Yenilenebilir Enerji Mevzuatında Yapılan Değişiklikler 2016 yılında YEKDEM den yararlanmak için başvuran tesislerin toplam kurulu gücünün 15.000 MW a ulaşmasının ardından, YEKDEM e tabi santralleri daha iyi tahmin yapmaya teşvik ederek sistemdeki dengesizliği ve bunun piyasa üzerinde oluşturduğu yükü azaltmak amacıyla, 29 Nisan 2016 tarihinde Resmi Gazete de yayımlanan Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Belgelendirilmesi ve Desteklenmesine İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına İlişkin Yönetmelik ile YEKDEM teşvik mekanizmasında bazı değişiklikler yapılmıştır. (10)
1 Mayıs 2016 da yürürlüğe giren Yönetmelik ile portföy yönetimi ve dengesizlik konusunda getirilen yeni düzenlemeler aşağıda özetlenmektedir: YEKDEM katılımcılarına ödenecek YEK bedelinin hesaplanma yöntemi yeniden düzenlemiştir. YEKDEM katılımcısı santrallere de eksik veya fazla üretim tahminleri nedeniyle sistemde yol açtıkları dengesizlik maliyetlerine katlanma yükümlülüğü getirilmiştir. Bu kapsamda, YEKDEM katılımcısı santraller de Gün Öncesi Piyasası katılımcısı haline gelmiş olup, gün öncesi yaptıkları üretim tahminlerini tutturmaları, tutturamadıkları durumlarda ise diğer piyasa katılımcıları gibi Gün Öncesi, Gün İçi ve Dengeleme Güç piyasalarında işlem yaparak dengesizliklerini gidermeleri gerekmektedir. YEKDEM ödemeleri artık üretilen tüm enerji üzerinden değil, gün öncesi tahmin edilen üretim miktarı üzerinden yapılacaktır. Tahminlerde %2 ye kadar bir hata payı tanınmaktadır. Getirilen yeni düzenlemelerle sistem katılımcılarının portföylerini düzgün bir şekilde yöneterek dengesizliklerini en aza indirmeleri hedeflenmektedir. Yeni sistemde, portföylerini iyi yöneten sistem katılımcıları, sağlıklı üretim planlaması ve yan hizmetler gibi sağladıkları ek hizmetler ile eski teşvik mekanizmasına göre ek gelir elde edebileceklerdir. Piyasada iyi ticaret yapamayan ve dengesizliklerini iyi yönetemeyen katılımcılar ise risklerini bizzat kendileri üstlenecektir. YEKDEM deki söz konusu değişiklikler en çok, kesin üretim tahmini yapması teknik olarak diğer kaynaklara göre daha zor olan rüzgar enerji santrallerini ve rezervuarsız nehir tipi hidroelektrik santrallerini etkilemiştir. YEKDEM Yönetmeliği nde yapılan düzenlemelerin ardından 24 Haziran 2016 da Yenilenebilir Enerji Kaynaklarından Elektrik Enerjisi Üreten Tesislerde Kullanılan Yerli Aksamın Desteklenmesi Hakkında Yönetmelik Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu Yönetmelik ile yurt içinde imal edilerek yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üreten tesislerde kullanılan aksam ve/veya aksamı oluşturan bütünleştirici parçalar için ilave yerli katkı payının uygulanabilme koşulları yeniden düzenlenmiştir. Yönetmelik ile yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üreten tesislerde yerli aksam kullanılması durumda YEK bedeline ek olarak ödenecek yerli üretim katkı payının hesaplanmasında değişiklik yapılmıştır. Buna göre, yerli katkı ilave fiyatı, bir aksamı oluşturan bütünleştirici parçaların yerli aksam içindeki oranlarının ayrı ayrı toplanması sonucu elde edilecek oran ile 5346 sayılı Kanun a ekli II sayılı Cetvel de yer alan yerli katkı ilavesinin çarpımı suretiyle belirlenecektir. Yönetmelik te yerli aksam elektrik üretim tesisinde kullanılan aksama ait yurt içinde imal edilen bütünleştirici parçaların aksam içindeki oranlarının toplamının en az %55 olduğu aksam olarak tanımlanmıştır. Yerli Kömür Kaynaklarının Elektrik Üretimi Amacıyla Değerlendirilmesi Elektrik üretiminde yerli kömür kullanımını teşvik etmek amacıyla, 