AİHM İÇTİHADINDA TERÖRLE MÜCADELE VE İNSAN HAKLARI KİTABI TANITIM TOPLANTISI Kamu Düzeni ve Güvenliği Müsteşarlığı nın Türkçe ye kazandırdığı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) içtihadında Terörle Mücadele ve İnsan Hakları isimli kitabın Tanıtım Toplantısı nda KDGM Müsteşarı Sayın. Doç. Dr. Ulvi SARAN ve Avrupa Konseyi Ankara Proje Ofisi Başkan Yardımcısı Pınar BAŞPINAR ile bahse konu kitabın yazarı Ana SALINAS de FRIAS söz alarak eser ve eserin dilimize kazandırılmasının önemi hakkındaki fikirlerini dile getirmişlerdir. AVRUPA KONSEYİ ANKARA PROJE OFİSİ BAŞKAN YARDIMCISI SAYIN PINAR BAŞPINAR: "TERÖR FAİLLERİNİN YARGILANACAĞI EVRENSEL BİR MAHKEME YOK" Sn. SARAN ın tüm katılımcılara hitaben yaptığı açılış konuşmasının ardından kitap tanıtımında ilk söz alan Avrupa Konseyi Ankara Proje Ofisi Başkan Yardımcısı Pınar BAŞPINAR, Avrupa Konseyi nin (AK) terör ilişkin yaklaşımı, AK nın terör ile ilgili birimleri ve bu alandaki çalışmaları hakkında bilgi vermiştir. Bu çerçevede, AK Ankara Proje Ofisi nin çalışmalarına da değinmiştir. Sn. BAŞPINAR, devletler ve uluslararası örgütlerin karşısındaki en tehlikeli unsur olan terörizmin evrensel bir tanımının olmadığını, ayrıca terör faillerinin yargılanacağı evrensel bir mahkemenin bulunmadığını belirtmiştir. Sn. BAŞPINAR, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) tarafından 400 den fazla dava ile insan hakları ve hukukun üstünlüğü açısından somut bir içtihat oluşturulduğunu; hukuki eylemlerin güçlendirilmesi, temel değerlerin korunması ve terörle mücadele önlemlerinin alınmasının AK için önemli olduğunu; uluslararası koordinasyonu güçlendirmek için AK bünyesinde terörle ilgili 2000 li yılların başından itibaren önce komiteler sonra da uzmanlar komitesi oluşturulduğunu ifade etmiştir. Ayrıca konuşmasında, Türkiye özelinde AK Ankara Proje Ofisi nin 2004 ten bu yana projeler gerçekleştirdiğini; bu projelerden birinde Türkiye den gelen 500 hakim ve savcının AK ne ziyarette bulunduğunu, Adalet Akademisi ve HSYK ile de devam eden projelerin bulunduğunu dile getirmiştir. PROF. DR. SAYIN ANA SALINAS DE FRIAS: "AİHM İN HASSASİYETLERİ SÖZLEŞMECİ TARAFLARCA SAĞLANMALI" Bahse konu tanıtıma konu kitabın yazarı olarak söz alan Prof. Dr. Ana SALINAS de FRIAS, konuşmasında ilk olarak 11 Eylül 2001 de ABD de gerçekleşen terör saldırılarıyla sonrası başlayan terörizmle savaşın insan hakları ve özgürlüklerini etkilediğine, bu doğrultuda AK nın keyfi gözaltı, işkence, adil yargılanma hakkı ile hukukun üstünlüğünün ortadan kalkması tehlikesine karşı çalışma gerekliliği duyduğunu ve çalışmaya AİHM in gerçekten çok temel katkılarda bulunduğunu, bu hukuki mirası oluşturduğunu belirtmiştir. Sn. SALINAS, bahse konu eserin AK üyesi ülkeleri bakımından uluslararası terörle mücadelede çok önemli bir referans olduğunu; kitabın ikinci kısmındaki temel davaları özetleyen kısa bir rehberi de içerecek şekilde, iyi bir kaynak oluşturmak amacı bulunduğunu, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi nin
