MERS (Middle East Respiratory Syndrome/ Orta Doğu Solunum Yetmezliği Sendromu) CoV Dr Recep ÖZTÜRK İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı rozturk@istanbul.edu.tr; drrozturk@gmail.com; www.twitter.com/drrecepozturk
CORONAVİRÜSLER İnsanlarda dolaşımda olan Coronavirüsler İlk insan CoV izolasyonu:1960 HCoV-229E HCoV-OC43 HCoV-NL63 HCoV-HKU1 SARS-CoV Middle East Respiratory Syndrome Coronavirus (MERS-CoV) MERS-CoV (Yeni Coronavirüs) Eylül 2012 http://www.bt.cdc.gov/coca/ppt/2013/06_13_13_merscov_final.pdf
SARS ve MERS-CoV dışı CoV ler Dünyada yaygın Ilıman iklimlerde kış ve ilkbaharda görülür Erken çocukluk döneminde bulaşma sık Damlacık, temas ve dolaylı temasla bulaşma olur Septomlar ve viral yük hastalığın ilk birkaç gününde yüksek KD:2 5 gün http://www.bt.cdc.gov/coca/ppt/2013/06_13_13_merscov_final.pdf
SARS ve MERS-CoV dışı CoV ler: Klinik Çocuklarda sıklıkla ÜSYE Bağışıklık bozukluğu olanlarda, kronik hastalıklı kişilerde ve yaşlılarda pnömoni ve alt solunum yolu enfeksiyonları Altta yatan solunum yolu hastalığını alevlendirebilir KOAH, astım http://www.bt.cdc.gov/coca/ppt/2013/06_13_13_merscov_final.pdf
SARS CoV İlkin Kasım 2002 de tanımlandı Çin, Guandong da sporadik olgu Salgın dönemi:2002 2003 Hong Kong oteli virusun değişik ülkelere yayılmasına katkı sağladı 8,098 olası SARS vakası:774 ölüm (%10) http://www.bt.cdc.gov/coca/ppt/2013/06_13_13_merscov_final.pdf
KD:2 10 gün (ortalama 4 gün) Bulaşma SARS CoV:Epidemiyoloji Damlacık Solunum:aerosol? Bulaşma araçları HongKong da bir sitede dışkı-solunum yoluyla bulaşma Bulaşma hastalığın ilk iki haftasında mümkün Hızla yayılma! http://www.bt.cdc.gov/coca/ppt/2013/06_13_13_merscov_final.pdf
MERS (Middle East Respiratory Syndrome ) CoV http://www.cdc.gov/coronavirus/mers/
1. Olgu Suudi Arabistan lı 60 yaşında erkek 13 Haziran 2012 7 gündür ateş, öksürük, solunum zorluğu: Pnömoni, akut böbrek yetmezliği Yatışın 1.günü Yatışın 3.günü N Engl J Med 367;19, Nov 2012
2. olgu 49 yaşında erkek, Katar dan Suudi Arabistan a yeni seyahat öyküsü 9 Eylül 2012 Çiftlik hayvanlarıyla ( deve, koyun) temas öyküsü var 6 gündür öksürük, myalji, artralji Bilateral pnömoni tanısıyla Katar hastanesine yatırıldı Solunum ve böbrek yetmezliği nedeniyle Londra ya nakledildi Eurosurveillance, Vol. 17:40, Oct. 4, 2012
MERS-Cov identifikasyonu 1. ve 2. vakada saptanan virüsler %99,5 benzer
MERS-Cov:İlk tespitler İlk identifikasyon: Eylül 2012 Virolojik incelemeler Temmuz 2011 de ilk olarak ortaya çıktığını düşündürüyor Retrospektif değerlendirme İlk vakalar mart 2012 SARS vd insan koronaviruslerinden farklı bir virus Yarasalarda saptanan koronaviruslere çok benzer
MERS-CoV 20 C de, % 40 bağıl nem ; 30 C -% 30 nem ve 30 C -% 80 bağıl neme dayanıklı Düşük sıcaklık/düşük nem koşullarında daha stabil 48 saatten fazla kalabilir 20 C, %40 bağıl nem ortamında aerosolizasyon esnasında stabilitesinde herhangi bir azalma olmamış Çevrede uzun süre varlığını devam ettirebilir, temas veya bulaştırma araçları/fomite ile bulaşabilme potansiyeli var Plastik veya çelik yüzeylerden 48 saat sonra saptanabilmiş Doremalen NV, Bushmaker T, Munster VJ. Stability of Middle East Respiratory Syndrome coronavirus(mers-cov) under different environmental conditions. Eurosurveillance, 18(38), 19 September 2013.
