ESKİÇAĞ TARİHİ ve UYGARLIKLARI-IV 3.Ders Dr. İsmail BAYTAK Eski BATI Roma Tarihine Giriş: Kuruluş Efsanesi
1) Roma nın Kuruluşu Roma İmp. doğduğu kent İÖ 8.yy da bir köy yerleşimiydi. Kentin kuruluşu hakkında 2 veri bulunur: arkeolojik ve efsanevi -Arkeolojik bulgular kentin 8 yy da çoktan yerleşime uğradığını gösterir. (İÖ 10-9.yy ait mezarlar ve mezar hediyeleri) Roma nın Tiber kıyısında Anienne Vadisi girişinde iç kısımlara giden yollar güzergahında olması kentin erken dönemlerde önemli bir konuma sahip olduğunu gösterir. Efsanevi: Romanın efsanevi kuruluşu İÖ 1.yy da yaşamış antik yazarlar 754/748 arası düşünülebilir. Efsanevi kuruluşla ilgili iki önemli isim ön plana çıkar: Aeneas (Venüs ile Anchises in oğlu) ve Romulus (Aeneas ın oğlu Ascanius un soyundan gelen eski Alba Longa kralı Numitor un kızı Vesta rahibesi Rhea Silvia ile Mars ın ikiz çocukları)
Ikizler ve kurt
Dişi Kurt ve İkizler
ROMANIN KURULUŞ EFSANESİ 10. yy da Latium bölgesine gelen, ölülerini yakan İtalikler daha sonraları Düz Memleket Adamı anlamına gelen Latinus olarak adlandırılmıştır. Kabile hayatı süren latinuslar korunaklı tepelerin yamaçlarına köy grupları Pagi halinde yaşarlardı. Sayısı 30 olan bu gruplar bir dini birlik oluşmuşlardı. Alba dağı üzerinde kutsal bir yeri alan Jüppiter Latiaris için yılda bir kez bayram düzenlenirdi. 7. yy da Etrüskler tarafından işgal edilen Latium bölgesi şehirleri arasında Roma kenti de vardı.
Roma tarihi bir efsane ile başlar. Efsane, Roma şehrinin kuruluşuna aittir. Romalılara göre kent Roma, Troyalı Aeneas tarafından kurulmuştur. Kentin ismi Troyalı bir kadın olan Rhorne den alınmıştır. Başka bir versiyona göre ise Aeneas ın Tyrsenia isimli karısından doğan oğlu Romylos un torunu Rhomus tarafından kurulmuştur. Eski efsanelerde ise Akalar tarafından yakılıp yıkıldığı sırada Troya dan kaçan Aeneas adamlarıyla beraber, Latium a yerleşmiş, buranın kralı Latius un kızı Lavinia ile evlenir oğlu Ascanius ise bu sırada Albalonga şehrini kurmuştur. Ascanius un soyu uzun dönem burada yaşamış, soyundan gelen Procas ölünce varislerden Amulius, kardeşi Numitor u tattan indirerek kendisi kral olmuş, kardeşinin kızı Rhea Silvia yı Vesta tapınağına rahibe yapmıştır. Rhea Silvia nın tapınakta Mars tan Romulus ve Remus adında ikizleri olunca Alba kralı Amulius, çocukları bir sepet içine koyarak Tiber nehrine bırakır. Akıntı bunları sürüklerken kıyıda bir kurt tarafından emzirilen çocuklar daha sonra bir çoban tarafından büyütülmüştür. Çocuklar büyüyünce Albalonga ya giderek kral Amulius u öldürürler ve Nimutur u tekrar tahta çıkarırlar. Kendilerine Tiber Nehri kıyılarında sandığın takılıp kaldığı yerde bir şehir kurma izni alırlar. Bu sırada iki kardeş arasında kentin adı hakkında kavga çıkınca anlaşmazlık çıkar ve Romulus, Remus u öldürerek tek başına Palatinus tepesinde Roma Şehrini kurar. Romalılar bu kuruluşu M.Ö 21 Nisan 753 olarak kabul ederler. ( İtalya da tarih çağları M. Ö 775-750 de başlar.)