2 Ağustos 2016 tarihli Resmi Gazete de yayımlanan Bakanlar Kurulu kararı ile elektrik üretimi amacıyla yapılan kömür ithalatına ton başına 15 Amerikan Doları ek vergi getirilmiştir. Ancak Bakanlar Kurulu nun bu kararı 3 Ekim 2016 tarihli Resmi Gazete de yayımlanan yeni bir Bakanlar Kurulu kararı ile revize edilerek elektrik üretimi amacıyla ithal edilen kömüre 70 Amerikan Doları taban fiyat getirilmiştir. Yeni karara göre, ithalatçı firmaların tedarikçilere ödediği uluslararası fiyatın 70 Amerikan Doları nın altında kaldığı durumlarda, aradaki fark ek mali yükümlülük olarak gümrük idarelerince ithalatçı şirketlerden tahsil edilecektir. Yine yerli kömür santrallerini teşvik etmek amacıyla 2 Ağustos 2016 tarihli Resmi Gazete de yayımlanan Bakanlar Kurulu kararı ile TETAŞ ın yerli kömür yakıtlı elektrik üretim santrallerini işleten özel şirketlerden elektrik enerjisi temin etmesine ve 2016 yılı için temin edilecek miktarın 6 milyar kwh, (11)
birim fiyatın ise 185 TL/MWh olmasına karar verilmiştir. 2017 yılı içinse TETAŞ yerli kömür santrallerinden 185 TL/MWh birim fiyatından toplamda 18 milyar kwh elektrik enerjisi temin edecektir. Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları (YEKA) Stratejik Plan da yer alan yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik enerjisi arzı içindeki payının artırılması hedefiyle uyumlu olarak 9 Ekim 2016 tarihinde Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları Yönetmeliği Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmeliğin amacı; kamu ve hazine taşınmazları ile özel mülkiyete konu taşınmazlarda büyük ölçekli yenilenebilir enerji kaynak alanları (YEKA) oluşturularak yenilenebilir enerji kaynaklarının etkin ve verimli kullanılması, bu alanların yatırımcılara tahsisiyle yatırımların hızlı bir şekilde gerçekleştirilmesi ve yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı elektrik enerjisi üretim tesislerinde kullanılan ileri teknoloji içeren aksamın yurt içinde üretilmesi ya da yurt içinden temin edilmesinin sağlanması ve teknoloji transferinin teminine katkı sağlanmasıdır. Bu Yönetmelik ile yerli ekipman kullanım şartıyla büyük ölçekli yenilenebilir enerji yatırımlarının gerçekleştirilmesi ve aynı zamanda yerli üretim ve teknolojinin de geliştirilmesi hedeflenmektedir. YEKA Yönetmeliği kapsamında ilk ihaleye 09.09.2015 tarihinde YEKA olarak ilan edilen Konya Karapınar bölgesi için çıkılmış olup, bu bölgede kurulması planlanan güneş enerji santrali için yarışma ilanı 20 Ekim 2016 tarihli Resmi Gazete de yayımlanmıştır. Yarışma kapsamında ihaleyi kazanacak firma, Konya Karapınar bölgesinde toplam 1.000 MW kurulu güce sahip olacak bir güneş santrali inşa edip devreye almanın yanı sıra, yıllık asgari 500 MW üretim kapasitesine sahip olacak bir fotovoltaik güneş modülü üretim fabrikası ve AR-GE merkezi de kuracak ve AR-GE faaliyetlerinde bulunacaktır. Kurulacak güneş enerji santralinin üreteceği elektriğe 15 yıl süreyle EÜAŞ tarafından alım garantisi verilecektir. Alım garantisinde geçerli olacak fiyat belirlenirken açık eksiltme yöntemi (ihale katılımcıları belirlenen ilk fiyat üzerinden fiyat indirerek yarışacaklardır) kullanılacak olup yarışmada başlangıç tavan fiyatı 8 ABD Doları cent/kwh olarak belirlenmiştir. Yarışma için son başvurular 14 Mart 2017 tarihinde alınacak ve yarışma 20 Mart 2017 de yapılacaktır. Özelleştirmeler Enerji sektörünün serbestleştirilmesi ve rekabetçi bir piyasa yapısının tesis edilmesi amacıyla, 2008 yılında Ankara Doğal Elektrik Üretim ve Ticaret AŞ (ADÜAŞ) ye ait 9 santralin özelleştirilmesiyle başlayan ve