VİROLOJİYE GİRİŞ. Dr. Sibel AK

Transkript

1 VİROLOJİYE GİRİŞ Dr. Sibel AK

2 Bugün; Virüs nedir? Virüslerin sınıflandırılması Virüsler nasıl çoğalır? Solunum yoluyla bulaşan viral enfeksiyonlar Gıda ve su kaynaklı viral enfeksiyonlar Cinsel temas yoluyla bulaşan viral enfeksiyonlar Artropod kaynaklı viral enfeksiyonlar Kan transfüzyonu ile bulaşan viral enfeksiyonlar

3 VİRÜS NEDİR?

4 Virüslerin Genel Özellikleri Virüs labnce zehir anlamına gelir. Zorunlu hücre içi parazitlerdir. Konak hücre olmaksızın enerji ve protein sentezleyemezler. Boyutları nm arasında değişmektedir. Elektron mikroskobu ile görülebilirler.

5 VİRÜSÜN TEMEL YAPISI Protein ile kaplı bir nükleik asitr. Ortada DNA ya da RNA içerir. EtraYnda kapsid denilen protein kılıf vardır. Bazı virüslerin en dışında zarf denilen lipid yapıda ikinci bir kabuk vardır.

6 İki çeşit kapsid yapısı vardır: İkozahedral: Yirmi yüzlü eşkenar üçgenden oluşur. Helikal: Yay şeklindedir.

7 Virüslerde enzim olarak kullanılan proteinler vardır. Bunlardan en çok görülen, polimeraz denilen, virüs nükleik asidini kopyalayan enzimlerdir.

8 VİRÜSLERİN SINIFLANDIRILMASI Virüslerin isimleri, ilişkili oldukları hastalıkları ya da ilk izolasyon yerleri gibi isimleri tanımlar. Ör: Picornavirus: Pico(küçük)+RNA(ribonükleik asit) Sınıflandırmada genomik yapısı dikkate alınır. DNA, RNA virüsleri, Çid iplikli, tek iplikli Çizgisel, dairesel genomik yapıdaki virüsler gibi.

9 Nükleik asit yapısı DNA RNA Dairesel Lineer Zarflı Çıplak Çid iplikli Tek iplikli PoziBf polariteli NegaBf Polariteli

10 VİRÜSLERİN ÇOĞALMASI Virüslerin üreme döngüsüne replikasyon denir. Sadece canlı bir hücre içinde gerçekleşmektedir. Kendilerine özel bir üreme yöntemi vardır.

11 Virüs Replikasyonu 1. Reseptör adı verilen proteinler ile hücreye yapışma 2. Hücre içine giriş (Bazı virüsler hücre sitoplazmasında kalır, bazıları çekirdeğe gider). 3. Protein kılıdan ayrılır. 4. Hücrenin mekanizmalarını kullanarak kendi proteinlerini sentezler. 5. Sentezlenen hücre yapıtaşları bir araya gelerek toplanır. 6. Etrafları protein kılıfla örtülür. 7. Hücreden çıkış

12 Virüs Replikasyonu

13 Hücreden çıkış iki şekilde gerçekleşir: 1. Hücreyi parçalayarak 2. Tomurcuklanarak

14 Hücreyi parçalayarak çıkış

15 Tomurcuklanma ile çıkış

16 Virüsleri Nasıl Üretebiliriz? Zorunlu hücre içi parazitler Canlı ortamlar kullanılmalıdır. Hücre kültürü denilen özel ortamlarda üretebiliriz. Çeşitli hücrelerin özel şişelerde ve özel besleyici bir sıvı içinde üreblmesiyle elde edilmektedir. Hastadan alınan materyal ekilerek virüs üremesi olup olmadığı kontrol edilir.

17 Virüs Hastalıklarının Tanısı Serolojik testler: (ELISA, IFA) Virüse ait anbjen ya da hastanın bağışıklık sistemi tarayndan virüse karşı oluşturulmuş anbkorlar belirlenir. Virüs hücresi Moleküler yöntemler: Hasta materyalinde virüse ait DNA, RNA araşorılır.

18 Solunum Yoluyla Bulaşan Viral Enfeksiyonlar 1. Soğuk algınlığı Çeşitli virüsler tarayndan oluşturulabilir. (rinovirüsler) Bahar aylarında sık karşılaşılır. Üst solunum yolu bulgu ve belirbleriyle seyreder Hafif seyirlidir. Çocuk ve erişkinlerde sık görülür. AnBbiyoBk kullanımı gereksizidir. BelirBler: Burun akınosı, burun okanıklığı, boğazda yanma ve öksürüktür. Korunmada ortam havalandırma ve el yıkama çok önemlidir.

19 2. Grip Solunum Yoluyla Bulaşan Viral Enfeksiyonlar Tek etken influenza virüsleridir. Tüm vücudu etkileyen sistemik belirbler vardır(ateş,halsizlik, yaygın kas ve eklem ağrıları) Tanı serolojik testler ve moleküler yöntemler ile konulur.

20 Solunum Yoluyla bulaşan Viral Enfeksiyonlar Diğer enfeksiyonlar: Su çiçeği Kızamık Kabakulak

21 Gıda ve Su Kaynaklı Viral Enfeksiyonlar Virüslerin sindirim sisteminde neden olduğu ve diyare ile seyreden enfeksiyonalardır. Viral gastroenteritler en sık ikinci yaygın viral hastalıklardır. Yenidoğan ve çocuklarda önemlidir.

