RAHİ~f İÇİ ARAÇ KOMPLİKASY0'LARl.NIN SONOGRAFİK TAKİBİ Dr. Ertuğrui BA YIRL ) Dr. \l. Tahir DECtş ı Dr. Asuman KARAMAN\ ı Dr. Sühendan Tl'RK~fES ı Dr. Vahit GEDIKOGLU.. ı Dr. Kadir GÜZİN,...., Saym Başkan. Saym Hoc.alanm, Sevgili :'vf eslekdaşlarım. Bilindiği gibi, her amikonsepsiyonel tatbikatın faydaları yanında çok az da olsa kadına zararları vardır. Rahim içi araçların komplikasyonları hekimlerce bilinmektedir. Bundan dolayı rahim içi araç takılan kadınlar, altı ayda bir, kendi hekimlerine kontrole giderler. Hekim, R.İ.A. komplikasyonlarını bimanuel vagina} tuşe hastanın anamnezi ve yardımcı muayene usulleri ile koyabilir. İpliği vaginadan görülemeyen veya tuşede hissedilemeyen R.İ.A. cm uterus içinde olup olmadığı veya uterusun duvarı içine veya batın boşluğuna geçip geçmediği Röntgen ile teşhis edilebilir. Fakat röntgende R.İ.A. cınuterus içinde mi yoksa batın boşluğunda mı olduğu şüphesi vardır. Bunları ayırmak için histerosalpingografi yapmak gerekebilir. Sonografi, kadının yumurtalıklarına az da olsa Römgeri ışını vermeden ve histerosalpingografiye lüzum göstermeden ke.sin teşhisi koydurabilir., Hastanemiz Aile Planlaması Klirüği, bimanuei vagina! tuşe ve spekülüm muayenesi ile reşhis koyamadığı R.İ.A. komphkasyonhi kadınları sonografik taramaya göndermekıedir..6.983 tarihinden bu yana Japon malı Hidachi EUB 24 real time linear arrey 3.5 MHz. gücünde sonografik teşhis cihazını kullanmaktayız. Slayt: - Grafik: 'de görüldüğü gibi,.6.983'den 3.0.986 tarihine kadar Hastanemizde sonografi ile takib ettiğimiz toplam 98 Vak'a görülmektedir.. İlk hastamız Bayan: G.K. protokol: 42/83; 2.8.983'de müracaat etti, fakat R.İ.A. görülemedi. Diğer üç hastada R.İ.A. ve 0 haftalıkdan daha kuçük gebelikler teşhis edildiği, doğurmadkları için kürtaj yapıldılar ve hepsinden de R..A. çıkarıldı (Slayt: 2). bayan Ş~Ş.: Gebelik kesesi ve R.İ.A. görülüyor.. 984 yılında, son~grafik tarama için R.LA.. komplikasyonlu olarak olgu gönderildi (Grafik: 2)'de bunları görmekteyiz. Bunlardan altısı, iplik vaginaile birlikte adnekslerin birinde tümöral kitle teşhis edildi. Bunlardan üçü iltihabi ikisi ise honmonal idi. {Resim: 2)'de Bayan: K.K. Protokol 773/84, Zeynep ~ (*) Zeynep Kamil Kadın. Ha~t. ve Doğum Şef Mua. ("'"') Zeynep Kamil Aile ~!anlaması Uzmanları. ("' 0 ) Zeynep. Kamil Hastanesi Başhekimi. ('"***) Zeynep Kamil Hastanesi Kadın Hast. ve Doğum Asistanı. 4 Kasım J 986 Ankara' da.d Aile Planlaması Kongresinde tebliğ edilmiştir. ı 9
ZEYNEP KAMİL TIP BÜLTENİ. YILLAR olgu sayısı RIA var RIA yok.6.83-3.2. 83 4 3.. 8 4-3. 2. 84 9 2.. 8 5-3. 2. 8 5 20 6 4.. 86-30.86 63 59 2 TOPLAM 98 87 g irafik; l -.6.!4;.<'Jen 3Ll0.!986'ya kadar takip çı.likn 0lguiarın }Illara ve R.LA. \arlığına göre dağılımı lji' tılı..... ııı.ı ili l!ııl l'ıl,!li Resim: l - Bayan Ş.S.: Gebelik kesesi ve RJ.A., sonografi. 20
IAVHUI - KAIAMAN - TÜRKMEN - DIGiS - GIOiKOGLU - GUZIH R.İ.A. bulunamadı fakat bunlar gebe idiler. düşmuş olduğundan dolayı gebe kalmışlardı. 0 haftalık gebelikten küçük oldukları için kilrete edildiler, R.İ.A. çıkmadı Kürtajdan sonra yapılan röntgende de R.İ.A. bulunamadı. Bir hastada R.İ.A. ve küçük gebelik kesesi vardı. isteği ile kürtaj yapıldı. 3 vak'ada. vagidan iplik görülememesine rağmen sonografik olarak ve imraurerin teşhis edildiler. Narkoz altında col dilatasyonu yapılarak çıkarıldılar. Vaginadan ipliği görülen beş olguda: R.