Meningokok- enfeksiyonları hayati tehlike taşımaktadır! Gram negatif Meningokok bakteriler (bilimsel adı Neisseria meningitidis) dokulara yayılan Meningokok enfeksiyonlara neden olurlar. Bu bakteriler - Menenjit (beyin zarı iltihabı/ölümcül tehlikesi %1) - Menenjit ve kan zehirlenmesi karışımı (ölümcül tehlikesi %5-10) - Sıra dışı kan zehirlenmesi (ölümcül tehlikesi %25'den fazla) gibi tehlikeli hastalıklara sebep olurlar. Hastalık olağan dışı seyriyle o ana kadar tamamen sağlıklı bir insanı dahi kısa sürede ölüme götürebilir. Sadece belirtilerin zamanında teşhisi ve derhal uygulanan yoğun tedavi hayat kurtarır. Buna rağmen Meningokok hastalarının %10-20 sinde yaşam boyu kalıcı hasarlar (ampütasyonlar, işitme kaybı, felçler) oluşmaktadır. Meningokoklar nasıl yayılır? İnsanların yaklaşık %10 u hastalığa yakalanmadan ve farkında olmadan ağız-burun bölgesinde Meningokok bakteriler taşırlar. Taşıyıcı kişiler bu bakterılerı etrafındakilere zerrecik enfeksiyonlar yoluyla (örneğin öksürükle, öperek ya da aynı bardağı kullanarak, veya diskoda bağırarak) bulaştırabilirler. Pasif taşıyıcıların %30 dan daha fazla bölümünü gençlerin oluşturduğu görülür. Böylece her üç gençten biri bakterileri çevrelerine yayabilirler. Meningokok enfeksiyonlara yakalanmada özellikle hasta yakınları yüksek risk grubudur. Enfeksiyon tehlikesi genel olarak her zaman ve her yerde bulunmakta. Toplulukların bulunduğu kurumlarda (kreşler, çocuk yuvaları, okullar, gençlik otelleri, öğrenci yurtları, kışla, tatil kampları, dil kursları gibi) ile eğlenceler ve diskolarda yakın temastan dolayı enfeksiyon riski artmaktadır.(bakınız Okul Sağlığı Dairesinin genelgesi: Öğrencilerin dil kursları ve değişim programları gibi yurtdışı gezilerinde Meningokok aşısı Hastalığa yakalananlar, antibakteriyel tedavinin başlamasından itibaren 24 saate kadar bulaştırıcı kabul edilmelidir. Aynı evde, yurt ve kiralık odalarda yaşayan, birbiriyle yakın temastaki kişiler bin kat daha yüksek hastalık riski taşıdıklarından hemen antibiyotik tedavisiyle korunmalıdır.
Kimler tehlikeyle karşı karşıya? Herkes Meningokok tan hastalanabilir. Hastaların yaş dağılımı genelde şöyledir: - %50 bebek ve küçük çocuklar - %20 gençler - %30 tüm diğer yaş grupları Bebeklerin daha sık hastalanması, bağışıklık güçlerinin henüz zayıf olmasından, gençlerin hastalığı bulaştırma tehlikesinin yüksekliği ise yakın sosyal ilişkilerinden (disko ziyaretleri, partiler, vs.) kaynaklanmaktadır. Yine topluluklara açık kuruluşlarda da (kreşler, çocuk yuvaları, okullar, gençlik otelleri, öğrenci yurtları, kışlalar, tatil kampları, dil kursları, vs.) yakın temastan dolayı enfeksiyon riski artmaktadır. Meningokok hastalıklarının erken teşhisi için işaretler Erken teşhis çok önemlidir, başlangıçtaki belirtiler gribe benzediği ve ekstra özellikte olmadığı için, hastalığın teşhisi bir o kadar da zordur. Her şeyden önce tıp alanından olmayanlar için gribal enfeksiyondan ayırdetmek güçtür. Karakteristik olan yüksek ateş, çok şiddetli baş ağrıları ve hastanın durumunun genel olarak kötü olmasıdır. Kısa süre içinde bunlara boyun sertliği, bilinç bulanıklığı, kramplar ve ciltte kanamalar eklenir. Bardak testi bize teşhis için önemli ipuçları sağlar. Ciltteki lekeler bardakla bastırılınca kaybolmazlar. Bardak testi: bir su bardağı çocuğun cildine kuvvetlice bastırılır ve ciltteki lekelerin kaybolup kaybolmadığına bakılır. Eğer lekeler kalıyorsa ve hastanın aynı zamanda ateşi de varsa bu güçlü bir Meningokok enfeksiyonu işaretidir. Hastanın durumu bir kaç saat içinde son derece kötüleşebilir ve ölümcül hale gelebilir. Kendinizi nasıl koruyabilirsiniz? Yukarıda tarif edilen belirtiler ortaya çıktığında hastanın acilen yoğun bakım ünitesine kaldırılması hayat kurtaracaktır. B serogrup bakterilerine karşı aşı mümkün olmadığı sürece maalesef bir çok hasta bu durumla karşılaşabilir.