kamu uhdesindeki yaklaşık 7.500 MW lık stratejik öneme sahip HES ler dışında kalan diğer tüm üretim tesislerinin özel sektöre devredilmesini öngören özelleştirme çalışmaları devam etmektedir. Öncelikle küçük akarsu HES leri ile başlayan üretim özelleştirmeleri, son yıllarda orta ve büyük ölçekli termik santrallerle (ağırlıklı olarak linyit santralleri) hız kazanmış ve bu kapsamda, 2012 yıl sonundan bu yana toplam kurulu gücü 5.808 MW a ulaşan 11 termik santralin (Hamitabat, Seyitömer, Kangal, Yeniköy, Kemerköy, Yatağan, Çatalağzı, Orhaneli, Tunçbilek, Soma B ve Hopa) özelleştirme ve devir işlemleri tamamlanmıştır. Özelleştirme Yüksek Kurulu nun (ÖYK) 15 Haziran 2015 tarih ve 2015/55 no.lu kararıyla, Elektrik Üretim AŞ ye (EÜAŞ) ait toplam 1.662 MW kurulu güce sahip 3 termik santral (Aliağa Kombine Çevrim Gaz Türbinleri Santrali, Hopa Termik Santrali ve Bursa Doğalgaz Santrali) ile toplam kurulu gücü 1.366 MW a ulaşan 26 hidroelektrik santral (daha sonra 6 MW kurulu güçteki Kepez-2 HES ihale ilanından çıkarılmıştır) ve bu santraller tarafından kullanılan taşınmazlar özelleştirme kapsam ve programına alınmıştır. Varlık satışı veya işletme hakkının devri yöntemi ile özelleştirilecek bu santrallerin özelleştirme işlemlerinin 31.12.2020 tarihine kadar tamamlanması hedeflenmektedir. Söz konusu 25 hidroelektrik santralinden toplam 532 MW kurulu güce sahip 9 HES (Karacaören 1 ve Karacaören 2, Manavgat, Fethiye, Kadıncık 1 ve Kadıncık 2, Doğankent, Kürtün ve Torul HES) ve bu santraller tarafından kullanılan taşınmazların İşletme Hakkının Verilmesi yöntemiyle 5 grup halinde özelleştirilmesi için 2015 Temmuz ayında ilana çıkılmış ve nihai teklifler 2015 in son çeyreğinde alınmıştır. Bu santrallerin devir işlemleri 2016 yılının ilk 7 ayında tamamlanmıştır. Özelleştirme kapsamına alınan 25 HES ten Şanlıurfa, Tortum, Adıgüzel ve Kemer hidroelektrik santrallerinin ve bu santraller tarafından kullanılan taşınmazların İşletme Hakkının Verilmesi yöntemiyle özelleştirilmesi (12)
için 18.12.2015 tarihinde ihale ilanına çıkılmış ve nihai pazarlık görüşmeleri 2016 Nisan ayı içinde tamamlanmıştır. Bu santrallerden Şanlıurfa, Adıgüzel ve Kemer HES in devrine Özelleştirme Yüksek Kurulu nun (ÖYK) 27 Aralık 2016 ve 28 Aralık 2016 tarihli kararlarıyla onay verilirken, Tortum HES e ilişkin onay süreci devam etmektedir. 15.06.2015 tarihinde özelleştirme kapsamına alınan ve Varlık Satışı yöntemi ile özelleştirilecek olan 3 termik santralden Hopa Termik Santrali (50 MW) için 2015 Kasım ayında nihai teklifler alınmış olup, satış işlemi 14.03.2016 tarihinde Özelleştirme Yüksek Kurulu tarafından onaylanmıştır. ÖYK nın 15.06.2015 tarihli ve 2015/55 no.lu kararına istinaden, Çamlıca, Menzelet-Kılavuzlu ve Almus- Köklüce hidroelektrik santrallerinin 3 grup halinde İşletme Hakkının Devri yöntemi ile özelleştirilmesi için 07.06.2016 tarihinde ihaleye çıkılmış olup, Grup 1- Çamlıca HES için 08.09.2016 tarihinde yapılan ihalede verilen tekiflerin ihale komisyonun belirlediği asgari tutarın altında kalması nedeniyle ihale ileri bir tarihe ertelenmiştir. Grup 2- Menzelet ve Kılavuzlu HES ve Grup 3- Almus ve Köklüce HES içinse nihai teklifler sırasıyla 03.11.2016 ve 29.09.2016 tarihlerinde alınmış olup ihalelere ilişkin ÖYK onay süreci devam etmektedir. Yerli kömürün enerjiye dönüştürülerek ekonomiye kazandırılması hedefi doğrultusunda, kamunun kontrolündeki mevcut linyit sahalarının yerli kömüre dayalı elektrik üretim tesisi kurma şartı ile özel sektöre devredilmesine karar verilmiştir. Bu kapsamda ilk olarak, EÜAŞ a ait Ankara ili, Çayırhan mevkiinde