etkin ve pratik şekilde hakları korumaya çalışan yaşayan bir mekanizma olduğunu ve bu sebeple halihazırda kitaba dahil edilemeyen yeni yaklaşımların da olduğunu ifade etmiştir. Yazar, Strasburg Mahkemesi nin uluslararası terörün yeni boyutlar kazandığının farkında olduğunu, bu doğrultuda modern toplumlar için devletlerin yükümlülüklerinin gelişmesi bakımından çalışmalar yapılması gerektiğini bildirmiş ve kitaba konu olan emsal davalardan yola çıkarak terörle mücadele uğruna dahi vazgeçilemeyecek AİHS kapsamındaki temel kimi husus ve haklara vurgu yapmış; AİHM içtihadından örneklere değinerek AİHS nin maddelerinin terör bağlamında değerlendirilmesi bakımından mevcut genel yaklaşımı sunmuş; AİHM in terörün her şekliyle ilgili hassasiyetinin sözleşmeci taraflarca sağlanması gerektiğini hatırlatmıştır. TERÖRLE MÜCADELE VE İNSAN HAKLARI KONUSUNDA KURUMSAL PERSPEKTİFLER PANELİ Tanıtım Toplantı sını takiben düzenlenen Terörle Mücadele ve İnsan Hakları Konusunda Kurumsal Perspektifler Panel'in moderatörlüğünü Sayın Doç. Dr. Ulvi Saran üstlenmiş ve panele konuşmacı olarak, Anayasa Mahkemesi Raportörü Dr. Hasan Mutlu Altun, Adalet Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Kenan Özdemir, Kamu Denetçiliği Kurumu Kamu Denetçisi Mehmet Elkatmış, KDGM Müsteşar Yardımcısı Dr. Ergin Ergül ve İnsan Hakları Kurumu, İnsan Hakları Kurulu üyesi Selamet İlday katılmıştır. Konuşmacılar, insan Hakları ve terörle mücadele konusunda kurumsal perspektiflerini içeren sunumlarını panel katılımcılarıyla paylaşmıştır. ANAYASA MAHKEMESİ RAPORTÖRÜ SAYIN HASAN MUTLU ALTUN: ANAYASA MAHKEMESİ İNSAN HAKLARI KONUSUNDA ÖNEMLİ BİR KÖŞE TAŞI OLMA HEDEFİNDE Kamu Düzeni ve Güvenliği Müsteşarı Doç. Dr. Sayın Ulvi Saran ın başkanlığını yaptığı panelde ilk konuşmayı Anayasa Mahkemesi Raportörü Sayın Hasan Mutlu Altun gerçekleştirmiştir. Sayın Altun, Anayasa Mahkemesini 51 yaşındaki bir adam olarak niteleyerek, 51 yaşındaki bu adam bazen asker olmuş bazen asi bir sivil bazen kraldan çok kralcı olmuş ancak şimdilerde insan hakları konusunda önemli bir köşe taşı olma görünümünde, en azından hedefinde bir kurum diye konuşmuştur. Sayın Altun, 1961 anayasası döneminde altı, 1982 Anayasası döneminde ise on dokuz siyasi partinin kapatıldığını dile getirmiştir. Altun konuşmasına şöyle devam etmiştir: Anayasa Mahkemesi çok sert ve katı bir kale görünümde. Rejimin ve onun değişmez uygulamalarının yorumladığı alanın dışında kalan her türlü eylem, söylem hatta düşünce terör gibi algılanmış parti kapatmaya gerekçe olarak kullanılmış. Bugün bu anlayış terkedildi. TERÖRLE MÜCADELE BIRAKIN DEVLET KURUMLARINI, SİVİL TOPLUMUN DA BİR FAALİYETİ Sayın Altun konuşmasında Terörle mücadelenin ne anlama geldiği konusunda net bir tablo çizmek için, Kamu Düzeni ve Güvenliği Müsteşarlığı nın Teşkilat ve Görevleri hakkında kanuna yönelik iptal başvurusuna mahkemenin verdiği kararı örnek olarak göstermiştir. Sayın Altun, konuşmasında Anayasa Mahkemesi nin iptal başvurusu ile ilgili verdiği 19 Ocak 2012 tarihli kararından aynen okumuştur: Teröristle mücadele esas itibariyle Güvenlik Kuvvetlerinin yürüttüğü silahlı mücadeledir.