Meningokoklara karşı 2 sınıf aşı bulunmaktadır: 1.) Konjüge aşı maddeleri: Avrupa, Kuzey Amerika ve Avustralya'da C grubu Meningokok hastalıklarına karşı güvenilir ve uzun süren koruyucu etkili aşı. 3 aylık sütbebeklerden itibaren her yaştan kişilere uzun süreli aşı koruması sağlar. Afrika ve Asya'ya yapılacak seyahatlerde bu korunma A, W-135 ve Y serogrupları içeren 4 değerli aşıyla takviye edilmelidir. Nisan 2010'dan beri Avrupa çapında ruhsatlı 4'lü konjüge aşı maddesi (A,C,W,Y) mevcuttur (11 yaşından itibaren). Tek aşı yeterlidir, antikor bağışıklık 4 hafta içinde tesis edilir. Konjüge aşı maddelerinde antijen taşıyıcı bir proteine bağlanmış yani konjüge edilmiştir. Bu modern teknoloji sayesinde antijen bağışıklık sistemi tarafından daha kolay tanınmaktadır. Bu yöntemle uzun süreli bir koruma ve uzun zamanlı immünolojik hafıza sağlayan daha güçlü bir bağışıklık sonucu elde edilmektedir. Aşı yenilenebilir ve pasif taşıyıcılığı iyileştirebilir. Halk arasında aşılama oranı yükseldiğinde, aşı olmayanlar da çevrelerinde taşıyıcılar olmayacağından korunacaklardır. 2.) Polisakkarid aşı maddeleri: daha eski tür aşılardır. A, C, W-135, Y serogrup Meningokoklara karşı, Afrika ve Asya seyahatlerinde koruma sağlar. Koruma en fazla 3-5 yıl sürer, aşı en erken 2 yaşını doldurduktan sonra mümkjündür. Polisakkarid aşı maddeleri tekrarlanan aşılarda bağışıklık cevabının azalmasına yol açarlar (Hyporesponsiveness). Yüksek Sağlık Konseyi'nin (OSR) aşı tavsiyesine göre Meningokoklara karşı her ilk aşı, bir konjüge aşı maddesiyle yapılmalıdır. Bu sayede ülke içinde, Batı Avrupa ve Kuzey Amerika'da en iyi korunma sağlanmaktadır. Konjüge aşı maddesi Polisakkarid aşı maddeleri Antijen (Polisakkarid) taşıyıcı proteine bağlı uzun koruma süresi %90-98 oranında koruma 2 yaşın altındaki küçük çocukları da korur Bağışıklık cevabı: yüksek antikor miktarı T-bağışıklık hücrelerini etkinleştirir uzun süreli immünolojik hafıza sağlar Yenilenmesi mümkün Bağışıklık tepkisi azalmaz sadece antijen (Polisakkarid) koruma süresi en fazla 3-5 yıl %60-70 koruma 2 yaşın altındaki küçük çocukları korumaz Bağışıklık cevabı: düşük antikor miktarı T-bağışıklık hücrelerini etkinleştirmez uzun süreli immünolojik hafıza sağlamaz Yenilenmesi mümkün değil Bağışıklık tepkisi azalır (Hyporesponsiveness) Avusturya'da ve dünyada Meningokoklar Avrupa'da Meningokok hastalıkları artıyor. Avusturya'da yılda 80-100 vaka kaydedilmekte. Toplam 13 farklı Meningokok grubu (serogrup) bulunmakta. Bunlar arasında 5 tanesi - serogruplar A, B, C, W ve Y - insanlar için (hayati) tehlike taşıyor. Avusturya'daki vakaların neredeyse tamamında B ve C serogrup Meningokok bakterileri sorumlu. B-Meningokok
enfeksiyonları daha sık görülmekle birlikte, daha çok ölümcül seyrinden dolayı C-Meningokok enfeksiyonları daha tehlikelidir. a) Seyahat sağlığı: W135 & Y bakterileri yayılıyor Ortalama her 6 hafta uçakla seyahat eden bir yolcuya Meningokoklar bulaşmaktadır (Kaynak: CDC, Amerikan Bulaşıcı Hastalıklar Kontrol Merkezi). Avusturyalıların severek seyahat ettikleri ülkelerde de son yıllarda C-Meningokok enfeksiyon salgınları çıktı. Yüksek oranda C-Meningokok hastalıklarının görüldüğü ülkeler Büyük Britanya, İrlanda, Benelüks devletleri, Fransa, İspanya, Portekiz, Yunanistan, Malta, İzlanda ile komşu ülkeler Çek ve Slovak Cumhuriyetleri, Macaristan, İsviçre, Güney Almanya. Büyük Britanya'da yüksek sayıdaki vakalar konjüge aşı maddesiyle uygulanan aşı kampanyası sayesinde büyük ölçüde bastırıldı. Bu yüzden Britanya Sağlık Makamları, hastalığın