bulunan Çayırhan B linyit sahası ile enerji üretim alanı, İşletme Hakkının Verilmesi yöntemiyle özel sektöre devredilmiştir. Çayırhan sahasının nihai pazarlık görüşmeleri Türkiye de ilk kez uygulanan açık eksiltme yöntemi ile 06.02.2017 tarihinde yapılmış ve katılımcılar ihalede santralde üretip devlete satacakları elektrik fiyatı üzerinden yarışmışlardır. İhalede eksiltmeye esas olacak elektrik enerjisi başlangıç satış fiyatı MWh başına 72 Amerikan Doları olarak belirlenirken ihale 60,4 Amerikan Doları fiyat ile sonuçlanmıştır. İhale kapsamında sahadaki linyit rezervine dayalı olarak çalışacak santralin üreteceği elektriğe EÜAŞ tarafından 15 yıl süreyle alım garantisi verilecektir. İşletme hakkı devir süresi ise 35 yıl olacaktır. İhale öncesi ÇED, kamulaştırma ve imar planı gibi izinlerin tamamı EÜAŞ tarafından alınacak ve böylelikle yatırımcıya maliyet yüklenmeyecektir. Önümüzdeki dönemde yeni linyit sahalarının da aynı yöntemle yatırımcılara sunulması ve Türkiye nin linyit rezervlerinin daha verimli değerlendirilmesi planlanmaktadır. Piyasa açıklık oranının kademeli olarak artırılması ve tüm tüketicilerin serbest tüketici kapsamına alınması hedefi doğrultusunda, EPDK nın 22 Aralık 2016 tarihli toplantısında 2017 yılı için serbest tüketici limiti 2016 yılına göre %33 azaltılarak yıllık 2.400 kwh a indirilmiştir. Serbest tüketici limitindeki bu azalmayla teorik piyasa açıklık oranı %90 a yükselmiştir. (13)
ÖNCEKİ YILA GÖRE KARŞILAŞTIRMALI TÜRKİYE BRÜT ELEKTRİK TÜKETİMİ Birim: Milyon kwh Aylar 2016 2015 Artış/(Azalış) (Gerçekleşen Fiili) (Gerçekleşen Fiili) % Ocak 23.912,3 22.781,6 5,0 Şubat 21.381,0 20.496,2 4,3 Mart 22.397,8 21.700,0 3,2 Nisan 21.573,6 20.564,9 4,9 Mayıs 22.211,7 21.375,1 3,9 Haziran 23.388,7 21.093,2 10,9 Temmuz 24.610,4 23.756,1 3,6 Ağustos 26.685,9 25.143,0 6,1 Eylül 21.612,3 21.794,5 (0,8) Ekim 22.285,2 21.258,6 4,8 Kasım 23.056,9 21.569,2 6,9 Aralık 25.229,9 24.191,9 4,3 TOPLAM 278.345,6 265.724,4 4,7 Kaynak: TEİAŞ Aylık İşletme Faaliyetleri Raporu ve TEİAŞ Yük Tevzi Bilgi Sistemi ÖNCEKİ YILA GÖRE KARŞILAŞTIRMALI TÜRKİYE BRÜT ELEKTRİK ÜRETİMİ Birim: Milyon kwh Aylar 2016 2015 Artış/(Azalış) (Gerçekleşen Fiili) (Gerçekleşen Fiili) % Ocak 23.396,4 22.333,5 4,8 Şubat 20.905,9 20.094,9 4,0 Mart 21.998,5 21.318,3 3,2 Nisan 21.287,7 20.432,0 4,2 Mayıs 21.875,6 21.128,2 3,5 Haziran 22.953,0 20.766,5 10,5 Temmuz 24.128,7 23.388,0 3,2 Ağustos 26.141,6 24.815,6 5,3 Eylül 21.233,9 21.547,1 (1,5) Ekim 22.045,5 21.053,9 4,7 Kasım 22.766,9 21.245,1 7,2 Aralık 24.653,9 23.660,4 4,2 TOPLAM 273.387,6 261.783,3 4,4 Kaynak: TEİAŞ Aylık İşletme Faaliyetleri Raporu ve TEİAŞ Yük Tevzi Bilgi Sistemi (14)
Kurulu Güç, Üretim ve Satışlar Zorlu Enerji Elektrik Üretim AŞ nin Mevcut Santralleri ve Kurulu Gücü Lüleburgaz Santrali Türü: Doğal Gaz Dönüşümlü Kojenerasyon Enerji Santrali Kapasitesi: 125,99 MW 6 Elektrik + 189,5 ton/saat Buhar Bursa Santrali (Organize Sanayi Bölgesi) Türü: Doğal Gaz Dönüşümlü Kombine Çevrim Enerji Santrali Kapasitesi: 90 MW Elektrik Yalova Santrali (İpek Kağıt Altınova) Türü: Doğal Gaz Dönüşümlü Kojenerasyon Enerji Santrali Kapasitesi: 15,9 MW Elektrik + 30 ton/saat Buhar Gökçedağ Santrali (Osmaniye) Türü: Rüzgar Enerji Santrali Kapasitesi: 135 MW Elektrik Pakistan Santrali (Jhimpir) Türü: Rüzgar Enerji Santrali Kapasitesi: 56,4 MW Elektrik Erzincan Tercan Santrali Türü: Hidroelektrik Enerji Santrali Kapasitesi: 15 MW Elektrik Erzurum Kuzgun Santrali Türü: Hidroelektrik Enerji Santrali Kapasitesi: 20,9 MW Elektrik Tokat Ataköy Santrali Türü: Hidroelektrik Enerji Santrali Kapasitesi: 