MERS-CoV- Kaynak(lar)? Değişik çalışmalarda MERS-CoV develerde yüksek oranda saptandı Olası rezervuar Bir yarasada bulunan gen segmenti aynı Bulaşma şekli? Solunum Gıda ile? Az sayıda primer olguda develerle doğrudan temas öyküsü var
Develerde MERS-CoV identifikasyonu http://wwwnc.cdc.gov/eid/article/20/8/14-0590-f2.htm
MERS-CoV:Klinik %62 ciddi solunum yolu hastalığı %5 hafif septomlar %21 asemptomatik İlk vakalardan elde edilen veriler Yüksek mortalite Alt solunum yolu hastalığı, ateş Daha yeni vakalardan elde edilen veriler Daha düşük mortalite Daha yüksek oranda ÜSYE Aşı ve özgül tedavi henüz yok 9 Mayıs 2014 itibariyle incelenen olgular: DSÖ
MERS-CoV:Klinik Ateş > 38 0 C :%98 Öksürük :%83 Hemoptizi:%17 Solunum sıkıntısı:%72 Boğaz ağrısı:%21 Kırgınlık,myalji:%32 Kusma:%21 İshal:%26 Karın ağrısı:%17 Pnömoni Anormal göğüsü grafisi:%100 Laboratuvar: Lökopeni:%14 Lenfopeni%34 Lenfostioz: %11 Trombositopeni: %36 AST %15 ALT %11 LDH %49 Üre, kreatinin :Renal yetmezlik gelişenlerde
Hastalık asemptomatik olgulardan, akut respiratuar distress sendromu(ards), ağır pnömoni (alt loblar daha fazla etkilenir), septik şok ve ölümle sonuçlanan multi organ yetmezliğine kadar giden farklı şekillerde gözlenmektedir.
MERS-CoV:Epidemiyoloji Olgu demografik verileri: %65 erkek Ortanca yaş :49 (9 ay 94 yaş) KD: 2 14 gün (ort:5,2 gün) Bulaşıcı dönem: araştırılıyor Başlangıçtan önce bulaşıcı olmadığı düşünülüyor?
MERS-CoV:Bulaşma Saptanan olguların ~%75i sekonder olgu Çoğunlukla sağlık çalışanı (Bütün olguların %19ü) Çoğunda septom yok veya minor septomlar Kümelenmelerin çoğu Sağlık personeli Aynı ev halkı ( sekonder atak hızı %1,3 ) Toplumda kişiden kişiye sürekli bulaşma: yok
MERS-CoV: yeni durum 14 Temmuz 2014 834 laboratuvarca doğrulanmış vaka; 288 ölüm(%34) http://www.who.int/csr/don/2014_07_14_mers/en/ Vakaların çoğu Suudi Arabistan da Etkilenen diğer ülkeler BAE, Katar, Umman, Ürdün, Kuveyt, Yemen, Lübnan İngiltere, Fransa, Türkiye?, Tunus, İtalya, Yunanistan, Malezya, ABD, Mısır, Hollanda
Ölüm sayısı: 209 %63,5 Erkek Ortalama yaş:47 +SA SB: 113 olgu 23
MERS-CoV: olgu tipleri 24
Ülkemizde Yürütülen Çalışmalar Yeni Coronavirüs Bilim Kurulu (Ekim 2012) Grip Bilim Kurulu (Nisan 2013) Grip Bilim Kurulu (Haziran 2013) 22.07.2013 tarihi itibariyle 117 olası vaka
MERS-CoV olası vaka tanımı: Vaka Tanımları Akut ciddi solunum yetmezliği ve/veya akciğer infiltrasyonları olan ve vaka görülen ülkelere son 14 gün içerisinde seyahat öyküsü bulunan ve/veya vaka görülen ülkelere seyahat öyküsü bulunan bir kişiyle seyahat dönüşünden sonraki 14 gün içerisinde yakın temasta bulunup semptomları bu temastan sonraki 14 gün içerisinde gelişen kişiler MERS-CoV kesin vaka tanımı: Olası vaka tanımına uyan olgulardan laboratuvar yöntemlerle MERS-CoV saptanan olgular *vaka görülen ülkelerin listesi www.thsk.gov.tr ve/veya www.grip.gov.tr adresinde yayınlanmaktadır.