yeniden ülkeye girişini engellemek için öğrenci değişim programlarıyla gelenlerin aşı yaptırmış olmalarına büyük önem vermekteler. Afrika'da A serogrubu ve giderek artan oranda W bakteriler öne çıkıyor. Asya'da A ve C en önemli serogruplar. ABD'de B, C ve Y serogruplar Meningokok hastalıklarının büyük çoğunluğuna sebep olmaktalar. Serogrupların coğrafi dağılımı değişken olup zamanla farklılıklar gösterebiliyor. Değişimlerin ne zaman ve nerede ortaya çıkacağı öngörülemiyor. Bu açıdan seyahat sağlığı merkezlerine danışılması tavsiye edilir. Meningokok-serogruplarının dünya genelinde dağılımı b) Türkiye: Serogrup W-135 baskın Türkiye'de şu an W-135 serogrup hakimiyeti var. Bunlar Meningokok hastalıklarının %43'üne sebep. Ayrıca serogrup W-135 (ve Y) B ve C gruplarına göre daha yüksek oranda ölümcül
tehlikeyle bağlantılı. Bu gerçeğin, Türkiye'de dost ve akraba ziyaretlerinde ya da Türkiye'den Avusturya'ya gelen misafirlerde, aynı şekilde Hac ve umre yolculuğunda dikkate alınması gerekir. Seyahat edenlerin (öncelikle yüksek riskli grubu oluşturan çocuklar ve gençlerin) sadece Avusturya'da değil aynı zamanda Türkiye'de de korunması için dört değerli aşı maddesiyle (ACWY) kapsamlı önlem almaları tavsiye edilir. c) Hacılar için aşı mecburiyeti W-135 Meningokok bakteri grubu yalnızca Türkiye'de değil, Orta Doğu'da da (örneğin Suudi Arabistan) kendini göstermektedir. Özellikle hac zamanı izdiham ve insanların dar alanlarda konaklamasından dolayı hastalığın bulaşma riski artmaktadır. Kişinin hastalığa yakalanma riski yanında pasif taşıyıcı (hastalığa yakalanmadan ve farkında olmadan bakterileri ağız-burun bölgesinde taşıyanlar) olan hacıların geri dönmesi çevrelerini tehlikeye sokmaktadır. Yüksek enfeksiyon rizikosundan dolayı 4 değerli aşı tüm umre ve hac yolcularına tavsiye edilmektedir. 2000 senesinden bu yana hacı adayları Suudi Arabistan'a girişte zorunlu olarak A, C, Y, W grubu Meningokoklara karşı aşı yaptırdıklarını belgelemek zorundadırlar. Belge 3 yıldan eski olmamalı ve aşı yolculuktan en az 10 gün önce yapılmalıdır. Konjüge aşı, ayrıca Meningokokların aşı olan kişinin ağız-burun bölgesine yerleşmelerini de önlemektedir. Böylelikle aşı sadece aşı olan kişiyi ağır bir Meningokok hastalığından korumakla kalmaz, aynı zamanda hacıların bakterileri memleketlerine taşıyarak yayılmalarını engellemiş olur. Suudi Arabistan'da bu yıldan itibaren bir ACWY-konjüge aşı maddesiyle aşı yapılmaktadır 1. Bilgi: ACWY-konjüge aşı maddesi Helal belgelidir. Aşı maddesi, alkol ve günah sayılan hayvansal maddeler içermemekte ve islami usullere uygun şartlarda üretilmektedir. Helal sertifikası Kimler aşı olmalıdır? (Yüksek Sağlık Konseyi -OSR- Aşı Komitesi'nin tavsiyesi, www.bmg.gv.at )
- Kendini ve çocuğunu korumak isteyen her kişi - Toplu konaklama kurumlarına (yatılı okul, öğrenci yurdu, kışla, vb.) giren gençler - Yurtdışı gezilerine çıkan gençler: dil kursları, öğrenci değişim programları, vs. (okul genelgesi) - Laboratuvar, yoğun bakım ünitesi, pediatri gibi bölümlerde çalışan personel - Bağışıklık bozukluğu gibi sağlık sorunu olan kişiler - Bakterilerin yaygın olduğu (özellikle Hac ve Umre!) bölgelere seyahat edecek kişilere yapılmalıdır - C grubu Meningokokların hakim olduğu ülkelere, yani İspanya ve Mallorca dahil çoğu Avrupa ülkesine seyahat edecekler, konjüge aşı maddesiyle aşı yapılmalıdır - Afrika ve Asya seyahatlerinde (yüksek oranda A-grubu bakteriler) konjüge aşı gerekir (A/C/Y/W135). 1) "Journal of Infection and Public Health" dergisinde yayınlanmıştır (JIPH 2010; 3: 92-94).