5,5 MW Elektrik Tunceli Mercan Santrali Türü: Hidroelektrik Enerji Santrali Kapasitesi: 20,4 MW Elektrik Kars Çıldır Santrali Türü: Hidroelektrik Enerji Santrali Kapasitesi: 15,4 MW Elektrik Rize İkizdere Santrali Türü: Hidroelektrik Enerji Santrali Kapasitesi: 18,6 MW Elektrik Eskişehir Beyköy Santrali Türü: Hidroelektrik Enerji Santrali Kapasitesi: 16,8 MW Elektrik 6 22 Nisan 2016 tarihli özel durum açıklamamıza istinaden, santralin üretim lisansı tadil edilerek, lisansa derç edilen kurulu güç 133,190 MWe'den 125,99 MWe'ye düşürülmüştür. (15)
Kızıldere I ve II Santralleri (Denizli) Türü: Jeotermal Enerji Santrali Kapasitesi: 95 MW Elektrik Alaşehir I Santrali (Manisa) Türü: Jeotermal Enerji Santrali Kapasitesi: 45 MW Elektrik Sarıtepe & Demirciler Santralleri (Osmaniye) Türü: Rüzgar Enerji Santrali Kapasitesi: 80,3 MW Elektrik 7 Üretim 2016 2015 Elektrik (kwh)* 2.558.965.353 2.392.581.647 Buhar (ton) 515.385 519.145 *2016 yılında üretilen elektriğin 184.562.432 kwh lik kısmı iç tüketimde kullanılmıştır (2015 yılı: 130.503.038 kwh). Satış 2016 2015 Elektrik (Üretim) (kwh) 2.364.198.608 2.206.101.833 Elektrik (Ticari ) (kwh) 2.693.915.263 1.130.772.122 Buhar (ton) 515.385 519.145 Kullanma ve Soğutma Suyu, Karbondioksit Gazı (m 3 ) 107.145 52.354 Yatırımlar 2016 yılında yapılmakta olan yatırımlara ilişkin toplam harcamalar 528,8 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Devam Eden Yatırımlar Alaşehir I Jeotermal Santrali (JES): Zorlu Jeotermal tarafından Manisa Alaşehir jeotermal sahasında geliştirilen ve 33,73 MW gücündeki ilk fazı 12 Eylül 2015 tarihinde devreye alınan toplamda 45 MW lık kurulu güce sahip olan Alaşehir I Jeotermal Enerji Santrali nin 11,27 MW'lık ikinci ve son fazı 15 Ocak 2016 tarihinde devreye girerek ticari elektrik satışına başlamıştır. Demirciler ve Sarıtepe Rüzgar Enerji Santralleri (RES): Zorlu Rüzgar tarafından Osmaniye'de inşa edilen toplamda 80,3 MW kurulu güce sahip Demirciler ve Sarıtepe rüzgar enerji santralleri 27.08.2016 tarihi itibarıyla tam kapasite çalışmaya başlamıştır. İnşaat çalışmalarına 2015 yılında başlanan ve toplam 108 milyon Avro yatırım ile hayata geçirilen santraller 2016 yılı Haziran ayından itibaren kademeli olarak devreye alınmıştır. Sarıtepe RES ve Demirciler RES in 2017 yılında YEKDEM den faydalanabilmesi için EPDK'ya yapılan başvuru kabul edilmiş olup, söz konusu santraller, 2017 takvim yılında üretecekleri tüm elektriği YEKDEM kapsamında, rüzgar enerji santrallerine verilen 7,3 ABD Doları cent/kwh lik destek fiyatına ek olarak yerli aksam kullanımdan dolayı verilen 1,28 ABD Doları cent/kwh lik ek katkı payından da faydalanarak toplamda 8,58 ABD Doları cent/kwh fiyatından devlete satacaklardır. 7 Zorlu Rüzgar tarafından Osmaniye'de inşa edilen toplamda 80,3 MW kurulu güce sahip rüzgar enerji santralleri 27 Ağustos 2016 tarihi itibarıyla tam kapasite çalışmaya başlamıştır. (16)
Kızıldere III Jeotermal Enerji Santrali Projesi: Denizli ve Aydın il sınırlarında yer alan Karataş mevkiinde kurulmakta olan ve toplamda 165 MW kurulu güce (proje sırasıyla 95,2 MW ve 69,8 MW kurulu güce sahip 2 üniteden oluşmaktadır) sahip olması planlanan Kızıldere III JES projesinde, Ünite I (95,2 MW) için arama ve kuyu açma çalışmalarına 2014 yılında başlanmış ve 2016 Mayıs ayında 2037 yıl sonuna kadar geçerli olacak üretim lisansı alınmıştır. Projenin ilk ünitesine ilişkin ana ekipman seçimi 2015 yılı içinde tamamlanmış ve 27 Ekim 2015 tarihinde 255 milyon ABD$ lık proje finansmanı sağlanmıştır. Ünite I için Ekim 2015 tarihinde ÇED Olumlu Belgesi alınmış olup inşaat