Terörle mücadele ise güvenlik tedbirleri ile birlikte toplumsal, ekonomik ve kültürel alanlarda devletin bütün kurumları ve sivil toplum kuruluşlarının topyekun mücadelesini ifade etmektedir. Sayın Altun bu karara ilişkin ise şu değerlendirmede bulunmuştur: Terörle mücadele, bırakın devletin resmi kurumlarını sivil toplum kuruluşlarının dahi içinde bulunduğu bir faaliyet olarak belirlenmektedir. Elbette her kurum kendi anayasal sınırları içerisinde ve özel kanunuyla verilen görev ve yetkiler çerçevesinde terörle mücadele edecektir. Zira terör bir insan hakları ihlalidir. ADALET BAKANLIĞI MÜSTEŞAR YARDIMCISI SAYIN KENAN ÖZDEMİR: TERÖRLE MÜCADELE KANUNU İLE HUKUKUMUZA YENİ SORUN ALANLARI YERLEŞTİ" Adalet Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Sayın Kenan Özdemir, terörle mücadele kanununa ilişkin şu değerlendirmede bulunmuştur: Terörle mücadele kanunuyla hukukumuza yeni sorun alanlarının yerleştiğini söylemeden geçmek de mümkün değildir. Son 30 yılı aşkın süredir ülkemizin birinci gündem maddesini oluşturan terörle mücadelede en önemli hukuki araç terörle mücadele kanunudur. Türk Ceza Kanununun önemi ise bu kanunun yanında ikinci derece yer almaktadır. Konuşmasında terörle mücadele kanununda yapılan değişiklikleri özetleyen Sayın Özdemir, Devletin ve bakanlığımızın bu konuya bakış açısını görmek mümkündür. Söz konusu kanun kabul edildiği tarihte yürürlük ve yürütme dahilinde 25 ana ve 9 geçici maddeden oluşmaktaydı. Şimdiye kadar bu kanunda değişiklik yapılması için toplam 28 kanun Meclis te kabul edilmiştir. Bunlardan ikisi sayın Cumhurbaşkanı tarafından Meclis e iade edilmişse de. Sonuç olarak bugüne kadar terörle mücadele kanununda değişiklik yapan 26 kanun yürürlüğe girmiştir. Bunların belki bazıları sadece ifade değişikliklerine ilişkindir. Yine bugüne kadar ki süreçte kanunun 7 maddesi yürürlükten kaldırılmış, kanuna iki ana dört geçici madde ilave edilmiştir. Kanunun bugün yürürlükte olan haline baktığımızda değişmemiş toplam dört maddesinin bulunduğunu görmekteyiz. Diğer maddelerin hepsinde değişiklik yapıldığı görülmektedir. Son yıllarda terörle mücadelede güvenlik boyutu ihmal edilmemekle birlikte AİHM ve Evrensel Hukuk ta yer alan gelişmeler esas alınmak suretiyle özgürlüğü ön planda tutan bir yaklaşım sergilendiğini belirten Sayın Özdemir, Dönemlere göre bu farklı yaklaşımların elbette ki sebepleri vardır. Ancak bu sebeplerin tartışılması bana göre ayrı bir panel konusu olmalıdır demiştir. İNSAN HAKLARI KURULU ÜYESİ SAYIN SELAMET İLDAY: MÜDAHALE, TÜM EYLEMİ DAĞITMAKTAN ZİYADE ŞİDDET EYLEMİNDE BULUNANLARA OLMALIDIR İnsan Hakları Kurulu Üyesi Sayın Selamet İlday ise konuşmasında son 10 yılın yasama, yürütme ve yargı açısından çok önemli olduğuna değinerek, Bu dönemde sivil toplum örgütlerinin önü açılmış ve düşünce ve ifade hürriyetinin önündeki engeller ortadan kaldırılmıştır. Kamu denetçiliği ve Türkiye İnsan Hakları Kurumu 2012 yılında kurulmakla insan hakları ihlallerinin kurumsal denetimi sağlanmıştır diye konuşmuştur. Her eylem terör olarak nitelendirilebilir mi?, Türkiye Cumhuriyeti nin 34 maddesindeki toplantı ve gösteri düzenleme hakkı bağlamında terörü nasıl değerlendirebiliriz? şeklindeki soruları yönelten Sayın İlday, Terörün varlığı insanlıkla beraber olduğu halde, burada dikkat çekilmesi gereken Avrupa Konseyi ve BM nin 2001 yılındaki malum eylemden sonra önemli bir karar ve sözleşme yayınlamamış olmasıdır demiştir. Konuşmasında toplantı ve gösteri düzenleme hakkının üzerinde duran İlday konuya ilişkin şu değerlendirmede
