DOĞRU BİLGİ KAYNAĞINA ERİŞİM & AKILCI İLAÇ KULLANIMI Prof. Dr. Şule Rabuş Marmara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Klinik Eczacılık Anabilim Dalı 2017
Akılcı İlaç Kullanımı Akılcı İlaç Kullanımı tanımı ilk defa 1985 yılında DSÖ tarafından yapılmıştır: Hastanın klinik gereksinimleri için uygun tedaviyi, Bireysel ihtiyaçlarını karşılayacak dozda, Yeterli süre boyunca, Kendisi ve yaşadığı toplum için en düşük maliyetle almasıdır. Conference of Experts on the Rational Use of Drugs, World Health Organization, Nairobi, Kenya, WHO/CONRAD/WP/RI, (25-29.12.1985)
Kanıta Dayalı Tıp Amacı, bilimsel literatürün sağladığı tüm bilgilerin en iyi şekilde özümsenmesi ile sağlık hizmetlerinin bu bilgiler ışığında ve hastaya bağlı faktörler de göz ardı edilmeden, belirlenen standartlarda verilmesinin sağlanmasıdır.
Kanıta Dayalı Tıp Uygulaması = Geçerli ve güvenilir kanıtlar + Kişisel hekimlik bilgi ve deneyimleri Etik kaygılar (ör. özel popülasyonlarda) Hastaya özgü durumlar + Hastanın tercihleri
Doktor Bey, hala sizin gibi düşünmüyorum.
İLAÇ BİLGİSİ KAYNAKLARI Tıp ve eczacılık alanlarında bilgi eksponansiyel bir hızla artmakta. Günümüz sağlık personelinin önemli sorunlarından biri: bilgiyle başa çıkma, bilgiyi yönetme Elektronik bilgi yönetimi.
İLAÇ BİLGİSİ KAYNAKLARI Tıbbi bilgilerin depolanma yöntemleri: Ders kitapları Dergiler, bültenler Elektronik sistemler Mobil uygulamalar Web tabanlı sistemler CD ler
İLAÇ BİLGİSİ KAYNAKLARI Farmasötik bakım hizmeti veren eczacı için bilgiyi arama stratejileri çok önemli. Belli bir klinik durum için: danışılacak en uygun kaynakların neler olduğunun, bu kaynaklara nasıl başvurulacağının bilinmesi doğru tıbbi bilgi verilmesini sağlar. hasta bakımının kalitesini artırır.
BİLGİ KAYNAKLARININ SINIFLANDIRILMASI Birincil literatür İkincil literatür Üçüncül literatür
Birincil - ikincil üçüncül literatür Bir bilim alanının ilerlemesi o alanda araştırmalar yapılmasına ve bu araştırmaların sonuçlarının yayınlanmasına bağlıdır. Bu sonuçlar öncelikle kongre vb. bilimsel toplantılarda paylaşılır. Daha sonra daha formal bir şekilde bilimsel yayın olarak paylaşılır.
Birincil Kaynaklar Orijinal araştırmaların sonuçlarını bildiren raporlar dergi makaleleri, tezler, teknik raporlar vb şekillerde olabilir. Bu yazılar bilgiyi orijinal şekli ile sunarlar (yani diğer yazarlarca yorumlanmamıştır, kısaltılmamıştır, yeniden paketlenmemiştir ).
Birincil Kaynaklar Bu çalışmalar yeni bir buluşu veya bulguyu sunarlar ve o konudaki mevcut bilgi birikimi ile birleştirirler. Orijinal araştırma bulgularını sunan makaleler bilgi paylaşım döngüsünün önemli basamaklarından birisidir.
Birincil Kaynaklar Bu makaleler o konunun diğer uzmanları tarafından yürütülen bir meslektaş değerlendirme sürecinden geçerler. Bu uzmanlar çalışmayı, tasarımını ve bulguları değerlendirirler.
İkincil Kaynaklar Bunlar birincil kaynakları genelleştiren, analiz eden, yorumlayan (ör: derleme makaleler) VEYA birincil kaynaklara ulaşma ve değerlendirme sürecini kolaylaştıran (ör: PubMed veya Cochrane Sistematik Derleme Veritabanı gibi indeksler veya bibliyografiler) çalışmalardır.
Üçüncül Kaynaklar Bunlar birincil veya ikincil kaynaklardan gelen bilgilerin özetlenmiş, derlenmiş ve yaygın kabul görmüş şeklidir. Bir konu veya veriye, ıspatlanmış olan gerçeklere ve tanımlara genel bir bakış sunmayı amaçlayan çalışmalardır. Bilgileri daha kolay kullanılabilir şekilde sunarlar.