çalışmalarına 2016 yılının ilk çeyreğinin sonunda başlanmıştır. Projedeki ilk ünitenin 2017 yıl sonunda devreye alınması planlanmaktadır. Yapılan değerlendirmeler sonucu Kızıldere VI jeotermal enerji santrali projesinin yine aynı sahada yatırımı devam etmekte olan Kızıldere III JES projesi altında yürütülmesine karar verilmiş ve bu kapsamda Kızıldere VI JES projesi için Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'na yapılmış olan 60 MW'lık önlisans başvurusu geri çekilmiştir. Söz konusu iki projenin Kızıldere III JES yatırımı altında birleştirilmesine karar verildiği için, Kızıldere III JES projesinin mevcut üretim lisansında yer alan 95,2 MW lık kurulu gücün 69,8 MW kurulu gücünde ikinci bir ünite eklenerek toplamda 165 MW'a tadil edilmesi için EPDK ya başvuruda bulunulmuş ve yapılan başvuru Kurul tarafından uygun bulunmuştur. Kızıldere III JES yatırımının 69,8 MW'lık 2. ünitesinin finansmanının sağlanması amacıyla Aralık 2016 tarihinde çeşitli banka ve finansal kuruluşlarla görüşmelere başlamıştır. Proje için teknoloji sağlayıcılarıyla yapılan teknik müzakereler neticesinde, Ünite I (95,2 MW) ve Ünite II'nin (69,8 MW) planlanan kurulu güçlerinin, santralin toplam kurulu gücü değişmeyecek şekilde, sırasıyla 99,5 MW ve 65,5 MW'a tadil edilmesi için 18 Ocak 2017 tarihinde EPDK'ya başvuruda bulunulmuş ve başvuru Kurul tarafından uygun bulunmuştur. Alaşehir II Jeotermal Enerji Santrali Projesi: Manisa Alaşehir sahasındaki ilave jeotermal potansiyelin değerlendirilmesi amacıyla kurulması ve 24,9 MW kurulu güce sahip olması planlanan Alaşehir II JES projesi için Eylül 2014 te EPDK dan önlisans alınmıştır. Proje için 19 Haziran 2015 tarihinde ÇED gerekli değildir belgesi alınmış ve 2015 yılı içinde arama ve kuyu açma çalışmalarına başlanmıştır. Lüleburgaz Doğalgaz Santrali Akışkan Yataklı Buhar Kazanı Yatırımı: Kırklareli nin Lüleburgaz ilçesindeki 125,99 MW elektrik ve 189,5 ton/saat buhar üretim kapasitesine sahip doğal gaz dönüşümlü kojenerasyon santralinin buhar üretim kapasitesini artırmak için santralde 2x40 ton/saat buhar üretme kapasitesine sahip akışkan yataklı bir buhar kazanı tesisi kurulmaktadır. Toz linyit kömürü yakma özelliğine sahip kazanlar ve yardımcı ekipmanları, kömür stok alanı da dahil olmak üzere, toplamda 2.500 m 2 lik bir alana inşa edilmektedir. Projeye ilişkin inşaat ve mühendislik çalışmalarına Nisan 2016 da başlanmış olup, tesisin 2017 yılının ikinci çeyreğinde devreye alınması planlanmaktadır. İkizdere Regülatörü ve Hidroelektrik Enerji Santrali (HES) Rehabilitasyon Yatırımı: Rize nin İkizdere ilçesindeki 18,6 MW kurulu güce sahip İkizdere Regülatörü ve HES santralinin kurulu gücünün yapılacak rehabilitasyon çalışmaları doğrultusunda 24,94 MW a yükseltilmesi için Temmuz 2016 da başlatılan elektromekanik, hidromekanik ve saha inşaat çalışmaları devam etmektedir. İkizdere Regülatörü ve HES in elektrik üretimi, rehabilitasyon çalışmaları süresince durdurulmuş olup santralin Temmuz 2017 de yeniden devreye alınması planlanmaktadır. Tünelde yapılan detaylı mühendislik çalışmaları sonucunda, İkizdere Regülatörü ve HES in lisansında yer alan kurulu gücün 27,10 MWm / 26,05 MWe dan 25,78 MWm / 24,94 MWe a tadil edilmesi için EPDK ya başvurulmuştur. (17)