İ.A. ile birlikte adn\!kslerin birinde tilmöral kitle teşhis ediidi. Bunlardan uçü iltihabı ikisı ise hormona! idi. (Resim:.:!)'de Bayan: K.K. Protokol 77384, Zcynep Kamil'de 5 gün önce R.l.A. takılmış. Uterus h;inde R.İ.A. ve sağda 5 mm ve 53 mm boyutunda olan hududu muntazam kistik t!ko görülüyor. R.L A. ve adneksiyet tümör : 5 3 iltihabi 2 hormonal R.l.A. ve gebelik R.i.A. ipligi görülmüyor 3 R.i.A. yok gebelik var 2 TOPLAM Grafik: 2-984 yılında R.LA. komplikasyonlu oıau. Resim: 2 - Bayan K.K.: 773/84. ZeynepwKamil Hastanesinde ıs gün önce R..A. takılmış, sağda 5 mm x 53 mm boyutlarında kistik eko. 2
ZEVNEP KAMİL TIP BÜLTENi ' ' 985 yılında sonografik tarama istenen hasta sayısı 20 idi ve önceki yıla göre biraz artmıştı (Grafik: 3). Bunlardan dördü. gebelik ve R.İ.A. fakat iplikleri vaginadan görünmüyordu. Altısında R.İ.A. cm yanında adneksiyel kistik eko vardı fakat. iphkieri görülüyordu. Altısında iplik vaginadan görülmüyor fakat uterus içinde R.İ.A. vardı. Üçünde R.LA. yok fakat gebelik kesesi vardı. Bunlar R.İ.A. cını düşürdukren sonra gebe kalanlardı. Bir tanesinde hem R.I.A. hem de gebelik yoktu. Hepsıne gereken tedavileri yapıldı. 986 yılının ilk on ayında, 984 Jü.n aitı katı l 985'in LÇ katı savıda olgu.\ile Planlaması Kliniği ve çevre hekimler tarafından sonografik tarama için gönderildi ı Grafik:.+l. R.LA. ve adneks iyel tümör RLA ipligi görülmeyen R.l.A. ve gebelik R.i.A. yok gebelik var Rl.A. yok gebelik yok TOPLAM 6 6 4 3 20 4 iltihabi 2 hormonal Grafik: ~3 - l 'J85 yılında R.I.A. kcmplik~syonlu ol~r:ı.k scnografik taranmas! i5tenen olgular. RJA. ve Adneksiyel Tümör : 29 23 iltihabi 6 hormonal R.İ.A. ve gebelik 6 R.l.A. ipligi görülmeyen 5 R.l.A. porametritis 3 Ri.A. myoma uteri 3 R.J.A. clüsmüs (yok) 2 R.LA. yok gebelik var 2 RLA. i ncomplet abortus 2 R.l.A porometriumda (ameliyat) TQPI A. \A... i t ~ l 63 ---- Grafik: 4 -.,,, ı-;;... L 9R6'dan 3 LIOJ 986'ya kadar sonografik tarama yapılan R.i.A. komplikasyonlu olgular.
IA YBRLI - KARAMAN - TÜRKMEN - DEGl9 - GIDIKoGLU - GÜZiN toplam 63 olgudan 29'unda R.İ.A. ile beraber adneksiyel tümör ekosu vermişti, bunların içinde R.LA. cm ipliğinin vaginadan görülen veya görülmeyenleri de vardı. 23 tanesinde tümöral kitlenin çapı 50 mm. den küçük ve hudutları gayri muntazam olduğu için iltihabi olduklarına karar verildi ve tedavileri yapıldı. Altısı düzgün hu~ dutlu hormonal kist intihabım verdi. (Resim: 4) Bayan N.E.: 444/86. Bunlardan üç tanesi ameliyat edildi ve basit over kisti çıktı. Üç tanesi 50 mm'den küçük olduğu için kontrol altına alındı.. Resım: 3 ~ Bayan N E:..: 44686. R.LA. ve solda septumlu 23mmx0 mm boyutlarında ldsrik eko. Grafik:.+'de görüldüğü gibi 6 olguda R.LA. ve gebelik kesesi teşhisi kondu. Vaginadan iplik görülemeyen fakat sonografik olarak uterus içersinde oldukları tespit edilenler 5 tane idi. Bu grubun en enteresan olgusu Bayan A.K. 3649/86 idi. Bu kadına 97 yılında yani 5 yıl önce Kars'ta R.İ.A. takılmıştı ve kadın o zaman 40 yaşında idi. R.İ.A. takıldıktan 3 yıl sonra yani 43 yaşında adetten kesilmiş olmasına rağmen R.İ.A. nı kontrol ettirmeyi veya çıkartmayı unutmuştu. Beş yıldır midesinden r:ıhatsız olan hastaya, batın grafisi yapılırken R.İ.A. varlığı tespit edildi~ ği için Aile Planlaması Kllniğine gönderilmişti ve orada R.İ.A. ipliği görülemediği için sonografik tarama istenmişti. Resim 4'de R.İ.A. ın uterus içersinde olduğu görülmektedir. Resim 5'de ise genel narkoz altında R.İ.A. çıkarıldıktan sonra uteru~ 5Un sonografik ekosu görülmektedir. Resim 6'da da çıkarılan R.İ.A. (Lippes Loop) 23