bulunmuştur: Müdahale tüm eylemi dağıtmaktan ziyade şiddet eyleminde bulunan kişilere yönelmelidir. Mevcut küçük şiddet gruplarının ve ajan provokatörlerin alandan ayrılması için çalışılmalıdır. Ancak Türkiye de çoğu zaman bu böyle olmamaktadır. Eylem örgütlü terörist gruplarca hemen yönetilmeye başlamaktadır. Şiddete bulaşmayan barışçıl gösteri yürüyüşünün önündeki engeller kaldırılmalıdır. 2915 sayılı toplantı ve gösteri yürüyüşleri ile ilgili kanunun yeniden gözden geçirilmesi Türkiye nin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler de dikkate alınarak düzenlenmesi gerekir. Terör barışçıl toplantıların önünde en büyük engeldir. Terörün yarattığı korku ve endişe en önemli insan hakları ihlalidir. KAMU DENETÇİSİ SAYIN MEHMET ELKATMIŞ: TERÖRLE MÜCADELEYİ HUKUK DIŞI KURULUŞLARA HAVALE ETTİK, TERÖRE ZEMİN HAZIRLADIK Kamu Denetçisi Sayın Mehmet Elkatmış, Terörle mücadele konusunda geçmişte yapılan hataları örnek vererek, Bu konuyu hukuk dışı kuruluşlara (JİTEM gibi) havale ettik. Onlar da hukuk, insan hakları tanımadılar. Dolayısıyla teröristlere bir zemin hazırladık. Çok şükür şimdi o noktada değiliz. Bir takım yeni açılımlar yapmak suretiyle yeni bir konsept içerisindeyiz demiştir SayınElkatmış, yasalardan ziyade uygulamada ve denetimde bazı eksikliklerin olduğunu belirterek, şu anda siyasi denetim, idari denetim ve yargı denetimi olduğunu söylemiştir. Sayın Elkatmış bu üç denetim şeklini ise şöyle değerlendirmiştir: Siyasi denetim vardır. Gensoru, yazılı ve sözlü sorular şeklinde siyasi partiler tarafından siyasi denetim yapılır. Ancak bu denetimler siyasi mahiyettedir. Pek fazla netice de alınmıyor. Beklenilen fayda sağlanmıyor. İkinci denetim şekli idari denetim. İdari denetim de bugün pek netice almıyor. Mesleki dayanışmalar ve kurum zarar görür düşüncesinden dolayı. En önemli denetim bağımsız yargı denetimi. Ancak yargı denetimi de bugüne kadar umulan faydayı sağlamış değil. Çünkü çok uzun sürüyor. Yargının da birtakım eksiklikleri var. Yeteri kadar hakim ve savcımız yok. Mevzuat ve yorumlardan kaynaklanan eksikliklerimiz var. Biraz önce saydığım denetim kurumları yargı denetimi ve idari denetim olsun denetimlerini sadece hukukilik açısından yapıyor. Yani yapılan iş yasalara uygun mu değil mi? Ama bizim yetkilerimiz onun daha da üstünde. Biz bir olay bir iş bir idari eylem ya da tutumu yasalara hukuka uygun mu değil mi bunu araştırıyor bir de bunun yanında yerindelik denetimi yapıyoruz. Hakkaniyete insan haklarına uygun mu değil mi bunun denetimini yapıyoruz. Bizim diğer kurumlardan ayrıldığımız nokta bu. KAMU DÜZENİ VE GÜVENLİĞİ MÜSTEŞAR YARDIMCISI SAYIN ERGİN ERGÜL: TERÖRLE MÜCADELEDE EN FAZLA SIKINTI İNSAN HAKLARINI İHLAL EDEN UYGULAMALAR