Olası Vaka Tespit Edildiğinde-Algoritma
Olası Vaka Tespit Edildiğinde- Sağlık Kurumu Hastaya standart, temas ve damlacık önlemleri alınır. Uygun numune alınarak uygun şartlarda saklanır. MERS-CoV Olası Vaka Bilgi ve Laboratuvar İstem Formu doldurulur. Form ve numune en kısa sürede Halk Sağlığı Müdürlüğü ne ulaştırılır. İl Temas Noktası: HSM tarafından doldurulacaktır Hastaneler 7/24 iletişim kurulabilecek sorumluların bilgilerini Halk Sağlığı Müdürlüklerine bildirmelidir Kesin vaka tespit edildiğinde; o Vakadan yeterli miktarda kan alınır ve -80 C de saklanır.
Örnek Alımı ve Taşınması Alt solunum yolu örnekleri = Trakeal aspirat, bronkoalveolar lavaj, balgam Steril, vida kapaklı ve sızdırmaz kaplara 2-3 ml alınmalıdır. Alındıktan hemen sonra buzdolabında (2-8 derece arası) muhafaza edilmeli ve en fazla 72 saat içerisinde laboratuvara ulaştırılmalıdır. Eğer ulaştırma süresi 72 saati geçerse, -70 derecede muhafaza edilmeli ve kuru buz ile gönderilmelidir. Örnekler uygun koşullarda ve sürede ulaştırılmalıdır
Laboratuvar rrt-pcr Nazofarenks apiratı Balgam, endotrakeal aspirat, BAL Seroloji Alt solunum yolu örnekleri tercih edilir; Farklı örneklerin alınması yararlı (NFA, BAL.) ELISA(tarama); IFA, mikronötralizasyon
MERS-CoV ün hücreye giriş reseptörü olan DPP4 proteini akciğer bronş epiteli (en fazla), ince bağırsak, karaciğer ve prostat epiteli ve aktive lökositlerde bulunmaktadır. Enfekte hastalarda MERS-CoV solunum yolları, kan, idrar ve rektal mukozadan da izole edilebilir.
MERS-CoV: Enfeksiyonu önleme ve kontrol Sağlık kuruluşları Temas, damlacık ve solunum izolasyonu N95 veya eş değeri filtreli maskeler Eldiven, önlük ve koruyucu gözlük takılması Negatif basınçlı odada izolasyon Başka birime giden hasta cerrahi maske takar Evde Hastalar, bakımını yapanlar ve yakın temaslıların eğitimi Öksürük adabı, el yıkama,
5 El Yıkama Endikasyonu Dr E.ALP den
El sırtı El ayası En sık yıkanmayan bölgeler Daha az sıklıkta yıkanmayan bölgeler Yıkanan bölgeler
Kan yoluyla bulaşanlar (HBV, HCV, HIV vd) Perkütan, mukozal vd yollarla bulaşan patojenler: HSV ensefaliti, pnömokok enfeksiyonları, akciğer dışı tbc vd Giyme sırası: önlük maske gözlük-yüz koruyucu eldiven Çıkarma sırası: eldiven gözlük -yüz koruyucu önlük maske
Arabistan vd riskli ülkelere seyahat edenler Alkol bazlı antiseptik Cerrahi maske Kalabalık alanlarda maske takılır Deve vd hayvanlarla temas etmemeli Çiğ süt içilmemeli Emniyetli gıda (temiz, uygun koşullarda hazırlanmış ve muhafaza edilmiş) kullanılmalı Kişisel hijyen kurallarına itina gösterilmeli Hastaların istirahatı Riskli kişilerin hekime başvurması
Ambülansla hasta nakli El hijyenine uyum Personel koruyucu ekipman Aerosol oluşturan işlem yapılırsa N-95 veya eş değeri maske; aksi halde cerrahi maske Önlük, göz koruyucu, eldiven Tek kullanımlık araç, gereç kullanılması Hastanın cerrahi maske kullanması Hasta nakli sonrası; Koruyucu ekipmanın çıkarılması, el hijyeni Ambülans yüzeylerinin dezenfeksiyonu, tek kullanımlık araç gerecin tıbbi atık işlemi uygulanması http://www.hpsc.ie/a-z/respiratory/coronavirusinfections/guidance/file,14100,en.pdf
Kaynaklar http://www.who.int/csr/disease/coronavirus_infections/en/ http://www.cdc.gov/coronavirus/mers/index.html www.thsk.gov.tr