Üçüncül Kaynaklar Yeni bir bilgi sunmazlar. Bunlar başvuru kaynakları niteliğindedirler: ders kitapları, ansiklopediler, kılavuzlar, el kitapları, monograf kitapları, farmakopeler, ilaç rehberleri, bilgisayar veritabanları, internette bulunabilen genel bilgiler Bazen derlemeler de bu sınıfta yer alır (içerik üçüncül, kaynaklar kısmı ise ikincil literatürdür).
Üçüncül Kaynakların Avantajları Kullanım kolaylığı Tam bilgi Çoğu kişi bu kaynakları iyi tanır
Üçüncül Kaynakların Dezavantajları Yazılması ve basılması arasındaki uzun süre (veriler güncelliğini kaybedebilir) Yer sınırlaması veya yetersiz literatür taraması nedeni ile bilgi eksik kalabilir. Yazarların deneyim yetersizliğinden kaynaklanan bilgilerin hatalı yorumlanması vb sorunlar olabilir. Okuyucu bu kaynakların kalitesini değerlendirmelidir.
BİLGİYE ULAŞMADA KADEMELİ YAKLAŞIM 1. Üçüncül Literatür (ders kitapları / ilaç monografları) 2. İkincil Literatür (indeksleme ve özetleme hizmetleri) 3. Birincil Literatür (orijinal araştırma raporları)
Neden kademeli yaklaşım?
Neden kademeli yaklaşım? Ders kitapları ve ilaç monografları bilgiye hızlı ulaşım sağlarlar. Son uygulama standartlarını yansıtmayabilirler! İleri bilgi, biyomedikal literatürün bir indeksleme ve özetleme hizmeti kullanılarak taranmasıyla edinilebilir.
Neden kademeli yaklaşım? İndeksleme ve özetleme hizmetleri çeşitli dergilerdeki, ikincil derleme makalelerine ve birincil araştırma makalelerine referans verirler.
Neden kademeli yaklaşım? Birincil araştırma makaleleri: daha derin ve yeni bilgi sağlanmasında kullanılır; sonuçların okuyucu tarafından tartışılmasına olanak verir.
Neden kademeli yaklaşım? Üçüncül kaynaklardaki cevap yetersiz ise, Üçüncül kaynaklardaki bilginin valide edilmesi gerekiyorsa, Daha derin bilgi isteniyorsa, İkincil ve birincil kaynaklara başvurulur.
ÖRNEK OLGU T.D. 28 yaşında kadın hasta Şikayeti: Adet düzensizliği; Halsizlik Kullandığı ilaçlar: Paroksetin 20 mg 1*1 Geçmiş hastalık öyküsü: Depresyon (4 ay önce tanı almış)
ÖRNEK OLGU Tıbbi öyküsü: Depresyon tanısıyla 4 aydır paroksetin tedavisi alan T.D. adet düzensizliği ve halsizlik şikayetleriyle kadın doğum uzmanına başvurmuştur. Yapılan muayenede 12 haftalık gebe olduğunu öğrenen T.D. kullandığı ilaçtan dolayı bebeğinin zarar görmesinden endişe duymaktadır. Doktoru tarafından konu hakkında bilgilendirilmek üzere eczacıya yönlendirilmiştir.
Web sitesi değerlendirme kriterleri 1. Site kime ait? 2. Sitenin finansal kaynağı nedir? 3. Sitenin amacı nedir? 4. Sitede yeralan bilgiler nereden gelmektedir? 5. Bu bilgilerin dayanağı nedir?
Web sitesi değerlendirme kriterleri 6. Bilgiler nasıl seçilmektedir? 7. Bilgi ne kadar güncel? 8. Bu siteden diğer sitelere yapılabilecek bağlantıların seçimi nasıl yapılmaktadır? 9. Site sizinle ilgili hangi bilgiyi, neden toplamaktadır? 10. Site yöneticilerinin ziyaretçilerle etkilşimi nasıldır?
Doğru Bilgi Kaynağına Erişim için Örnekler
Türkçe Hastalık Bilgi Kaynakları
Türkçe İlaç Bilgi Kaynakları
DOĞRU BİLGİ KAYNAĞINA ERİŞİM Prof. Dr. Şule Rabuş Marmara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Klinik Eczacılık Anabilim Dalı 2017