Devlet Teşvik ve Yardımları T.C. Hazine Müsteşarlığı ndan alınan Yatırım İndirimi Teşvik Belgeleri kapsamında yapılan ilgili yatırım harcamaları üzerinden Şirkete bazı teşvikler sağlanmaktadır. 31 Aralık 2016 tarihi itibarıyla bu teşvik belgeleri sonucu kazanılmış olan ve devreden yatırım indirimi tutarı 315.539.739,80 TL dir. Gelir Vergisi Kanunu nun Geçici 69 uncu maddesinin (b) bendinden sonra gelen bölümleri 6009 sayılı Kanun un 5 inci maddesiyle değiştirilerek, mükelleflerin önceki yıllarda yararlanamadıkları yatırım indirimi istisnası tutarlarını 2010 yılı kazançlarına uygulamak üzere 1 Ağustos 2010 tarihinden itibaren geçerli olacak şekilde indirim konusu yapabilecekleri hüküm altına alınmış, devam eden bölümünde ise yatırım indirimi istisnası olarak indirim konusu yapılacak tutarın, ilgili kazancın %25'ini aşamayacağı belirlenmiştir. Bu hükümlere göre, Şirketin devreden yatırım indirimi tutarına ilişkin yararlanabileceği vergisel avantaj sınırsız olarak uzatılmıştır. Ancak güncel durumda, yatırım indirimi istisnasına ilişkin kurum kazancının %25 i ile sınırlı tutulan söz konusu uygulama hakkında Anayasa Mahkemesi nin iptal kararı bulunmakla beraber, karar henüz yayımlanmadığı için yürürlüğün durdurulması kararı çıkmıştır. Şirket mevcut uygulamada kurum kazancı doğması halinde yatırım indirimi istisnasının %100 ünden faydalanabilmektedir. Şirketin Kurumlar Vergisi Kanunu nun 10/1-ı maddesi kapsamında, 2015 yılında gerçekleştirilen nakit sermaye artışı nedeniyle faydalanabileceği bu döneme devreden 27.524.123,22 TL tutarında Nakdi Sermaye Artışlarından Kaynaklanan Faiz İndirimi bulunmaktadır. Ayrıca her hesap dönemi sonunda T.C. Merkez Bankası tarafından açıklanacak faiz oranı üzerinden Nakdi Sermaye Artışlarından Kaynaklanan Faiz İndirimi hesaplanması yasal düzenlemede yer almaktadır. Zorlu Jeotermal Elektrik Üretimi AŞ, Manisa Alaşehir yatırımı için 3 Mayıs 2012 tarih ve 1051 sayılı Yatırım Teşvik Belgesi almıştır. İlgili teşvik belgesi yeni makine alımı konusunda %100 oranında gümrük vergisi muafiyeti ve KDV istisnası sağlamaktadır. Zorlu Doğal Elektrik Üretimi AŞ nin Denizli Sarayköy yatırımı için aldığı 27 Nisan 2010 tarih ve 96329 sayılı Yatırım Teşvik Belgesi 20 Ocak 2016 tarihinde sonlandırılmış olup yerine 29 Aralık 2015 tarih ve 121896 sayılı yeni Yatırım Teşvik Belgesi alınmıştır. İlgili teşvik belgesi yeni makine alımı konusunda %100 oranında gümrük vergisi muafiyeti ve KDV istisnası sağlamaktadır. Zorlu Rüzgar Enerjisi Elektrik Üretimi AŞ, Osmaniye de Sarıtepe ve Demirciler bölgesinde toplamda 80,3 MW lık kurulu güce sahip rüzgar enerji santralleri yatırımı için sırasıyla; 31 Ağustos 2015 tarih ve 120411 sayılı ve 3 Eylül 2015 tarih ve 120455 sayılı Yatırım Teşvik Belgeleri ni almıştır. İlgili teşvik belgeleri yeni makine alımı konusunda %100 oranında gümrük vergisi muafiyeti ve KDV istisnası sağlamaktadır. 2016 Faaliyet Yılındaki Önemli Gelişmeler Tamamlanan Yatırımlar Şirketimizin %100 bağlı ortaklığı Zorlu Jeotermal tarafından Manisa'nın Alaşehir ilçesinde kurduğu 45 MW kurulu güçteki Alaşehir I jeotermal enerji santralinin 11,27 MW'lık ikinci ve son fazı 15 Ocak 2016 tarihinde devreye alınarak santral bu tarih itibarıyla tam kapasite çalışmaya başlamıştır. Şirketimizin %100 bağlı ortaklığı Zorlu Rüzgar tarafından Osmaniye'de inşa edilen toplamda 80,3 MW kurulu güce sahip Sarıtepe (57 MW) ve Demirciler (23,3 MW) rüzgar enerji santralleri Haziran ayından itibaren kademeli olarak devreye alınarak 27 Ağustos 2016 tarihi itibarıyla tam kapasite çalışmaya başlamıştır. (18)