ZEYNEP KAMiL TIP BÜLTENİ Resım: 4 - Bayan A.K. uterus içinde R.LA. Resim: 5 - Bayan A.K. uterustan R.l.A. çıktıktan sonra endometriumda kanama. Resim: 7 - Bayan A.K.'dan çıkarılan R.İ.A. görülüyor" 24
IA YIRLI - ICAIAMAN - TORIC'MIN - DIGİf - GEDIKOGLU - GÜZiN görülüyor. Çıkarılan lippes loop aktinomikoz arandı, fakat bulunamadı. Lippes loop ~ıkarıldıktan sonra hafif vagina! kanama ile hastartemize müracaat eden Bayan A.K. 'ye yapılan spekülüm muayenesinde: serviks kanalından küçük bir mukoza parçasının kalkmış olduğu görüldü ve biopsi pensi ile koparılarak patolojik anatomik tetkiki yapıldı. 3 olguda parametritis bulguları elde edildi. Bunların R.İ.A. çıkarılarak gerekli tedaviieri yapıldı. Üç kadında R'.!.A. ile beraber myoma uteri teşhis edildi (Resim 7). Sayın K. T. 6 ı Si 86. Zeynep-Kamil' de 8. 7. 985 tarihinde R.İ.A. takılmış, yaşı ~6 olan hastaya histerektomi yapıldı. R.İ.A. cavum uteride idi, yan tarafa doğru myom gelişmişti. vak'ada R.İ.A. tespit edilemedi, batın grafisinde de görülemeyince düşmüş olduklarına karar verildi. 2 vak'ada R..A. yoktu fakat gebe idiler. 2 vak'ada R..A. ile beraber bozulmuş gebelik kesesi tespit edildiği için küretaj yapıldı ve R..A. da çıkarıldı. Sonografi ile batında R.İ.A. teşhisi koyamadık. Aslında bu çalışma süremiz zarfında hastanemizde batına kaçmış R.İ.A. için laparatomi de yapılmadı. Sonografi ile sadece bir tane parametriumda R.İ.A. tespit ettiğimiz Bayan S.T. 293/86 olan hastaya 8.3.986 tarihinde hastanemiz Aile Planlaması Kliniği'nde 928/86 protokol numarası ile R..A. takılmıştı. 8. 9.986 tarihinde müracaat ederek sol kasığında çok ağrı hissettiğini ve aracın çıkarılmasını istemişti. Aile Planlaması Kliniği'nde aracın ipliklerinden çekilmesine rağmen çıkarılamadığı için hasta sonografiye gönderileli (Resim: 8 de görüldüğü gibi, R.İ.A. uterus.cavumu içersinde fakat çok sola doğru ve Resim: 8 ~Bayan S.T. (4,3) longitudinal kesit. uterus. (2,) Corpus transvers kesit, R.LA. cın sol para metriuma uzandığı görülüyor. 25
ZEYNEP KAMiL P IOLTENI Resim: 9 - BayAN S.T. (4) lortgitudinal. (3, 2, ) transversal corpus uteri kesitlerinde R.İ.A. sol parameuiuma uzanıyor. parametrium içersinde olduğu görüntüsünü veriyordu. Hasta, hastanemizin cerrahi servisine yatırıldı, protokol no: 37459/86. 6.9. 986 tarihinde genel narkoz altında: collum ön yüz 2 cm. üzerinden sol tarafa doğru mukozaya 3 cm. uzuftluğunda kesit yapıldı. Mukoza reddedildi. Myometrium 0.5 cm kesildi ve R..A. kocher ile tutularak çıkarıldı. 20.9.986 tarihinde hasta şifa ile taburcu edildi. R.İ.A. larının bilinen komplikasyonları vardır ve bunlar anamnez ve bimanuel vagina! tuşe, spekulüm muayenesi ile teşhis edilebilir. Bu muayenelerle teşhis koyulamıyanlarda sonografik tarama teşhiste kesin tanı için büyük yardımcıdır. Bilhassa vaginadan ipliği görülemiyen R..A. larının uterus içinde olup olmadığı dolu mesane tekniği ile zararsız, acısız ve birkaç saniye içersinde teşhis edilebilir. Ayni şekilde ipliği görülemiyen R.İ.A. ile birlikte olan gebelik kesesi adet gecikmesinden bir hafta sonraki günlerde kesin teşhis e.dilir. Sonografi R..A. ile beraber olan adneksiyel kitlelerin teşhisinin çok kolay konmasına yardımcı olur. Sonografi ile uterus ve batında R..A. tespit edilemezse, direkt batın radyografisinin çekilmesinin faydalı olacağı şüphesizdir. ' l r 26