YÜZÜNDEN YAŞANDI Kamu Düzeni ve Güvenliği Müsteşar Yardımcısı Dr. Sayın Ergin Ergül, terörizmin demokrasinin, hukuk devletinin ve insan haklarının, tahribini amaçlamadığını belirterek, Devletler, herkesi terörizme korumakla yükümlü oldukları gibi, terörizmle ulusal ve uluslararası alanlarda idari, mali, polisiye ve adli vasıtalarla mücadele ederken temel hak ve hürriyetlerin ihlal edilemezliğine de riayet etmelidirler demiştir. Türkiye nin, kırk yıla yaklaşan uzun terörle mücadele geçmişinde bütüncül bir terörle mücadele stratejisinin bulunmaması, terör sorununa çok boyutlu yaklaşan ve çözümler geliştiren sivil bir kurumunun olmamasını ciddi bir eksiklik olarak nitelendiren Sayın Ergül, bu alandaki
ihtiyaca cevap vermek üzere Kamu Düzeni ve Güvenliği Müsteşarlığının kurulduğunu hatırlatmıştır. Zaman zaman kamuoyunda Kamu Düzeni ve Güvenliği Müsteşarlığı nın faaliyetlerine yönelik güvenlik eksenli bir kuruluş algısının varlığını gözlemlediklerini dile getiren Sayın Ergül, Müsteşarlığın bir tür kamusal düşünce kuruluşu gibi çalıştığını belirtmiştir. Kamu Düzeni ve Güvenliği Müsteşarlığı nın görevini yerine getirirken insan haklarını önceleyen bir yapılanma ve faaliyet içerisinde olduğunu dile getiren Sayın Ergül, bu tespitini kurumun yayınları, kurumsal yapısı ve uluslararası aktiviteleri bağlamında açıklamıştır. Müsteşarlığın kurumsal yapısına ilişkin açıklamada bulunan Sayın Ergül, Hukuk Müşavirliği nin sıradan bir hukuk müşavirliği gibi öngörülmediğini belirterek, kanun, terörle mücadele mevzuatı ve uygulamasının değerlendirilmesi, günün şartlarına göre geliştirilmesini ve terörle mücadeleye ilişkin uluslararası mevzuatın takibinin birimin görevleri arasında olduğunu dile getirmiştir. Sayın Ergül, Müsteşarlığın görev alanına giren konularda hazırlanan analiz çalışmalarının daha sağlıklı, verimli, etkili ve süratli bir şekilde yürütülmesini sağlamak amacıyla, alanında uzman öğretim üyelerinin koordinasyonunda çeşitli çalışma masaları oluşturulduğunu ve bu masalardan birisinin de Hukuk ve İnsan Hakları Masası olduğunu dile getirmiştir. Müsteşarlığın yayınlarına ilişkin de bir açıklamada bulunan Sayın Ergül, Müsteşarlığımız bugüne kadar on iki adet kitap yayınlanmıştır. Bunların büyük bir bölümü Terörle Mücadele bağlamında insan hakları ile ilgilidir. Sayın Ergül, bu yayınlardan bazılarını ise şöyle sıraladı: İnsan Hakları ve Terörle Mücadele Hakkında İlkeler, Sessiz Devrim, CODEXTER Türkiye profili, "AİHM İçtihadında Terörle Mücadele ve İnsan Hakları" demiştir. Sayın Ergül, Türkiye nin meşru ve haklı bir konu olan terörle mücadelede, en fazla sıkıntıyı, insan haklarını ihlal eden mevzuat ve uygulamalar nedeniyle yaşadığını belirterek konuşmasını şöyle tamamlamıştır: Ancak artık bu durumun büyük ölçüde olumlu değiştiğini ve daha da değişmeye devam edeceğini söylemek gerekir. Müsteşarlığımız, terörle mücadelede strateji ve politikalar geliştirmek görevini, hem insan hakları, hem terörle mücadele alanındaki kurumlarımızla işbirliği içinde; İnsan odaklı güvenlik anlayışı, İnsan Haklarına Saygı, Güvenlik ve özgürlükler dengesi, İlkelerini gözeterek sürdürecektir.