Şirket Kuruluşları Şirketimiz, yurt içinde ve yurt dışında güneş enerjisinden elektrik üretmek, solar fotovoltaik (PV) panelleri kiralamak, satmak, satın almak, ihraç etmek, bunları çatılara yerleştirmek ve buna ilişkin her türlü kurulum hizmeti ve danışmanlık hizmeti vermek ve yurt içinde elektrik enerjisi ve/veya kapasite toptan alım ve satım faaliyetlerinde bulunmak amacıyla kurulan Zorlu Solar Enerji Tedarik ve Ticaret AŞ ye ( Zorlu Solar ) tek kurucu ortak olarak katılmıştır. Zorlu Solar ın tescil işlemleri 28 Mart 2016 tarihi itibarıyla tamamlanmıştır. Şirketimiz, elektrik üretmek ve tedarik etmek için, herhangi bir kaynak kısıtlaması olmaksızın termal enerji tesisleri, rüzgar santralleri, hidroelektrik santralleri, güneş enerji tesisleri ve ancak bunlarla sınırlı olmaksızın herhangi bir yenilenebilir üretim tesisinden şirketin seçeceği bir yol ile elektrik enerjisi projeleri ve iletim sistemlerinin kurulması, işletilmesi, bu tesislere ilişkin tamamlayıcı unsurların üretimi, satın alınması, tedariği ve monte edilmesi ve bu işlemler kapsamında şirketin yapması gereken her türlü işlemi yapması amacıyla Pakistan da kurulan Zorlu Solar Pakistan (Private) Limited unvanlı şirkete %99,7 pay ile kurucu ortak olarak katılmıştır. Şirketin kuruluş işlemleri Kasım 2016 da tamamlanmıştır. Şirketimiz, elektrik enerjisinin dağıtımı amacıyla kurulan Zorlu Osmangazi Enerji Sanayi ve Ticaret AŞ ye ( Zorlu Osmangazi ) tek kurucu ortak olarak katılmıştır. Zorlu Osmangazi nin tescil işlemleri 18 Kasım 2016 tarihi itibarıyla tamamlanmıştır. Şirket Satın Alımları Şirket bünyesinde konsolide edilmek suretiyle faaliyet bütünlüğünün sağlanması ve şeffaflığın artırılması amacıyla; sattığı elektriğin bir kısmını Zorlu Enerji ve bağlı ortaklıklarından tedarik eden Zorlu Enerji Grubu şirketlerinden Zorlu Elektrik Enerjisi İthalat İhracat ve Toptan Ticaret AŞ paylarının tamamı 1.000.000 TL bedelle Zorlu Enerji tarafından satın alınmış, devralmaya ilişkin tescil işlemleri 7 Mart 2016 tarihinde tamamlanmıştır. Şirketimizin %100 bağlı ortaklığı Zorlu Osmangazi 18.11.2016 tarihli Yönetim Kurulu kararı doğrultusunda, Osmangazi Elektrik Dağıtım AŞ ( OEDAŞ ) ve Osmangazi Elektrik Perakende Satış AŞ'nin ( OEPSAŞ ) paylarının tamamını toplam satın alma bedeli olan 360.000.000 ABD Doları'nı nakden ve peşin ödeyerek, 2 Şubat 2017 tarihi itibarıyla devralmıştır. OEDAŞ, Eskişehir, Afyon, Bilecik, Kütahya ve Uşak il sınırları dahilinde elektrik enerjisinin dağıtım faaliyetini yürütmektedir. OEPSAŞ ise ilgili dağıtım bölgesindeki görevli tedarik şirketidir. Kayıtlı Sermaye Tavanı Artışı ve Esas Sözleşme Tadili Şirketimizin 15 Aralık 2016 tarihinde gerçekleştirilen Olağanüstü Genel Kurul Toplantısı nda mevcut 1.000.000.000 TL (Birmilyar Türk Lirası) olan kayıtlı sermaye tavanının 3.000.000.000 TL (Üçmilyar Türk Lirası) na artırılmasına ve bu çerçevede Şirket Esas Sözleşmesi nin "Şirketin Sermayesi" başlıklı 6. maddesinin tadil edilmesine karar verilmiştir. Olağanüstü Genel Kurul Toplantısı 19 Aralık 2016 tarihinde tescil edilmiş ve Şirket Esas Sözleşmesi'nin tadiline ilişkin tescil işlemleri de aynı tarihte tamamlanmıştır. Bedelli Sermaye Artışı Şirket Yönetim Kurulu nun 16 Aralık 2016 tarihli toplantısında, Şirketin çıkarılmış sermayesinin, 3.000.000.000 TL kayıtlı sermaye tavanı içerisinde, tamamı nakden ödenmek suretiyle %166,67 oranında bedelli olarak artırılarak 750.000.000 TL'den, 2.000.000.000 TL'ye çıkarılmasına karar verilmiş ve bu kapsamda hazırlanan izahnamenin onaylanması talebiyle 19 Aralık 2016 tarihinde Sermaye Piyasası Kurulu'na ("SPK") başvurulmuştur. 26 Ocak 2017 tarihinde izahname Kurul tarafından onaylamış ve 30 Ocak 2017 tarihinde yeni pay alma haklarının kullanımına başlanmıştır. 13.02.2017 tarihinde sona eren yeni pay alma hakkı kullanım süresi içinde kullanılmayan rüçhan haklarına ilişkin paylar 16-17 Şubat 2017 tarihlerinde Borsa İstanbul Birincil Piyasa da satışa (19)