22 Gıda ve Su Kaynaklı Viral Enfeksiyonlar 1. Rotavirüs enfeksiyonları Zarfsız bir virüstür. Gelişmekte olan ülkelerde çocuk ölümlerinin ana etkenelrinden biridir. Dehidratasyona yol açar. Kış ve ilkbahar aylarında aroş gösterir. Fekal- oral bulaşır. Ateş, kusma, sulu diyare Tedavi destekleyicidir. Korunma: Aşı vardır.

23 Gıda ve Su Kaynaklı Viral Enfeksiyonlar 2. Norovirüs enfeksiyonları Salgınla seyreden viral gastroenteritlerin en önemli sebebidir. Çok bulaşıcı ve çevre şartlarına dayanıklıdırlar. Fekal- oral yol ile bulaşırlar. Tedavi destekleyicidir.

24 Gıda ve Su Kaynaklı Viral Enfeksiyonları 3. Diğer enfeksiyonlar HepaBt A HepaBt E

25 Cinsel Temas Yoluyla Bulaşan Viral Enfeksiyonlar Virüs içeren vücut sıvıları aracılığı ile bulaşırlar. Mukozal epitel ya da deri bütünlüğünün bozulduğu yerlerden direkt temas ile bulaşırlar.

26 Cinsel Temas Yoluyla Bulaşan Viral Enfeksiyonlar 1. AIDS: HIV virüsü neden olur Kazanılmış immün yetmezlik sendromu Kan, mukokutanöz maruziyet ve anneden bebeğe bulaş yolları mümkündür yıl asemptomabk kalabilir. Solunum sistemi, ağız, göz, cilt, GIS ve sinir sistemini tutabilir. Tanısı, serolojik testler ve moleküler yöntemlerle yapılır. Tedavide anbretroviral protokoller uygulanır.

27 Cinsel Temas Yoluyla Bulaşan Viral Enfeksiyonlar 2. Herpes Simpleks Virüs(HSV) Enfeksiyonları HSV- 2 virüsü genital sistem enfeksiyonlarına yol açar. Zarflı virüslerdir. Latent enfeksiyonlara yol açarlar. Tekrarlayan enfeksiyonlar menenjite yol açabilir. Tedavide anbviraller kullanılır. Aşı çalışmaları devam etmektedir.

28 Cinsel Temas Yoluyla Bulaşan Viral Enfeksiyonlar 3. Human Papilloma Virus (HPV) enfeksiyonları: Siğillere yol açarlar. Servikal kansere yol açabilirler. Sekiz aya kadar latent kalabilir. Aşısı var.

29 Artropod Kaynaklı Viral Enfeksiyonlar Eklembacaklı kaynaklı enfeksiyonlara neden olan virüslere arbovirüs denir. RNA virüsleridir. Ormanı ve yağışı bol olan tropikal bölgelerde görülür. Sivrisinek, tatarcık ve kene gibi kan emen artropodlar aracılığı ile bulaşır. Çoğu hafif seyirlidir (Ateş, grip benzeri belirbler, eklem ağrıları) Ensefalit, hemorajik ateş ve hepabt tablolarına yol açabilirler.

30 Artropod Kaynaklı Viral Enfeksiyonlar 1. Kırım Kongo Kanamalı Ateşi: Kenelerle taşınan virüsler neden olur. Kanamalarla hayao tehdit eden bir tablodur. Ülkemizde bahar ve yaz aylarında kırsal bölgelerde rastlanmaktadır. Hastalar hastane enfeksiyonları için kaynakor. Enfekte kan, vücut sıvısı ve diğer dokulara doğrudan temas ile bulaşır.

31 Artropod Kaynaklı Viral Enfeksiyonlar 2. BaP Nil Virüsü(WNV) Enfeksiyonu: WNV esas rezervuarı kuşlardır. Sivrisinekler aracılığı ile bulaşır. İlkbahar- yaz aylarında sık görülür. Ateş ile kendiliğinden iyileşebilir. Merkezi sinir sistemi enfeksiyonuna yol açabilirler. Özel bir tedavisi bulunmamaktadır.

32 Kan Transfüzyonu ile Bulaşan Viral Enfeksiyonlar Bu enfeksiyonlara yol açan virüslerin ortak özellikleri: Kan ve bileşenlerinde uzun süre stabil kalabilmeleri, AsemptomaVk enfeksiyon tablosuna yol açmaları, İnkübasyon sürelerinin uzun olması Dolaşımda uzun süre kalmalarıdır.

33 Kan Transfüzyonu ile Bulaşan Viral Enfeksiyonlar 1. HepaVt B virüs enfeksiyonu: HepaBt virüslerinin en yaygın olanıdır. Dünyada her üç kişiden biri HBV ile enfektedir. Alınan virüs karaciğerde replike olur. Akut ya da kronik enfeksiyona yol açabilir. Kronik enfeksiyonlar karaciğer yetmezliği ya da kansere ilerleyebilir.

34 Kan Transfüzyonu ile Bulaşan Viral Enfeksiyonlar 2. HepaVt C virüs enfeksiyonu: Vakaların %85 i kronikleşir. Aşırı mutasyon geçirmesi nedeniyle aşı gelişbrilmesi çok zordur. Karaciğer hasarına yol açar. Akut ya da kronik enfeksiyona yol açabilir.

35 Kan Transfüzyonu ile Bulaşan Viral Enfeksiyonlar 3. Kan yoluyla bulaşan diğer virüsler: HIV (Human immune deficiency virus) SARS (severe acute respiratory syndrome) virüsü WNV(West Nile virus) KKKA(Kırım kongo kanamalı ateş) virüsü EBV(Ebstein- Barr virus)