Aeneas
Troya dan Kaçış
Aeneas, babası (Anchises) ve oğlu (Ascanius)
Kronoloji Roma Tarihi 3 ana periyoda ayrılır: 1) İÖ 8.yy-6.yy sonu: Krallık Dönemi. Roma kentinin kuruluşundan son Etrüsk kralının sürülüp Cumhuriyetin kurulmasına kadarki dönem. 2) 5.yy-1.yy (İÖ 30/27): Cumhuriyet (Republik) Dönemi ve yıkılışı, J. Caesar ın diktatörlüğü. 3) İÖ 1.yy-İS 4./5.yy: Augustus ile başlayan İmparatorluk Döneminden itibaren Geç Antik Dönemin baslangıcına kadar (Hıristiyanlık Roma nın resmi dini, Roma Doğu ve Batı olarak ikiye ayrılır)
Krallık Dönemi İÖ 8.yy Yunan dünyasında Geç Geometrik/Mezopotamya da son Assur Devletinin parlak dönemi Romulus ilk kral: İÖ 6.yy kadar Roma yı 7 kral yönetir. Son üç tanesi Etrüsk kökenli (bu Etrüsk egemenliği olarak düşünülmemmeli, Roma hep bağımsızdı) Son Etrüsk kralı Tarquinius Superbus İÖ 509 yılında kentten sürülür. Böylece krallık devri sona erer. Yunan dünyasında çağdaş: Geç arkaik-erken klasiknatina da tiranlığın sonu- demokrasi
KRALLIK DÖNEMİ Bu krallar; Asya kökenli Romulus...(Sabin ) Numa Pompilius (Latin ) Tullius Hostilius (Sabin ) Aneus Marcius (Etrüsk) Tarquinius Priscus ( // ) Servius Tullius ( // ) Tarquinius Superbus kökenlidir.
Roma nın Romulus tarafından kuruluşu ile krallık devri başlar. Efsaneye göre Roma da 7 krallık saltanat sürmüş ve bunlardan ilki olan Romulus, ilk devlet ve ordu teşkilatını kurmuştur. Krallardan son üç tanesi Etrüsklerdendir. Efsanede geçen bu kralların tarihi gerçek olduğu ortaya çıkmıştır. Bu da efsanelerde gerçek payının olabileceğini göstermektedir. Etrüsk kökenli krallar zamanında Roma, şehircilik yönünden gelişmiştir. Bataklıklar kurutulmuş, kanalizasyon yapılarak şehrin sağlığı korunmuş, yine tapınaklar ve devlet yapıları ile şehir imar edilmiş, ayrıca dış tehlikelilere karşı, yerleşme alanı surla çevrilmiştir. Son kral Tarquinius Superbus bir ayaklanma sonucu şehirden kovulur, böylece Roma da krallıklar idaresi sona ermiştir. Yerine cumhuriyet idaresi kurulur.(m.ö 508-507)
Romulus: İlk kraldır. Halkı Patrici ve Pleb olarak ikiye ayırır. Şehrin nüfusunu arttırmak için mültecileri kabul etmiştir. Sabin kızlarının kaçırılmasına göz yumması ile Roma-Sabin savaşları başlamıştır. Kadınların araya girmesi ile savaş sona ermiş ve Romalılar ve Sabinler T.Tatius ile Romulus un ortak yönetimi altına girmiştir. Tatius ölünce Romulus tek başına yönetimi ele alır. Kendisi de ölünce Romalılar onu Quirinus adıyla tanrılar arasına yükseltmiştir. Numa Pompilius: Kralsız geçen bir yıl sonrasında Sabinler arasından seçilir. Roma dinini düzeltmiş. Pontifices, Augeres, Flamines, Satii, Fetiales, Vestales gibi rahip meclislerini kurmuştur. Capitol ün eteğinde savaş zamanındakapıları açık tutulan Tanus tapınağını inşa ettirmişir. Tullius Hostilius: Üçüncü kral olan Tulius Latinlerden seçilmiştir. Etrüsklerle savaşmış,albalonga yı Romaya bağlamıştır. Aneus Marcius: Sabinler arasından seçilmiştir. Latin topraklarının bir kısmını almış, Ostia limanını inşa etmiştir. Tarquinius Priscus: Etrüsklerden kral olan ilk kişidir. Tarquiniu dan gelerek Marcius un oğullarının vasisi olmuş ve daha sonra kral seçilmiştir. Capitol tepesine Jüpiter tapınağını, bataklığı kurutmak için kanalizasyon ve kentin etrafına sur yaptırmıştır. Servius Tullius: Tarquinius Priscus un damadıdır. Etrüsklerden olan ikinci kraldır. Teşkilatçı bir kraldır. Şehrin yedi tepesini (Palatinus, Capitolium, Aventinus, Caelius, Esquilinus, Viminalis, Quuirinalis) çeviren Servius Suru nu inşa etmiştir. Latin Birliği ile antlaşma yaparak Roma yı bu katmış ve sonrasında damadı tarafından öldürülmüştür. Tarquinius Superbus: Roma nın yedinci ve zalilm olarak ün yapmış son kraldır. Latin Birliği ni parçalayarak Gabii şehrini almış ve Sibyl Kitaplarını (Kehanet Kitapları) Cumae den Roma ya getirmiştir. Oğlu Sextus un, L. Iunius Brutus un kızına sataşması sonucunda kadının intihar etmesi ve halkın ayaklanması ile kral kenti terk etmek zorunda kalmıştır. Böylece Polybios a göre İ.Ö. 508 de Cumhuriyet kurulmuştur.